Orhon Türkçesi Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Köl Tigin metninde “bu?suz = sıkıntısız” sözcüğünde geçen /suz/ eki ne ekidir?

Köl Tigin metninde “bu?suz = sıkıntısız” sözcüğünde geçen +suz eki “yokluk eki”dir.

Köl Tigin metnine ait “boşgurur ermiş = öğretir imiş” yükleminde geçen ettirgenlik ekini tespit ediniz.

Köl Tigin metnine ait “boşgurur ermiş = öğretir imiş” yükleminde geçen ettirgenlik eki, boşgu-r-ur fiilinde görülen -r- ekidir.

Köl Tigin metninde geçen “itinü yaratunu umaduk = kendini düzene sokup örgütlenememiş” cümlesinde yer alan “umaduk” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Bu sözcük u- “yapabilmek, muktedir olmak, gücü yetebilmek” (yeterlilik fiili), -ma- (olumsuzluk eki), -duk (olumsuz tabanlarda 1. çoğul kişi belirsiz geçmiş zaman eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin metnine ait “anta kalmışı = orada (sağ) kalmış olanları(nız)” söz öbeğinde geçen /mış/ eki ne ekidir?

Köl Tigin metnine ait “anta kalmışı = orada (sağ) kalmış olanları(nız)” söz öbeğinde geçen -mış eki, “geçmiş zaman sıfat-fiil eki”dir.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, altıncı satırda geçen “t(a)bg(a)ç bod(u)n s(a)bı süçig (a)gısi yimşak (e)rm(i)ş” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, altıncı satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “İyi bilge insanı, iyi yigit insanı yürütmez (ilerletmez) imiş.” şeklindedir.

Köl Tigin metnine ait “te?ride bolmış türük bilge kagan = gökte olmuş (yaratılmış) Türk bilge kağan” tamlamasında geçen /de/ ve /miş/ ekleri ne şekilde çözümlenmelidir?

Köl Tigin metnine ait “ te?ride bolmış türük bilge kagan = gökte olmuş (yaratılmış) Türk bilge kağan” tamlamasında geçen +de eki “bulunma-çıkma durumu eki”, -mış eki ise “geçmiş zaman sıfat-fiil eki” olarak çözümlenmelidir.

Köl Tigin metninde geçen “ka?ım = babam” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “ka?ım = babam” sözcüğü < ka? “baba”, +(ı)m (1. tekil kişi iyelik eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin metninde geçen “ilg(e)rü k?uur(ı)g(a)ru sül(e)p tirm(i)ş kubr(a)tm(ı)ş” cümlesi Türkiye Türkçesine nasıl aktarılabilir?

Bu cümle Türkiye Türkçesine “Doğuya ve batıya asker gönderip (adam) toplamış, bir araya getirmiş.” şeklinde aktarılabilir.

Köl Tigin metninde geçen “bolçun = olsun” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “bolçun = olsun” sözcüğü < bol- “olmak”, –çun (3. tekil kişi emir eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, üçüncü satırda geçen “ol (a)mtı (a)n(ı)g yok” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, üçüncü satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “O şimdi kötü (durumda) değil.” şeklindedir.

Köl Tigin metninde geçen “itinü yaratunu umaduk = kendini düzene sokup örgütlenememiş” cümlesinde yer alan “itinü” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Bu sözcük it- “düzenlemek” fiil köküne -(i)n dönüşlülük eki ve -ü zarf-fiil ekinin getirilmesiyle oluşmuştur.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü onuncu satırda geçen “(a)zu bu s(a)b(ı)mda ig(i)d b(a)rgu” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, onuncu satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “Acaba bu sözümde yalan var mı?” şeklindedir.

Köl Tigin metnine ait “te?ri teg” öbeğinin anlamı nedir?

Köl Tigin metnine ait “te?ri teg” öbeğinin anlamı “tanrı gibi”dir.

