Göç Ve Göçmen Sorunları Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

En genel şekliyle göçü tanımlayınız.

En genel tanımıyla göç; yapısı, mesafesi ve nedeni ne olursa olsun insanların geçici ya da kalıcı şekilde yer değiştirdiği nüfus hareketleridir.

Göç unsuru kaç şekilde gerçekleşmektedir?Söyleyiniz.

İnsani hareketliliğin tanımlanmasında en temel unsur ise bu hareketliliğin “iradi” mi (gönüllü) yoksa “iradi olmayan” (zorunlu) şeklinde mi gerçekleştiğidir.

Göç kavramını kısaca anlatınız.

Göç kavramı; toplumsal ve ekonomik değişkenlere bağlı olarak ortaya çıktığında bir sonuç,toplumsal ve ekonomik değerlere katkıda bulunduğunda ise bir neden olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle de göç toplumun sosyal, ekonomik, kültürel, siyasi birçok alanı ile yakından ilişkili bir olaydı. Göç kavramının farklı disiplinleri ve alanları içermesi nedeniyle tanımlanması zorlaşmakta, bu nedenle de göç konusunda her disiplin
ya da alan kendine özgü bir tanım kullanmaktadır.

Göç nedenlerini sıralayınız?

Göç nedenleri;

a) Demografik,

b) Ekonomik,

c) Siyasal/sosyal 

d) Doğa olaylarından kaynaklanmadır. 

Göçün siyasal ve sosyal nedenlerini kısaca açıklayınız.

Bireyler çoğu zaman ; çocuklarına daha iyi eğitim imkânı sağlayabilmek, akrabalarıyla yakın olmak, dinî özgürlüklerini kullanmak gibi nedenlerle de göç kararı verebilmektedirler. Kişiler ailevi nedenlerle; ebeveyn ya da eşin yanına gitmek, eş ya da ebeveynin iş araması, eş ya da ebeveynin göç etmesi vb. nedenlerle olabileceği gibi can ve mal güvenliğine ilişkin kaygı vb. güvenlik nedenleriyle de yaşadıkları bölgeyi terk ederek başka bölgelere gitmektedirler. Tüm bu nedenlerin yanı sıra bulunduğu bölgede yaşam standartlarını yükseltemeyeceği düşüncesiyle yani psikolojik nedenlerle de bireyler göç kararı alabilmektedirler.

Göç türlerini sıralayınız.

Göç türleri;

a) Gerçekleşme nedenlerine,

b) Hedef yerine,

c) Yasal durumuna,

d) Hacmine ve süresine göredir.

Gerçekleşme nedenine göre uluslararası göçler kaç şekilde olmaktadır?

Gerçekleşme nedenine göre uluslararası göçler; “gönüllü” (iradi) ve “zorunlu” (gayri iradi ya da irade dışı) göç olmak üzere iki başlık altında toplanmaktadır.

Gerçekleştiği yere göre göçler kaç başlık altında toplanmaktadır? Kısaca anlatınız.

Gerçekleştiği yere göre göçler “iç göç” ve “dış göç”
olmak üzere iki başlık altında toplanmaktadır.

Eğer hareketlilik ülke içinde gerçekleşiyorsa iç göç, ülke sınırlarını aşıyorsa dış göç (uluslararası göç) olarak ifade edilmektedir. Bu ayrım, göç olgusunun coğrafi bir hareketliliği barındırmasından ileri gelmektedir.

Düzenli göçü kısaca anlatınız.

İkili anlaşmalarla düzenlenen işçi göçü, eğitim amaçlı göçler, aile birleşim hakkından doğan göçler düzenli göç
hareketlerine örnek verilebilir. Düzenli göçe ilişkin işlemler bütün ülkelerde kanun ve yönetmeliklerle düzenlemiştir. İkamet, vize işlemleri, kalış süreleri,
transit geçişler, çalışma izinleri, sağlık hizmetleri ile yabancının hak ve yükümlülükleri gibi birçok konu bu kapsamdadır. Düzenli göç, planlı ve kontrollü geçişlerin sağlandığı bir göç hareketidir ve bu durum gerek menşe ülke ve hedef ülkeler için gerekse göç edenler için kabul edilebilir koşulları içermektedir.

Uluslararası göç hukukuna ilişkin temel uluslararası belgeler nelerdir?Sıralayınız.

