Bilet Satış Dersi 1. Ünite Özet

Giriş

Günümüzde havayolu taşımacılığı gerek ülkesel gerekse küresel düzeyde oldukça karmaşık bir yapıdadır. Bu karmaşık yapıyı oluşturan ögeler:

· Hava trafiğini belirleyen kurallar,

· Kuralları koyan kuruluşla

· Uluslararası mil kuralları,

· Ülke kodları,

· Şehir ve havalimanı kodları,

· Küresel bir para birimi, vb.’dir.

Uluslararası havayolu taşımacılığının günümüzdeki yapıya dönüşmesi süreci ise 2. Dünya Savaşı’nın hemen ardından başlamıştır. 2. Dünya Savaşı sırasında ülkeler birbirlerine üstünlük sağlamak için uçak teknolojilerini geliştirmişler ve savaşın bitmesinin ardından geliştirdikleri teknolojileri sivil hava taşımacılığına uyarlamışlardır (Sezgin, s.35). İşte bu gelişmelerden sonra hızla artan hava trafiği beraberinde bazı ortak kuralların ve kavramların oluşmasını gerektirmiştir.

Kavramlar

1. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (International Air Transport Association-IATA):

Bu kuruluşa tüm dünyada genel olarak baş harflerinin kısaltılmış haliyle IATA denilmektedir. IATAticari bir oluşum olarak 1945’de Havana’da kurulmuştur. Birliğin bugünkü merkezi Kanada’nın Montrealşehrindedir. Birlik, dünya çıkarları doğrultusunda uygun, güvenli, düzenli ve ekonomik olarak havataşımacılığını gerçekleştirmek, teşvik etmek ve havayolu şirketleri arasındaki eşgüdümü sağlamakamacıyla kurulmuştur. Günümüzde tüm dünya tarifeli sefer ağının %93’ünü oluşturan 230 havayoluşirketi bu birliğin üyesidir. IATA temelli bilet satış programı kapsamında kullanılan birkaç önemli kavram şunlardır:

· Journey: İngilizce karşılığı seyahat olan bu kavramın havayolu ulaşımındaki karşılığı; bir yolculuğun başlangıçtan bitime tamamıdır. Bir yolculuğun tümünü ele alıp bilet hazırlanması işlemine de journey conceptdenir.Yolcu bileti üzerinde görülen ilk hareket noktası origin point olarak, yine bilet üzerinde görülen varış noktası destination point olarak, 24 saatten fazla durulan ara nokta stopover point olarak ve 24 saatten az kalınıp çoğunlukla havaalanı dışına çıkılmayan ara nokta da transfer point olarak adlandırılır.

· Fare Component: İki ücret kurma noktası arasında kalan bölüm ya da Türkçe adıyla ücret bölümüdür. Ücret bölümünde ISTLON ücret kurma noktalarıdır.

· Tek Yönlü (Oneway)Yolculuklar: Başlangıç ve bitiş noktaları farklı şehirler (havalimanları) olan iç hat ya da uluslararası yolculuklardır.

· Gidiş-Dönüş Yolculuklar: Başlangıç ve bitiş noktaları aynı olan yolculuklardır.

\2. IATA Hava Trafiği Bölgeleri

IATA yerküreyi üç farklı bölgeye ayırmıştır. 1. bölge Western Hemisphere (Batı Yarımküre) 2. ve 3. Bölge birlikte Eastern Hemisphere (Doğu Yarımküre) olarak adlandırılmaktadır.

\3. Bağımsız Ücret Kurma Birimi (Neutral Unit of Construction) NUC

\4. Para Değiştirme Kuru (IATA Rate of Exchange) IROE ve Yerel Ücret (Local Currency Fare) LCF

\5. Küresel Belirleyiciler (Global Indicators)

Küresel belirleyiciler kavramı, IATA’nın gezegenimiz üzerinde havadan sanal trafik hatları oluşturması ve uçuşların bu hatlar dikkate alınarak gerçekleştirilmesiyle ortaya çıkmıştır. Başlıca küresel belirleyiciler;

· EH (Eastern Hemisphere-Doğu Yarımküre),

· AP (Asia Pacific-Asya Pasifik),

· TS (Trans Siberia- Sibirya Üstü) ve

· WH (Western Hemisphere-Batı Yarımküre) gibidir.

