Ulusal Yargı Ağı Projesi 1 Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

E-dönüşüm nedir?

E-dönüşüm; bilgi ve iletişim teknolojilerini etkin kullanarak, mevcut kültürün, iş modeli­nin, iş süreçlerinin, ürün ve hizmetlerin; çalışan, vatandaş, iş ortakları ve diğer tüm sosyal paydaşların yararına, bir bütünlük içinde değiştirilmesi anlamına gelmektedir.

E-Devlet nedir?

E-Devlet devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekte yükümlü olduğu görev ve hiz­metler ile vatandaşların buna karşılık devlete karşı olan görev ve hizmetlerin, karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesi anlamına gelmektedir.

Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) nedir?

Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi; günümüzün gerekli tüm teknolojik gelişmeler kul­lanılarak Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatının, bağlı ve ilgili kuruluşlarının, adli ve idari tüm yargı birimlerinin (Cumhuriyet başsavcılıkları, mahkemeler, icra ve iflas daireleri, ceza infaz ve ıslah kurumları, adli tıp birimleri, denetimli serbestlik birimleri) donanım ve yazılım olarak iç otomasyonunu ve benzer şekilde bilgi otomasyonun sistem­lerini kurmuş olan, kamu kurum ve kuruluşları ile dış birim entegrasyonunu sağlayan ve e-Dönüşüm sürecinde e-Devletin e-Adalet ayağını oluşturan bir bilişim sistemidir.

UYAP’ın ana amacı nedir?

UYAP’ın ana amacı, zaman kaybetmeden adaletin yerine getirilerek vatandaşın mağdur olmasını engellemek, Türkiye Cumhuriyeti Adli Sisteminin işleyişinin güvenirliğini ve doğruluğunu koruyarak sisteme hız kazandırmaktır. UYAP’ın diğer amaçları şöyle sı­ralanabilir:

• Hızlı, etkin, güvenilir, adil, verimli, şeffaf ve etik değerlere uygun bir yargılama mekanizması oluşturulmasını sağlamak,
• Her türlü idari faaliyetler ile denetim, teftiş ve soruşturmanın hızlı ve etkin bir şekilde yürütülebilmesini sağlamak,
• Doğru ve tutarlı bilginin mevzuatın tanıdığı yetkiler çerçevesinde istenilen zaman­da hızlı ve kolayca elde edilmesini ve paylaşımını sağlamak,
• İş süreçlerinin hızlandırılmasını, elektronik arşivin oluşturulmasını, avukatların ve vatandaşların yargı hizmetlerinden İnternet aracılığıyla daha hızlı ve daha kolay yararlanmalarını sağlamaktır.

UYAP’ın aşamaları ve kapsamı nedir?

Proje, yazılı evrak ve daktilo kullanımını kaldırarak “kâğıtsız ofis ortamı” oluşturmayı amaçlamış, 1982 yılında yabancı bir ortak iştiraki olarak kurulan ve 1985 yılında %98’i Türk Silahlı Kuvvetler Vakfına bağlı olarak faaliyet gösteren HAVELSAN tarafından hedef­lenen sistemin kurulması ile, dava adliyeye intikal ettiği andan itibaren elektronik ortama geçirilerek, tekrarlardan kaçınılması sağlanmıştır. Bu kapsamda Cumhuriyet Savcılığın­dan girilen bilgiler mahkeme aşamasında tekrar bilgisayara girilmeyecek, üst mahkeme­den (Yargıtay ve Danıştay da dâhil) kesinleşme, ilamat, cezanın infazı ve adli sicile intikali aşamasına kadar tüm evreler bilgisayar ortamında gerçekleştirilecektir. Nitekim projenin hayata geçirilmesi ve bir bilişim sistemi olarak adlandırılmaya başlaması ile bu hususlar da gerçekleşmiştir.

