Afet Bilgi Sistemleri Ve Haberleşme Dersi 8. Ünite Özet

Giriş

Afet Bilgi Sistemleri, afet öncesi, anı ve sonrasında üretilen verilerden doğru ve hızlı şekilde bilgi üretimi ve yönetimini yapmamızı sağlayan bilişim ve yönetişim sistemleridir. Diğer bir deyişle; “Afet Bilgi Sistemi” afetlerin her safhasında insan kaybını ve ekonomik kaybı en aza indirmek için ağortamında konuyla ilgili veribilginin eşgüdüm içinde zamanında sağlanması ve bilgi değişimlerinin kolaylıkla yapıldığı güçlü, bütünleşik bir teknolojik sistemdir. Bu sistemin parçaları veri/bilginin (arşiv ve gerçek zaman), karar süreçleri (mekanizmaları), insan (uygulayıcı, kullanıcı), politika ve mevzuat, teknolojik altyapı (uzay teknolojileri, uydu haberleşme, GPS, CBS, uzaktan algılama, internet, ağsistemleri, bilgi teknolojileri) uygulama planlarıdır.

Türkiye’de Afet Bilgi ve Haberleşme Sistemleri

AFAD Deprem Ön Hasar Tahmin Sistemi

Hızlı ve doğru müdahale için AFAD Deprem Daire Başkanlığı hasar yapıcı bir deprem meydana geldiğinde “AFAD-RED” deprem ön hasar tahmin programını kullanarak bölgede hasar ve kayıp tahminleri yapmaktadır. Sistem ayrıca depremden hemen sonra hasarla ilgili olarak oluşabilecek kargaşa ve bilgi kirliliğini en aza indirmeyi de planlamaktadır.

• Sistem tahmini yapısal hasar, can kaybı ve geçici barınma hizmeti ihtiyacı olan nüfusu vermektedir.
• Sistem otomatik ve manuel olarak çözüm yapabilme yeteneğinde tasarlanmıştır.
• Sistem otomatik çözümde ZYH istasyonlarından alınan deprem parametreleri ile çalışmaya başlıyor 30 sn. içinde ilksel hesaplamaları yapıyor.
• Sistem ilksel hesaplamadan sonra KYH gelen verileri hesaba katarak çözümlerini geliştiriyor.
• Sistem manuel olarak senaryo deprem yaratma ve müdahale etme özelliğine sahiptir.
• Sistem esnek yapıda olup sürekli geliştirilebilir özelliktedir.

Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi

Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi (AYDES), afet ve acil durum yönetimine ilişkin tüm süreçlerin (planlama, müdahale, iyileştirme) etkin bir biçimde yürütülebilmesi için kurgulanmış bir bilişim sistemidir. Sistem masaüstü, coğrafi bilgi sistemi destekli web uygulamaları (iki boyutlu ve üç boyutlu) ve mobil uygulamaları içeren, birçok kurum içi ve dışı sisteme ve uygulamaya bağlı bütünsel bir platformdur. AYDES, özellikle Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamına uygun olarak hazırlanmış, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), ilgili Bakanlıklar ve taşra teşkilatları tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanmış, süreçlerin etkin, hızlı yürütülmesine imkân sağlayan bütünleşik bir yapıdadır.

AYDES, “Olay Komuta Sistemi” , “Mekânsal Bilgi Sistemi” ve “İyileştirme Sistemi” olarak üç ana bileşen, “Planlama ve Hazırlık Modülleri” ve “Mobil Uygulamalar” dan oluşmaktadır.

Olay Komuta Sistemi (OKS), Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamında belirlenen hizmet gruplarının hazırlık, planlama ve müdahale süreçlerinin bütünleşik bir sistem üzerinde yönetilebilmesine imkân sağlayan AYDES bileşenidir. Yazılım tabanlı yönetim modeli ile yerel ve ulusal düzeyde afet ve acil durumlara hazırlık - müdahale imkânı sağlamakta, ana yönetim süreçleri (kaynak yönetimi, nakliye, talep yönetimi) sayesinde esnek ve etkin şekilde yönetilebilmektedir.

