Kültür Sosyolojisi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Toplumbilimsel Bir Olgu Olarak Kültür

1. Soru

Yapısalcı yaklaşım çerçevesinde Levi Strauss’u ön plana çıkaran nedir?

Cevap

Yapısalcı yaklaşım çerçevesinde, Levi Strauss’u ön plana çıkaran kültürel sistemlerin kendi kendini sürdürebilen özelliğine dikkat çekerek, kültürün özerk bir alan oluşunu ortaya koymuş olmasıdır.


2. Soru

Weber’in Durkheim’le benzeştiği ve farklılaştığı nokta nedir?

Cevap

Weber kültür kuramında aktöre verdiği öncelikle toplumsal alana öncelik veren Durkheim’den farklı bir bakış açısı geliştirse de kültürün temel bir boyutu olarak dinin önemini ön plana çıkarması bağlamında Durkheim’le benzeşmektedir.


3. Soru

Levi-Strauss ve Durkheim’in hangi konularda benzerlik göstermektedir?

Cevap

Toplumsal olanı kavrayış açısından Durkheim ile paralellikler görülmektedir. Kolektif bilinç fikri Durkheim’de din ve ritüeller yoluyla açıklanırken Levi Strauss’un kolektif bilinçaltı kavrayışı da mitler aracılığıyla anlaşılabilir. Ayrıca Drukheim’de kutsal olanla olmayan arasındaki zıt ilişkiye dair görüş, Levi Strauss’ta ilkel ve modern biçimlerin ayrıştırılması konusuna benzerlik gösterir.


4. Soru

Kültür kavramının tanımlanması neden zordur?

Cevap

Kültür sözcüğü, sahip olduğu geniş anlam ve kullanım yelpazesi nedeniyle tüm dillerde tanımlanması en zor kavramlardan biridir.


5. Soru

Sosyolojide kültür nasıl ele alınmaktadır?

Cevap

Sosyolojide kültür bir toplumun eğitim, sanat, teknoloji, hukuk, tıp, ekonomi, siyaset gibi temel alanlarında maddi ve maddi olmayan tüm birikimlerini, bir dizi sosyal süreçlerin bileşkesi olarak ele alınmaktadır.


6. Soru

Sosyolojik düşünce tarihi boyunca kültür nasıl bir unsur olmuştur?

Cevap

Sosyolojik düşünce tarihi boyunca kültür, farklı kurumsal perspektifler ve düşünce okulları tarafından, bütünleştirici öğelerle çatışmacı öğelerin kaynağı olarak ele alınıp, bir toplumun yapısı ve sürekliliğiyle toplumsal değişmeyi ortaya koymak ve sorgulamak için kullanılan, toplumsal yaşamın dinamizmi içinde aktif rol oynayan bir unsur olmuştur.


7. Soru

Bütüncü görüşü temsil eden kuramcılar kültür kavramını nasıl ele almaktadır?

Cevap

Bütüncü görüşü temsil eden kuramcılardan bazıları toplumun öğelerinin birbirine olan karşılıklı etkilerini incelerken kültürü, bu çeşitli öğelerin karşılıklı ilişkilerinin bir dengesi olarak ele almaktadır.


8. Soru

Kollektif bilinç kavramını kullanan kuramcı kimdir?

Cevap

Kollektif bilinç kavramını toplumbilimin kurucuları arasında yer alan, pozitivizm ve işlevselciliğin savunucularından Emile Durkheim kullanmıştır.


9. Soru

Emile Durkheim kültürün işlevine dönük görüşü nedir?

Cevap

Emile Durkheim kolektiviteden hareketle kültürün, toplumsal uzlaşma ve toplumsal bütünlük sağladığı görüşünü savunur.


10. Soru

Mekanik dayanışma ile kast edilen nedir?

Cevap

İlkel toplumlara özgü bir dayanışma türüdür. Birbirine benzeyen, aynı işleri yapabilen bireylerin sahip olduğu bir dayanışmadır.


11. Soru

Organik dayanışmayla kast edilen nedir?

Cevap

Sanayi toplumlarına özgü bir dayanışma türüdür. Farklılaşma, uzmanlık ve yüksek işbölümü yapabilen bireylerin sahip olduğu dayanışmadır.


12. Soru

Anomi nedir ve nasıl oluşmaktadır?

Cevap

Anomi düzenleme yokluğu anlamına gelmektedir. Durkheim’a göre artan işbölümü daha fazla bireysel özgürlük ve mutluluğa yol açmakla birlikte eylem üzerinde geleneksel ve kültürel denetimlerin güçsüzleşmesi sebebiyle bozulmaya ve anomiye neden olmaktadır.


13. Soru

Durkheim’in dinlerle ilgili görüşü nedir?

Cevap

Durkheim bütün dinlerin kutsal olan ile kutsal olmayan ayrımı etrafında şekillendiğini belirtirken kutsal olanın, özellikle dinsel törenlerde tabular, ritüeller aracılığıyla inanç dizilerinin simgeler üzerinden, kültürün bileşenleri olarak sayılan toplumda paylaşılan duygular, ahlaki değerler üzerine yoğunlaşma sağlayarak ortak kimlik ve aidiyet hissini güçlendirdiğini burgulamıştır.


14. Soru

Victor Turner’in toplumsal dayanışma, ritüeller ve simgelerin işlevini nasıl ifade etmektedir?

Cevap

Victor Turner toplumsal dayanışmanın, ritüeller ve simgelerin topluluğu birleştirici gücü üzerinden, kültürün ve toplumsal düzenin yeniden üretimine katkıda bulunduğunu savunur.


15. Soru

Mary Douglas’ın algı ve inançlarla ilgili görüşü nedir?