\6. Elektronik Bilet

1 Haziran 2008 tarihinden itibaren IATA ve birliğe bağlı 230 havayolu şirketi kâğıt bilet uygulamasına son vererek elektronik bilet uygulamasına başlamıştır. IATA genel müdürlüğünün açıklamasına göre bir kâğıt bilet maliyeti yaklaşık 10 ABD doları iken elektronik bilet maliyeti sadece 1 ABD doları kadardır. Dolayısıyla bir yılda yaklaşık 3 milyar dolar tutarında bir tasarruf söz konusudur. Elektronik biletin havayollarına olan mali yararları yanında yolcular açısından da birtakım yararları vardır. Bunlardan en önemlisi, kâğıt biletin değerli evrak niteliği taşıması nedeniyle kaybolması durumunda bir takım güçlüklerle karşılaşılırken, elektronik bilette böyle bir sorun olmamasıdır. Dolayısıyla kaybolması durumunda tekrar sanal ortamdan bir kopyası kolayca çıkarılabilmektedir.

TEK YÖN (ONE WAY) YOLCULUKLAR

Tek yön ara noktasız yolculuklarda bilet tutarını hesaplamak ve işlemini yapmak oldukça kolaydır. Yapılması gereken Worldwide Fares kitabından parkur başlangıç (origin) noktasının sayfasını bulmak, sonra da varış (destination) noktasına tek yön ücret tutarını NUC cinsinden alıp, IROE ile çarparak LCF’yi hesaplamaktır. O halde Tek yönlü yolculuklar için temel gerekli olan bilgiler şu şekildedir diyebiliriz:

· Origin Destination (ORIDES)

· Y/OW (NUC cinsinden değer)

· LCF: NUC x IROE

· RU1~ Yerel ücretin yuvarlanmış değeri

Ara noktasız yolculuklarda ise doğrudan işlem yapmak yeterli olsa da başlangıç ve varış noktaları arasında bir veya birden fazla ara nokta yer aldığında birtakım ek işlemler yapmak gerekecektir. Bir parkurda herhangi bir ara nokta bulunması durumunda, PAT kitaplarında ORIDES ücretinin yanında yer alan MPM (izin verilen mil tutarı) değeri ile TPM (parkur gerçekleşen mil tutarı) değeri karşılaştırılır. TPM’in daha yüksek olması durumunda MPM değerine bölünür ve bulunan değer (1.05 ile 1.25 arasında) ücretle çarpılarak toplama yansıtılır.

· Parkur Gerçekleşen Mil Tutarı (Ticketed Point Mileages-TPM)

Bilet satış sürecinde kısaca TPM olarak adlandıracağımız işlem, parkurdaki yeralan tüm noktalararasındaki mil tutarlarının toplam değeridir.

· Parkur İzin Verilen Mil Tutarı (Maximum Permitted Mileages-MPM)

Parkur izin verilen mil tutarı ya da bilet satış dilindeki adıyla MPM’i açıklamak için de PAR, VIE, ISTparkur örneğini kullanmak yerinde olacaktır. Biletçi olarak ilk iş, parkurun ücret kurma noktalarını bulmaktır. Bu parkurda origin Paris, destination ise İstanbul olduğuna göre ücret kurma noktaları PARIST’dir. Ücret kurma noktası belirlendikten sonra ilk olarak Worldwide Fares kitabından gidilecek yerin ücreti ve MPM’i bulunur. Kitapta ücretin yanında MPM değeri EH küresel belirleyicisine göre belirlenir.

