Acil Durum ve Afet Farkındalık Eğitimi Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Acil durum ve afet farkındalığı oluşturmak için eğitimlerin hazırlanmasında hangi aşamalar takip edilir?

Acil durum ve afet farkındalığı oluşturmak için eğitimlerin hazırlanmasında beş ana aşama takip edilmektedir. Bu aşamalar; analiz, tasarım, geliştirme, uygulama ve değerlendirmedir.

Edgar Dale'in yaşantı konisine göre öğretim süreci ne şekilde olmalıdır?

Edgar Dale'in yaşantı konisine göre her hangi bir öğretim sürecinin, somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru derecelendirilmesi gerekir. Yaşantı konisine göre öğrenme sürecine dâhil olan duyu organlarımızın sayısı artıkça o kadar etkili ve verimli öğrenir, öğrendiklerimizi daha fazla akılda tutar ve geç unuturuz. Yaşantı konisine göre en iyi öğrenme somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru olan ve çok duyu organıyla olan öğrenmedir. En iyi öğrendiğimiz şeyler, doğrudan kendi kendimize yaparak öğrendiğimiz şeylerdir. 

Duyu organlarımızla edindiğimiz bilgilerin akılda kalıcılık oranları nasıldır?

İnsanlar okuduklarının %10 ‘unu, işittiklerinin %20 ‘sini, gördüklerinin %30 ’unu, hem gördüklerinin hem işittiklerinin %50 ’sini, söylediklerinin %70 ‘ini, yapıp söylediklerinin % 90’ını hatırlar. Bu oranların bilincinde olmak,  farkındalık yaratmak için materyal oluşturulurken önemli bir faktördür.

Materyal geliştirme aşamaları nelerdir?

Materyal geliştirme süreci; içerik oluşturma, uygun araç seçme, pilot uygulama yapma, materyalleri tekrar düzenleme/düzeltme ve son olarak bu materyalleri
kullanıma hazır hale getirme aşamalarını içerir.

Materyal geliştirme sürecinde içeriklerin sunumu için araç-gereç, yöntem ya da ortam seçimini etkileyen faktörler nelerdir?

Materyal geliştirme sürecinde içeriklerin sunumu için araç-gereç, yöntem ya da ortam seçimini etkileyen faktörleri şunlardır:
• Hedef kitlenin/öğrenenlerin özellikleri
• Öğretenin/tasarımcının özellikleri
• Öğrenme amaçları ve çıktıları
• Araç-gerek özellikleri
• Öğrenme ortamı (sınıf, salon, bilgisayar, açık alan vb.)
• Zaman, bütçe, insan kaynağı vb. kısıtlar

Eğitim materyalleri gözden geçirilirken hangi düzeltme/düzenleme süreçleri dikkate alınmalıdır?

Eğitim materyalleri gözden geçirilirken;

• Yazım yanlışlarını düzeltme
• Kullanılabilirliği kontrol etme
• İçeriği gözden geçirme
• Görselleri düzeltme süreçleri dikkate alınmalıdır.

Eğitim materyalleri geliştirilirken eğitimcinin ya da tasarımcının akılda tutması gereken önemli noktalar nelerdir?

Bu noktalar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
• Eğitmen materyal geliştirme sürecini ve ilgili araçlarını bilmelidir.
• Eğitmen bağlama uygun eğitim materyallerinin neler olabileceğini ve bunların nasıl etkili ve verimli kullanacağını bilmelidir.
• Eğitim materyalleri eğitime yönelik olarak belirlenen hedeflere ve davranışsal amaçlara uygun biçimde geliştirilmelidir.
• Eğitim materyallerinin farklı duyu organlarına hitap etmesi ve hedef kitleye göre çeşitlendirilmesi gerekmektedir.
• Materyallerin farklı zamanlarda tekrar kullanılabileceği göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır.
• Eğitmen hedef kitlenin öğrenme biçimlerini bilmeli ve buna göre uygun öğretim materyalleri ve stratejileri kullanmalıdır.
• Eğitmen materyal geliştirme sürecinde ilgili kaynaklardan (öğrenenler, diğer eğitmenler, ilgili kişiler) destek almalıdır.
• Eğitim materyallerinin düzenlenebilir ve geliştirilebilir olmasına özen gösterilmelidir. Farklı bağlamlar ve amaçlar için kullanılacak biçimde geliştirilmelidir.
• Eğitim materyalleri hedef kitlenin seviyesine uygun olarak mümkün olduğunca sade, basit ve anlaşılır olmalıdır.
• Görsel ögeler (fotoğraf, resim, grafik vb.) önemli noktaları vurgulamak için kullanılmalı ve bu ögelerin aşırı kullanımdan kaçınılmalıdır.
• Öğrenenlerin eğitim materyalleri ile mümkün olduğunca etkileşime girmeleri sağlanmalıdır.