Proje kapsamının ve mevcut ihtiyaçların tespiti amacıyla öncelikle fizibilite çalışmaları yapılmış, çalışmalar sonunda düzenlenen rapora göre projenin kısa bir sürede bitirilme­sinin mümkün olmadığı anlaşılmış, yıllara yayılarak, merkez ve taşra olmak üzere iki aşa­mada ve öncelikle pilot ve test birimlerinde gerçekleştirilmesi ve daha sonra yaygınlaştı­rılması gerektiği kanaatine varılmıştır. Merkez aşaması “UYAP I” ve taşra aşaması “UYAP II” olarak adlandırılmıştır.

UYAP merkez aşamasının (UYAP I) hedefleri nelerdir?

UYAP I projesi ile Adalet Bakanlığı merkez teşkilâtı ve bağlı birimlerinin yargı ve yargı destek faaliyetlerinin hızlı ve etkin bir şekilde otomasyona geçirilmesi amaçlanmıştır.

Bu kapsamda, merkez teşkilatı bünyesinde bulunan 6 binada yapısal kablolama ve ağ cihazları kurulumu tamamlanmıştır. 23 birimin analiz çalışmaları yapılarak, bu analiz ça­lışmaları doğrultusunda yazılım kodlama faaliyetlerine hazırlık amacıyla Sistem Tasarım çalışmaları yapılmıştır.

UYAP I Adalet Bakanlığı merkez otomasyonu projesi 28 Eylül 2000 tarihinde başla­mış, yazılımlar 31 Aralık 2001 tarihinde tamamlanarak işletime alınmıştır. 33 alt sistem kapsamında web tabanlı yazılımlar geliştirilmiş, evrak akışları, Doküman Yönetim Siste­mi (DYS) ile elektronik ortama alınmış, Kanun, yönerge, genelge ve mevzuatlara anında erişimi sağlayan bilgi bankası oluşturulmuş, sanal tartışma ortamı hazırlanmıştır. VPN ile taşra erişimi alt yapısı kurulmuştur. Yaklaşık 2.500 personele uygulama ve Doküman Yönetim Sistemi (DYS) eğitimi verilmiştir.

UYAP I aşamasının gerçekleştirilmesiyle Adalet Bakanlığı merkez teşkilatında her türlü veri bilgi ve belge akışı ile doküman yönetiminin ulusal yargı ağı aracılığı ile gerçekleş­tirilmesi sağlanmıştır. Birim faaliyetleri hız kazanmıştır. Merkez ve taşra teşkilatındaki verilerin tek merkezde toplanması ile bilgilere hızlı ve sağlıklı ulaşım sağlanmıştır. Birim faaliyetleri belirli bir sıra içinde sürdürülerek birimler arası entegrasyon sağlanmıştır. Bi­rimler arasında yaşanan veri tekrarları ve bilgi farklılıkları önlenmiştir.

Bunların dışında;

• Adalet Bakanlığı merkez teşkilatı ve bağlı kuruluşları birimlerinde günlük işlem ve yazışmaların bilgisayar yardımıyla yapılması, tüm verilerin veri taban(lar)ında tutulup bilgisayar ağı (network) kurularak izlenmeye başlanması,
• Adalet Bakanlığı merkez teşkilatında gerçekleştirilen tüm personel, finans, tedarik, malzeme bilgileri ve cezaevlerine ait bilgilerin izlenebilmesi,
• Adalet Bakanlığı merkez teşkilatı içerisinde her türlü iç ve dış yazışmanın elektro­nik ortamda yapılması hedeflenmiştir.

UYAP taşra aşamasının (UYAP II) hedefleri nedir?

UYAP II aşaması; taşra teşkilatında bulunan tüm birimlerin yargı ve yargı destek faaliyet­lerinin hızlı ve etkin bir şekilde otomasyona geçirilmesini amaçlamıştır. Bu aşama, taşra teşkilatının gereksinimi doğrultusunda belli alt aşamalara bölünmüş ve bu aşamalara göre harf bazında isimlendirilmiştir.

