Dış Ticaret İşlemleri Dersi 1. Ünite Özet

Dış Ticaret İle İlgili Başlıca Kavramlar

Dış ticaret işlemleri, ürün ve hizmet hareketleriyle ilişkili işlemlerdir. Dış ticaretle ilgili kavramlar ithalat, ihracat ve gümrük işlemleri ile ilgili kavramlar ile kambiyo işlemleridir.

İhracat, İthalat ve Gümrük İşlemleriyle İlgili Kavramlar:

İhracat: Bir malın, yürürlükteki mevzuata uygun şekilde Türkiye gümrük bölgesi dışında veya serbest bölgelere çıkarılmasını ya da yetkili kurum tarafından kabul edilecek sair çıkış ve işlemlere denir.

İhracatçı: İhraç edeceği mala göre ilgili birliğe üye olan, vergi numarasına sahip gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıkları ifade eder.

İmalatçı ihracatçı: İşlem görmüş ürünün tamamını veya bir kısmını üreten ve bu ürünün ihracatını kendisi veya aracı ihracatçı vasıtasıyla gerçekleştiren firmadır.

İhracat Rejimi: Serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.

Fiili İhracat: İhraç eşyası, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında bulunduğu durum ve niteliğini gümrük denetiminden çıktığı sırada da muhafaza etmesi ve bu haliyle Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesi koşuluyla fiilen ihraç edilmiş sayılır.

İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Onayı/Kaydı: İşlem ile ilgili olarak verilecek onay, kayıt veya elektronik onay ya da kayıttır. İhraç Müsaadesi: Ülke ekonomisinin ihtiyaçları, iç ve dış piyasa arz ve talep durumu, satış şekli ile alıcı ülke ve firmaların Türkiye ile olan ticari ve ekonomik ilişkileri gibi hususlar değerlendirilerek Ticaret Bakanlığı tarafından verilen ihraç iznidir.

Kayda Bağlı İhracat: Gümrük beyannamesinin, ihracattan önce Birlik tarafından kayda alındığını ifade eder.

İthalat: Bir ülkedeki alıcıların, başka ülkelerde üretilmiş mal ve hizmetleri satın almalarıdır.

Bedelsiz İthalat: Bedeli için döviz transferi yapılmadan yurt dışında elde edilen ve yurda getirilmesi mecburi olmayan dış kazançlarla satın alınan şahsi ve ticari eşyanın yurda ithalidir.

Dahilde İşleme Rejimi: Serbest dolaşımda bulunan eşyanın vergileri teminata bağlamak suretiyle ihracatın gerçekleşmesi halinde teminatın veya alınan vergilerin geri verildiği rejimdir.

Dahilde İşleme İzni: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata imkan sağlayan ve gümrük idaresince verilen izindir.

Dış Ticaret Dengesi: Bir ülkenin herhangi bir dönemde yaptığı ihracat toplamının ithalat toplamı ile karşılaştırılmasıdır.

Dış Ticaret Fazlası: Bir ülkenin herhangi bir dönemdeki ihracatının ithalatından fazla olmasıdır.

Dış Ticaret Hacmi: Bir ülkenin herhangi bir dönemdeki ihracat ve ithalatının toplamıdır.

Dış Ticaret Açığı: Bir ülkenin herhangi bir dönemdeki ithalatının ihracatından fazla olmasıdır.

Hariçte İşleme Rejimi: Serbest dolaşımdaki eşyanın ithalat vergilerinden tam veya kısmı muafiyeti ile ilgilidir.

Antrepo: Eşyanın konulması amacıyla kurulan ve eşyanın süresiz kalabildiği ve bu sürede vergilerin ödenmediği gümrük rejimidir.

Sınır Ticaret Merkezi (STM): Yaşam standartlarının düşük olduğu coğrafi bölgelerde ekonomik sınai ve ticari faaliyetlere ivme kazandırılması amacıyla vergi kolaylıkları sağlanarak il ihtiyaçları dahilinde ithalat yapılmasına imkan veren ticaret modelidir.

Türkiye Gümrük Bölgesi: Türkiye Cumhuriyetinin karasuları, iç suları ve hava sahasını kapsayan topraklarına verilen isimdir.

Menşe: Bir eşyanın ekonomik milliyetini belirtir.