Mekânsal Bilgi Sistemi (MBS), bütününde CBS teknolojileri kullanılarak sürdürülebilir bir afet yönetimi sisteminin oluşturulması çalışmalarının bir parçasıdır. MBS kapsamında, afet ve acil durum yönetiminde kullanılabilecek mekânsal veriler, fiziksel olarak ve/veya web servisleri vasıtasıyla toplanmak suretiyle merkezî bir coğrafi veritabanı oluşturulmuştur. Afet öncesi, sırası ve sonrası veriye hızlı ve doğru bir şekilde ulaşılması, veriden hızlı bir şekilde yeni bilgi üretilmesi ve bu bilgi ile afete uğramış ve uğrayabilecek bölgelerde yapılacak mekânsal sorgu ve analizler ile ilgili hızlı karar verilebilmesine imkân verecek şekilde tasarlanmıştır.

İyileştirme Sistemi (İS), Afet ve acil durum sonrasında hayatın en kısa sürede normale dönmesi için iyileştirme süreçlerinin otomatik olarak işlenmesini sağlayan modüldür. Afet ve acil durumlarda meydana gelen hasarın tespit edilmesi, acil yardım talep ve ödemelerinin takibi, etüt raporlama sürecinin sistematik hâle getirilmesi, kayıtların tek merkezde tutulması, yatırım programı koordinasyonu gibi önemli iyileştirme süreçleri elektronik ortama aktarılmaktadır.

AYDES Mobil Uygulamaları

Afet Bildir Mobil Uygulaması, Afet Envanter Toplama Mobil Uygulaması, Hasar Tespit Mobil Uygulaması, Gösterge Paneli Mobil Uygulaması, Olay Yönetim Mobil Uygulaması gibi hem Anroid hem de İOS işletim sistemlerine uyumlu alt bileşenlerden oluşur.

AYDES Uzaktan Algılama Yazılımı (AYDES-UZAL)

AYDES – UZAL, AFAD’ın analiz ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilen ve afet uygulamaları konusunda özelleşmiş, elektro-optik ve SAR (Sentetik Açıklıklı Radar) uydu görüntüleri ve hava fotoğraflarının görüntülenmesi ve analiz edilmesine olanak sağlayan masaüstü bir uzaktan algılama yazılımıdır. AYDES-UZAL yazılımın temel amacı, afet öncesi veya sonrası uzaktan algılama verilerinin, açılması, işlenmesi, analiz edilmesi, sonuçların sergilenmesi ve afet yönetimi ve karar destek sistemlerine aktarılması adımlarını içeren bütünleşik bir yazılım çözümü sunmaktır.

AYDES Kitle Kaynak Platformu (AYDES-KİTLE KAYNAK)

AYDES – Kitle Kaynak, web-tabanlı bir kitle kaynak uygulaması platformudur. Afet sonrası temin edilen görüntüler üzerinden otomatik görüntü işleme algoritmalarının sonuç üretemediği veya üretilen sonuçların doğrulanması için manuel değerlendirme yapılması gereken durumlar meydana gelebilir. Son yıllarda, bu gibi durumlar için çözüm olarak, kitle kaynak olarak adlandırılan, ilgili konuda uzman olan veya olmayan gönüllülerden oluşturulan kitleden yararlanılmaktadır. Bu amaçla daha önceden kullanıcı kitlesi oluşturulmuş web tabanlı platform üzerinden, görüntüler küçük parçalara ayrılarak binlerce kullanıcıya gönderilir. Kullanıcılar görüntüler üzerinde işaretlemeler yaparak kendilerine gönderilen görevleri yerine getirirler.

Hava Araçlarından Gerçek Zamanlı Görüntü Aktarımı

Hava Araçlarından Gerçek Zamanlı Görüntü Aktarımı Projesi ile afet gerçekleştiği andan itibaren çok kısa süre içerisinde afetin etkilediği bölgenin havadan görüntülerinin anlık olarak Afet ve Acil Durum Yönetimi Merkezi’ne iletilmesi hedeflenmektedir.