Eğitim materyallerinin geliştirilmesinde eğitmenlerin izlemesi gereken
temel adımlar nelerdir?

Eğitim materyallerinin geliştirilmesinde eğitmenlerin izlemesi gereken temel bazı adımlar şunlardır:
1. Eğitimin amaçları ve öğrenenlere kazandırılması planlanan öğrenme çıktıları belirlenir.
2. Eğitim amaçlarının ve çıktılarının ne tür bir içerikle sağlanacağı belirlenir.
3. Eğitim amaçlarına ulaşmak ve öğrenme çıktılarını sağlamak için hangi ortamların, yöntemlerin ve tekniklerin kullanılacağı belirlenir.
4. Amaçlara, öğrenme çıktılarına, öğrenenlere ve öğrenme ortamına uygun eğitim materyalleri tasarlanır.
5. Tasarlanan eğitim materyallerinin hangi araç ve gereçlerle düzenleneceği belirlenmelidir.
6. Eğitim materyallerinin kullanılabilirliğini ve amaçlara uygunluğunu test etmek için pilot uygulama (deneme) yapılır.
7. Pilot uygulamadan sonra değerlendirme ilkelerine göre eğitim materyalinde belirlenen eksiklikler giderilir ve materyal kullanıma hazır hale getirilir.

Bir mesajı, fikri ya da düşünceyi iletmede kullanılabilecek materyaller/araçlar kaç gruba ayrılır?

Bu materyaller;

• yazılı materyaller
• görsel materyaller
• görsel-işitsel materyallerdir.

Bir eğitim materyali hangi özellikleri taşımalıdır?

Bir eğitim materyali;
• Öğrenenlerin/katılımcıların dikkatini çekmeli,
• Öğrenenlerin/katılımcıların ilgilerini artırmalı,
• Öğrenme ortamı ve amaçlarıyla uyum sağlamalı,
• Bir fikrin ya da düşüncenin kabulünü desteklemeli ve
• Katılımcıları doyuma ulaştırmalıdır.

Farkındalık oluşturma açısından yazılı materyallerin üstünlükleri nelerdir?

Farkındalık oluşturma açısından yazılı materyallerin üstünlüklerini şöyle sıralayabiliriz:
• Ulaşılabilir: Pek çok formatta ve hemen hemen her konu üzerine bulunan bu materyallere rahatlıkla ulaşılabilmektedir.
• Esnek: Kolaylıkla uyarlanabilir ve sunu vb. ortamlarda yansıtılabilir.
• Taşınabilir: Bir yerden bir yere herhangi bir araç gerektirmeden rahatlıkla taşınabilir.
• Kullanışlı: Etkili bir plan çerçevesinde yazılan materyaller kullanıcı dostudur ve bunları kullanmak özel bir eğitim ya da çaba gerektirmez.
• Ekonomik: Basılı materyaller pek çok araca nazaran ucuz ve tekrar kullanılabilir.

Yazılı materyallerin dezavantajlı yönleri nelerdir?

• tek yönlü iletişim kurmaları yani interaktif olmamaları
• belli bir düzeyde yazılmaları yani farklı seviyedeki öğrenenler veya katılımcılar için kolay veya zor olmaları,
• bazı okuyucular için öncül bilgiler gerektirmeleri
• pasif öğrenmeye neden olmaları

Görsel materyaller tasarlanırken nelere dikkat edilmelidir?