Köl Tigin metninde geçen “sakınmatı = düşünmeden” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “sakınmatı = düşünmeden” sözcüğü < sakın- “düşünmek” < sa- “hesap etmek, saymak”, -k “düşünen, tedbirli” (fiilden isim yapım eki), +ı (isimden fiil yapım eki) ,-n- (dönüşlülük eki), -matı (olumsuz zarf-fiil eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, birinci satırda geçen “t(e)?ri t(e)g t(e)?ride bolm(ı)ş türü? k bilge k(a)g(a)n bu ödke ol(u)rt(u)m” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, birinci satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “Tanrı gibi gökte olmuş (yaratılmış) Türk Bilge Kağan, bu zamanda oturdum (tahta çıktım).” şeklindedir.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, beşinci satırda geçen “t(a)bg(a)ç bod(u)n s(a)bı süçig (a)gısi yimşak (e)rm(i)ş” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, beşinci satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “Çin halkının sözü tatlı, ipekli kumaşları yumuşak imiş.” şeklindedir.

Orhun Türkçesindeki “eşidgil = işit” çekimli filindeki /gil/ eki nedir?

Orhun Türkçesindeki “eşidgil = işit” çekimli filindeki -gil eki, ikinci tekil kişi emir ekidir.

Köl Tigin metnine ait “bardıg = gittin” yüklemi hangi zaman ve kişi ekiyle çekimlenmiştir?

Köl Tigin metnine ait “bardıg = gittin” yüklemi, -dı belirli geçmiş zaman eki ve ? ~ g nöbetleşmesinin görüldüğü 2. tekil kişi ekiyle (-g) çekimlenmiştir.

"türük" ne anlama gelmektedir?

“Türk” (“Türk” adının Orhun Türkçesinde iki heceli olduğu yazımından
anlaşılmaktadır.)

Orhun Türkçesindeki “t(a)luyka kiç(i)g t(e)gm(e)d(i)m = denize pek az kala durdum” cümlesinin yüklemi hangi sözcüktür?

Orhun Türkçesindeki “t(a)luyka kiç(i)g t(e)gm(e)d(i)m = denize pek az kala durdum” cümlesinin yüklemi “tegmedim” sözcüğüdür.

Köl Tigin metnine ait “arıltıg = zayıf düştün” yüklemi hangi zaman ve kişi ekiyle çekimlenmiştir?

Köl Tigin metnine ait “arıltıg = zayıf düştün” yüklemi, -tı belirli geçmiş zaman eki ve ? ~ g nöbetleşmesinin görüldüğü 2. tekil kişi ekiyle (-g) çekimlenmiştir.

Orhun Türkçesindeki “t(a)luyka kiç(i)g t(e)gm(e)d(i)m = denize pek az kala durdum” cümlesinin yüklemi olan “tegmedim” sözcüğü hangi zaman ve kişi ekiyle çekimlenmiştir?

Orhun Türkçesindeki “t(a)luyka kiç(i)g t(e)gm(e)d(i)m = denize pek az kala durdum” cümlesinin yüklemi olan “tegmedim” sözcüğü belirli geçmiş zaman birinci tekil kişi ekiyle çekimlenmiştir.

Köl Tigin metnine ait “kün tugsıkka = gün doğusuna” söz öbeğinde geçen /sık/ eki ne ekidir?

Köl Tigin metnine ait “kün tugsıkka = gün doğusuna” söz öbeğinde geçen -sık eki “gelecek zaman sıfat-fiil eki”dir.

Köl Tigin metnine ait “yorıtmaz ermiş = yürütmez imiş” yükleminde yer alan birleşik fiil çekimi hangisidir?

Köl Tigin metnine ait “yorıtmaz ermiş = yürütmez imiş” yükleminde yer alan birleşik fiil çekimi “olumsuz geniş zamanın rivayeti, 3. tekil kişi”dir.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü sekizinci satırda geçen “türü?k bod(u)n tok (a)rk(u)k s(e)n açs(ı)k tos(ı)k öm(e)z sen” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, sekizinci satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “Türk milleti tok (ve) aksisin, acıkacağını doyacağını düşünmezsin.” şeklindedir.

"sab" ne anlama gelmektedir?

“söz” +(ı)n [araç durumu eki]

Köl Tigin metninde geçen “bolmazun = olmasın” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “bolmazun = olmasın” sözcüğü < bol- “olmak”, -ma- (olumsuzluk eki), -zun (3. tekil kişi emir eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin metninde geçen “itinü yaratunu umaduk = kendini düzene sokup örgütlenememiş” cümlesinde yer alan “yaratunu” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Bu sözcük yaratun- “örgütlenmek” < yarat- “yapmak, düzenlemek”, -(u)n- (dönüşlülük eki), -u (zarf fiil eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, birinci satırda geçen “sab(ı)m(ı)n tük(e)ti (e)şidg(i)l” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, birinci satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “Sözlerimi tamamıyla işit.” şeklindedir.

