Afet Bilgi Sistemleri Ve Haberleşme Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Afet nedir?

Afet, “toplumun tamamı veya belli kesimleri
için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş
etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olay” olarak tanımlanmaktadır (AFAD, 2014).

Coğrafi bilgi ile ilgili teknolojiler nelerdir?

Coğrafi Bilgi Teknolojileri, coğrafi bilgi ile ilgili tüm teknolojilerdir. Bu teknolojiler arasında, uzaktan algılama ve görüntü işleme teknolojisi, konum
belirleme teknolojisi, coğrafi bilgi sistemi teknolojisi, bilgisayar teknolojisi, veritabanı yönetim sistemi teknolojisi, coğrafi web servisleri teknolojisi
önemli yer tutar

Coğrafi Bilgi Sistemi Teknolojisi hangi amaçla kullanılır?

Coğrafi Bilgi Sistemi Teknolojisi, uzaktan algılama ve görüntü işleme teknolojisinden elde edilen sonuç ürünler ile birlikte, konum belirleme teknolojisi ile elde edilen bilgileri depolama, işleme, güncelleme, sorgulama ve analiz etme, haritalama amacıyla kullanılan bir teknolojidir. Bu teknoloji ile elde edilen ürünler (haritalar), coğrafi web servisleri teknolojisiyle, internet üzerinden kullanıma
sunulur. Yoğun afet bilgisini yönetmek (depolamak, güncellemek ve sorgulamak) üzere, coğrafi bilgi sistemleri ile entegre çalışabilen coğrafi veritabanı teknolojisinden yararlanılır. Coğrafi veritabanı teknolojisi, veritabanı teknolojisinden farklı olarak konumsal olmayan bilgiler yanı sıra konum
bilgilerini de yönetir.

Coğrafi veri nedir?

Coğrafi Veri: Yer yüzeyine ilişkin doğal ve insan yapısı detaylara ait konum ve tanımlayıcı verilerdir.

Afet yönetiminde ulusal düzeyde kullanılan tek web platformunun adı nedir?

Afet yönetiminde coğrafi bilgi ihtiyaçları birçok
kaynakta değişik şekilde tanımlanmıştır. Bu kaynaklardan uluslararası düzeyde en yaygın olanı, Sahana-Eden isimli Açık Kaynak Afet Yönetimi Sistemi
(Web Tabanlı Coğrafi Bilgi Sistemi) Web Platformu
ilgili web sitesinden (Sahana-Eden, 2017) indirilip yerel bir bilgisayar sunucusunda kurulabilir. Ayrıca, T.C. İçişleri Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığınca kurulan “Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi” platformu, afet yönetiminde ulusal düzeyde kullanılan yegâne web platformdur (AFAD 2017).

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) nasıl bir sistemdir ve amacı nedir?

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS), dünya üzerindeki sosyal, ekonomik, çevresel vb. sorunların çözümüne yönelik olarak mekâna/konuma bağlı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak amacıyla, grafik ve grafik olmayan her tür mekânsal/coğrafi verinin/bilginin toplanması, depolanması, işlenmesi, birbiri ile ilişkilendirilmesi, güncellenmesi, sorgulanması, analiz edilmesi ve sunulması fonksiyonlarını bütünleşik olarak yerine getiren donanım, yazılım, personel, yöntem ve veri bileşenlerinden oluşan bir sistemdir.

Vektör veri nedir?

Vektör verilerde, 3 boyutlu bir nokta detay bir koordinat kümesi (enlem, boylam, rakım; sağa, yukarı, rakım) ile konumlandırılırken; 2 boyutlu
bir nokta detay bir koordinat çifti (enlem, boylam; sağa, yukarı) ile ifade edilir. Çizgi detaylar, ardışık nokta detaylar dizisi (başlangıç, ara noktalar ve bitiş noktası) şeklinde; alan detaylar ise kapanan çizgi detaylar şeklinde tanımlanır. Vektör veriler için konum bilgileri yanı sıra “öznitelik” adı verilen tanımlayıcı bilgiler de eklenir. Örneğin bir elektrik direğinin coğrafi verisi olarak konum bilgisi “enlem: 38.0122 derece kuzey, 26.0123 derece doğu” şeklinde; öznitelik bilgileri ise “TÜRÜ=ELEKTRİK”, YAPIM_YILI= 2017” şeklinde olabilir

Raster veri nedir?