UYAP II aşamasının hedefleri;

• Taşra teşkilatında bulunan tüm birimlerin yargı ve yargı destek faaliyetlerinin hızlı ve etkin bir şekilde otomasyona geçirilmesi,
• Dış sistemlerle ihtiyaç duyulan veri alış-veriş entegrasyonunun sağlanması,
• Her türlü yazışma ve haberleşmenin elektronik ortamda yapılması,
• Davalara hazırlık aşamasından itibaren sonuçlanana kadar elektronik ortamda ba­kılabilmesi ve sonuçlandırılabilmesi hedeflenmiştir.

UYAP II aşamasının gerçekleştirilmesiyle Adalet Bakanlığı taşra teşkilatında daha az hata, bilgilere kolay erişim, etkin ve entegre süreçler, dokümantasyon yönetimi, haberleş­me ve paylaşım, elektronik ortamda yazışma ve gelen-giden evrak takibi, standart belge ve yazışma şablonları, istatistik ve raporların doğru ve güncel üretimi, diğer kurumlarla elektronik ortamda hızlı ve etkin bilgi alışverişi sağlanmıştır.

UYAP – II A ve B nedir?

Adalet Bakanlığı taşra teşkilatında gereksinim ve süreç analizleri yapılıp analiz raporu hazırlanmıştır. Bu analiz raporlarına göre genel sistem mimarisi hazırlanmış olup 31 taşra teşkilatının yapısal kablolama, bilgisayar ve çevre birimleri temin edilerek kurulumu ya­pılmıştır.

Bu aşama Ağustos 2001’de başlayıp Aralık 2001’de tamamlanmıştır. Bu kapsamda 31 adalet taşra teşkilatı birimi işletime alınmıştır.

UYAP – II C nedir?

Taşra Birimleri Otomasyonu olan UYAP II-C, organizasyonel kapsamda belirtilen yerler­de yazılım, donanım, geniş alan ağı, yapısal kablolama ve statik kesintisiz güç kaynağı gibi faaliyetleri kapsar. Bu bağlamda UYAP yazılımının uygulanabilmesi için Ankara’da yakla­şık 70.000 kişiye hizmet verecek şekilde Merkezi Sistem Odası kurulmuş olup ayrıca yak­laşık 10.000 kullanıcıya hizmet veren Acil Kurtarma Merkezi kurulmuştur. 70.000 kişiye hizmet verecek Merkezi Sistem UYAP uygulamaları için teknik altyapının oluşturulma­sında gerekli donanımlar sağlanmış, bu faaliyetlerin devamını sağlamak amacıyla bütün ağır ceza merkezlerinde teknik ofisler kurulmuştur. 220 birimde UYAP Sistem Merkezi ile geniş alan ağı bağlantısı (WAN) tesis edilmiştir. Bu birimlerde İnternet, e-mail ve UYAP uygulamalarını merkezi sistem üzerinden kullanılabilmeleri amaçlanmıştır. Türkiye ça­pındaki yaklaşık 30.000 Adalet Bakanlığı personeline, 40.000 avukata ve İnternet üzerin­den giriş yapacak vatandaşlara hizmet verecek Merkezi Sistem Odası ve felaket durumun­da devreye girecek Disaster Center (Acil Durum Merkezi) kurulmuştur.

UYAP – II D ve E nedir?

Bu aşamalarda taşra teşkilatında kullanılmak üzere donanım temin edilmesi işlemleri ger­çekleştirilmiştir.

UYAP – II F nedir? Faydaları nelerdir?

UYAP II- C aşaması kapsamında kurulmuş olan sistemin, 10.000 kullanıcıdan, 30.000 iç kullanıcı, 40.000 dış kullanıcıya (Avukat) hizmet verecek şekilde yaygınlaştırılması amacı ile planlanmıştır.

Eğitimlerin daha etkin ve ulaşılabilmesi amacıyla uzaktan eğitim faaliyetleri de (e-learning) UYAP-II F dâhilinde başlamıştır.