Cevap

Mary Douglas özellikle bir topluluktaki temizlik ve kirlilik kavramları üzerine olan algı ve inançların, kültür örüntüsüyle doğrudan ilgili olduğunu savunur.


16. Soru

İşlevselci yaklaşımda toplumun uyum içerisinde olmasını sağlayan yapı nedir?

Cevap

İşlevselci yaklaşımla kültürün yaşadığı, yeniden üretildiği en küçük birimlerden biri olan ailenin yapısı ne kadar düzenli ve uyum içerisinde ise toplumun da o denli uyum içerisinde olacağı öngörülmektedir.


17. Soru

Le Play’ın aile sınıflama sistemi nedir?

Cevap

Le Play aile monografilerine dayanarak aile sınıflama sistemini kurmuştur. Buna göre, ataerkil aile tipinde malların bir kuşaktan ötekine kök aile tipinde sadece varis olarak seçilen çocuğa parçalanmadan geçtiği ileri sürülmektedir. Son aile tipi olan kararsız aile tipinde ise malların çocuklara eşit olarak bölünmesinden dolayı parçalanmalar yaşandığı ve geleneklerin bozulduğu ifade edilmektedir.


18. Soru

Parson’un iradeci eylem modelinde savunulan görüş nedir?

Cevap

Parson idareci eylem modelinde insan eyleminin normatif bir yapıya sahip olduğunu, idealler ve ortak bilinçten de etkilenerek bireyi güdümlediğini savunmaktadır.


19. Soru

Parson çokboyutlu insan eylemi modelini neye dayandırmaktadır?

Cevap

Parson çok boyutlu insan eylem modelini geliştirdiği; • Amaçlar; • Araçlar, • Şartlar, • Normlar ve • Çaba olmak üzere, beş temel birim edimine dayandırmaktadır.


20. Soru

Parson’a göre kültürel sistem ne anlama gelmektedir?

Cevap

Parson’a göre kısmen rol beklentilerini belirleyerek insanlara, birbirleriyle iletişime geçme ve kendi eylemlerini eşgüdümleme olanağı sunan sistem Kültürel Sistemdir.


21. Soru

Parson’a göre kültürel sisteme yönelik başlıca etkinlik alanları nelerdir?

Cevap

Parson’a göre kültürel sisteme yönelik başlıca üç etkinlik alanı bulunmaktadır. Bunlar; • Bilişsel simgeler dünyası (örneğin matematiksel denklemler, finansal raporlar), • Anlatımla ilgili simgeler (örneğin sanat, müzik) ile • Ahlaki standartlar ve normlardır.


22. Soru

Parson’un AGIL modelinde A ne anlama gelmektedir?

Cevap

Bu modelde A: (adaption) uymayı temsil ederken özellikle ekonomi alanını merkeze alarak, sistemin maddi dünyaya uyum sağlaması ve varlığını sürdürebilmesi için maddi ihtiyaçlarını karşılamasını ifade eder.


23. Soru

Parson’un AGIL modelinde G ne anlama gelmektedir?

Cevap

Bu modelde G: (Goal atteinment) amaca ulaşmayı ifade etmektedir ve bu alt sistemin merkezinde siyaset yer alır.


24. Soru

Parson’un AGIL modelinde I ne anlama gelmektedir?

Cevap

Bu modelde I: (integration) bütünleşmeyi ifade etmektedir ve yasal sistemle kamu kurumlarını temsil etmektedir.


25. Soru

Parson’un AGIL modelinde L ne anlama gelmektedir?

Cevap

Bu modelde L: (latent pattern maintenance and tension management) gizil örüntü sürekliliği ve gerilim yönetimini ifade eden kültürel değerlerin üretimi, dayanışmanın sürdürülmesi ve toplumsallaşmayla ilgili kurumları bünyesinde barındırmaktadır.


26. Soru

Parson’un AGIL modelinde kültür hangi alt sistemde yer almaktadır?

Cevap

Parson’un AGIL modelinde kültür L alt sisteminde yer almaktadır.


27. Soru

Parsons’çı yaklaşımda kültür nasıl değerlendirilmektedir?

Cevap

Parsons’cu yaklaşımda kültür toplumsal düzeni sürdürmede normlari değerler ve simgesel süreçleri kapsaması açısından büyük öneme sahiptir. Kültür toplumun yönlendiği nihai amaçları belirleyerek sistemin istikrarını sağlamaktadır.


28. Soru

Merton toplumsal yapılar arasındaki ilişkileri düzenlemede nasıl bir ayrım yapmıştır ve kullandığı kavramlar ne anlama gelmektedir?

Cevap

Merton toplumsal yapılar arasındaki ilişkileri düzenlemede açık ve gizil işlevler olmak üzere bir ayrım yapmıştır. Açık işlevler, örgütlerin açıklanan amaçları ve görevlerini; gizil işlevlerse örgütlerin faaliyetlerinden doğan sonuçları ifade etmektedir. Bununla birlikte gizil işlevlerin açıklanan amaçların yerine konulduğu ve sonuçların önemsiz kaldığı durumlar da olabilmektedir.


29. Soru

Weber bireyleri nasıl değerlendirmektedir?

Cevap

Weber, paylaşılan değerler bütünü olarak kültürün yeniden yaratıldığını belirtirken bu aşamada öznel anlamlarını ve aktif olarak eylemlerini kontrol eden bireyleri fail (agent) olarak değerlendirmektedir.


30. Soru

Dilthey’e göre kültür nasıl açığa çıkmaktadır ve nasıl bir yapıya sahiptir.

Cevap

Dilthey’e göre kültür diğer etken ve güçlerin etkileşimi çerçevesinde değil tek başına ve kendi içinde incelenmesiyle anlamı açığa çıkmaktadır. Bununla birlikte Dilthey sosyal görüngülerin kültürel bakış açısıyla incelenmesi gerektiğini savunurken kültürü güçlü bir özerk bir alan olarak ortaya koymaktadır.