Raster veri, detayların satır ve sütunlardan oluşan matris yapısında depolandığı, detay koordinatların satır ve sütun numaraları bilinen ve piksel (pixel) adı verilen resim elemanları ile temsil edildiği; nokta detayların tek bir piksel ile, çizgi detayların birbirine komşu piksel dizileriyle, alan detayların ise bir araya
toplanmış komşu pikseller şeklinde gösterildiği bir veri türüdür. Raster veride “Piksel”, veri olarak tanımlanabilen en küçük hücreye verilen isimdir. (Şekil 2.5) Bir piksel, siyah-beyaz, gri-tonlu veya renkli (RGB: Red-Green-Blue: Kırmızı-Yeşil-Mavi) olarak temsil edilebilir. Piksel temsil şekline göre raster veri isim alır,
örneğin siyah beyaz uydu görüntüsü, gri-tonlu hava fotoğrafı, renkli uydu görüntüsü, sayısal arazi yükseklik modeli gibi...

CBS ortamında raster veriler ve vektör verilerin bir arada görüntülenmesi ne şekilde olur?

CBS ortamında raster veriler (örneğin Çankaya’nın uydu görüntüsü, sayısal arazi yükseklik modeli) ve vektör veriler (örneğin, binalar, yollar, trafik lambaları, vb.) bir arada görüntülenebilir. Görüntülemede en altta raster veriler, sonra alan
detaylar, sonra çizgi detaylar ve en üstte nokta detaylar olacak şekilde detay katmanları görüntülenir.

Raster tarama nedir?

Raster tarama, basılı haritaların raster tarayıcı adı verilen cihazlarla taranıp sayısal ortama aktarılması işlemi olup CBS veri kaynağı olarak kullanılan
bir yöntemdir. Bu yöntemle elde edilen raster veriler, referanslama (koordinatlandırma) işlemi sonrası CBS ortamında kullanılabilmektedir. Referanslama işlemi, raster veri üzerinde görülen ve yer koordinatları belli olan noktalar (örneğin bina köşesi, yol kavşağı, vb.) kullanılarak, raster veriye (taranmış görüntüye) yer referans sistemi (harita) koordinatlarının verilmesi işlemidir.

Vektör sayısallaştırma nedir?

Vektör sayısallaştırma, altlık olarak referanslanmış raster veri (uydu görüntüsü, raster harita, hava fotoğrafı) kullanılarak, detayların nokta, çizgi
ve alan detay şeklinde ekran üzerinden sayısallaştırılması işlemidir.

Yer kontrol noktası nedir?

Yer Kontrol Noktası
Raster referanslama (koordinatlandırma) amacıyla kullanılan ve yer yüzeyindeki koordinatları belli olan bir nokta.

Coğrafi Bilgi Sistemindeki afet yönetim yetenekleri nelerdir?

Coğrafi Bilgi Sistemi, afet bilgisini depolama, işleme, analiz etme ve sunma olarak ifade edilen temel fonksiyonları yanı sıra; paylaşım, güncelleme, hızlı analiz ve çok yönlü görselleştirme gibi afet yönetimine yönelik önemli yeteneklere sahiptir (Arca, 2012).

Tampon bölge analizi nedir?