Köl Tigin metnine ait “alkıntıg = tükendin, mahvoldun” yüklemi hangi zaman ve kişi ekiyle çekimlenmiştir?

Köl Tigin metnine ait “alkıntıg = tükendin, mahvoldun” yüklemi, -tı belirli geçmiş zaman eki ve ? ~ g nöbetleşmesinin görüldüğü 2. tekil kişi ekiyle (-g) çekimlenmiştir.

Köl Tigin metninde geçen “k(a)?(ı)m k(a)g(a)n yiti y(e)g(i)rmi (e)r(i)n t(a)ş(ı)km(ı)ş” cümlesi Türkiye Türkçesine nasıl aktarılabilir?

Bu cümle Türkiye Türkçesine “Babam Kağan on yedi adamla dışarı çıkmış (baş kaldırmış).” şeklinde aktarılabilir.

Köl Tigin metninde “bir(i)gerü = güneyde” sözcüğünde yer alan /gerü/ eki ne ekidir?

Köl Tigin metninde “birigerü = güneyde” sözcüğünde yer alan /gerü/ eki “yön gösterme eki”dir.

Köl Tigin metninde geçen “bun?ça iş(i)g küç(ü)g birtü?kg(e)rü s(a)k(ı)nm(a)tı türü?k bod(u)n ölür(e)yin ur(u)gs(ı)r(a)t(a)yin tir (e)rm(i)ş” cümlesini Türkiye Türkçesine nasıl aktarabiliriz?

Bu cümle Türkiye Türkçesine “Çin halkı) bunca işi gücü vermesini (hizmetini) düşünmeden ‘Türk halkını öldüreyim, neslini yok edeyim’ dermiş.” şeklinde aktarılabilir.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, yedinci satırda geçen “bil(i)g bilm(e)z kişi ol s(a)b(ı)g (a)l(ı)p y(a)gru b(a)r(ı)p ük(ü)ş kişi ölt(ü)g” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, yedinci satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “Cahil (bilgi bilmeyen) kişi o sözü alıp yakınlarına gidip, çok insan öldün.” şeklindedir.

Köl Tigin metninde geçen “işig küçüg = işi gücü” ikilemesi nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “işig küçüg = işi gücü” sözcüğü < iş “iş”, +(i)g (belirtme durumu eki), küç “güç”, +(ü)g (belirtme durumu eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin metninde geçen “tir ermiş = der imiş” birleşik fiil çekimi nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “tir ermiş = der imiş” birleşik fiil çekimi < ti- “demek”, -r er-miş (3. tekil kişi geniş zamanın rivayeti) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin metninde geçen “içikmiş = bağımlı olmuş” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen tagık- “dağa çıkmak” < tag “dağ”, +(ı)k (isimden fiil yapım eki), -mış (3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin metninde geçen “ölsiki?in = öleceğini” sözcüğünde hangi ekler yer almaktadır?

Köl Tigin metninde geçen öl-sik+i?+in sözcüğünde öl- fiil kökünden sonra -sik gelecek zaman sıfat-fiili, +i? ikinci tekil kişi iyelik eki ve iyelik eklerinden sonra gelen +in belirtme durumu eki yer almaktadır.

"it-" ne anlama gelmektedir?

“düzene sokmak, toplamak” –dim [1. tekil kişi belirli geçmiş zaman]

Köl Tigin metnine ait “yorıyur ertig = yürüyor idin” yüklemi hangi birleşik fiil çekimindedir?

Köl Tigin metnine ait “yorıyur ertig = yürüyor idin” yüklemi, “geniş zamanın hikayesi, 2. tekil kişi çekimindedir. Burada kişi ekinde ? ~ g nöbetleşmesi görülmektedir.

Köl Tigin metninde geçen “kötürmiş = kaldırmış” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “kötürmiş = kaldırmış” < kötür- “yukarıya kaldırmak, yüceltmek”, -miş (3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin metninde geçen “türü?k bod(u)n yoo?k bolm(a)zun tiy(i)n bod(u)n bolçun tiy(i)n k(a)?(ı)m ilt(e)r(i)ş k(a)g(a)n(ı)g ög(ü)m ilbilge k(a)tun(u)g t(e)?ri töp(ü)sinte tut(u)p yüg(e)rü kötürm(i)ş (e)r(i)n?ç” cümlesi Türkiye Türkçesine nasıl aktarılabilir?

