Afet Risk Azaltma Politikaları Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olay.

Doğal tehlike olarak meydana gelen kuvvetli bir meteorolojik olayın afet boyutuna dönüşüp dönüşmemesinde, olayın şiddeti ve doğal çevre şartları ile birlikte insanın yaptığı veya yapmadığı faaliyetlerin çok büyük bir çarpan etkisinin olduğu görülmektedir.

Sel ve taşkın, orman yangını, dolu, çığ ve don gibi meteorolojik afetler hızlı gelişen afetler arasında sayılırken, ormansızlaşma, kuraklık ve heyelan afetlerinin ise yavaş gelişen afetler olduğu belirtilmektedir.

Ülkemizde de sıklıkla karşılaşılan ve afetlere yol açan önemli meteorolojik olaylar ile bunlarla ilişki- li olarak oluşan afetler nelerdir?

7.Kuraklık

Genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu (tetiklenme), yamaçtan aşağıya doğru hızla kayması olarak tanımlanır

Toprak kayması olarak da ifade edilen; kaya, toprak veya arazi parçalarının, yer çekimi veya depremler, aşırı yağışlar gibi dış etkenlerin etkisi ile fark edilebilir düzeyde eğim aşağı doğru kayması veya hareket etmesi durumuna ne ad verilir?

Doğa kaynaklı afetler sonucu meydana gelen ekonomik kayıplar değerlendirildiğinde , meteorolojik olaylara bağlı olarak ortaya çıkan afetlerin çok büyük ekonomik kayıplara sebep olduğu ve fırtına afetinin yaklaşık 1 trilyon ABD doları zararla en başta yer aldığı görülmektedir

Günlük yaşamı ve birçok sektörün faaliyetini etkileyen meteorolojik afetler, doğrudan etkilerinin yanı sıra dolaylı ve ardışık etkileriyle de farklı olayları tetikleyerek afetlere yol açabilmektedir. Kara, deniz, hava yolu ve demir yolu ulaşımındaki aksamalar, tarım alanlarının zarar görmesi, ev ve iş yerlerini su basması, soba zehirlenmeleri yaşanması, eğitim ve öğretimin kesintiye uğraması, sanayi tesislerinin çalışamaz hâle gelmesi, enerji nakil hatları ve iletişim hatlarının kopması, çatıların uçması, bina ve ağaçların yıkılması, kullanma ve içme suyunun yetersiz kalması, taşıtların zarar görmesi, orman yangınlarının çıkması gibi olayların yanı sıra, meteorolojik olay ve afetlerin; salgın hastalıkların ortaya çıkması, sosyal ve ekonomik yapının bozulması gibi ardışık etkileri de olabilmektedir.

Afet risklerinin azaltılması; afetlerin şiddetinin ve oluşturacağı kötü sonuçlarının zararlarının önlenmesi ve azaltılması; senaryo ve olası hasar ve ihtiyaçların tahmin edilmesi; acil durumlara müdahaleye planlama ve hazırlık; eğitim ve tatbikatlar; erken uyarı, tahmin, izleme; afet sonrası hızlı etki ve ihtiyaç analizi; afet anında hızlı ve etkili müdahale ve iyileştirme; afet sonrası iyileştirme ve rehabilitasyon vb. için sürekli, bütünleşik, kapsamlı, çok sektörlü, çok disiplinli sosyoekonomik yöntem, planlama ve önlemlerin uygulanması faaliyetlerinin tümü olarak özetlenmektedir.

Afet oluştuktan sonra afeti yönetme girişimleri reaktif yaklaşım, afet oluşmadan önce gerekli tedbirlerin alınmasına yönelik yönetim anlayışı ise proaktif yaklaşım olarak ifade edilmektedir.

Meteorolojik afetlerin yönetimine bu çerçevede bütüncül bir yaklaşımla bakıldığında, Türkiye’de başta Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü'dür.

