Çağdaş Türk Yazı Dilleri 1 Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Dil nedir?

Dil, insan-varlık ilişkisinde bilme, insan-insan ilişkisinde bildirişme aracıdır. Bildirişimi sağlayan her türlü gösterge, her türlü araç dil sayıldığı için F. De Saussure dili, “bildirişimi sağlayan göstergeler dizgesi” (Saussure 1998; 46) olarak tanımlamıştır. Doğan Aksan da “dil, düşünce, duygu ve isteklerin bir toplumda ses ve anlam yönünden ortak olan öğeler ve kurallardan yararlanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan çok yönlü çok gelişmiş bir dizge” (Aksan 1985; 55) şeklinde tanımlamaktadır. Dil, varlığın insan algısı içindeki bilgisini işaret eder ve toplumların eşyayı, varlığı algılama, anlamlandırma ve anlatma özelliklerine göre değişiklikler gösterir.

Dilin kökeni hakkındaki görüşler nelerdir?

Dilin kökeni ile ilgili görüşler iki temel anlayış içinde değerlendirilir. Bunlardan birincisi ‘tek kökenlilik’ kuramı, ikincisi ise ‘çok kökenlilik’ kuramıdır. Tek kökenliliği savunanlara göre başlangıçta tek dil vardı. Daha sonra bu dilden ağızlar, lehçeler doğmaya başladı ve farklılaşma ilerledikçe bu lehçeler yeni diller haline geldiler. Çok kökenliliği savunanlara göre ise, insanlar farklı coğrafyalarda farklı gruplar halinde yaşamaya başladığı için her grup ayrı bir dil oluşturdu ve daha doğuş aşamasında diller farklıydı.

Türk dilinin bugün üç uzak lehçesi hangileridir?

Türk dilinin bugün üç uzak lehçesi vardır. Bunlar Yakutça, Çuvaşça ve Türkçedir.

Türkçe'nin Kıpçak/Kuzey kolunda yer alan diller hangileridir?

Kıpçak/Kuzey grubu: Kırgız, Kazak, Tatar, Başkurt, Nogay, Kumuk, KaraçayBalkar, Karaim Türkçeleri.

Türkçe'nin Karluk/Doğu kolunda yer alan diller hangileridir?

2. Karluk/Doğu grubu: Özbek ve Uygur Türkçeleri.

Türkçe'nin Oğuz/Batı kolunda yer alan diller hangileridir?

3. Oğuz/Batı grubu: Türkiye, Azerbaycan, Türkmen ve Gagavuz Türkçeleri

Türk Dili/Türkçe terimi ile ifade edilen anlamlar nelerdir?

Türk Dili/Türkçe terimi ile ifade edilen anlamları, en dar olanından en geniş olanına doğru şöyle sıralayabiliriz:

1. Türkçe, Türkiye’de yaşayan Türklerin ana dilidir.
2. Türkçe, Türkiye Cumhuriyeti devletinin resmi dili olması nedeniyle, Türk kökenli olan ve olmayan bütün Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının ortak dilidir.
3. Türkçe, Anadolu ve civar sahalarda; Irak, İran, Suriye, Kıbrıs, Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya, Bosna-Hersek, Kosova, Sırbistan, Hırvatistan ve ayrıca Almanya başta olmak üzere, çeşitli Avrupa ülkelerinde yaşayan Türklerin konuştuğu dildir.
4. Türkçe, Çuvaşça ile Yakutça (ve kimilerine göre Halaçça ) dışında kalan Türk lehçelerinin ortak adıdır.
5. Türkçe, Çuvaşça ve Yakutça da dahil, 20’si yazı dili toplam 50 civarında, tarihî ve çağdaş Türk lehçesinin ortak adıdır.

Ural ve Altay dilleri arasında en eski yazı dili hangi dile aittir? 

Ural ve Altay dilleri arasında da en eski yazı dili Türkçedir.Sümerce tabletlerdeki Türkçe kelimeler dolayısıyla, yaşayan dünya dilleri arasında, en eski yazılı metne sahip dilin Türkçe olduğu kabul edilmektedir.

Türkçe başta Göktürk, Uygur, Arap, Latin, Kiril alfabeleri olmak üzere, 10’dan fazla alfabe ile yazıya geçirilmiş, yazılı metinleri dünyanın çok değişik coğrafyalarında çok sayıda kütüphanede ve müzede saklanan bir dildir. Türkçe yazıya geçirilirken taş, demir, tunç, altın, bakır, pişirilmiş toprak, seramik, ağaç, kap kacak, deri, kâğıt gibi çok değişik eşya ve araçlar kullanılmıştır. Kâğıdın kullanılmaya başlamasıyla birlikte, daha çok, çeşitli türden kâğıtlara yazılan Türkçe, bilgisayarın icadı ve genel ağ (internet) kullanımıyla birlikte sanal ortamda da yerini almıştır.

Nostratik ve Avrasyatik teorilerine göre hangi dillerin kökeni aynıdır?

Dünya dillerini değerlendiren “Nostratik teorisi” Hâmi-Sâmi, Kartvel, Hint-Avrupa, Ural, Altay, Dravid dil ailelerinin aslında aynı kökten geldiğini ve bu dillerin daha eski bir ana dilden türediklerini, “Avrasyatik Teorisi” ise Ural, Altay, Hint-Avrupa, Gilyak, Kore-Japon-Aynu, Çukçi, Eskimo-Aleut dillerinin aynı kökten geldiğini savunmaktadır.

Türkçe yapısı bakımından hangi gruba dahildir?

Türkçe yapısı bakımından eklemeli diller arasındadır.

Tarihi Türk Lehçeleri nelerdir?