Bu cümle Türkiye Türkçesine “Türk milleti yok olmasın diye millet olsun diye babam İlteriş Kağanı annem İlbilge Hatunu göğün tepesinden tutup (daha) yükseğe kaldırmış muhakkak ki.” şeklinde aktarılabilir.

"süle-" ne anlama gelmektedir?

“ordu sevk etmek, asker göndermek” sü “ordu, asker”, +le [isimden fiil yapım eki] –p [zarf-fiil eki]

Köl Tigin metnine ait “ölsikig = öleceksin” yüklemi hangi zaman ve kişi ekiyle çekimlenmiştir?

Köl Tigin metnine ait “ölsikig = öleceksin” yüklemi, gelecek zaman 2. tekil kişi ekiyle çekimlenmiştir.

Orhun Türkçesindeki “yagutır ermiş = yaklaştırırmış” yükleminde yer alan birleşik fiil çekimi hangisidir?

Orhun Türkçesindeki “yagutır ermiş = yaklaştırır imiş” yükleminde yer alan birleşik fiil çekimi, “geniş zamanın rivayeti üçüncü tekil kişi”dir.

Köl Tigin metnine ait “oğ(u)lanım = erkek kardeşlerim” sözcüğünde yer alan /an/ eki ne ekidir?

Orhun Türkçesindeki “oğ(u)l+an+ım = erkek kardeşlerim” sözcüğünde yer alan +an eki çokluk ekidir.

Köl Tigin metninde geçen “yok(a)du b(a)rır (e)rm(i)ş” cümlesi Türkiye Türkçesine nasıl aktarılabilir?

Bu cümle Türkiye Türkçesine “Türk halkı) yok olmak üzere imiş.” şeklinde aktarılabilir.

Köl Tigin metnine ait “iniygünüm = erkek kardeşlerim” sözcüğünde yer alan /gün/ eki ne ekidir?

Orhun Türkçesindeki “iniygünüm = erkek kardeşlerim” sözcüğünde yer alan +gün eki “çokluk eki”dir.

"eşid" ne anlama gelmektedir?

“işitmek” –gil [2. tekil kişi emir eki]

Köl Tigin metninde geçen “süledim = asker sevk ettim” sözcüğünü çözümleyiniz.

Köl Tigin metninde geçen “süledim = asker sevk ettim” sözcüğü, sü+le-di-m = isim kökü, isimden fiil yapma eki, belirli geçmiş zaman eki, birinci tekil kişi eki eklerinden oluşmaktadır.

Köl Tigin metninde geçen “balıkdakı = kentteki” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “balıkdakı = kentteki” sözcüğü < balık “şehir”, +da (bulunma durumu eki), +kı (aidiyet eki) şeklinde çözümlenebilir.

"katıgdı" ne anlama gelmektedir?

“sağlamca” < kat- “katmak, katılaştırmak” –()g “kat” [fiilden isim yapım eki] +t [isimden isim -zarf- yapım eki]

Köl Tigin metninde geçen “t(e)?ri k?üüç birtü?k üç(ü)nk(a)?(ı)m k(a)g(a)n süsi böri t(e)g (e)rm(i)ş y(a)gısi k?ooñ t(e)g (e)rmiş” cümlesi Türkiye Türkçesine nasıl aktarılabilir?

Bu cümle Türkiye Türkçesine “Tanrı güç verdiği için babam kağanın askeri kurt gibi imiş, düşmanı koyun gibi imiş.” şeklinde aktarılabilir.

Köl Tigin metninde geçen “yokadu barır ermiş = yok olmaya doğru gidermiş” ifadesi nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen bu ifade < yokad- “yok olmak” < yo- “yok olmak”, -k (fiilden isim yapım eki), +ad- (isimden fiil yapım eki), -u (zarf-fiil eki), bar-ır ermiş (geniş zamanın rivayeti, 3. tekil kişi eki) şeklinde çözümlenebilir.

Orhun Türkçesindeki “yagru kontukda kisre = yaklaşıp yerleştikten sonra” öbeğindeki sıfat-fiil eki nedir?

