Afet Risk Azaltma Politikaları Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bütünleşik afet yönetimi kapsamında öncelikler yeniden değerlendirildiği belirtilmiştir. Buna göre yaklaşım ne şekilde olmuştur?

Bütünleşik afet yönetimi yaklaşımı sürdürülmüştür. Bütünleşik afet yönetimi kapsamında öncelikler yeniden değerlendirilerek, önceliği “Kriz Yönetimi” olan yaklaşım yerine, önceliği “Risk Yönetişimi” olan yaklaşım benimsenmiştir.

Afet tehlikesi kavramı ne anlama gelmektedir?

Afet tehlikesi (İng. disaster hazard), can ve mal kayıpları ile fiziksel, sosyal, ekonomik, politik ve çevresel kayıp ve zararlara yol açan doğa, teknoloji ve insan kaynaklı olayın belirli bir yerde ve zaman aralığında olma olasılığı olarak tanımlanmaktadır. Afet tehlikelerini kökenlerine göre; deprem, sel, kuraklık, heyelan, volkan patlaması gibi doğa; endüstriyel, nükleer ve büyük taşımacılık kazaları gibi
teknoloji; savaş, terör olayları, iç çatışmalar gibi insan kaynaklı tehlikeler olarak ayırmak mümkündür.

Afetlerin etkilerini ortadan kaldıracak ya da en az düzeye indirecek olanın ne olduğu ifade edilmektedir?

Temel afet yönetimi politikaları risk yönetiminden, kriz yönetişimine evrilmiştir. Bu bağlamda, afetlerin etkilerini ortadan kaldıracak ya da en az düzeye indirecek olan, afet
sonrasında uygulanan acil müdahale ve iyileştirme tedbirleri değil, henüz tehlikeler afete dönüşmeden önce, afet risklerinin azaltılmasına odaklanmış olan afet risk azaltma stratejileridir.

Afet riskinin matematiksel olarak ifade edilebilir biçimde hesaplanmasına ne ad verilmektedir?

Afet riskini belirleme (İng. disaster risk assessment), afet riskinin matematiksel olarak ifade edilebilir biçimde hesaplanmasıdır. Afet Riski (AR) = Tehlike (T) x Değerler (D) (etkilenebilecek unsurlar) x Zarar Görebilirlik (ZG) (etkilenme oranı); (kısaltmayla, AR=T x D x ZG) şeklinde formüle edilebilir.

Kentsel çöküntü bölgesi ne şekilde ifade edilmektedir?

Kentsel çöküntü bölgesi (İng. urban decline area), bir kentin fiziksel, sosyal ve ekonomik açılardan gelişme imkânı kalmamış, köhnemiş, kısmen terk edilmiş bölgeleri ile altyapı, eğitim, sağlık, kültür, yeşil alan gibi olanakları olmayan yoksulluk yuvası hâline gelmiş bölgelere kentsel çöküntü bölgesi denilmektedir.

Yerleşime açılması düşünülen boş alanlardaki tüm afet tehlikelerini, yapılaşmış alanlarda ise tüm afet risklerini büyük ölçekli hâlihazır haritalar üzerinde belirleyen çalışmalara ne ad verilmektedir?

Mikrobölgeleme (İng. microzonation), yerleşime açılması düşünülen boş alanlardaki tüm afet tehlikelerini, yapılaşmış alanlarda ise tüm afet risklerini büyük ölçekli hâlihazır haritalar üzerinde belirleyen çalışmalara mikrobölgeleme denilmektedir. Güvenli arazi kullanımı kararları alınmasında yararlı olan, kentsel dönüşüm ve zarar azaltma planlaması çalışmalarında ise öncelikler ve stratejilerin belirlenmesinde imar planlamasını yönlendiren detaylı jeolojik, jeofizik ve jeoteknik çalışmalar, bu kapsamda değerlendirilir.

Kentsel altyapı ne şekilde nitelendirilmektedir?

Kentsel altyapı, kentsel refahı yükselten, kentlilerin yaşamını kolaylaştıran, kentte mal ve hizmetlerin serbest dolaşımı ve sunumuna ilişkin tüm altyapı yatırımları kentsel altyapı olarak nitelendirilmektedir. Sürdürülebilir kentsel altyapı ise, kentlilerin sürdürülebilir yaşam hedefine doğru ilerlemesini kolaylaştıran kentsel altyapıların tümüdür.

Kentsel altyapılar sektörel olarak bölümlere ayrıldığından bu bölümler nelerdir?

Kentsel altyapılar sektörel olarak kategorilendirilebilir.

• su ve kanalizasyon altyapısı,
• iletişim altyapısı,
• ulaşım altyapısı,
• enerji iletim altyapısı

Afet riskleri açısından kritik altyapı sektörleri nelerdir?