31. Soru

Rasyonelleşme kavramını ortaya koyan kuramcı kimdir?

Cevap

Rasyonelleşme kavramını ortaya koyan kuramcı Weber’dir.


32. Soru

Weber’in dikkat çektiği eylem tarzları nelerdir?

Cevap

Weber’in dikkat çektiği karşıt iki eylem tarzlarından; • İlki kültürel amaçlar ve inanışlarla yürütülen Wertrational (değer-rasyonel eylem), • İkincisi ise araçsal eylem ve verimlilik normlarıyla yürütülen Zweckrational’dır (amaç- rasyonel eylem).


33. Soru

Fransız düşünür Roland Barthes dilbilim ve kültürel araştırma arasındaki yakın ilişkiyi nasıl yapılandırmaktadır?

Cevap

Dilbilim ve kültürel araştırma arasındaki yakın ilişkiyi gösteren (signifiant) temsil işini yapan şeyle gösterilen (signifie) temsil edilen şey ya da kavram üzerinden yapılandırmaktadır.


34. Soru

Yapısalcılıkta kültür ve dil kavramları nasıl değerlendirilmektedir?

Cevap

Yapısalcılıkta kültürle dil birbirine benzeyen paralel kavramlar olarak ele alınmaktadır.


35. Soru

Yapısalcı yaklaşımda asıl odak nedir?

Cevap

Yapısalcı yaklaşımda asıl odak bireysel insan faalinin bilinci ve üstün niteliği değil, kültür sisteminin rolü ve kültür sistemi çalışmalarıdır.


36. Soru

Semiyolojik yaklaşımda dil nasıl tanımlanmaktadır?

Cevap

Semiyolojik yaklaşıma göre dil, bir göstergeler sistemidir. Gösterge; • Gösteren (akustik imge ya da yazılı işaret) ve • Gösterilenden (kavram) oluşur. Gösteren ve gösterilen arasındaki ilişki sabit ya da zorunlu değil, keyfi ve nedensizdir; toplumsal uylaşımların sonucu oluşmaktadır.


37. Soru

Semiyolojik yaklaşımdaki gösterme ilişkisi ne anlama gelmektedir?

Cevap

Gösterme ilişkisi bir akustik imgeyi (yani göstereni) bir kavrama (yani gösterilene) bağlayan ilişkidir. Böylelikle gösterge dış dünyadaki bir şeyin anlamlı olarak yerini tutar.


38. Soru

Levi Strauss kültürün kavranmasıyla ilgili görüşü nedir?

Cevap

Kültür sistemlerinin kendi kuralları ve işleyiş mantığı olduğunu ortaya koyan Levi Strauss, kültürün bütünüyle kavranmasının, açık anlamlar ve kişisel deneyimlerin görünür düzeyinin ötesinde aranmasıyla mümkün olabileceğini savunur.


39. Soru

Michel Foucault kültürü nasıl ele almaktadır?

Cevap

Post yapısalcı yaklaşımın en önemli temsilcisi Michel Foucault kültürü, iktidar, bilgi ve söylem kavramları üzerinde incelemektedir. Toplumsal yaşamın temel öğesi olarak iktidarı alır, iktidar ve bilginin doğrudan birbirini içerdiğini ifade etmektedir. Burada, iktidara ilişkin ideoloji kavramını açıklamada söylem kavramını kullanmaktadır.


40. Soru

Foucaolt’a göre egemen iktidar ve disipliner iktidar neyi içermektedir?

Cevap

Foucault’a göre egemen iktidar ve disipliner iktidar sapkının normalleşmesine yönelik cezaları içermektedir.


41. Soru

Foucault’a göre biyo iktidar biçimi nasıl bir söylemdir?

Cevap

Foucault’a göre biyo-iktidar biçimi modern devlette cinsellik ve arzu kavramlarının yalnızca bastırılması ya da sansürle değil, onları harekete geçirerek denetime alınmasını içeren birleşik bir söylemdir.


42. Soru

Toplumsal eylemi oyun metaforu üzerinden gerçekleştiren düşünür kimdir?

Cevap

Toplumsal eylemi oyun metaforu üzerinden gerçekleştiren düşünür Ervin Goffman’dır.


43. Soru

Erving Goffman bireyi nasıl ele almaktadır?

Cevap

Erving Goffman toplumsal hayatı sahnelenen bir dramaya benzeterek bireyleri, rol ayrışmasıyla sahne donanımları ve etkileme yöntemi vasıtasıyla sahne önü ve sahne arkasındaki rolü sergileyen aktörler olarak ele almakradır. Ayrıca bireyler kültürün dışında duran ve onu kullanan unsurlar olarak görülmektedir.


44. Soru

Yorumsamacı antropolojinin en önemli temsilcilerinden biri olan Clifford Geertz’e göre kültürel süreçler niçin okunmalı ve yorumlanmalıdır?

Cevap

Geertz’e göre kültür insanın deneyimlerine anlam yüklediği simgesel bir sistem olduğu için kültürel süreçler okunmalı ve yorumlanmalıdır.


45. Soru

Karl Marx kültürü nasıl ele almaktadır?

Cevap

Kültür, çatışmacı öğelerin kaynağı olarak en net biçimde Karl Marx’ın öğretilerinde görülmektedir. Marx’a göre sanayi toplumunda kültür bir egemen ideoloji olarak işlemektedir. Çünkü kültürün yönetici sınıfın (burjuvazi) görüşlerini yansıtan, onun çıkarlarına hizmet eden ve yetkilerini meşrulaştıran bir işlevi bulunmaktadır. Kültür kavramı özerk bir kavramsallaştırma olmadan toplumsal sınıf yönelimli, ekonomi ve iktidar ilişkileri üzerinden değerlendirilmektedir.