UYAP, yargı sistemine 3 temel noktadan verimlilik sağlamıştır. Bunlar;

• Zamandan kazanç
• Maliyetten kazanç
• İş Gücünden kazanç

UYAP; yargı sistemine adalet, hız, doğruluk, tutarlılık, şeffaflık, etkinlik ve verimlilik getiren; zaman, maliyet ve iş gücünden tasarruf sağlayan, usulsüzlük ve yolsuzlukları önle­yen avantajlar getirmiştir. Bunları ana başlıklarla açıklamak gerekirse şöyle sıralayabiliriz:

1. Yargıda etkinlik ve verimlilik sağlanmıştır.
2. Yargıda doğruluk ve tutarlılık sağlanmıştır.
3. Yargının hızlanması sağlanmıştır.
4. Yargıda şeffaflık sağlanarak yolsuzluk ve usulsüzlüklerin önüne geçilmektedir.
5. Avukatların tüm işlemlerine hız ve kolaylık getirilmiştir.
6. Vatandaşların evlerine kadar hizmet götürülmektedir.
7. UYAP SMS Bilgi Sistemi ile yargıdaki işlemlere yeni bir soluk ve vizyon getiril­miştir.
8. Yargıda maliyetten, emekten ve zamandan büyük oranda tasarruf sağlanmıştır.

UYAP’ın merkez ve taşra teşkilatına sağladığı kolaylıklar nelerdir?

Merkez ve taşra teşkilatındaki veriler bilgisayar ortamında takip edilmekte ve iste­nildiği şekilde istatistiksel bilgilere doğru ve hızlı ulaşılabilmektedir. (Örneğin: suç haritaları). Doğru bilgiye en kısa zamanda ulaşılarak doğru kararlar alınıp sevk ve idare fonk­siyonu gerçek manasıyla icra edilebilmektedir

UYAP’ın Cumhuriyet Savcılıklarına sağladığı kolaylıklar nelerdir?

• Cumhuriyet Savcılıklarında gerçekleştirilen tüm işlemler bilgisayar kullanılarak yapılabilmektedir.
• Nüfus ve sabıka kayıtlarına her an erişilebilmektedir.
• Ön ödeme, zaman aşımı, içtima, müddetname ve para cezasının hapse çevrilmesi, vb. savcılık işlemlerinde her türlü kullanım kolaylığı, işlemlerin daha hızlı ve doğru yapılması sağlanmış olup bu bilgiler üzerinde arama ve sorgu yapılabilmektedir.
• Her türlü yazışmalar ve ilamatlar, sistem üzerinden elektronik olarak gerçekleşti­rilmektedir.
• İddianame düzenlenmesi, duruşma sonrası işlemleri ve temyiz işlemleri sistem üzerinden gerçekleştirilebilmekte bu işlemler için kullanıcılar örnek şablonlar ha­zırlayabilmektedir.
• Savcılıkta tutulan tüm bilgilerin tek ve entegre bir bilgi bankasında tutulması saye­sinde her türlü geriye dönük sorgulamalar ve istatistiksel veriler alınabilmektedir.
• Delillerin hızlı ve sağlıklı bir biçimde toplanması mümkün olmuştur.
• Yakalama ve gözaltı süreleri merkezi olarak denetlenerek insan haklarının korun­ması sağlanmıştır.

UYAP’ın mahkemelere sağladığı kolaylıklar nelerdir?