Uluslararası göç hukukuna ilişkin bazı temel uluslararası belgeler şu şekilde sıralanabilir;
• 1933 tarihli Mültecilerin Uluslararası Statüsüne İlişkin Antlaşma,
• 1948 tarihli Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Konusunda Antlaşma,
• 1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme (MHSİS) – Cenevre Sözleşmesi ve 1966 tarihli New York Protokolü,
• 1965 tarihli Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Sözleşme,
• 1966 tarihli Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme ile Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme,
• 1979 tarihli Kadına Karşı HerTürlü Ayrımcılığın Önlenmesine İlişkin Sözleşme,
• 1984 tarihli İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Küçük Düşürücü Tutum ya da Cezalara Karşı Sözleşme,
• 1989 tarihli Çocuk Haklarına İlişkin Antlaşma.

Göç hukukunun ulusal kaynaklarını sıralayınız.

Göç Hukukunun Ulusal Kaynakları;

• Anayasa,
• Tapu Kanunu,
• İskân Kanunu,
• Türk Vatandaşlığı Kanunu,
• Pasaport Kanunu,
• Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun,
• Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun,

• Uluslararası İşgücü Kanunu,
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu,
• Bilgi Edinme Hakkı Kanunu vb. kanunlardır.

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu hangi tarihte kabul edilmiştir?

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) 04.04.2013 tarihinde kabul edilmiş ve 11.04.2013 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Altı bölüm ve 126 maddeden oluşmaktadır.

Uluslararası İşgücü Kanunun'da düzenlenen başlıca konular nelerdir?

Kanun’da düzenlenen başlıca konular şunlardır:
• Uluslararası işgücü politikasının belirlenmesi,
• Uluslararası işgücünün izlenmesi ve değerlendirilmesi,

• Çalışma izninde yetki ve yükümlülük,
• Çalışma izni başvurusu ve değerlendirilmesi ya da başvurunun reddedilmesi,
• Çalışma izni türleri,
• Çalışma izninin içeriği ve çalışma izni muafiyeti,
• Çalışma iznine ilişkin istisnalar,
• Çalışma izninin ve çalışma izni muafiyetinin düzenlenmesi ve şekli,
• Çalışma iznine ilişkin itirazlar, yükümlülük, denetim ve cezalar.

Yabancı kavramını kısaca anlatınız.

Yabancı kavramı, yalnızca yabancı devlet vatandaşı olanları kapsayan dar bir kavramı ifade etmemektedir. Yabancı kavramı; yabancı devlet vatandaşı olanları, hiçbir devlet vatandaşlığına sahip olamayan vatansızları, göçmenleri/muhacirleri, mültecileri ve sığınmacıları, NATO mensuplarını, uluslararası kuruluşlarda çalışanları ve diplomatik temsilciliklerde olduğu gibi özel statüdeki yabancıları da kapsamaktadır.
En kısa ve yalın tanımıyla yabancı; “bulunduğu
ülkenin vatandaşı olmayan kişidir” ve bu genellemeye göre de bir ülkenin vatandaşı olmayan herkes
bu ülkeye göre yabancı olarak ifade edilmektedir.

Göçmen kavramının sözlük anlamını tanımlayınız.

Göçmen kavramı sözlük anlamı itibarıyla; siyasi, dinî, iktisadi ve özel nedenlerden dolayı başka bir ülkede sürekli olarak yerleşmek amacıyla gelen ve bu nedenle bulunduğu yerden/ülkeden ayrılan kişidir.

İskan Kanunu'na göre kaç çeşit göçmen vardır?

İskân Kanunu’na göre 4 çeşit göçmen vardır. Bunlar;
• Serbest göçmen,
• İskânlı göçmen,
• Münferit göçmen,

• Toplu göçmen'dir.

Serbest göçmeni anlatınız.

Serbest göçmen: Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olup, yerleşmek amacıyla tek başına ya da toplu hâlde Türkiye’ye gelip, devlet eliyle iskân edilmelerini istememek şartıyla yurda kabul edilenlerdir.

1951 tarihli Cenevre Sözleşmesine göre mülteci ne demektir?

1951 tarihli Cenevre Sözleşmesi’nde yapılan tanıma göre; “ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulme uğrayacağından haklı nedenlerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yahut tabiiyeti yoksa ve bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ettiği ülke dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen şahıs” mülteci olarak kabul edilmektedir.

Mültecilik statüsü hangi hallerde sona ermektedir?

Mültecilik statüsü şu hallerde sona ermektedir:
• Vatandaşı olduğu ülkenin korumasından kendi isteği ile tekrar yararlanmaya başlaması,
• Kaybettiği vatandaşlığını, kendi isteği ile tekrar geri kazanması ve bu devletin diplomatik himayesinden yararlanması,
• Başka bir devletin vatandaşlığını sonradan kazanması ve bu devletin diplomatik himayesinden yararlanması,
• Zulüm korkusuyla kaçtığı ülkesinde kendi isteği ile yerleşmek üzere geri dönmesi,
• Mülteci statüsü almasına yol açan şartların ortadan kalkması durumunda.