Afet riskleri açısından kritik altyapı sektörlerine bankacılık ve finans, tarım ve gıda, kültür ve turizm, kritik üretim ve ticari tesisler, kritik kamu hizmetleri, sağlık ve eğitim sektörleri eklenebilir.

Ülkemizde kentsel afet risklerinin azaltılması ve enerji güvenliği, verimliliği açısından alınması ve uygulanması gereken stratejik kararlar hangi raporda yer almıştır?

Ülkemizin enerji ihtiyacının karşılanması bağlamında dışa bağımlı olduğu dikkate alınarak, özellikle kentsel yaşamda enerji tasarrufu özendirilmelidir. Bu bağlamda kentsel afet risklerinin azaltılması ve enerji güvenliği, verimliliği açısından alınması ve uygulanması gereken stratejik kararlar 10. Kalkınma Planı Enerji Güvenliği ve Verimliliği Özel İhtisas Komisyonu Raporunda yer almıştır. 

10. Kalkınma Planı Enerji Güvenliği ve Verimliliği Özel İhtisas Komisyonu Raporunda kentsel afet risklerinin azaltılması ve enerji güvenliği, verimliliği hakkında ne tür kararlar alınmıştır?

• Bütün komşu ülkeler ile işleyen elektrik bağlantılarına sahip olunmalıdır.
• Yıllık enerji ihtiyacının %20’sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanması bir ulusal hedef
olarak benimsenmelidir.
• Elektrik üretiminde doğal gazın payının %30 ile sınırlandırılması için gerekli tedbirler kesin olarak
alınmalıdır.
• Elektrik enerjisi ihtiyacının asgari %5’inin nükleer santrallerden sağlanması hedefi kapsamlı bir
nükleer program dahilinde hayata geçirilmelidir.
• 2000 yılı değerlerine göre enerji yoğunluğunun %20 azaltılması gibi kararlar alınmıştır.

AFAD tarafından üzerinde çalışılan kritik altyapı sektörleri nelerdir?

• Enerji,
• Ulaştırma,
• Su Yönetimi ve Barajlar,
• Haberleşme,
• Bankacılık ve Finans,
• Tarım ve Gıda,
• Kültür ve Turizm,
• Kritik Üretim Ticari Tesisler,
• Kritik Kamu Hizmetleri,
• Sağlık sektörleridir

Kentsel afet risk azaltma stratejik planı kapsamında neler yapılması tavsiye edilmektedir?

• Belediyeler bünyesinde Kentsel Altyapı Koruma Uzmanları istihdam edilmelidir.
• Kentsel altyapı koruma uzmanlarının bilgi birikiminden faydalanılmalıdır.

• Kentler arasında kentsel altyapı koruma bilgi paylaşımı sağlanmalıdır.
• Kentler arası kentsel afet risklerinden korunmaya yönelik dayanışma artırılmalıdır.
• Terörizm ve diğer güvenlikle ilgili riskleri önleme ve hazırlık faaliyetlerine ağırlık verilmelidir.
• Kentsel afet risk analizleri yapılmalıdır.
• Kentsel afet risk ve kriz yönetimi geliştirilmelidir

Kentsel afet risklerinden korunmak amacıyla kurumsal ve yasal düzenlemeler olarak yapılması gereken çalışmalar nelerdir?

Kurumsal ve yasal düzenlemeler olarak yapılması gereken çalışmaları şu şekilde özetlemek mümkündür:
• Kentsel afet risklerinden korunmak amacıyla kritik kentsel altyapı ve kritik kentsel
hizmetlere yönelik koruma tedbirlerinin
hukuki altyapısı oluşturulmalıdır.
• Kentsel altyapı güvenliği konusunda politikacılar ve tepe yöneticilere yönelik iyi uygulama örnekleri yaygınlaştırılmalıdır.
• Kentsel bilgi ve iletişim teknolojileri altyapı
koruma simülasyon modelleri geliştirilmelidir.
• Kentsel altyapı ve hizmetlerin afetlerden
korunması ve iyi uygulama örneklerinin
yaygınlaştırılması hedeflenmelidir.
• Kentsel altyapı ve hizmetlerin siber tehditler dâhil olmak üzere tüm tehdit ve tehlikelere karşı korunması için tedbirler geliştirilmelidir.
• Kentlerde elektrik ve gaz iletim şebekelerinin
korunmasının geliştirilmesi ve güçlendirilmesi konusunda çalışmalar yürütülmelidir

Kentsel afet risk yönetiminin amacı nedir?

Kentsel afet risk yönetiminin amacı, kentlerde
afetlerin önlenmesi, afetlere karşı hazırlıklı olunması, afet zararlarının azaltılması için afet öncesi alınacak tedbirlerle, afet anı ve afet sonrasında hızlı ve etkili bir arama kurtarma, ilk yardım, geçici barınma ve yeniden inşa faaliyetlerinin yürütülmesini sağlamak üzere yerel yönetimler dâhil tüm kamu kurum ve kuruluşları ile başta sivil toplum kuruluşları olmak üzere halkın katılımıyla bütünleşik proaktif bir yaklaşımla sistemli çalışmalar yürütülmesi olarak belirlenebilir.

