Kentler, Planlama ve Afet Risk Yönetimi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

”Şehircilik” nedir?

“Şehircilik” kavramı en genel anlamıyla bir kentte yaşayan kentlilerin o kentle olan etkileşimi anlamına gelmektedir. 

Şehircilik ile Şehir ve Bölge Planlama arasındaki fark nedir?

Şehircilik, bir kentte yaşayanların içinde bulundukları kenti an- lama ve onu şekillendirme çabalarının tümü olarak adlandırılabilir. 
Şehir ve bölge planlama ise şehirciliğin tarih boyunca biriktirdiği ilke ve esasları kentlerin yapılarını dikkate alarak inceleyen, irdeleyen, geliştiren, çok disiplinli bir planlama süreciyle kentlere uygulamaya çalışan, bunu yaparken de kentlerin geleceğine ilişkin mekansal gelişim çizgisini ve vizyonu belirleyen bir uğraş ve meslek alanıdır.

Yer - mekan nedir?

Şehir ve bölge planlama sürecinin esas olarak ele aldığı nesne “yer (place)” ve “mekân (space)” olarak tanımlanmaktadır (Arkon 1989). Toplumun ve kentlilerin ortak hafızasında yer alan, fiziksel nite- liklerinin yanı sıra sosyal ve kültürel açıdan da an- lam taşıyan coğrafi unsurlara “yer” adı verilmektedir. Herhangi bir arazi parçasının yer niteliği kazanması için o araziye bir anlam atfedilmesi gereklidir.

Yerden farklı olarak “mekan” ise, daha çok fizik- sel özellikleriyle öne çıkan ve tasarlanmak üzere ele alınan yer olarak tanımlanmaktadır. 

Ölçek-alan- sınır kavramları nasıl açıklanır?

Ölçek; yerin ve mekanın farklı büyüklüklerinin şehir ve bölge planlama sürecinde anlamlı, anlaşılabilir ve kavranabilir bir şekle getirilmesinde kullanılan soyutlama düzeyi olarak ifade edilebilir.

Alan ve sınır kavramları da, ölçek kavramının çizdiği bağlamda şehir ve bölge planlamadaki temel kavramlar arasında sayılabilirler. Belirli bir ölçekte, belirli bir yer ya da mekanın kapladığı yüzölçümü nün büyüklüğüne ilişkin tanımlamalar alan kavramını ifade etmektedir.  Herhangi bir ölçekte tespit edilen bir alanın çerçevesi sınır kavramı ile belirlenmektedir. Sınır, şehir ve bölge planlamada planlama faaliyetinin, planla getirilen değişiklik ve düzenlemelerin, plan müdahalelerinin dış hatlarını belirleyen hatlara verilen addır. 

Yapılaşma- işlev nedir?

Plan kararlarıyla yönlendirilen, var olan ya da yeni yapılacak binalara ve bu binaların kendi arasındaki ilişkilere ilişkin olarak geliştirilen kararlar sonucunda ortaya çıkan bina yapım sürecine yapılaşma adı verilmektedir. Planlarla bu yapılaşma içerisinde hangi yer ve mekanda hangi tür yaşam biçimlerinin ve hangi tür faaliyetlerin bulunacağına ilişkin kararlara da işlev adı verilmektedir.

Kentsel rantın ortaya çıkardığı sıkıntılar nelerdir?

Kentsel rant adı verilen  değer artışının kullanımı kimi zaman sağlıklı kent planlaması yapılmasının önüne geçebilmektedir. Bu da planlama yetkisi kullanan kurumların yetkisini sorgulanır hale getirmektedir. Burada önemli olanın sağlıklı ve yaşanabilir kentler oluşturmak adına planlama yapılması gerektiği unutulmamalıdır.

Planlama süreci neden önemlidir?

Planlama süreci içerdiği bilimsel ve teknik veriler ve yapım yöntemi açısından oldukça karmaşık bir teknik uğraştır. Bu uğraşın binaların kat adedini arttırma, yapıyı büyütme, nüfusu arttırma gibi kararlara indirgenmesi, planlamayı esasından uzaklaştırarak sağlıksız bir şehirleşme ortaya çıkmasına sebep olur. Bu sebeple, siyasi kararlar ile planlama süreci arasındaki dengenin çok iyi kurulması gerekmektedir.

Çevre düzeni nedir?

bölge plan kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen plan olarak tanımlanmaktadır. Daha detaylı bir başka tanıma göre; Çevre Düzeni Planı, konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi sektörler ile kentsel ve kırsal yapı ve gelişmeyle doğal ve kültürel değerler arasında koruma kullanma dengesini sağlayan arazi kullanma kararlarını belirleyen yönetsel, mekansal ve işlevsel bütünlük gösteren sınırlar içinde varsa bölge planı kararlarına uygun olarak yapılan, idareler arası koordinasyon esaslarını belirleyen 1/25.000, 1/50.000, 1/100.000, 1/200.000 ölçeklerde olan plan notları ve raporuyla bir bütün olan planı ifade eder.

Nazır imar planı nedir?

Nazım imar planları herhangi bir kentte kent bütünü imar planlarına uygun olarak yapılan, ana ulaşım ve arazi kullanım kararlarını gösteren, yapı adası ölçeğine kadar karar getiren 1/5000 ölçekli planlar olarak adlandırılabilirler.

Mevzi imar planı nedir?

Yapılan ek planların eski planla bir sınır olmaması durumunda ise yapılan yeni plana mevzi imar planı adı verilmektedir.

Şehir ve bölge plancıları kentin bölgesi ve ülkesi içinde neleri göze almalıdırlar?