Türk mevzuatında mülteci kavramı ilk olarak hangi tarihte ve nerede tanımlanmıştır?

Türk mevzuatında mülteci kavramı ilk olarak 1934 tarihli mülga İskân Kanunu’nda “Türkiye’de yerleşmek maksadı ile olmayıp, bir zaruretle muvakkat oturmak için sığınanlar” şeklinde tanımlanmıştır.

Şartlı mülteci ile mülteci kavramları arasındaki
farklar ve benzerlikler nelerdir?

Şartlı mülteci ile mülteci kavramları arasındaki farklar ve benzerlikler şunlardır:
• Şartlı mülteci statüsünün verilebilmesi için yabancıyı şartlı mülteci kılan olayın Avrupa ülkeleri dışındaki bir ülkede meydana gelmesi gerekirken, mülteci statüsü Avrupa’da meydana gelen olaylar nedeniyle tanınmaktadır.
• Şartlı mülteci statüsünde olan yabancılar, mülteci statüsünde olan yabancılardan farklı olarak güvenilir üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar Türkiye’de kalmaları için kendilerine “Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Kimlik Belgesi” verilir.
• Şartlı mültecilere verilen “Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Kimlik Belgesi” mültecilerde olduğu gibi ikamet izni yerine geçer. Şartlı mültecilerde ikamet izninden muaf tutulan yabancılardandır.
• Mültecilerden farklı olarak şartlı mültecilere verilen Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Kimlik Belgesi çalışma izni yerine geçmemektedir ve şartlı mültecilerin Türkiye’de çalışabilmeleri için çalışma izni almaları gerekmektedir.

Sığınmacı kavramını kısaca açıklayınız.

Sığınmacı uluslararası hukuk anlamında mülteci başvurusunu yapmış, ancak henüz işlemleri tamamlanmamış olan yabancıyı ifade etmektedir. Bu açıdan bakıldığında sığınmacı, mülteci statüsünü henüz kazanamamış olan kişidir. Bu durumda mültecilik hukuki bir statü olarak kabul edilirken, sığınmacı olma
durumu kişinin kendi iradesine dayanan fiilî bir durumdur. Aynı zamanda kişi mülteci statüsünü elde etme sürecinde de korumadan yararlanmaktadır.

Sığınmacı nedir?Tanımlayınız.

Sığınmacı; ırkı, dini, milliyeti, belirli bir toplumsal gruba üyeliği ya da siyasi düşünceleri nedeniyle takibata uğrayacağından haklı olarak korktuğu için vatandaşı olduğu ülke dışında bulunan ve vatandaşı olduğu ülkenin himayesinden istifade edemeyen ya da korkudan dolayı istifade etmek istemeyen ya da uyruğu yoksa önceden ikamet ettiği ülke dışında bulunuyorsa oraya dönmeyen ya da korkusundan dolayı dönmek istemeyen yabancıyı ifade etmektedir.

Uluslararası koruma neyi ifade etmektedir?Açıklayınız.

Uluslararası koruma; 1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme (Cenevre Sözleşmesi) 1949 tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve 1977 Protokolleri, Uluslararası Kızıl Haç Komitesinin (UKHK/ International Committee of the Red Cross-ICRC) inisiyatif hakkı, Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ/International Labour Organization-ILO) Sözleşmeleri ve insan hakları belgeleri gibi hukuki belgelerde öngörülen haklara devletlerin saygı göstermesini sağlamak için antlaşma yoluyla görevlendirilen bir örgütün sağladığı hukuki korumayı ifade etmektedir.

Geçici korumadan yararlanamayacaklar durumda olanlar kimlerdir?Belirtiniz.

Geçici korumadan yararlanamayacaklar ise yine Yönerge de açıkça belirtilmiştir:
• Barışa karşı suç ya da savaş suçu ya da insanlığa karşı suç işlediğini düşündürecek ciddi emareleri bulunan kişiler,
• Üye Devlet tarafından kabul edilmeden önce siyasi nitelikli olmayan (adi) ağır bir suç işlediğini düşündürecek ciddi emareler bulunan kişiler,
• BM’in amaçlarına ve ilkelerine karşı bir suç işlediğini düşündürecek ciddi emareler bulunan kişiler,
• Bulunduğu üye ülkenin güvenliği için tehlike olarak görülebilecek kişiler geçici korumadan yararlanamayacaklardır.