Meteorolojik afetler açısından bakıldığında, afete dönüşebilecek en önemli tehlikelerin kuvvetli yağış, fırtına, kar erimesi, dolu, aşırı sıcaklar ve soğuklar gibi meteorolojik olaylar olduğu görülmektedir

Afete dönüşebilecek meteorolojik olaylara karşı erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi, uyarıların merkezi ve yerel yöneticiler ile halka en kısa ve anlaşılır şekilde ulaştırılmasının sağlanması için idari ve teknik alt yapının oluşturulması, yöneticilerin ve halkın bu tür afetlere ilişkin uyarıları aldıklarında nasıl davranacaklarının belirlenmesi, yöneticilerin ve halkın bu konuda bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi, hazırlık sürecinin önemli faaliyetleridir.

Lidar, lazer ışınları kullanılarak belli hedeflerin konumları, büyüklükleri ve hareketlerini tespit etmeyi sağlayan bir sistemdir.

Meteorolojik afetlerin en belirgin özelliklerinden birisi, bu afetlere sebep olan meteorolojik olayların önceden tahmin edilebilir olmasıdır.

Türkiye’de meteorolojik olayların sürekli gözlemlerinin yapılması ve gelecekte nasıl bir hava durumunun oluşacağının tahmin edilmesi ile ilgili çalışmalar, bu konudaki görevli ve yetkili kamu idaresi olan Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.

Tahmin ve erken uyarı sistemlerinin en temel bileşeni kuşkusuz gözlem sistemleridir. Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından, yer gözlem ağı, deniz gözlem ağı, yüksek atmosfer gözlem ağı ile uydu, radar ve yıldırım tespit sistemlerinden oluşan uzaktan algılama gözlem ağını içeren bütünleşik bir gözlem ağı tüm ülkeye yaygın olarak kurulmuştur.

Atmosferin durumunu gösteren değişkenlerin (sıcaklık, rüzgâr, nem ve basınç) zamana ve yere bağlı değişimlerini ifade eden denklemlerin (hareket, termodinamik, süreklilik, hidrostatik eşitlik) matematik çözümleri yapılarak gelecekteki durumunu tahmin etme işlemi sayısal tahmin, bu amaçla geliştirilen modeller de sayısal tahmin modelleri olarak tanımlanmaktadır.

Yeryüzündeki tüm yaşam biçimleri için vazgeçilmez bir ortam olan atmosferi oluşturan temel gazlar; azot (%78.08), oksijen (%20.95) argon (%0.93) ve karbondioksit (%0.03) gazlarıdır.

Fosil yakıt, geçmişte yaşamış olan nesli tükenmiş canlıların atıklarından meydana gelen doğal gaz, kömür, petrol gibi yakıtlara denilmektedir. Mineral yakıt olarak da bilinen fosil yakıtlar doğal bir enerji kaynağıdır. Fosil yakıtlar yenilenemez kaynaklardır.

Dünyada 2016 yılı, endüstri öncesi döneme göre ortalama sıcaklık 1.1°C’lik anomali (sapma) ile en sıcak yıl olmuştur. 

Işınımsal zorlama seviyeleri ve rotaları için 4 adet RCP tipi tanımlanmıştır. Bunlar ışınımsal (radiative) zorlama değerleri en küçükten en büyüğe sırası ile RCP2.6, RCP4.5, RCP6.0 ve RCP8.5’dir. Bunlardan, RCP2.6 ve RCP4.5 iyimser senaryolar, RCP6.0 ve RCP8.5 kötümser senaryolar olarak adlandırılacaktır.

İklim değişikliğine karşı bireylerin alabilecekleri tedbirler nelerdir?

1.İklimi değiştiren, küresel ısınmayı artıran fosil yakıt tüketiminden tasarruf ederek

2.Alternatif yaşam tarzları geliştirerek

3.Daha az elektrik tüketmek için az elektrik tüketen cihazlar kullanmak

4.Tasarruflu ampuller kullanmak,

5.Lüzumsuz zamanlarda ışığı ve tüm elektrikli cihazları kapatmak,

6.Ev ısısını korumak,

7.Sıcak su kullanımını ve derecesini azaltmak alabileceğimiz önlemlerdendir.