Orhun Türkçesindeki “yagru kontukda kisre = yaklaşıp yerleştikten sonra” öbeğindeki sıfat-fiil eki “-tuk” ekidir.

Orhun Türkçesindeki “öyür ermiş = düşünür imiş” yükleminde yer alan birleşik fiil çekimi hangisidir?

Orhun Türkçesindeki “öyür ermiş = düşünür imiş” yükleminde yer alan birleşik fiil çekimi “geniş zamanın rivayeti üçüncü tekil kişi”dir.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, dördüncü satırda geçen “ötük(e)n yışda yig idi yok (e)rm(i)ş” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, dördüncü satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “Ötüken yaylasından daha iyisi hiç yok imiş.” anlamına gelmektedir.

Köl Tigin metninde geçen “yana = yine, yeniden, tekrar” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “yana = yine, yeniden, tekrar” sözcüğü < yan- “dönmek”, -a (kalıplaşmış zarf-fiil eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü dokuzuncu satırda geçen “t(e)?ri y(a)rl(ı)kadukin üçün (ö)z(ü)m k?uutum b(a)r üçün k(a)g(a)n ol(u)rt(u)m” cümlesinin Türkiye Türkçesine aktarımı hangi anlama gelmektedir?

Köl Tigin yazıtı, güney yüzü, dokuzuncu satırda geçen bu cümlenin Türkiye Türkçesine aktarımı “Tanrı buyurduğu için kendim bahtım olduğu için kağan (olarak tahta) oturdum.” şeklindedir.

Köl Tigin metninde geçen “urugsıratayın = nesilsiz bırakayım” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “urugsıratayın = nesilsiz bırakayım” sözcüğü < urugsırat- “nesilsiz bırakmak” < urug “kabile”, +sıra- (isimden fiil yapım eki), -t- (ettirgenlik eki), -ayın (1. tekil kişi emir eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin metninde geçen “y(a)gı bol(u)p it(i)nü y(a)r(a)tunu um(a)du?k y(a)na iç(i)km(i)ş” cümlesi Türkiye Türkçesine nasıl aktarılabilir?

Bu cümle Türkiye Türkçesine “Düşman olmuş (ama) kendini düzene sokup örgütlenememiş, yine (Çinlilere) bağımlı olmuş.” şeklinde aktarılabilir.

Köl Tigin metnindeki “te?ri töpüsinte = göğün tepesinden” öbeğinde geçen “töpüsinte” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metnindeki “te?ri töpüsinte = göğün tepesinden” öbeğindeki töpüsinte < töpü “tepe” (> töpe > tepe), +si (3. tekil kişi iyelik eki), +n (zamir n’si), +te (bulunma-çıkma durumu eki) şeklinde çözümlenebilir.

"tüketi" ne anlama gelmektedir?

“tamamyla” < tü- “tükenmek” [krú. tü-m, tü-men] –k [fiilden isim yapım
eki] +e [isimden fiil yapım eki] –t “tüketmek” [fiilden fiil yapım eki,
ettirgenlik eki] –i [kalplaşmış zarf-fiil eki]

"tug-" ne anlama gelmektedir?

“doğmak” –sık [gelecek zaman sıfat-fiil eki] +ka [yönelme durumu eki]

Köl Tigin metninde geçen “birtükgerü = vermesini” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “birtükgerü = vermesini” sözcüğü < bir- “vermek”, -tük (sıfat-fiil eki), +gerü (yön gösterme eki) şeklinde çözümlenebilir.

"kör-" ne anlama gelmektedir?

“tâbi olmak, itaat etmek” –ür [3. tekil kişi geniş zaman eki]

Köl Tigin metninde geçen “erinç = şüphesiz, muhakkak ki; +Dır/+DUr” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “erinç = şüphesiz, muhakkak ki; +Dır/+DUr” sözcüğü < er- “olmak”, -(i)nç (fiilden isim yapım eki) şeklinde çözümlenebilir.

Köl Tigin metninde geçen “ölüreyin = öldüreyim” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “ölüreyin = öldüreyim” sözcüğü < ölür- “öldürmek” < öl- “ölmek”, -ür- (ettirgenlik eki), -eyin (1. tekil kişi emir eki) şeklinde çözümlenebilir.

