Afet Risk Azaltma Politikaları Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Afet nedir?

Afet, insan başta olmak üzere diğer canlı yaşamlarının olumsuz etkilendiği, mevcut ekosistemin bozulduğu, altyapıların tahrip olduğu ve ekonomik kayıpların meydana geldiği olayların genel adıdır.

Doğa kaynaklı afetler hakkında bilgi veriniz.

Doğa kaynaklı afetler dünya üzerindeki her kıtayı etkileyen afetler olup bu afetleri jeolojik, hidrolojik, iklimsel/meteorolojik, biyolojik ve dünya dışından gelen afetler olarak alt gruplara ayırmak olasıdır.

Deprem nedir?

Fayın aniden kırılması ile açığa çıkan sismik dalgaların meydana getirdiği yer sarsıntısı, deprem olarak adlandırılır. Yıllar hatta yüzyıllar boyu biriken deformasyon, faylanma olarak tanımladığımız kırıklanma ile onlarca saniye ya da dakikalar içerisinde deprem (sismik) dalgaları olarak açığa çıkar.

Deprem dalgaları (sismik dalgalar) neden oluşur?

Fayların oluşumu ve bunların hareketleri, depremlerin ve ilişkili deprem (sismik) dalgalarının üretilmesinin ana nedenlerinden biridir. Volkanik bir bölgedeki magma hareketleri, volkanik patlamalar, büyük kütle hareketleri de benzer sismik dalgaları üretmektedir.

Ne kadar sıklıkla deprem oluşur?

Her yıl büyüklüğü 2.0’den daha büyük yaklaşık bir milyon deprem oluşmaktadır. Bir yılda deprem büyüklüğü 3’ten daha büyük oluşan deprem sayısı yaklaşık 100.000’dir; 5’ten daha büyük deprem sayısı ise yaklaşık 1.000’dir. 7 ve üzeri büyüklükte oluşan deprem sayısı ise 10 civarındadır. 8 büyüklüğünde bir deprem ancak üç yılda bir oluşmaktadır. Büyüklüğü 9-9.5 gibi çok büyük depremler ise oldukça nadir, dalma-batma zonlarındaki ters fayların geliştiği alanlarda oluşmaktadır. Sumatra 2004 depremi (Endenozya) böylesi büyük bir depremin yıkıcılığına örnektir.

Fay türleri nelerdir?

a. Eğim atımlı faylar (normal fay veya ters fay), b. Doğrultu atımlı faylar (sağ yanal veya sol yanal) ve c. Verev atımlı faylar (verev normal fay veya verev ters fay) olarak üç gruba ayrılır. Eğim atımlı faylar, fay yüzeyi üzerinde bulun

Üretecekleri deprem potansiyelleri bakımından fayları gruplandırınız.

Üretecekleri deprem potansiyelleri bakımından faylar, aktif (diri) ve aktif olmayan (pasif) faylar olarak iki gruba ayrılır.

Bğyğk ve küçük depremlerin yer değiştirme miktarları ne kadardır?

Büyük bir deprem yaklaşık 10 m yanal yer değiştirme oluştururken küçük depremlerde bu yer değiştirmeler santimetre boyutlarındadır.

Depremin odağı nedir?

Kayma düzlemi boyunca kayada kopmanın meydana geldiği yer, depremin odağıdır. Açığa çıkan deprem enerjisi odaktan dalgalar olarak yayılır.

Deprem dalgaları nedir?

Faylanma ile kayada açığa çıkan deprem enerjisi, yer içinde ve yeryüzüne doğru dalga şeklinde yayılım gösterir. Bu dalgalar sismik dalgalar ya da deprem dalgaları olarak adlanır.

Deprem dalga türleri nelerdir?

P dalgaları; en hızlı hareket eden dolayısıyla deprem istasyonuna ilk ulaşan dalgalardır. P dalgaları sıkışma hacim nitelikli dalgalardır.

S dalgaları; P dalgalarından sonra ikinci ulaşan dalgalardır. Bu dalgalar makaslama hacim nitelikli dalgalardır.

L dalgaları; deprem istasyonuna ilk ulaşan yüzey dalgasıdır. Yılanın hareketine benzer özellikte sağa-sola kavisli hareket gösterir.

R dalgaları; diğer yüzey dalgası olup yukarı-aşağı yuvarlanma hareketine sahiptir. Yüzey dalgaları (L, R dalgaları) deprem sırasında en fazla hasar yaratan dalgalardır.

Deprem ne ile ölçülür?

Deprem dalgalarını kayıt eden alete sismograf ya da sismometre denir.

Sismometreye gelen dalga sıralaması nasıldır?