Görsel materyaller tasarlanırken alan ve renk kullanımı, şekil, boyut ve doku gibi ögeler dikkate alındığında daha etkili görseller ortaya çıkar.
Görsele ilişkin içerik, tasarım ögeleriyle harmanlandıktan sonra tasarımcı görsele ilişkin bütünlük, denge, vurgu, hizalama ve yakınlık-uzaklık gibi ögeleri dikkate alıp düzenleme yapması gerekmektedir.

Görsel materyaller kapsamında hangi araçlar örnek olarak sayılabilir?

Görsel materyallere örnek olarak poster, grafik, infografik ve kavram haritaları verilebilir.

Görsel-işitsel araçlar arasında en popüler araç olan videonun sağladığı üstünlükler nelerdir?

Acil durum ve afet konularında videoların kullanılmasının bazı üstünlükleri vardır. Bunlar:

•Hareket: Durağan görsellerin yerine hareketli görüntülerin öğrenme üzerine etkisi büyüktür.
• Süreç: Afet gibi olaylara ilişkin adımlar ya da süreçler görüntülü olarak aktarıldığında daha etkili sonuçlar vermektedir.
• Tehlikesiz gözlem: Videolar doğrudan seyredildiğinde tehlike oluşturabilecek olayları, yangın ve sel gibi, gözlemlemek için etkili araçlardır.
• Dramatize etme: Afet ile ilgili dramatize edilen etkinlikler olayın canlandırılması adına önemlidir. Katılımcılar birinci elden gözlem yapma ve olayları analiz etme şansı bulur.

• Beceri kazandırma: Araştırmalar bir olaya ilişkin fiziksel ve zihinsel beceriler kazanmada gözlem ve uygulama yapmanın gerekliliğine vurgu yapmaktadır. Acil durum ve afetlerle ilgili videolar katılımcıları tekrar tekrar gözlem yapmaya, olayları içselleştirmeye ve beceri kazandırmaya yardımcı olur.
• Duygusal öğrenme: Videolar duygusal etki yaratmada etkilidir bu durumda videolar insanların kişisel ve sosyal tutumlarının şekillendirilmesinde önemli rol oynamaktadır.
• Sorun çözme: Sonucu açık uçlu bırakılan videolar katılımcıların çözüm önerileri üretmesi için iyi araçlardır. Afetlerle ilgili deprem konusunun ele alındığı videoda katılımcılara deprem anı izlettirilerek sonrasında ne yapılması konusunda değişik öneriler ve fikirler toplanabilir. Bilinen yanlışlıklar bu yolla düzeltilebilir.
• Kültürel farklıkları anlama: Acil durum ve afetlerde değişik kültürlerin verdiği tepkiler ve davranış şekilleri video aracılığıyla katılımcılara izlettirilebilir. Örneğin Türkiye ve Japonya arasında afet farkındalığı bu yolla kıyaslanabilir.
• Ortak tutum oluşturma: Farklı algılara, alışkanlıklara, anlayışlara ve tutumlara sahip insanların ortak tepkiler oluşturma ve deneyim kazanma konusunda videolar etkili araçlardır.

Açık eğitsel materyal nedir?

Açık eğitsel materyaller eğitim, öğretim, araştırma ve farkındalık oluşturma gibi etkinliklerde ücretsiz olarak erişime ve kullanıma açık olan dijital kaynaklara verilen addır.

Creative Commons lisansı nedir?

Telif hakkı bulunan bir materyalin ücretsiz olarak İnternet ortamında kullanılmasını ve dağıtılmasını sağlayan açık telif hakkı lisansıdır.

Uzaktan eğitim nedir? Hangi durumlarda iyi bir seçenek olarak kullanılabilir?