46. Soru

Louis Althusser’e göre devlet kapitalizmin yeniden üretilmesinde ne tür sistemler kullanmaktadır?

Cevap

Louis Althusser’e göre devlet, kapitalizmin yeniden üretimini sağlamada iki tür sistem kullanmaktadır: • Hükümet, ordu, polis, mahkemeler, hapishane gibi zorlayıcı gücü kullanan kuramlar Devletin Baskı Aygıtlarıdır. • Devletin ideolojik Aygıtları ise eğitim, din, siyaset, sendika, haberleşme, basın yayını içeren ideolojik yeniden üretim kavramlarını devletin işleyişine bağlayan örgütlenmelerdir.


47. Soru

Marxist bakış açısını siyaset, kültür ve sosyalist strateji arasındaki bağlantılarla genişleten ve hegemonya kavramından bahseden düşünür kimdir?

Cevap

İlgili düşünür Antonio Gramsci’dir.


48. Soru

Hegemonya ne anlama gelmektedir?

Cevap

Gramsci’ye göre hegemonya devletin ve yönetici sınıfın sivil toplum içinde inançları düzenleme yetisidir.


49. Soru

Gramsci organik aydınlar kavramı ile neyi kast etmektedir?

Cevap

Hegemonik blok oluşturan toplumdaki hâkim güçlerle karmaşık siyasi ve felsefi meseleleri gündelik dille kitlelere, nasıl hareket edecekleri konusunda yol çizen grubu organik aydınlar olarak tanımlamaktadır. Bu aydınların etkinlikleri, inançların yayılmasında en önemli rolü oynadıklarını savunmaktadır.


50. Soru

Hegemonik inançlar ne anlama gelmektedir?

Cevap

Hegemonik inançlar eşitsizliği güçlendiren ve eleştirel düşünce girişimlerinin önünü kesen, hâkim kültürel motiflar olarak tanımlanmaktadır.


51. Soru

Frankfurt Okulu temsilcileri kültürü nasıl ele almaktadır?

Cevap

Neo-Marksist disiplinler arası perspektifleriyle psikanalitik yaklaşım ve Hegel’ci bakış açısını barındıran Frankfurt Okulu, eleştirel kuramlarıyla kültürü bir mücadele alanı olarak çözümlemektedir.


52. Soru

Kültür endüstrisinin rolü nedir?

Cevap

Kültür endüstrisi tanıdıklık ilkesine dayalı standartlaşmış ürünle sunarak, izleyicinin algısında gerilemeye neden olurken onlara, sahte-benlik imkanı sunarak kapitalizmin yeniden üretiminde merkezi bir role sahiptir.


53. Soru

Adorno ve Horkheimer Freud’un regreson kavramını nasıl kullanmıştır?

Cevap

Her insanda bulunan ana rahmine geri dönme doğal eğilimi (regresyon) bildik ve tanıdık olana yönelme davranışını beslemektedir. Sanat ve bilim başta olmak üzere kabaca kültür olarak adlandırılabilecek insanın her türlü kendini ifade etme çabası aynı zamanda bu bildik olanı dönüştürme ve aşma arzusunu harekete geçirmektedir. Fakat kültür endüstrisi insanın bildik olana doğru mevcut eğilimini regresif yani geriye dönüşçü söylem, imge, ürün ve stratejilerle kuvvetli bir şekilde desteklemektedir. Bu nedenle endüstriyle bir etkinlik olarak üretilen kültürde, insanın dönüştürücü gücü açığa çıkmaz, tersine baskılanır.


54. Soru

Kültürün ideolojik kontrolü ne anlama gelmektedir?

Cevap

Kültürün ideolojik kontrolü insanların metalarla baştan çıkarılarak sahte-özgürlükleriyle, sahte-inançlarını tahmin etme çabasına girmeleri olarak tanımlanabilir.


55. Soru

Habitus kavramını kullanan düşünür kimdir?

Cevap

Habitus kavramını kullanan düşünür Pierre Bourdieu’dür.


56. Soru

Habitus kavramı ile anlatılmak istenen nedir?

Cevap

En temel haliyle habitus belirli bir dünya görüşüne işaret etmektedir. Habitus’un düzenleyicisi olan eğilimler birey tarafından üzerine inşa edilen yapılanmış yapılar ile karakterize edilebilir. Bu kavram aile ve okulun yani birincil toplumsallaşma araçlarının şekillenmesinde önemli rol oynamaktadır.


57. Soru

Habituz kavramı hangi sermayelerle ilişkilendirilir?

Cevap

Habitus kavramı üç çeşit sermayeyle ilişkilendirilir: • Birincisi finansal kaynakları ifade eden ekonomik sermayedir. • İkincisi kişiler arası ilişkiler ve her çeşit toplumsal bağları ifade eden sosyal sermayedir. • Üçüncüsü kültür kavramının karmaşık içeriğini büyük bölümünü kapsayacak nitelikte olup müzik, edebiyat, tiyatro gibi güzel sanatlara ilişkin yetenek, kapasite, teknik bilgi düzeyiyle bu alandaki beğeni ve tercihlerin toplamına işaret eden aynı zamanda kültürel beğeni anlamında iyi ve kötüyü ayırt edebilme düzeyini ifade eden kültür sermayesidir.


58. Soru

Birmingham Çağdaş Kültürel Çalışmalar merkezi kültür olgusunu nasıl ele almaktadır?

Cevap

Kültür olgusunu, iktidarın ve direnişin işlediği bir alan olarak ele almaktadır.


59. Soru

Sosyolojide toplumsal tabakalaşma terimi nasıl kullanılmaktadır?

