Osmanlı İktisat Tarihi Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Türklerin Büyük Selçuklu Devleti zamanında, üzerinde yaşanan coğrafya gereği başlayan deniz kültürüne yönelik ilgisi, Anadolu Selçuklu Devleti zamanında da artarak devam etmiştir. Bu dönemde Anadolu’daki limanlar vasıtasıyla Suriye, Mısır, Kırım ve Avrupa ile mal mübadelesi gerçekleştirilmiştir.

Aşağıdakilerden hangileri bu dönemde Türkler tarafından kullanılan limanlara  örnektir?

Aslında Orta Asya’da bazı nehir ve göllerle tanışıklıkları olmasına rağmen denizle teması olmayan Türklerin denizlerle tanışıklıkları göçler sayesinde olmuştur. Büyük Selçuklu Devleti zamanında üzerinde yaşanan coğrafya gereği başlayan deniz kültürüne yönelik ilgi, Anadolu Selçuklu Devleti zamanında da artarak devam etmiştir. Bu dönemde Anadolu’daki limanlar (Sinop, Antalya ve Alanya) vasıtasıyla Suriye, Mısır, Kırım ve Avrupa ile mal mübadelesi gerçekleştirilmiştir.

Başlangıçta Söğüt ve Domaniç taraflarında yerleşmiş olan Osmanlı Beyliği’nin denizciliğe ve deniz ulaşımına ilişkin yeterli bilgi ve tecrübesinin olmadığı kabul edilmelidir. Peki Osmanlı Devleti bu bilgisini nasıl geliştirmiştir?

Osmanlı Beyliği, özellikle Akdeniz ve Karadeniz sahillerindeki beylikleri ele geçirdikçe Osmanlı deniz kuvveti oluşmaya ve deniz yolu ulaşımı gelişmeye başlamıştır. Karasi, Saruhan, Aydın, Menteşe ve Candaroğlu donanma ve tersanelerinin Osmanlı deniz gücü haline gelişiyle ortaya çıkan bu süreç, 14. yüzyıl boyunca tedricen gerçekleşmiştir.

Antalya ve Alanya hangi Osmanlı padişahı zamanında ele geçirilmiştir?

Yıldırım Bayezid

Antalya ve Alanya Osmanlılar tarafından hangi yılda ele geçirilmiştir?

1391

Yedinci ve dokuzuncu yüzyıllar arasında Müslümanların hâkimiyetinde olan Akdeniz, yaklaşık beş yüz yıllık bir aradan sonra hangi Osmanlı Padişahları zamanında tekrar müslümanların eline geçmiştir?

I. Selim ve I. Süleyman

XVI. yüzyılda Portekizlilerin, Hint Okyanusu’ndaki hâkimiyetlerini pekiştirmek amacıyla Hintli ve Arap gemicilere yönelik yanlarında Portekizli yetkililerden alınmış himaye belgesi bulundurmadıkça seyrüsefer yapamayacaklarına dair kısıtlamaları bu ülke ile Osmanlı İmparatorluğu’nu karşı karşıya getirdi. 

Bunun üzerine donanmayı Hint seferine gönderen Osmanlı Padişahı kimdir?

Kanuni Sultan Süleyman

17. yüzyılda Portekizliler Hindistan ticaretindeki üstünlüklerine kime kaptırdılar?

Hollandalılara

19.yüzyılda buharlı gemilerin devreye girmesine kadar denizlerde hem kürekli hem de yelkenli gemiler seyrüsefer yapmıştır.

Kürekli gemilere örnek olarak neler sayılabilir?

Yaygın olarak kullanılan kürekliler arasında karamürsel, üstüaçık, atkayığı, flayka, firkate, kalite, kadırga, mavna, baştarda ve çekeleve sayılabilir.

19.yüzyılda buharlı gemilerin devreye girmesine kadar denizlerde hem kürekli hem de yelkenli gemiler seyrüsefer yapmıştır.

Kullanılan yelkenli gemilere örnek olarak neler söylenebilir?

Kalyon, ağrıbar, şalope ve ateş gemisi söylenebilir.

17. yüzyılda saray için Marmara'nın güneyinden temin edilen odun ne ile taşınıyordu taşınıyordu?

At gemileriyle (at kayığı) taşınıyordu.

16. yüzyılda Anadolu’da 2.288 ve Rumeli’de 2.906 aile, avarız vergilerinden muafiyet karşılığı hangi göreve tayin edilmiştir?

