Karar Destek Sistemleri Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Parametre ne anlama gelmektedir?

Parametreler, kontrol edilemeyen sabit değerli katsayılardır. Örneğin, bir adet sedan araba satışından elde edilecek kâr. Parametreler, teknolojik katsayılar ve sağ taraf sabitleri olarak iki alt başlıkta incelenebilir. Teknolojik katsayılar, modeldeki her bir faaliyet için gerekli kaynak miktarıdır.

Karar değişkeni ne anlama gelir?

Karar değişkeni, bir karar probleminde kontrol edilebilir durumları temsil eden ve modelin çözülmesi ile değerleri belirlenecek olan değişkendir. Örneğin X1, üretilen sedan araba miktarı.

Kısıt nedir? Kısaca açıklayınız.

Kısıt, bir modeldeki karar değişkenleri ve karar değişkenleri ile parametreler arasındaki ilişkiyi gösteren ifadedir. Örneğin, kullanılabilir işgücü saati kısıtı.

Amaç fonksiyonu ne anlama gelir?

Amaç fonksiyonu, ulaşılmak istenilen amacı tanımlayan, karar değişkenleri ve bu değişkenlerin parametrelerinden oluşan doğrusal bir matematiksel fonksiyondur.

Oluru ve olursuz çözüm ne anlama gelmektedir? Kısaca açıklayınız.

Bütün kısıt koşullarını sağlayan çözüm, olurlu çözüm (feasible solution); kısıtlardan en az biri için istenilen koşulu sağlamayan çözüm, olursuz çözüm (infeasible solution); amaç fonksiyonu için eniyi değeri veren olurlu çözüm, eniyi çözüm (optimum) olarak adlandırılmaktadır.

Değişken hürce nedir? Kısaca açıklayınız.

İşlemtablolarında, eniyileme için kullanılan bir terminoloji vardır. Değişken hücreler,
karar değişkenlerinin değerlerini ifade eden hücrelere denir. Bu hücreler, serbest bir şekilde değer alabilmeli ve sayısal değerler içermelidir.

Eniyileme problemlerinin işlemtablosunda eniyi değeri araştırılırken izlenen adımlar nelerdir?

Eniyileme problemlerinin işlemtablosunda eniyi değeri araştırılırken temel olarak izlenen iki adım vardır. Birinci adım, model geliştirme aşaması olarak adlandırılmaktadır. Herhangi bir eniyileme modelinin ikinci aşaması, eniyi değeri bulma aşamasıdır. Bu aşamada, kısıt koşulları sağlanırken enbüyüklenen veya enküçüklenen amaç fonksiyonu için sistematik bir şekilde karar değişkenleri için eniyi değerler belirlenmektedir. Yukarıda açıklanan iki adıma ilave olarak eniyileme sürecinde bir de duyarlılık analizi aşaması vardır. Bir problemi çözerken kullanılan birim maliyetler, tahmini talepler ve kullanılan kaynak miktarı gibi en olası değerler için tek bir eniyi değer bulunur. Bununla birlikte, kullanılan girdi değerleri her zaman gerçeği yansıtmayabilir. 

Problemlerinin matematiksel modeli için hangi parametreler belirlenmelidir?

Problemin matematiksel modeli için sırasıyla karar değişkenleri, amaç fonksiyonu ve kısıtlar belirlenir.

İşlemtablosunda çözülen doğrusal programlama modellerinin bileşenleri nelerdir?

İşlemtablosunda çözülen doğrusal programlama modellerinin genel olarak bileşenleri
şunlardır: Girdiler, değişken hücreler, amaç fonksiyonu hücresi ve kısıtlardır.

Bütünleşik (aggregate) planlama modeli ne anlama gelmektedir? Kısaca açıklayınız.

İşlemtablolarının hücre yapısı, çok değişkenli karar modellerinin kurulmasında kendine özgü avantajlara sahiptir. Bu üstünlükleri farkeden pek çok firma üretim planlama ve üretim programlarında işlemtablolarından yararlanmaktadır. Toplu planlama problemleri de bunlardan biridir. Çok-dönemli zaman aralığı için örneğin işgücü seviyesinin ve üretim programınındeğiştirildiği modeller, toplu veya bütünleşik  (aggregate) planlama modeli olarak adlandırılmaktadır.

Çok değişkenli bir model ile problemin matematiksel modelini belirlemek için hangi hususlar dikkate alınmalıdır?

Problemin matematiksel modeli için sırasıyla değişkenlere ait indisler, karar değişkenleri, amaç fonksiyonu ve kısıtlar.

Stok kısıtı hangi amaçla kullanılmaktadır?

Stok Kısıtı, üretim miktarı ile stok miktarı arasında denge kurmak için kullanılmaktadır.

Bütünleşik planlama modeli hangi planlama yaklaşımı ile uygulanmaktadır?

Bütünleşik planlama modeli, genellikle işgücü- tabanlı planlama yaklaşımı ile uygulanmaktadır.

Değişken hücreler ile amaç hücresini ilgilendiren EĞER, MİN, MAK ve MUTLAK gibi belirli fonksiyonlar kullanıldığında nasıl bir model ortaya çıkmaktadır?

Değişken hücreler ile amaç hücresini ilgilendiren EĞER, MİN, MAK ve MUTLAK gibi belirli fonksiyonlar kullanıldığında, ortaya çıkan model yalnızca doğrusal olmayan model değil, aynı zamanda düzgün olmayan bir model olmaktadır.

EĞER fonksiyonlu doğrusal olmayan bir modelde, eniyi çözüm değerini bulmak için nasıl bir yol izlenebilir?

EĞER fonksiyonlu doğrusal olmayan bir modelde, eniyi çözüm değerinin bulunmasının
garanti olmadığı bir gerçektir. Bununla birlikte, doğrusal modelde bu eksikliğin üstesinden gelmek mümkündür. Bu doğrusallaştırma yöntemi Sayfa:105, Şekil 4.11’de görselleştirilmiştir.

Kısıtlar, işlem tablosunda nasıl tanımlanır?

Kısıtlar, işlem tablosunda iki aşamada tanımlanır. Kısıtların sol ve sağ tarafları için işlem sayfası üzerinde uygun hücreler belirlenir. Sağ tarafa kısıtın sağ taraf parametresi ve sol tarafa değişkenlerle kısıtın parametrelerini çarpıp toplayan bir formül yerleştirilir. Kısıtın sol tarafı ile sağ tarafı arasındaki ilişkinin türü (?, =, ?) Çözücü (Solver) diyalog kutusunda tanımlanır.

İşlemtablosunda TOPLA.ÇARPIM fonksiyonunu kullanılırken nelere dikkat edilmelidir?

İşlemtablosunda TOPLA.ÇARPIM fonksiyonunu kullanılırken, işlem yapılacak aralık sayılarının aynı boyut ve ölçüde olmasına dikkat edilmelidir.

Diyalog kutusunda doldurulması gereken önemli bölümler nelerdir?

Diyalog kutusunda doldurulması gereken üç önemli bölüm vardır: Hedef ayarla hücre kutusu, Değişken hücreleri değiştirerek hücre kutusu, Kısıtlamalara bağlıdır bölümü.

İşlemtablosu Çözücü Parametreleri diyalog kutusunda  hangi bilgi tanımlanmadığında karar değişkenleri istediği değeri alabilir?

Kısıtlanmamış değişkenleri pozitif yap seçeneği tanımlanmassa karar değişkenleri istediği değeri alabilir. 

İşlemtablosu Çözücü Parametreleri diyalog kutusunda kısıt nasıl oluşturulur?

Ekle butonu aracılığı ile oluşturulur.