• Hazırlık aşamasında (savcılıkta) girilen bilgiler tekrar girilmemektedir.
• Nüfus, sabıka, tapu, vb. kayıtlar ile mahkeme kararları davanın açıldığı anda getir­tilebilmektedir.
• Duruşma sırasında dahi en güncel mevzuata ve içtihatlara anında erişilebilmektedir.
• İstinabeler, talimat ve yazışmalar ağ üzerinden elektronik olarak ve anında gönde­rilebilmektedir.
• Dosyadaki tüm bilgiler veritabanına girileceğinden dosya incelemeleri yetkiler dâhilinde bilgisayar kullanılarak yapılabilmektedir.
• Yargılama sırasında olası usul hatalarının önlenmesi, diğer hataların en aza indiril­mesi amacıyla Karar Destek Sistemleri kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.
• Üst dereceli mahkemelere dosya gönderilmesi ve dosyanın yerine iadesi işlemleri tamamen elektronik ortamda yapılmaktadır.
• Talimatlar ve müzekkereler elektronik ortamda taşra teşkilâtı birimleri arasında kolaylıkla dolaştırılmaktadır.
• Görevleri itibari ile yapmak zorunda oldukları işleri daha kolay ve hata riskini en aza indirerek gerçekleştirebilmektedir.
• Dosya arama işlemleri kolaylaştırılarak zaman kaybedilmemektedir.
• Dosyaların kayıt işlemleri ile veri girişleri daha hızlı ve kolay yapılmaktadır.
• Bakanlık İnternet sisteminde her birim kendi İnternet sayfasında gereken düzenle­meleri yapabilmektedir.
• Doküman Yönetim Sistemi ile evraklar anında gerekli makamlara ulaşabilmekte ve bu şekilde evrakların ulaştırılması ile kaybedilen zaman kazanılmaktadır.
• Yargı birimlerinin karar vermesi hızlanmıştır.
• Sistem, kullanıcıların ihtiyaç duydukları her türlü bilgiye, doğru, güncel ve anında ulaşmalarını sağlamıştır.
• Yargı sürecinde karar verilmesini destekleyecek sorgulamalar yapılabilmektedir.
• Hâkim ve savcıların çalışma ortamı dışından belirlenen yetkiler dâhilinde güvenli bir şekilde dosyalarına erişimi, akıllı kart (smart card) ile kullanmaları sağlanmıştır.

Kullanıcıların istedikleri şekilde sorgulama yaparak, örneğin bir dosyanın numa­rasına göre veya taraflardan birinin bilinen bilgisine göre arama yaparak, istenilen konuda rapor alınması sağlanmıştır.

• İddianame düzenlenmesi, duruşma ve temyiz işlemleri sistem üzerinden yapıl­makta, bu işlemler için kullanıcılar örnek şablonlar hazırlayabilmektedir.
• Personel takibi yapılabilmektedir.
• Personelin bilgisayar konusunda alınan eğitimlerle gelişmesi sağlanmaktadır.
• Sistemdeki tüm veriler tek bir yerde toplanmakta ve bu verilere hızlı, güvenli bir şekilde ulaşılmaktadır.
• Kamu kurum ve kuruluşları ile entegrasyona gidilerek bilgi ve belgeler güvenli ve hızlı bir şekilde bilgisayar sistemi üzerinden sağlanmaktadır. Bu entegrasyon saye­sinde, kurum ve kuruluşlar adli makamlardan istedikleri bilgilere kolaylıkla ulaşa­bilmektedir.

UYAP’ın adalet komisyonlarına sağladığı kolaylıklar nelerdir?

• Adliye ve mülhakatlardaki tüm kadroların süratli ve sağlıklı bir biçimde takibi ya­pılarak personel hareketleri izlenmektedir.
• Personelin tüm özlük haklarına ilişkin işlemler (izin, rapor, yetki, disiplin vs.) elektronik olarak yapılmaktadır.
• Tutulan tüm kayıtlar tek ve entegre bir veritabanında tutulacağından geriye dönük her türlü arama ve sorgulamalar yapılabilmektedir.
• Komisyonlar tarafından tutulan bütün kayıtların Personel Genel Müdürlüğündeki kayıtlarla tutarlı olması ve bunların merkezden denetlenebilmesi sağlanmıştır.
• Hâkim ve savcılar ile diğer personel yetkisi dâhilinde, izin, Yargıtay tarafından ve­rilen notlar, yetki, diğer özlük bilgilerini öğrenme gibi işlemlerini etkileşimli olarak elektronik ortamda gerçekleştirmektedir.
• Merkez teşkilat ile taşra teşkilatı arasındaki her türlü yazışma (personele yapılması gereken tebligatlar, özlük haklarına ilişkin bildirimler, duyurular, genelgeler, mü­talaalar, ayrılış ve başlayış yazıları, komisyonlar ve başsavcılıklar arasındaki tüm yazışmalar, vb.) elektronik ortamda UYAP programları ile gerçekleştirilmektedir.