Kesintisiz ve Güvenli Haberleşme Sistemi

Afet ve acil durumlarda müdahalenin yapılabilmesi, koordinasyonun sağlanabilmesi, kaynakların etkin kullanımı ve yetkililerin durumdan haberdar olması, kısaca afet ve acil durumun tümüyle yönetilmesi açısından haberleşme sistemlerinin daima faal olmasının hayati önemi vardır.

İkaz Alarm Sistemi

Bütünleşik İkaz ve Alarm Sistemi hava taarruzları ile kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) tehdit ve tehlikelere karşı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı’ndan alınacak olan ikaz ve alarm haberleri ile tehlike haber kaynağı olan kurumlardan alınacak afet ve acil durum tehlikesi haberlerinin İl Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezlerine çevrimiçi olarak iletilerek tehdit altında kalabilecek bölgelerdeki halkın uyarılmasını sağlamak amacıyla hazırlanmıştır.

Lojistik Depo Yönetim Sistemi

Ülke genelinde kurulmuş olan AFAD Lojistik Depolarındaki tüm kaynakların elektronik ortamda takip edilip, afet bölgesine yönlendirilmesini sağlayan yazılımdır. Coğrafi Bilgi Sistemleri Tabanlı AFAD Lojistik Merkezleri Yönetim Sistemi, afet veya acil durum sonrasında ortaya çıkan ihtiyaçların olabilecek en kısa sürede karşılanarak devam eden muhtemel ihtiyaçların da makul sürelerde giderilmesini sağlamak amacıyla oluşturulmuş olan AFAD Lojistik Depoları’nın elektronik ortamda yönetimini sağlayan bir sistemdir.

Dünyadaki Afet ve Bilgi Sistemi Örnekleri

Birçok ülke, ulusal seviyedeki kapasitelerini ulusal ve yerel düzeyde kurum ve kuruluşları arasında veri alışverişini gerçekleştirebileceği bilgi altyapısı kapasitelerini oluşturmuşdurumdadır. Bunlara örnek olarak Yeni Zelanda Ulusal Afet yönetim bilgi sistemi (EMIS), Alman Acil Durum Planlama Bilgi sistemi (deNIS IIplus) ve Avustralya Pilot Etki Portalı verilebilir.

OCHA

Uluslararası yardım ve müdahale bilgisi için merkezi bir kavşak durumundadır. OCHA, Afet Değerlendirme ve Koordinasyon Ekiplerini (UNDAC) afet bölgesine bilgi toplaması için gönderir. Ayrıca, INSARAG ağı ile arama ve kurtarma ekiplerini afetten etkilenen insanları kurtarmak için gönderir. Diğer taraftan yerinde operasyon koordinasyon merkezi (OSOCC) veya İnsani Bilgi Merkezleri (HIC) oluşturarak bütün verileri Reliefweb üzerinden yayınlar. Ancak, bütün bu mekanizmalar, sadece ihtiyaç olduğunda işleme koyulur. Bu karar, diğer kaynaklardan gelen bilgi durumuna bağlıdır.

Türkiye'de ve Dünyadaki Afet Bilgi ve Haberleşme Sistemlerinin Karşılaştırılması

Her ülkenin afet yönetim sistemi o ülkenin geçmişte yaşadığı deneyimlerin birikimi sonucu oluşturulmuştur. Bu durum her ülkenin belirli doğal afetlere karşı diğerlerinden daha fazla önlem almasına neden olmuştur. Bir genelleme yapmak gerekirse her ülke en çok zor durumda kaldığı afete karşı önlem almada ilerlemiştir. Bu amaçla ülkemizin sık sık karşılaştığı afetler itibariyle bu afetler konusunda deneyimli bazı ülkelerin afet yönetimleri incelenerek ülkemiz için birtakım önemli sonuçlar çıkarılmıştır.