Cevap

Sosyolojide toplumsal tabakalaşma terimi bir toplumdaki sınıf ve statü gruplarına işaret edip, insan grupları arasında toplumsal süreçler sonucu ortaya çıkan sistematik eşitsizliklerin incelenmesi alanında kullanılmaktadır.


60. Soru

Yüksek kültür ile ifade edilmek istenen nedir?

Cevap

Yüksek kültür bir dizi entelektüel ve sanatsal faaliyetle bunların ürünlerini tanımlamada kullanılırken bu ürünleri ruhsal, estetik ve toplumsal kimlikleriyle bütünleştiren grup ya da gruplara işaret etmektedir.


61. Soru

Popüler kültür ile ifade edilmek istenen nedir?

Cevap

Popüler kültür bahsedilen alanlarda çok geniş kitleleri hedef alarak yatırımcılar tarafından pazara sunulan kültür ürünlerini ve bu ürünlerin içeriğini türeten grupları ifade etmektedir.


62. Soru

Bourdieu’nun kültürel sermayenin kazanılmasıyla ilgili görüşü nedir?

Cevap

Bourdieu kültürel sermayenin kazanılmasının ekonomik ve sosyal sermayenin aksine uzun zaman aldığını ve toplumsal devingenliğe engel teşkil ettiğini ileri sürmektedir.


63. Soru

Kitle kavramı ile ifade edilmek istenen nedir?

Cevap

Kitle kavramı a priori olarak edilgen, kolayca yönlendirilebilen, baskın ideolojinin her türlü yönlendirmesine açık, nicel olarak çok geniş bir yığın ifade edilmektedir.


64. Soru

Kitle kültürünü popüler kültürden ayıran özellik nedir?

Cevap

Kitle kültürünün kitleyi oluşturan bireylerin özgün şekillendirmesiyle de oluşmuş bir yanı olduğundan, kurulu sistemin ideolojik aygıtlarından olan popüler kültürden ayrışmaktadır.


65. Soru

Yerel kültürle ifade edilmek istenen nedir?

Cevap

Genellikle sınırları belirli bir coğrafya üzerindeki etnik özellikleri barındıran kültüre etnik kültür denilmektedir.


66. Soru

Toplum nasıl tanımlanır?

Cevap

Toplum kavramına pek çok farklı tanım getirilmekle beraber genel olarak, belirli bir toprak parçasında yerleşik, kendi özgün iç dinamiklerinin yanı sıra ortak bir kültürü paylaşan insanlardan oluşan grup olarak tanımlanmaktadır.


67. Soru

Emile Durkheim, bir toplumda kültüre işaret eden ortak değerler, düşünceler, ahlâki bilinç ve duygusal yaşamdan söz ederken hangi kavramı kullanır?

Cevap

Toplumbilimin kurucuları arasında yer alan, pozitivizm ve işlevselciliğin savunucularından Emile Durkheim, bir toplumda kültüre işaret eden ortak değerler, düşünceler, ahlâki bilinç ve duygusal yaşamdan söz ederken kolektif bilinç kavramını kullanır. Buradaki kolektiviteden hareketle kültürün, toplumsal uzlaşma ve toplumsal bütünlük sağladığı görüşünü savunur.


68. Soru

Emile Durkheim,“Toplumsal İşbölümü” (1893) adlı eserinde hangi konulara değinmiştir?

Cevap

Emile Durkheim,“Toplumsal İşbölümü” (1893) adlı eserinde dayanışma türleri üzerinden, basit toplumlarla sanayi toplumları arasındaki farklılıklara işaret eder. Birbirine benzeyen, aynı işleri yapabilen bireylerin mekanik dayanışması ilkel toplumlara özgüyken farklılaşma, uzmanlık ve yüksek işbölümüyle organik dayanışma, sanayi toplumlarında görülmektedir. Durkheim’a göre, artan işbölümü, daha fazla bireysel özgürlük ve mutluluğa yol açmakla birlikte, eylem üzerinde geleneksel ve kültürel denetimlerin güçsüzleşmesi sebebiyle bozulmaya ve anomi olarak adlandırılan düzenleme yokluğuna neden olmaktadır. Bu bağlamda, bireysel gibi görünen intihar eyleminin gerçekleşmesinde, büyük ölçüde, hızlı toplumsal değişme ve toplumsal bütünleşme yokluğunun, kilit unsurlar olduğunu ileri sürer.


69. Soru

Durkheim,“Dinsel Yaşamın Temel Biçimleri” (1912) adlı eserinde din ve toplumsal bütünleşme süreçlerini nasıl açıklamıştır?

Cevap

Durkheim, bütün dinlerin kutsal olan (sacré) ile kutsal olmayan (profane) ayrımı etrafında şekillendiğini belirtirken kutsal olanın, özellikle dinsel törenlerde tabular, ritüeller aracılığıyla inanç dizilerinin simgeler üzerinden, kültürün bileşenleri olarak sayılan toplumda paylaşılan duygular, ahlâki değerler üzerine yoğunlaşma sağlayarak, ortak kimlik ve aidiyet hissini güçlendirdiğini vurgulamıştır.


70. Soru

Frédéric Le Play, toplumun bütünlüğünü hangi kurumun yapısı üzerinden çözümlemektedir?

Cevap

Frédéric Le Play (1806-1882) “Science Sociale” okulunun kurucularından olup, toplumlarda dengeyi, barışı ve sabitliği sağlamak için, uyulması gereken temeller üzerinde durmuştur. Bu bütünlüğü, toplumun temel yapılarından biri olan aile kurumunun yapısı üzerinden çözümlemektedir. İşllevselci yaklaşımla kültürün yaşadığı, yeniden üretildiği en küçük birimlerden biri olan ailenin yapısı ne kadar düzenli ve uyum içindeyse toplumun da, o denli uyum içerisinde olacağı öngörülmektedir.