Serbest Dolaşımdaki Eşya: Gerekli gümrük vergisi, eş etkili vergi ve resimleri tahsil edilmiş ve iadeden yararlanmış eşyadır.

Gümrük Müşaviri: Dolaylı temsille eşyanın gümrük işlemlerini takip eden ve sonuçlandıran serbest meslek sahipleridir.

Vesaik: Dış ticaret işlemlerinde kullanılan her türlü mali ve ticari belgedir.

Yolcu: Geçerli pasaportu taşıyan ve Türkiye’ye girmek ya da çıkmak üzere Ticaret Bakanlığı tarafından tespit edilen giriş ve çıkış kapılarına gelen kişidir.

Gümrük Rejimi: Gümrüğe gelen bir eşya için kişilerin yapacakları işlemlere verilen genel bir kavramdır.

Kambiyo İle İlgili Başlıca Kavramlar:

Döviz: Yabancı ülke paralarına döviz denir.

Döviz Alım Belgesi (DAB): İhracat bedellerinin ve ihracatçının bankası tarafından talep edilen banka komisyonlarının alışı yapılırken düzenlenen belgedir.

Döviz Satım Belgesi (DSB): Dışarıya ödenen ithalat bedelleri, aracı komisyoncunun komisyonları, yurt içindeki bankanın yurt dışındaki muhabir şubelerinin aldığı komisyonlar vb. için düzenlenen belgelerdir.

Döviz Tevdiat Hesabı (DTH): Gerçek veya tüzel kişilerin döviz veya efektiflerle banka veya özel finans kurumlarında açtıkları tevdiat hesaplarıdır.

Konvertibl Dövizler: Uluslararası para piyasalarında bütün ülkelerce kabul gören dövizlerdir.

Efektif: Banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paralarıdır.

Türkiye’de Yerleşik Kişiler: Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Dışarıda Yerleşik Kişiler: Türkiye’de yerleşik sayılmayan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Türk Parası: Türkiye’de tedavülde bulunan paralardır.

Türk Parası ile Ödemeyi Sağlayan Belgelerdir: Ticari senetler, kredi mektubu, kredi kartı, seyahat çekleri, havale, mektup gibi belgelerdir.

Yetkili Müesseseler: Dövize ilişkin işlemler yapmasına izin verilen ve kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemler de yapabilen anonim şirkettir.

Kur: Ulusal para değerinin yabancı paralar karşılığındaki değeridir.

Cari Kur: İşlem gününde ilan edilen döviz fiyatıdır.

Parite (Çapraz Kur): İki ülke para biriminin birbirine çevrilebilme oranıdır.

Aval: Kambiyo senetlerinden oluşan borcun asıl borçlusu tarafından ödenmemesi halinde, ödemeyi garanti eden üçüncü taraftır.

Banknot: Kağıt paralardır. Ciro: Kambiyo senetlerinin devredilmesidir.

Ciranta: Senedin üzerindeki hakları üçüncü kişiye devreden (ciro eden) kişidir.

Deklarasyon Belgesi: Gümrüklerde beyan edilen dövizi gösteren döviz beyan tutanağıdır.

LIBOR: Londra bankalar arası faiz oranıdır.

Dış Ticaret Politikasının Başlıca Amaçları

Uluslararası ticaret politikasının amaçları şöyledir:

• Hazineye gelir kazandırmak
• İktisadi kalkınma
• Cari açığın önlenmesi
• Yurt içi fiyat istikrarının korunması
• Ülke sanayisini dış rekabetten koruma
• Piyasadaki aksaklıkların önlenmesi
• Sosyal etkenler
• Uluslararası ilişkilerin iyileştirilmesi
• Uluslararası ticarette tekelcilikten faydalanmak
• Kendi Kendine yeterli olma isteği (Otarşi)

Dış Ticaret Türleri

Dış ticaretin iç ticaretten pek çok farklı yönü vardır:

• Bankacılık sistemi yer alır.
• Bürokrasi fazladır.
• Çok çeşitli taşıma sistemleri kullanılır.
• Genellikle yabancı para birimleri kullanılır.
• Hataların telafisinin maliyetleri yüksektir.
• Ödeme sistemleri farklıdır.
• Örf, adet, farklı kültür, ticari ahlak gibi faktörler dahil olur.
• Uluslararası anlaşmalar uygulanır.
• Risk yüksektir.