Tampon Bölge Analizi
Belli bir detaya ya da detay katmanına belli bir mesafe sınırı (tampon bölge) içinde kalan başka tür detayları bulmak amacıyla yapılan coğrafi analiz tekniğidir. Bu analizdeki tampon bölge mesafesi olarak belli bir öznitelik değeri veya sabit bir değer kullanılabilir. Bu tekniğin kullanım alanlarına örnek olarak; yollara yakınlık, su kaynaklarına yakınlık vb. gibi koşullar için tampon bölgeler
oluşturarak uygun barınma çadırı kurma alanlarının planlanması gösterilebilir.

Coğrafi kırpma analizi nedir?

Coğrafi Kırpma Analizi
Bu teknikte, belli bir “alan” detay içinde kalan, başka detaylar kırpılarak çıkartılır. Örneğin “yol” detayı için 30 metrelik tampon bölge analizi sonucu oluşturulan tampon bölge içinde kalan nokta detaylar bu teknik ile belirlenir.

Coğrafi fark analizi nedir?

Coğrafi Fark Analizi
Bu teknikte, belli bir “bölge” dışında kalan detaylar belirlenir. Örneğin Yol detayı
için 30 metrelik tampon bölge analizi sonucu oluşturulan tampon bölgenin dışında kalan nokta detaylar bu teknik ile belirlenir.

Sayısal arazi eğitim analizi nedir?

Sayısal Arazi Eğim Analizi
“Sayısal Arazi Yükseklik Verisi” kullanılarak yapılan eğim belirleme tekniğidir. Eğim, bir noktadaki arazi yüzeyine teğet düzlemin, o noktadan geçen yatay düzlemle yaptığı açıdır. Eğim 0 derece ile 90 derece arasında değişir. Eğim,
yükseklik farkının uzaklığa oranı olarak da ifade edilir. Bu ifadede eğim yüzde (%) olarak ifade edilir. Örneğin %100 eğim 45 derecedir.

Konuma göre öznitelik bağlama analizi nedir?

Konuma Göre Öznitelik Bağlama Analizi
Farklı türdeki (nokta, çizgi, alan) detaylarının birbirlerine göre konumları (kesen, kesişen, içeren, içinde kalan, örtüşen, ayrışan, eşit) esas alınarak bir katmandaki özniteliklerin diğer katmana aktarılması tekniğidir. Bu teknik ile, alan türündeki ilçe katmanı içinde kalan, nokta türündeki türündeki deprem noktalarına içinde oldukları ilçe adlarının aktarılması, çizgi türündeki petrol boru hatlarına, içinden geçtikleri (kestikleri) alan türündeki ilçe adlarının aktarılması yapılabilir. Örneğin bir “çizgi” detaya, içinden geçtiği (kestiği) “alan” detayın öznitelikleri; bir “nokta” detaya, içinde yer aldığı “alan” detayın öznitelikleri aktarılabilir.

Sayısal arazi bakı analizi nedir?

Sayısal Arazi Bakı Analizi
“Sayısal Arazi Yükseklik Verisi” kullanılarak yapılan bakı (görünüm) belirleme tekniğidir. Bakı, “arazinin baktığı yön” demektir. Bir noktadaki bakı, o noktadan geçen düzlemin, baktığı yön (kuzey, güney, doğu, batı) olarak tanımlanır. Örneğin, bakı 0 derece ise, yön kuzey; 90 derece ise, yön doğu; 180 derece ise, güney; 270 derece ise yön batı olarak anlaşılır. Ara yönler de saat yelkovanı
istikametinde arada kalan dereceler olarak hesaplanır.

Coğrafi sınır kaldırma analizi nedir?

Coğrafi Sınır Kaldırma Analizi
Belli bir öznitelik değeri esas alınarak detayların birleştirilmesi şeklindeki analiz tekniğidir. Örneğin, coğrafi birleştirme analizi sonrası oluşan “yerleşim_birleşik” katmanındaki alan detaylar, “detay_türü” özniteliği esas alınarak aynı türdeki alan detaylar birleştirilebilir ve analiz sonrası elde edilen birleşim nedeniyle oluşan gereksiz sınırlar kaldırılmış olur.