Uzaktan eğitim temelde öğrenen ve öğretenin birbirlerinden fiziksel olarak uzakta olduğu öğretim modelini ifade eder. Uzaktan eğitim uygulamaları aşağıda belirtilen durumlarda iyi bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır. 
• Çok sayıdaki katılımcıya fazla bilgi aktarılmak istenmesi
• Farklı coğrafi bölgelerden katılımcıların olması
• Katılımcıların seyahat etme konusunda sınırlılıklarının olması
• Katılımcıların eğitim için yeterli zaman bulamaması
• Katılımcıların yeterli düzeyde dinleme ve okuma becerilerinin olmaması            • Katılımcıların temel düzeyde bilgisayar ve İnternet kullanma becerilerinin olması
• Katılımcılar kendi öğrenme hızına göre eğitim almak istemesi
• Eğitim içeriğin farklı zamanlarda farklı katılımcılar için kullanılabilir olması
• Uzun süreli eğitimlerin olması
• Katılımcılara ilişkin detaylı öğrenme verileri toplanmak istenmesi

Uzaktan eğitim araçları ile uygulanabilecek aktiviteler kaça ayrılır?

Uzaktan eğitim araçları ile uygulanabilecek aktiviteler eşzamanlı (senkron) ve eşzamansız (asenkron) uygulamalar olarak ikiye ayrılabilir.

Eşzamanlı iletişim uygulamalarında gerçek zamanda iki kişi veya grup
arasında anlık iletişim gerçekleşirken eşzamansız uygulamalarda zamandan bağımsız bir iletişim gerçekleşir. Eşzamanlı iletişime örnek olarak Skype ve Google Hangouts araçları ile anlık yapılan iletişimler gösterilebilir. Eşzamansız iletişimde ise kaydedilen videolar, bloglar, e-posta görüşmeleri örnek verilebilir.

Sosyal medya araçlarının acil durumlar ve afetlerle ilgili farkındalık oluşturmada avantajlı yönleri nelerdir?

Radyo, televizyon ve gazete gibi geleneksel iletişim araçları ve bilgi kaynakları yerini yavaş yavaş 21. yüzyılın sosyal medya araçlarına bırakmaktadır. Yeni iletişim gerçeğimiz olan sosyal medya araçları ekonomik, kolay erişilebilir, güncel ve özgür olmaları nedeniyle acil durumlar ve afetlerle ilgili farkındalık oluşturmada çok etkili araçlardır. Bunun yanı sıra sosyal medya araçlarının faydaları şunlardır:

• Yazı, video, fotoğraf, sesli içerikler, PowerPoint sunusu gibi pek çok içerik formatı sosyal medya araçlarında görüntülenebilmektedir.
• İçerikler sosyal medya platformları arasında rahatlıkla aktarılmaktadır.
• Çok farklı profillere sahip olan kullanıcılara tek bir noktadan rahatlıkla ulaşılabilmektedir.
• Kişiden-kişiye, kişiden-topluluğa ve topluluktan-topluluğa etkileşimler sunar.
• Eşzamanlı ve eşzamansız iletişim olanağı sunar.
• Bilgisayar, tablet ve akıllı telefonlar gibi araçlarla kullanılabilir.
• Canlı yayın fırsatlarıyla katılımcıların ilgisini canlı tutar.

Sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik uygulamaları nasıl tanımlanabilir?

Sanal gerçeklik (virtual reality) uygulamaları gerçek bir olayın sanallaştırılmasıdır. Bilgi ve iletişim teknolojileri ile oluşturulan sistemlerde insanlar sanal nesnelerle etkileşime girerek birinci elden bir deneyim yaşamış gibi hisseder. Gerçeğe çok yakın bir deneyim sunan sanal gerçeklik uygulamaları
pek çok alanda özellikle eğitimde sıkça kullanılmaktadır.

Artırılmış gerçeklik (augmented reality) gerçek dünyanın sanal teknolojiler ile desteklenmesidir. Gerçek bir mekân bilgisayar ortamında ses, grafik ve animasyon gibi öğelerle zenginleştirilir böylece kişiler gerçek ve sanal nesneler bir arada algılayıp etkileşime girer.

Bu noktada sanal gereklik ve artırılmış gerçeklik arasındaki farkı şöyle açıklayabiliriz. Sanal gerçeklik ile katılımcılar tamamen bilgisayarda oluşturulmuş sanal bir ortamla etkileşim kurarken, artırılmış gerçeklikte katılımcılar gerçek dünyada bilgisayar teknolojileri aracılığıyla zenginleştirilmiş ögelerle etkileşime geçer.