Afet risklerinin ve önceliklerin belirlenebilmesi için kentsel hizmetlerin belirlenmesi gerektiği ifade edilmiştir. Buna göre bu hizmetler nelerdir?

• İmar, planlama ve konut hizmetleri
• Çevre ve çevre sağlığı hizmetleri
• Temizlik hizmetleri
• Zabıta hizmetleri
• Yol hizmetleri
• Ulaşım hizmetleri
• Toplu taşıma hizmetleri
• Su ve kanalizasyon hizmetleri
• İtfaiye hizmetleri
• Mezarlık ve defin hizmetleri

Kentdaşların afetlere karşı direncin azalmasındaki etkenler neler olabilir?

• Uygunsuz toprak kullanımı,
• Dayanıksız altyapı,
• Yerleşim yerlerinin afet riski yüksek bölgelerde yoğunlaşması,
• Yoksulluk,
• Kent planlamada yetersizlik, düzensiz kentleşme,
• Denetim ve kontrol sistemlerinde yetersizlik,
• Yüksek rant elde etme odaklı yapılaşma,
gibi kentsel afet risklerini ve risklerin etkisini arttıran etkenlerin dikkate alınması gereklidir

Kent yönetimleri tarafından, sosyal refah hizmetlerini geliştirerek afetin toplumsal zararlarını azaltmak için neler yapılabilir?

• Kentsel sosyal yardım mekanizmalarının
geçim kaynaklarını güçlendirme programlarına entegre edilerek hazırlanması ve uygulanması sağlanmalı,
• Yoksulluğun ortadan kaldırılmasına yönelik
olarak, vatandaşların, anne, bebek ve çocuk
sağlığı, cinsel sağlık ve üreme sağlığı dâhil
temel sağlık hizmetlerine, gıda güvenliği ve
beslenme, barınma ve eğitim hizmetlerine
erişimi güçlendirilmeli,
• Afet sonrası aşamada kalıcı çözümler bulmak ve afetten görece daha fazla etkilenen
kişileri güçlendirmek ve onlara yardımcı olmak için stratejiler geliştirilmelidir.

Kent yönetimlerinin, afet risklerini azaltmak amacıyla
yatırım yapmalı, mevcut yatırımları geliştirmeli,
güçlendirmeli ve sürdürülebilirliklerini sağlamalıdır denilmektedir. Bunun için neler yapılabilir?

Afet sonrası iyileştirme, rehabilitasyon ve yeniden
inşa süreçlerinde “Öncekinden Daha İyisini Kurmak” sloganıyla hareket edilmelidir. Bu bağlamda,
kent yönetimleri, afet risklerini azaltmak amacıyla
yatırım yapmalı, mevcut yatırımları geliştirmeli,
güçlendirmeli ve sürdürülebilirliklerini sağlamalıdır. Bunun için:

• İnsan merkezli, çoklu tehlike temelli ve çok
sektörlü tahmin ve erken uyarı sistemlerinden yararlanılmalıdır.
• Afet risk ve acil durum haberleşme mekanizmalarının kentte kurulu ve işler olması sağlanmalıdır.
• Kentte sosyal teknolojiler ve tehlike gözlemi yapılan telekomünikasyon sistemleri kurulmalıdır.
• Kent yönetimleri, kendi hizmet alanlarına giren sektörlerde, özel sektör ile koordineli bir şekilde afete hazırlık, müdahale ve iyileştirme plan ve çalışmaları ile ilgili düzenli tatbikatlar yapmalıdır

Kentsel dönüşüm projelerinin uygulama gerekçeleri nelerdir?

Kaçak ve düzensiz yapı stoku olarak tanımlanan gecekondu alanlarının temizlenmesi

• Altyapı sorunlarının çözülmesi
• Yaşam kalitesinin yükseltilmesi
• Daha estetik bir kentsel görüntü oluşturulması
• Kentin belli bölgelerinde süreklilik gösteren asayiş ve güvenlik sorunlarının çözümü
• Eskiyen kentsel alanların yenilenmesi ve fonksiyon değişikliği
• Tarihî ve kültürel değere sahip alan ve yapıların korunması, canlandırılması
• Kentin genişlemesi nedeniyle kent merkezinde kalan sanayi tesislerinin kent dışına taşınarak, bu alanlarınyeni işlevlerle kente kazandırılması
• Kent merkezinde atıl kalan liman ve balıkçı barınaklarının fonksiyonlarının değiştirilerek kullanılması
• Afet riski altındaki alan ve yapıların dönüştürülmesi