"ini(y)" ne anlama gelmektedir?

“erkek kardeş” +gün [çokluk eki] +üm [1. tekil kişi iyelik eki]

"bodun" ne anlama gelmektedir?

“halk” +(u)g [belirtme durumu eki]

"biriki" ne anlama gelmektedir?

“birleşik” < bir “bir (1)” +ik “birikmek” [isimden fiil yapım eki] –i
[kalıplaşmış –yapım eki görevini üstlenmiş- zarf-fiil eki]

Köl Tigin metninde geçen “taşıkmış = dışarı çıkmış” sözcüğü nasıl çözümlenebilir?

Köl Tigin metninde geçen “taşıkmış = dışarı çıkmış” sözcüğü < taşık- “dışarı çıkmak, baş kaldırmak” < taş “dış, dışarı”, +(ı)k- (isimden fiil yapım eki), -mış (3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki) şeklinde çözümlenebilir.

"yagı" ne anlama gelmektedir?

“düşman” +si [3. tekil kişi iyelik eki]

"olur-" ne anlama gelmektedir?

“oturmak” –(u)p [zarf-fiil eki]

"balık" ne anlama gelmektedir?

“şehir” +da [bulunma durumu eki] +kı [aidiyet eki]

"kubrat-" ne anlama gelmektedir?

“toplamak, bir araya getirmek” < kubra- “toplamak” –t [ettirgenlik eki]
–mış [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]

"urugsrat-" ne anlama gelmektedir?

“nesilsiz brakmak” < urug “kabile” +sıra “çocuksuz bırakmak”
[isimden fiil yapım eki] –t [ettirgenlik eki] –ayn [1. tekil kişi emir eki] 

"taşık-" ne anlama gelmektedir?

“dışarı çıkmak, baş kaldırmak” < taş “dış, dışarı” +(ı)k [isimden fiil
yapım eki] –mış [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]

Köl Tigin metnine ait “bilig bilmez kişi = cahil kişi” söz öbeğinde görülen /mez/ eki ne ekidir?

Köl Tigin metnine ait “bilig bilmez kişi = cahil kişi” söz öbeğinde görülen -mez eki, “olumsuz geniş zaman sıfat-fiil eki”dir.

Köl Tigin metninde geçen “t(a)şra yor(ı)y(u)r tiy(i)n kü (e)ş(i)d(i)p b(a)l?ıkd(a)kı t(a)g?ıkmış t(a)gd(a)kı inm(i)ş tir(i)l(i)p y(e)tm(i)ş (e)r bolm(ı)ş” cümlesi Türkiye Türkçesine nasıl aktarılabilir?

Bu cümle Türkiye Türkçesine “İlteriş) dışarı yürüyor (baş kaldırıyor) diye ses (haber) işitip şehirdeki dağa çıkmış, dağdaki inmiş, toplanıp yetmiş kişi olmuşlar.” şeklinde aktarılabilir.

Köl Tigin metnine ait “konayın = yerleşeyim” yüklemi hangi zaman/kip ve kişi ekiyle çekimlenmiştir?

Köl Tigin metnine ait “konayın = yerleşeyim” yüklemi, emir kipi 1. tekil kişi ekiyle çekimlenmiştir.

Köl Tigin metninde geçen “tutsıkı?ın = tutacağını” sözcüğünde hangi ekler yer almaktadır ?

Köl Tigin metninde geçen tut-sık+ı?+ın sözcüğünde tut- fiil kökünden sonra -sık gelecek zaman sıfat-fiili, +ı? ikinci tekil kişi iyelik eki ve iyelik eklerinden sonra gelen +ın belirtme durumu eki yer almaktadır.

Köl Tigin metnine ait “igidmiş kagan = besleyip doyurmuş kağan” söz öbeğinde görülen /miş/ eki ne ekidir?

Köl Tigin metnine ait “igidmiş kagan = besleyip doyurmuş kağan” söz öbeğinde görülen -miş eki, geçmiş zaman sıfat-fiil ekidir.

"ulayu" ne anlama gelmektedir?

“ve” < ul “temel, esas” +a “ulamak, eklemek” [isimden fiil yapım eki] -
(y)u [kalplaşmış zarf-fiil eki]

"kötür-" ne anlama gelmektedir?

“yukarıya kaldırmak, yüceltmek” –miş [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]