Biletçi olarak bir parkurda ara nokta olması durumunda kontrolden geçireceğimiz iki rakamdan birincisi parkurun MPM değeri, ikincisi de ücret değeri olduğuna göre her iki değeri de bulmuş oluyoruz. MPM’e geri dönersek, bu parkurdaki mil kontrolünü yapabilmek için MPM ile sonradan bulacağımız TPM değerlerini karşılaştırmamız gerekiyor. MPM izin verilen mil tutarı olduğuna göre,TPM değerinden büyük olması durumunda kitaplarda verilen ücretleri mil nedeniyle değiştirmeye gerekolmayacaktır.

· Yüksek Ara Ücret (Higher Intermediate Point-HIP)

Bir parkurda yüksek ara ücret olup olmadığını kontrol etmek için en az birara noktanın olması gerekir. Mil kontrolünden farklı olarak ücret kontrolünde ara noktanın transfernoktası olması yeterli değildir ve duraklama (stopover) noktası olması gerekmektedir. Başka bir deyişle,ara nokta transfer noktası ise sadece mil kontrolünde kullanılır.

Yüksek bir/birdenfazla ara ücret bulunması durumunda milsisteminde kullanılacak olan ücret (ORIDES)yerine bulunan en yüksek ara ücret olacaktır.Bulunan yüksek ara ücretlerden birinin/birdenfazlasının HIF/ORI olması durumunda ise enyüksek HIF/ORI nin kullanılacağı Back HaulCheck (BHC) işlemi yapılacaktır.

Şimdi ise bütün bu işlemlerden sonrabilet basma işlemini ele alalım. Bilet basma işleminde özellikle seyahat acentaları tarafından dünyagenelinde dört farklı Global Dağıtım Sistemleri (GDS) kullanılmaktadır. Bunlar:

· Sabre,

· Amadeus,

· Galileo,

· Worldspan’dir.

Türkiye’deki seyahat acentalarında halen bu GDS’lerden ikisi mevcuttur. Bunlar Amadeus ve Galileo GDS’leridir. Dolayısıyla, karşılaşacağımız bilet örnekleri Amadeus ya da Galileo sistemlerinden birinde basılmış olacaktır.

Türkiye’den başlayan yolculuklarda (başka bir deyişle origin noktasıTürkiye’deki bir şehir olan yolculuklarda) lokal ücret hesaplaması için Euro para birimi kullanılır. Ancak yolculardan bilet ücreti olarak Türk Lirası talep edileceği için, Lokal Ücret hesaplamasından sonra ayrıca Equivalent Fare Paid (EFP- Karşılığında Ödenen Ücret) yapılarak Türk lirası cinsinden tutar hesaplanır.

Tax ya da Türkçe karşılığıyla vergi güncel uluslararası havayolu uçuşlarında en az bir ya da birden fazla karşımıza çıkan ve bilet tutarına eklenen değerlerdir. Her tax’ın 2’li kodu vardır. Bilette en fazla 3 adet tax gösterilebildiği için ilk 2 tax’tan sonra diğerleri birleştirilerek XT kodu verilir. XT kodunu ayrıca birleştirilmiş tüm tax’lar için kullanabiliriz. Bu durumda ücretimizin EFP olarak son haline tax tutarlarını ekleyerek genel toplamı (TTL) buluruz.

· İzin Verilen Mil İndirimi (Excess Mileage Allowance-EMA)

IATA General Rules kitabının 2.4.3. no’lu başlığında ya da aynı kitabın 56–65 sayfaları arasında belirtildiği gibi bazı parkurlar mil indirimi uygulamasına olanak sağlar. Yolcumuzun talebi doğrultusunda oluşan parkur noktaları, 56–65. sayfalardaki indirim koşullarından birine uyuyorsa, bu durumda ilgili koşulun izin verdiği miktarda mil indirimi parkurun TPM rakamı toplamından düşülür ve yeni TPM ile MPM karşılaştırılır.

General Rules kitabında EMA ile ilgili sayfalara (56-65) baktığımızda, “2.4.3.5. Area 23 no’lu başlıkta Middle East (Orta Doğu) ile TC3 (Güney Batı Pasifik hariç Güney Asya) arasında hem BOM (Mumbai) hem de DEL (Delhi) noktaları varsa 700 mil indirimi uygulayabilirsiniz” denilmektedir.