UYAP’ın avkat ve vatandaşlara sağladığı kolaylıklar nelerdir?

• Avukatlar UYAP güvenlik standartlarına uymak şartıyla dava açma, harç yatırma, dilekçe verme, icra takibi, temyiz gibi işlemleri elektronik ortamda yapılabilmekte, yetkileri seviyesinde bürolarından dosya inceleyebilmektedir.
• Vatandaşlara açık olması gerekli görülen bilgiler, İnternet aracılığıyla açılmıştır. (dosyaların hangi aşamada olduğu, özellikle temyiz aşaması, emsal kararlara İnter­net üzerinden erişilmesi, duruşma günlerinin İnternet ortamından takibi gibi)

UYAP bilişim ağları nasıldır?

Türksat A.Ş. ile imzalanan protokol gereğince yeterli sayıda uydu kurulumu yapılmış ve geniş alan bilgisayar ağı uydu bağlantısı ile Adalet Bakanlığı’na bağlanmıştır.

UYAP işletimine alınan yerlerde bu birimlerin her türlü yargısal, idari ve denetim faa­liyetleri bu sistemle elektronik ortamda yürütülmektedir.

LAN (Local Area Network- Yerel Alan Ağı) bağlantıları nelerdir?

Adli birimlerin; lokaldeki günlük çalışmalarının yapılabilmesi, lokal sunucular üzerinden işlem yapılabilmesi, uzak ve İnternet erişimleri için kurulan geniş alan ağı iletişiminin tesisine altyapı oluşturulabilmesi, için kurulan bütünleşik bilgisayar ağıdır.

Bu kapsamda,

• Data Kablolaması
• Elektrik/KGK Kablolaması
• Aktif cihazlar
• KGK’lar temin ve tesis edilmiştir.

UYAP entegrasyon yapısı nasıldır?

UYAP’ın tam entegrasyonu ve merkezi elektronik ortamda tutulan arşivi sayesinde, doğru ve tutarlı bilgi, mevzuatın tanıdığı yetkiler çerçevesinde başta hâkim ve savcılar ile yargı personeli olmak üzere tüm kullanıcıların paylaşımına açılmaktadır. Kullanıcılar bu bil­gilere ihtiyaç duyduklarında hızlı ve kolayca ulaşabilmekte, keza, yargı birimleri de ara­larında her türlü bilgi ve belge alışverişini elektronik ortamda ve anlık denebilecek kısa sürelerde gerçekleştirmektedir.

UYAP kapsamında yapılan entegrasyonlarla;

• Hedef yargı birimlerinin, yargılamanın her aşamasında ihtiyaç duydukları bilgi ve belgelere, herhangi bir yazışma yapmaksızın mevzuat çerçevesinde UYAP ekranla­rı içerisinden doğrudan erişiminin sağlanması
• Yargı hizmetleri sırasında başka birimlere iletilecek verilerin en kısa sürede iletil­mesi
• Veri bütünlüğünün sağlanması ve veri tekrarının ortadan kaldırılması
• Yargı birimleriyle ortak çalışan diğer birimlerle koordinasyonun sağlanması
• Kaçakların ve suistimallerin önlenmesihedeflenmiştir.

İç entegrasyon nedir?

Yapılan entegrasyonlarda hedef, yargı birimlerinin, yargılamanın her aşamasında ihtiyaç duydukları bilgi ve belgelere, herhangi bir yazışma yapmaksızın mevzuat çerçevesinde UYAP ekranları içerisinden doğrudan erişiminin sağlanmasıdır.