71. Soru

Parsons'un “Toplumsal Eylemin Yapısı”  adlı yapıtında bahsettiği eylem modelleri nelerdir?

Cevap

Parsons, insan eyleminin, normatif bir yapıya sahip olduğu, idealler ve ortak bilinçten de etkilenerek, bireyi güdümlediğini savunan iradeci eylem modelini (voluntaristic model of action) çizmektedir. Bu tezinde, Weber, Durkheim ve Pareto’nun kuramlarının bir sentezini görmek mümkündür. Parsons, geliştirdiği amaçlar, araçlar, şartlar, normlar ve çaba olmak üzere, beş temel birim edimine dayalı, çokboyutlu insan eylemi modelini çizer. Burada, araçlar, şartlar, aktöre dışsal olup, normlar ve çaba, öznel süreçleri gerektirir. Parsons’a göre, kısmen rol beklentilerini belirleyerek, insanlara, birbirleriyle iletişime geçme ve kendi eylemlerini eşgüdümleme olanağı sunan sistem, “Kültürel Sistem”dir.


72. Soru

Merton'un toplumsal yapılar arasındaki ilişkileri düzenleme ile ilgili görüşleri nelerdir?

Cevap

Merton, toplumsal yapılar arasındaki ilişkileri düzenlemede açık ve gizil işlevler olmak üzere bir ayrım yapmıştır. Açık işlevler, örgütlerin açıklanan amaçları ve görevlerini, gizil işlevlerse örgütlerin faaliyetlerinden doğan sonuçları ifade etmektedir. Gizil işlevlerin açıklanan amaçların yerine konulduğu, sonuçların önemsiz kaldığı durumlar da olabilmektedir. Örneğin; okullarla aileler arasında aracılık ederek, ilişkileri geliştirmek üzere kurulan okul aile birliklerinde üyeler, faaliyetlere katıldığında, statü yükseltme vb. tatminler sağladıkları görülebilmektedir.


73. Soru

Max Weber’in, toplum ve kültür değerlendirmesi ne şekildedir?

Cevap

Weber, paylaşılan değerler bütünü olarak kültürün, yeniden yaratıldığını belirtirken bu aşamada, öznel anlamlarını ve aktif olarak eylemlerini kontrol eden bireyleri fail (agent) olarak değerlendirir.


74. Soru

Yapısalcı yaklaşımda asıl odak ne üzerinedir?

Cevap

Yapısalcı yaklaşımda asıl odak, bireysel insan failinin bilinci ve üstün niteliği değil, kültür sisteminin rolü ve kültür sistemi çalışmalarıdır. Bu anlamda, kültürün, tıpkı dil gibi bütünlükçü bakış açısından okunması, dilbilim üzerinden mümkündür.


75. Soru

İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure’e göre dil nedir?

Cevap

Ferdinand de Saussure’e (1857-1913) göre, dilbilim, toplumsal yaşamın bir parçası olarak simgelerin rollerini ve doğasını inceleyen bilim dalının, semiyolojinin (göstergebilim) dallarından yalnızca biridir. Bu yaklaşıma göre dil, bir göstergeler sistemidir. Gösterge, gösteren (akustik imge ya da yazılı işaret) ve gösterilenden (kavram) oluşur. Gösteren ve gösterilen arasındaki ilişki sabit ya da zorunlu değil, keyfi ve nedensizdir; toplumsal uylaşımların sonucu oluşmaktadır. Gösterme ilişkisi, bir akustik imgeyi (yani göstereni) bir kavrama (yani gösterilene) bağlayan ilişkidir. Böylelikle gösterge, dış dünyadaki bir şeyin anlamlı olarak yerini tutar.


76. Soru

Semiyotik kültür modelini savunan önemli isimlerden biri kimdir?

Cevap

Semiyotik kültür modelini savunan önemli isimlerden biri Fransız düşünür Roland Barthes’tır. Dilbilim ve kültürel araştırma arasındaki yakın ilişkiyi, gösteren (signifiant) temsil işini yapan şeyle, gösterilen (signifié) temsil edilen şey ya da kavram üzerinden yapılandırır.


77. Soru

Post-yapısalcı kültür kuramcılarının etkilendiği en önemli isimlerden biri kimdir?

Cevap

Post-yapısalcı kültür kuramcılarının etkilendiği en önemli isimlerden biri  Claude Lévi-Strauss’tur. Kültür sistemlerinin kendi kuralları ve işleyifl mantığı olduğunu ortaya koyan Lévi-Strauss, kültürün bütünüyle kavranmasının, açık anlamlar ve kişisel deneyimlerin görünür düzeyinin ötesinde aranmasıyla mümkün olabileceğini savunur.


78. Soru

Post-yapısalcı yaklaşımın en önemli temsilcisi Michel Foucault, kültürü hangi kavramlar üzerinden inceler?

Cevap

Michel Foucault, kültürü, iktidar, bilgi ve söylem kavramları üzerinden inceler. Toplumsal yaşamın temel öğesi olarak iktidarı alır, iktidar ve bilginin doğrudan birbirini içerdiğini ifade eder. Burada, iktidara ilişkin ideoloji kavramını açıklamada, söylem kavramını kullanır. Saussure’ün etkileri, söylemin derininde bulunan özü belirten episteme kavramını kullanmasında görülür. Söylemin, düşünmenin bir yolu, çevremizdekileri tanımlama ve sınıflamanın yordamı olarak, hiçbir zaman iktidar ilişkilerinden bağımsız olamayacağını savunur. Foucault’ya göre, egemen iktidar ve disipliner iktidar, sapkının normalleşmesine yönelik cezaları içerirken biyo-iktidar biçimi, modern devlette cinsellik ve arzu kavramlarının yalnızca bastırılması ya da sansürle değil, onları harekete geçirerek denetime alınmasını içeren birleşik bir söylemdir. İktidarın bu hegemonik etki alanını kılcal damarlara benzeterek tüm nüfus üzerinde yayılan bir ağa benzetir.