İthalat: Ülkeden ülkelere döviz çıkışı gerektirdiği ve ülkelerde üretilen mallar yerine yabancı ülkelerce üretilen malların tercih edilmesi ülke ekonomisi üzerinde olumsuz etki yaptığından arzu edilen bir durum değildir. Bedelli ithalat, ithal edilen malların bedellerinin ithalattaki ödeme şekillerinden biriyle yurt dışına döviz transferi yapılarak gerçekleştirilen ithalattır. Bedelsiz ithalat, ithal edilen malların bedellerinin yurt dışında kazanılan dövizlerle kazanılarak yurt dışına herhangi bir döviz transferi yapılmadan gerçekleştirilen ithalattır.

İthalat Türleri

• Akreditifli ithalat
• Mal karşılığı ithalat
• Belge (Vesaik) karşılığı ithalat
• Kredili ithalat
• Geçici kabullü ithalat
• Ankonsinyasyon ithalattır.

İhracat: Bir malın yabancı ülkelere döviz karşılığı yapılan satışına denir. İhracatçı vasfına sahip olabilmek için;

• Tacirlik sıfatının kazanılması,
• İlgili ihracatçı birliğine üye olunması,
• Vergi dairesinden mükellef kaydının alınması,
• Mükellef yazısının ve şirket belgelerinin gümrüklere bildirimi zorunludur.

İhracat Türleri:

• Ön izne bağlı ihracat
• Kayda bağlı ihracat
• Konsinye ihracat
• Yurt dışı fuar ve sergilere katılım ve ihracat
• İthal edilmiş malın ihracı
• Serbest bölgelere yapılacak ihracat
• Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracat
• Bedelsiz ihracat

Gümrük İşlemleri

Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi, TC toprakların kapsar. Türkiye karasuları, iç suları ve hava sahası gümrük bölgesine dahildir. Türkiye gümrük bölgesine giriş ve çıkış gümrük kapılarından yapılır.

Gümrük rejimleri:

• Gümrük rejimi deyimi,
• Serbest dolaşıma giriş rejimini
• Transit rejimi,
• Gümrük antrepo rejimini,
• Gümrük kontrolü altında işleme rejimini,
• Geçici ithalat rejimini,
• Hariçte işleme rejimini,
• İhracat rejimini ifade eder.

Dış Ticarette Pazara Giriş Yöntemleri

Pazara girişi şeklini etkileyen başlıca unsurlar:

• İşletmelerin amaç ve hedefleri,
• Girilecek ülkedeki siyasi, ekonomik, yasal çevre,
• Kaynaklar,
• Pazar potansiyeli,
• Rekabet çevresi,
• Ürün karakteristiği,
• Yönetimin odaklandığı konulardır.

Doğrudan ihracat: İhracatçı, aracı kullanmayarak tüm ihracat işlemlerini kendisi yapar.

Dolaylı ihracat: İhracat yapmak isteyen, ancak gerekli personel ve kaynağı olmayan şirketler, komisyoncular, acenteler, lokal alım ofisleri, aracılığı ile yapılır.

Ortak yatırım: İhracatçı işletme ile ithalatçı işletme arasındaki hisse, teknoloji transferi, yatırım, üretim ve pazarlama alanlarından biri veya birkaçının olduğu ortaklık anlaşmasıdır.

Lisans anlaşmaları: İşletme sahip olduğu teknolojik know-how, tasarım ve fikri mülkiyet haklarını bir sözleşmeye bağlı olarak yabancı bir işletmeye bir ödeme şekli veya telif karşılığı devredebilir.

İhracat konsorsiyumları: KOBİ’lerin birleşerek ihracat amacıyla konsorsiyum kurması ve ihracatın bu yolla gerçekleştirilmesidir.

Dış Ticaret Sermaye Şirketleri: İmalatçı olmayan ancak dış pazarlamada uzmanlaşmış ihracatçı sermaye şirketleri eliyle ihracatın gerçekleştirilmesidir. Dış ticaret sermaye şirketi olabilmenin bazı şartları ve sorumlulukları vardır. Dış ticaret sermaye şirketi statüsü, yanıltıcı bilgi ve belge kullanılması durumunda geri alınabilir. Dış ticaret sermaye şirketlerinin KDV iadelerinde teminat kolaylığı, dahilde işleme rejiminde teminat kolaylığı gibi pek çok avantajı vardır.