Sismik dalganın ilk görüldüğü an, dalganın varış zamanıdır. P dalgası ilk kayıdı yapılan dalgadır; çünkü en hızlı deprem dalgasıdır. Sismometreye ikinci gelen ise S dalgasıdır. Yüzey dalgaları (L ve R dalgaları) ise sismometreye en son ulaşan dalgalardır. Yüzey dalgalarının salınımı (genliği) oldukça geniştir; zaman içerisinde yüzey dalgalarının salınımları azalır ve kaybolur

Deprem derinliğini ne belirler?

Kıtalarda meydana gelen depremlerin derinliği nadiren 20 km altına iner. Bu derinlik altında yüksek sıcaklık ve basınç nedeniyle kabuk malzemeleri sünümlü davranış gösterir; bu durum kabuğun kırıklanmasına dolayısıyla deprem oluşumuna engel teşkil eder. Dalma-batma (yitim) zonlarında depremin odak derinliği yüzlerce kilometreye ulaşabilir. Böylesi derinliklerde deprem oluşmasının nedeni manto içerisine dalan okyanusal litosferin soğuk olması ve kırıklanmanın oluşabilmesidir.

Deprem büyüklüğü nedir?

Depremin büyüklüğü merkez üssünden belirli uzaktaki sismografta kaydedilen yeryüzü hareketinin en büyük genliğidir.

Deprem şiddeti nedir?

Deprem şiddeti depremde meydana gelen hasar miktarını tanımlar.

Uzaklaşan levha sınırlarında meydana gelen depremler nelerdir?

Birbirlerine göre zıt yönde hareket eden levhaların sınırları boyunca (okyanus ortası sırtlar) bölümlenmeler meydana gelir. Bu bölünmeler bu kesimlerde normal fayların gelişimine sebebiyet verir. Okyanus ortası sırtlar boyunca meydana gelen depremler sığ odaklı depremlerdir.

Yaklaşan levha sınırlarında meydana gelen depremler hakkında bilgi veriniz.

Birbirlerine yaklaşan ve bir levhanın diğer levha altına daldığı levha sınırlarıdır. Böylesi levha sınırları farklı odak derinlikli depremlere ev sahipliği yapar. Bu depremleri üreten faylar normal ve ters faylar olabildiği gibi doğrultu atımlı faylar da olabilir. Diğer levha sınırlarının aksine yaklaşan levha sınırları boyunca orta ve derin odaklı depremler yaygınca gelişir. Ayrıca böylesi sınırlarda büyük depremler oluşur

Depremleri oluşturan faylanma türünü ne kontrol eder?

Depremlerin çoğunda fay mekanizması levha sınırlarının türü ile ilişkilidir. Normal faylar uzaklaşan levha sınırlarında çekme stresi sonucu oluşurlar. Ters faylar ise yaklaşan levha sınırlarında sıkıştırma stresi sonucu meydana gelirler. Transform faylı sınırlar boyunca makaslama stresleri sonucu doğrultu atımlı faylar oluşur.

Depremin neden olduğu tahribatlar nelerdir?

Yer titreşimleri binaların ve diğer yapıların yıkılmasına veya tahrip olmasına sebebiyet verdiği gibi kütle hareketleri ve sıvılaşma gibi ikincil etkileri de tetikler. Deprem sonrası çıkan yangın, yerleşim alanlarını ciddi şekilde etkisi altına alır. Okyanus alanlarında oluşan depremler, tsunamiye sebebiyet verir; bazı durumlarda bu dalgalar kıyıya ulaştıklarında geniş çapta tahribat meydana gelir.

Deprem hasarlarını azaltmak için neler yapılabilir?

Deprem kuşaklarındaki yapılaşmaya sıkı denetim getirilebilir; bu çerçevede binaların ve diğer yapıların yıkıcı titreşimlere yeterli dayanımda ve taşıma gücü problemi olmayan zeminlerde inşa edilmesi sağlanabilir. Depreme duyarlı alanlarda yaşayan insanlar deprem ile ilgili düzenli olarak bilgilendirilebilir. Yerel yöneticiler ve yetkililer afet riskini öngören ve afet zararlarını azaltan planlar yapabilir. Acil durum ekipmanlarının hazırlanması, kurtarma ekiplerinin oluşturulması, tahliye prosedürlerinin oluşturulması, yangına müdahale planlarının yapılması ve depremin yıkıcı etkisinin en aza indirgemede gerekli adımların atılması yapılacaklar arasındadır

Paleosismolojinin kapsadığı çalışma alanları nelerdir?

• Fay izlerinin hava fotoğrafları ve uydu görüntülerinden yararlanılarak tanımlanması ve arazi verileri ile birlikte haritalanması, • Fayların yapısal analizinin yapılması, • Bölgedeki litolojilerinin tanımlanması, • Jeomorfoloji özeliklerinin belirlenmesi, • Hendek kazılarının yapılması, • Tarihlendirme yöntemlerinin uygulanması, • Uygun jeofizik metodları kullanılarak profil kesitlerin alınması, • Sondaj çalışmalarının yapılması, • Sismik ve jeodezik verilerin elde edilmesidir.