Şehir ve bölge plancıları kentin bölgesi ve ülkesi içindeki coğrafi konumunu, iklim ve bitki örtüsünü, ekolojik havzaları, toprak ve jeolojik yapısını, afet geçmişini, tehlike profilini, doğal kaynakları, tarihsel gelişim sürecini, geçmişte yapılmış olan planları, demografi yapısını, sosyal ve kültürel yapısını, mevcut arazi kullanım yapısını, kent merkezini ve kent merkezinin özelliklerini, tarihi yapıları, sosyal kültürel ve eğitsel donatı alanlarını, su, kanalizasyon, elektrik gibi kentsel teknik altyapı alanlarını, kentteki işgücünü ve ekonomik faaliyetleri, idari ve siyasi yapıyı, siyasal gelişim ve karar alma süreçlerini ele almak zorundadır.

5 yıllık imar programı hazırlamanın yararları nelerdir?

•  Belediyelerin bir program içinde hareket etmelerine olanak sağlar.
• İmar programı, yerel yönetimleri bağlayıcı bir işleve sahip olması nedeniyle, belediyeleri programa alınan konuları zamanında gerçekleştirmeye teşvik eder.
• İmar programı, belediyeleri zamanlama, maliyet, kaynak, teknik vb. unsurları dikkate alarak yapılacak işler arasında gerekli ilişkileri kurmaya, sorunlara rasyonel çözüm yolları bulmaya sevk etmekte; belediyeler için etkin bir uygulama ve hareket planı olmaktadır.

Kamulaştırma neden etkin olarak kullanılamamaktadır?

Kamulaştırma, belediyelerin mali kaynaklarının yetersizliği, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve mülk sahipleri tarafından açılan davalar nedeniyle etkin bir araç olarak kullanılamamaktadır.

İmar yasasının 18. maddesinin belediyeler açısından yararı nelerdir?

• Belediyelerin kamulaştırma yükü büyük ölçüde azalmaktadır.
•  Arazi sahiplerinin oluru gerekmediği için uygulama hızlanmaktadır.
•  İmar planları, güncelliğini kaybetmeden uygulanabildiği için arsa sahibi yapılaşma hakkını imara uygun olarak kullanmakta, kamuya ayrılmış alanlara izinsiz yapı yapılması zamanında önlenebilmektedir.
•  İmar uygulama alanlarında yapılaşma hızlanmakta, bu da konut ihtiyacının imara uygun olarak karşılanmasını sağlamaktadır.
•  Yapılaşma için yeterince imar parseli üretildiğinden imara uygun olmayan arsalarda kaçak inşaat yapma eğilimi büyük ölçüde azalmaktadır.
•  Düzenleme yapılan bölgelerde belediyeler, altyapı hizmetlerini daha kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirebilmektedirler.

İmar Yasasının 18. Madde uygulamalarının arazi sahipleri açısından yararları nelerdir?

• Arazi veya arsa, imar uygulamasıyla yasal olarak yapılaşmaya uygun bir imar parseli haline geldiği için değeri önemli ölçüde artmaktadır.
• Satmak veya bina yapmak için gerekli olan imar parseli ihtiyacı karşılanmaktadır. Böylece pasif kullanımlı sınırlı arsa, aktif kullanılır hale gelmektedir.
•  İnşaata elverişli olmayan küçük kadastro parselleri birleştirilerek, imara elverişli bir parsel haline getirilmekte ve parsel sahiplerine inşaat yapabilme imkanı sağlanmaktadır.
•  Düzenleme ile bölgenin ihtiyaç duyduğu sosyal altyapı sağlanmaktadır.

İmar yasasının 18. maddesinin ülkemizde uygulanan biçimiyle düzenleme işlemine yöneltilen eleştiriler ve uygulamada karşılaşılan sorunlar nelerdir?

• Taşınmaz sahiplerinden aynı oranda DOP alınmasına karşın, tahsis edilen arsalara verilen imar haklarında büyük farklılıklar olması, sosyal adalet ilkesi zedeleyen bir durum yaratmaktadır. 
• Yönetmelikte 18. madde uygulamasında müstakil parsellerin, yine müstakil parsel olarak korunması amaçlanmıştır. Ancak uygulamada müstakil parsellerin hisseli parseller haline getirilmesi sorun yaratmaktadır. 
• Parsellerin hissedar sayısındaki fazlalık, yasanın amaçladığı bir uygulama olmadığı gibi, yapılaşma aşamasında çok büyük sorunlara yol açmaktadır.
• Yapılaşmış arazilerin olduğu yerlerde, parselasyon sırasında mevcut binaların korunmasına özen gösterilmesi gerekmektedir. Ancak mevcut yapıların bulunduğu ve insanların mevcutta içinde yaşadığı alanlarda bu uygulamanın gerçekleşmesinde büyük zorluklar olduğu bir gerçektir.
•  Vatandaşa, sahip olduğu taşınmazın bulunduğu yerden başka bir yerde imar parseli verilmesi veya hisselendirilmesi sorun oluşturmaktadır.

Şüyulandırma Yetkisi nedir?

İdarelerin arsa hisselerini bir araya getirme yetkisi ile donatılması

"İrtifak Kurma Yetkileri" nedir?

 Arsalar üzerinde belli bir dönem kullanım hakkı tesis edilme yetkisi

Taşınmaz İyeliği Aktarım Hakkı Tesis Yetkisi nedir?

Belli bir yerdeki imar ve yapılaşma hakkının sertifikalandırılarak başka bir yerde kullanılabilir hale getirmesi

Taşınmaz Tasarruflarını Kısıtlama Yetkisi nedir?

Mülklerin yapılaşmasına dönem ve şekil kısıtlarının getirilmesi