79. Soru

Toplumsal yaşam üzerindeki incelemelerini, toplumsal eylemi oyun metaforu üzerinden gerçekleştiren kimdir?

Cevap

Toplumsal yaşam üzerindeki incelemelerini, toplumsal eylemi oyun metaforu (dramaturgical metaphor) üzerinden gerçekleştiren Erving Goffman, toplumsal hayatı, sahnelenen bir dramaya benzeterek, bireyleri, rol ayrışmasıyla sahne donanımları ve etkileme yönetimi vasıtasıyla sahne önü ve sahne arkasındaki rolü sergileyen aktörler olarak ele alır. Bu mikro-sosyolojik, yüz yüze ilişkiler üzerinden yapılan analizlerin yer aldığı “The Presentation of Self in Everyday Life” (2009) eserinde bireyler, kültürün dışında duran ve onu kullanan unsurlar olarak görülür.


80. Soru

Karl Marx’ın öğretilerinde kültürün nasıl bir işlevi bulunmaktadır?

Cevap

Marx’a göre, sanayi toplumunda kültür, bir egemen ideoloji olarak işler. Çünkü; kültürün, yönetici sınıfın (burjuvazi) görüşlerini yansıtan, onun çıkarlarına hizmet eden ve yetkelerini meşrulaştıran bir işlevi bulunmaktadır. Dahası, işçi sınıfının (proleterya), sınıf bilincinin oluşumunu engelleyen ve yabancılaşmaya sebep olan bir yanı bulunmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, kültür kavramının, özerk bir kavramsallaştırma olmadan, toplumsal sınıf yönelimli, ekonomi ve iktidar ilişkileri üzerinden değerlendirilmesinin yapılmasıdır.


81. Soru

Louis Althusser’e göre, devlet kapitalizmin yeniden üretimini sağlamada nasıl bir sistem kullanır?

Cevap

Kültürel Marksistler’den olan Fransız düşünür Louis Althusser’e göre, üstyapı kapitalizmin yeniden üretimine olanak sağlamasıdır. Devlet, kapitalizmin yeniden üretimini sağlamada iki tür sistem kullanır. Hükümet, ordu, polis, mahkemeler, hapishane gibi zorlayıcı gücü kullanan kurumlar Devletin Baskı Aygıtları (DBA)dır. Devletin ideolojik Aygıtları (DİA) ise eğitim, din, aile, siyaset, sendika, haberleşme, basın-yayını içeren ideolojik yeniden üretim kavramlarını devletin işleyişine bağlayan örgütlenmelerdir.


82. Soru

Gramsci’ye göre hegemonya ne demektir?

Cevap

Gramsci’ye göre hegemonya, devletin ve yönetici sınıfın, sivil toplum içinde inançları düzenleme yetisidir. Hegemonik blok oluşturan toplumdaki hâkim güçlerle karmaşık siyasi ve felsefi meseleleri gündelik dille kitlelere, nas›ı hareket edecekleri konusunda yol çizenlerden oluşan organik aydınların etkinliklerinin, inançların yayılmasında en önemli rolü oynadıklarını savunur.


83. Soru

Gramsci, hegemonik inançları nasıl tanımlar?

Cevap

Gramsci, hegemonik inançları eşitsizliği güçlendiren ve eleştirel düşünce girişimlerinin önünü kesen, hâkim kültürel motifler olarak tanımlar.


84. Soru

Frankfurt Okulu kültürü nasıl çözümler?

Cevap

Neo-Marksist disiplinler-arası perspektifleriyle, psikanalitik yaklaşımı ve Hegel’ci bakış açısını barındıran Frankfurt Okulu, eleştirel kuramlarıyla kültürü bir mücadele alanı olarak çözümler.


85. Soru

Frankfurt Okulu'nun en önemli temsilcileri kimdir?

Cevap

Frankfurt Okulu'nun en önemli temsilcileri Adorno ile Max Horkheimer'dir.


86. Soru

Theodor Adorno ile Max Horkheimer’ın birlikte yazdığı “Aydınlanmanın Diyalektiği” eserinin özünü ne oluşturur?

Cevap

Theodor Adorno ile Max Horkheimer’ın birlikte yazdığı “Aydınlanmanın Diyalektiği” (1944) eseri, kitle kültürüne sert bir eleştiri niteliğindedir.Bu eserde eleştirilen, Aydınlanma’nın, akla ve bilimsel bilgiye dayalı özgürlükçü düşünce yapısı yerine, yararcı bir rasyonaliteyle belirlenen dar bir dünyaya yol açarak, pasif ve tek tip tüketicilerden oluşmuş bir kitle toplumu yaratmış olmasıdır.


87. Soru

Kitle kültürü eleştirisinin öne çıkardığı en önemli kavramlardan biri nedir?

Cevap

Kitle kültürü eleştirisinin öne çıkardığı en önemli kavramlardan biri kültür endüstrisidir.


88. Soru

Kültür endüstrisi ve kapitalizm arasında nasıl bir ilişki vardır?

Cevap

Kültür endüstrisi, tanıdıklık ilkesine dayalı standartlaşmış ürünler sunarak, izleyicinin algısında gerilemeye neden olurken onlara, sahte-benlik imkânı sunarak, kapitalizmin yeniden üretiminde merkezi rolü oynar.


89. Soru

Adorno ve Horkheimer, kitlelerin kontrol altına alınması sürecini nasıl betimlemişlerdir?