Derbentçi tayin edilmişlerdir.

Derbentler, bir bölgenin ve yolun emniyetinin sağlanması bakımından önemli bir tesis olmaları yanında, ıssız yerlerin şenlendirilmesi için iskân vasıtası olarak da kullanılmışlardır. İki çeşit derbentten söz edilebilir. Bunlar nelerdir.

İki çeşit derbentten söz edilebilir: ilki yurtluk ve ocaklık şeklinde tımar sistemi içerisinde kullanılan derbentler, ikincisi vergi muafiyeti karşılığında kurulan derbentlerdir. Bu ikinciler vakıf, has veya boş topraklar üzerinde kurulmuşlardır.

Osmanlı Devleti 18. yüzyılda derbentlerdeki bozulmaları önlemek için neler yapmıştır?

Devlet 18. yüzyıl başlarından itibaren bu bozuk duruma müdahale ederek derbent ahalisini eski yerlerine yerleştirmeye veya yeni ahali sevk etmeye başladı. 1720’den itibaren eşkıyaya karşı yolların emniyetini sağlamak amacıyla büyük bir çalışma içine girilmişti. Derbentler daha emniyetli olduğundan bazı konar-göçerlerin yerleşmesinde kolaylıklar sağlanmıştır. Çevrelerinde kasabalar ve köyler kurulmuş, yerleşmeyi cazip hale getirmek için de bazı vergilerden muafiyet sağlanmıştır.

Via Egnatia nedir?

Adriyatik’ten İstanbul’a ulaşımı sağlamak için Roma İmparatorluğu zamanında inşa edilen, Draç (Durres)’tan başlayıp İstanbul’a ulaşan ve Osmanlıların Sol Kol olarak adlandırdıkları yoldur. 

Ağırlıklı olarak Uzakdoğu baharatı taşındığı için bu ismi alan Baharat Yolu,.............. ve ...............’daki limanlardan başlamakta, deniz yoluyla Kızıldeniz ve Basra Körfezi’ne ulaşılıp mallar burada karaya çıkarılmaktaydı.

Boşluğa ne getirilmelidir?

Hindistan ve Endenozya

Osmanlı coğrafyasında 15. yüzyılda Bursa merkezli olan kervan yol ağı, 17. yüzyıla varıldığında çok merkezli hale gelmişti. Bu yol için önemli kavşak noktaları vardı. Bu kavşak noktaları hangileridir?

Edirne, Halep, İstanbul ve Kahire

İstanbul’dan iran ve ipek Yolu ticaretinin önemli durak noktalarından biri olan Erzurum’a giden iki güzergâh vardı. Bunlar hangileridir?

Biri, Geyve Boğazı’ndan Eskişehir vasıtasıyla Ankara ve oradan da Tokat’a ulaşan yol, diğeri ise Kuzey Anadolu’daki dağlardan geçerek Osmancık’tan önce Amasya’ya, oradan da Tokat, Erzincan ve nihayet Erzurum’a uzanan güzergâh.

İstanbul’u ve Marmara’nın güneyini Balkanlar’a ve Avrupa’ya bağlayan yolların geçtiği önemli bir kavşak noktası da Edirne’dir. Buradan geçen yollar, iki ayrı güzergâhtan Avrupa içlerine uzanıyordu. Bu güzergahları yazabilir misiniz?

Biri İslimye, Belgrad veya Saraybosna vasıtasıyla Eflak ve Boğdan’a, diğeri Selanik’ten geçerek Venedik ve diğer İtalyan gemilerinin uğrak noktası olan Adriyatik kıyısındaki Draç/Durres (Durazzo)’e uzanan güzergâh.

İaşecilik nedir?

Ülke içinde mal ve hizmet arzının mümkün olduğu kadar bol, kaliteli ve ucuz olmasını sağlamaktır. Mal ve hizmet üretenler önce kendi ihtiyaçlarını karşılamalı, ondan sonra da kademeli olarak bütün toplumun ihtiyaçlarına cevap vermelidirler.

Osmanlı bedestenlerini, özellikle başkenttekini, günümüzün bankalarına benzetebiliriz. Şehrin ticarî yaşamını yönlendiren yarı resmî kuruluşlar hükmündeki bedestenlerin idaresi bedesten kethüdalarındaydı; çarşının güvenliğini ise belgelerde ………....,………..olarak geçen bekçiler sağlamaktaydı.

Boşluğa ne getirilmelidir?

Müstahfız, didebân