Tarihi Türk Lehçeleri şunlardr:
1. Orhun/Göktürk
2. Peçenek
3. Kuman/Kıpçak
4. Eski Uygur
5. Çağatay
6. Bulgar
7. Hazar

Sami dilleri nelerdir?

Sami dilleri Akadca, İbranice, Arapça, Aramice, Fenikece gibi diller ve bunların lehçelerinden oluşur.

"Sümer ve Türk Dillerinin Tarihi İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi" adlı eser kime aittir?

Sümer ve Türk Dillerinin Tarihi İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi adlı eser, Osman Nedim Tuna'ya aittir.

Türk dilinin kökeni ile ilgili görüşler nelerdir?

Türk dilinin kökeni ile ilgili iki önemli görüş vardır. Bunlardan birincisi, Türk dilinin ‘Altay Dil Ailesi’ne mensup olduğunu ve ‘Ana Altayca’ denilen bir ana dilden türediğini savunan görüştür. Ana Altayca; Türkçe, Moğolca, Tunguzca, Mançuca, Nanayca, Japonca, Korece, Aynuca'dan oluşur.

İkincisi ise, Türkçenin ‘Ana Hun Dili’ adı verilen bir ana dilden doğduğunu savunan görüştür. Bu görüşe göre, Türk dilleri kendi başına bir aile oluştururlar. Doğup geliştikleri Ana Hun Dili, milâttan önceki yıllarda üç lehçeye ayrılmıştır. Bu lehçelerden, Batı Hun Lehçesi bugünkü Çuvaşçayı, Kuzey Hun Lehçesi Yakutçayı, Doğu Hun Lehçesi de TürkTatar dillerini, yani diğer Türk lehçelerini doğurmuştur.

Altay dilleri teorisinin kurucusu kimdir?

Altay dilleri teorisinin kurucusu Ramstedt’tir. Taraftarları ve karşıtları olmakla birlikte, Türkçenin Altay dilleri ailesine mensup olduğu teorisi, Türk dilinin doğuşu ve kaynağı bakımından en fazla kabul gören görüştür. Ramstedt’ten sonra değişik ülkelerden birçok Altayist ve Türkolog konuya ilgi göstermiş ve bu teoriyi desteklemişlerdir. Rus Mongolistleri, W. Kotwicz, Rudnev ve Vladimirtsov başta olmak üzere, Macar Türkologları J. Nemeth ve Gombocz da bu teoriyi destekleyen görüşler ileri sürmüşlerdir. Daha sonra Altay dilleri teorisini destekleyen ve geliştiren bilim adamlarının başında Ramstedt’in öğrencileri Pentti Aalto ile Nicholas Poppe gelir.

Altay Dilleri Teorisi'ne kimler karşı çıkmıştır?

K. Grönbech, Benzing ve özellikle de Alman asıllı G. Doerfer ile İngiliz asıllı Sir Gerard Clauson bu teoriye karşı çıkmışlardır. Onlara göre Altay dilleri arasındaki yakınlık, bir akrabalık ilgisinden çok karşılıklı ödünçlemelerden ibarettir. Gerhard Deorfer, “Temel Sözcükler ve Altay Dilleri Sorunu” adlı makalesinde, dil akrabalığının belirlenmesinde temel kelimelerin önemine işaret eder ve Altay dillerinde temel kelimelerin ortak olmadığı görüşünü savunur.

Ahmet Caferoğlu, Türk dilinin gelişimini nasıl tarihlendirmiştir?

Eski Türkçeden itibaren Türk dilinin tarihî gelişimini metinlerle takip edebilmekteyiz. Ahmet Caferoğlu bu dönemleri şöyle tarihlendirmektedir:
1. Eski Türkçe (VI-IX yy.)
2. Orta Türkçe (IX-XV yy.)
3. Yeni Türkçe (XVI. yüzyıldan günümüze).
4. Modern veya Çağdaş Türkçe ise günümüzdeki Türkçedir.

Türk dilinin tarihî gelişimi yazı dili öncesi ve sonrasıyla birlikte nasıl tasnif edilir?

Türk dilinin tarihî gelişimini yazı dili öncesi ve sonrasıyla birlikte şöyle tasnif edilir:
1. Altay Devri
2. En Eski Türkçe Devri
3. İlk Türkçe Devri
4. Eski Türkçe Devri
5. Orta Türkçe Devri
6. Yeni Türkçe Devri
7. Modern/Çağdaş Türkçe Devri

Batı Türklüğü'ne hangi Türkler girer?

Batı Türklüğü:
1. Türkiye Türkleri
2. Rumeli Türkleri (Yunanistan, Bulgaristan Bosna-Hersek, Kosova, Hırvatistan, Makedonya, Moldova).
3. Kıbrıs Türkleri
4. Suriye Türkleri
5. Irak Türkleri
6. Azerbaycan Türkleri (Kuzey Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ve İran’daki Güney Azerbaycan Türkleri).

Türkçe bugün nerelerde resmi dil olarak kabul edilmiştir?

Farklı lehçeler hâlinde de olsa, Türkçe bugün Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkiye gibi yedi bağımsız Türk devletinin resmî dili, devlet dilidir. Çin (Doğu Türkistan), Tacikistan, Afganistan, İran, Irak, Suriye, Yunanistan, Makedonya, Bulgaristan, Romanya, Moldova, Ukrayna ve Rusya Federasyonu içinde de önemli sayıda Türk yaşamakta ve bu ülkelerin bir bölümündeki özerk bölgelerde Türkçe ikinci resmî dil durumundadır.

• Ayrıca Avrupa’da, özellikle Almanya’da önemli sayıda Türk yaşamaktadır. Bugün Almanya’da Almancadan sonra en fazla konuşulan ikinci yerleşik ana dili Türkçedir.