Cevap

Adorno ve Horkheimer, Sigmund Freud tarafından geliştirilen psikanaliz kuramının önemli bir kavramını ödünç alarak, kitlelerin kontrol altına alınması sürecini betimlerler. Buna göre, her insanda bulunan ana rahmine geri dönme doğal eğilimi (regresyon), bildik ve tanıdık olana yönelme davranışını besler. Sanat ve bilim başta olmak üzere, kabaca kültür olarak adlandırılabilecek, insanın her türlü kendini ifade etme çabası, aynı zamanda bu bildik olanı dönüştürme ve aşma arzusunu harekete geçirir. Ancak; kültür endüstrisi, insanın bildik olana doğru mevcut eğilimini, regresif yani geriye dönüşçü söylem, imge, ürün ve stratejilerle kuvvetli bir şekilde destekler. Bu nedenle endüstriyel bir etkinlik olarak üretilen kültürde, insanın dönüştürücü gücü açığa çıkamaz; tersine baskılanır. Onun yerine, bir çeşit çocuksulaşma, çocukluk zekâ düzeyinde kalma durumu ortaya çıkar. Piyasaya, kültür ürünlerinin tüketimi olarak yayılan zevkler ve beğenilerin kısıtlı ve geriletici olması, bunun en önemli göstergesidir. Adorno ve Horkheimer’e göre, yirminci yüzyılda bu olgu, kitlesel özelliğe ulaşmıştır. Diğer bir deyişle, Freud’un tek bireyin bilinçaltı için geliştirdiği kuram, kültür endüstrisi tarafından tek bir varlık gibi yönetilebilen insan kitleleri için de geçerli hale gelmiştir.


90. Soru

Pierre Bourdieu'ya göre habitus ne anlama gelmektedir?

Cevap

En temel haliyle habitus, belirli bir dünya görüşüne işaret eden yaşam tarzını ifade etmektedir. Habitus’un düzenleyicisi olan eğilimler (dispositions), birey tarafından üzerine inşa edilen yapılanmış yapılar (structures structurantes) ile karakterize edilebilir.


91. Soru

Bourdieu’ye göre, habitus kavramı kaç çeşit sermayeyle ilişkilendirilir?

Cevap

Bourdieu’ye göre, aile ve okulun, yani birincil toplumsallaşma araçlarının şekillenmesinde önemli rol oynayan habitus kavramı, üç çeşit sermayeyle ilişkilendirilir. Birincisi, finansal kaynakları ifade eden ekonomik sermayedir. İkincisi, kişilerarası ilişkiler ve her çeşit toplumsal bağları ifade eden sosyal sermayedir. Üçüncüsü, kültür kavramının karmaşık içeriğinin büyük bölümünü kapsayacak nitelikte olup müzik, edebiyat, tiyatro gibi güzel sanatlara ilişkin yetenek, kapasite, teknik bilgi düzeyiyle bu alandaki beğeni ve tercihlerin toplamına işaret eden, aynı zamanda, kültürel beğeni anlamında iyi ve kötüyü ayırt edebilme düzeyini ifade eden kültür sermayesidir.


92. Soru

Yüksek kültür ne anlama gelmektedir?

Cevap

Yüksek kültür, bir dizi entelektüel ve sanatsal faaliyetle bunların ürünlerini tanımlamada kullanılırken bu ürünleri, ruhsal, estetik ve toplumsal kimlikleriyle bütünleştiren grup ya da gruplara işaret etmektedir.


93. Soru

Popüler kültür ne anlama gelmektedir?

Cevap

Popüler kültürse, bahsedilen alanlarda, çok geniş kitleleri hedef alarak, yatırımcılar tarafından pazara sunulan kültür ürünlerini ve bu ürünlerin içeriğini tüketen grupları ifade etmektedir.


94. Soru

Pierre Bourdieu’nün habitus kavramı ve kültür sermayesi tanımı yüksek kültür ve popüler kültürün içeriğini betimlemede nasıl kullanılabilir?

Cevap

Bourdieu, kültürel sermayenin kazanılmasının, ekonomik ve sosyal sermayenin aksine uzun zaman aldığını ve toplumsal devingenliğine engel teşkil ettiğini ileri sürmektedir. Buna göre, iyi okullarda eğitim almış, küçüklüğünden beri operalara götürülüp evinde piyano ile klasik müzik parçalarını çalan ebeveynler tarafından yetiştirilen bir çocukla bu imkânlara sahip olmayan ailenin çocuğu, büyüdüklerinde gelir düzeyleri ekonomik sermaye olarak yakın seviyelerde bulunsa da, kültür sermayeleri bağlamında beğeni ve tercihlerinin farklı olacağını ifade etmektedir.


95. Soru

Küreselleşme olgusunun yerel kültüre etkisi nasıl olmuştur?

Cevap

Küreselleşme olgusuyla birlikte, genellikle sınırları belirli bir coğrafya üzerindeki etnik özellikler barındıran yerel kültür, daha özgün ve folklorik bir anlam kazanmıştır.


96. Soru

Jean Baudrillard, “Tüketim Toplumu” adlı eserinde tüketim ve kültür ilişkisini nasıl ifade etmiştir?

Cevap

Tüketim ve kültür ilişkisine dair noktaları “Tüketim Toplumu” eserinde ele alan Jean Baudrillard’a göre, kültür ürünleri fetişleştirildikçe, bireyin toplumsal aktör olarak donanımı basitleştirildikçe, toplumsal kimlik, tüketimin ekonomi politiğinin pratikleri ve değerler sistemi içinde tanımlanmaktadır. Dolayısıyla tüketim kültüründe kültür ürünleri, önce arzu nesnesi haline getirilip, ardından, kitlelerin beğenisine, kâr güdümlü politikalar eşliğinde sunulmaktadır.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi