Uluslararası Lojistik Dersi 3. Ünite Özet

Uluslararası Satın Alma ve Tedarik Stratejileri

Bir malzemenin, hammaddenin, ürünün veya hizmetin tedarik edilmesi, onun bir şekilde elde edilmesi, sisteme dâhil edilmesi anlamına gelir. Konu bir malzemenin tedariki olunca, bunun nasıl yapılacağının ve tedarik için sağlanması gereken koşulların da belirlenmesi gerekir. Doğal olarak ortaya şu sorular çıkar:

• Hangi malzemeler tedarik edilmelidir?
• Tedarik edilecek malzemelerin özellikle kalite açısından sağlaması gereken asgari özellikler nelerdir?
• Hangi tedarikçilerle çalışılmalıdır, bunlar nasıl seçilmelidir ve kaç tane olmalıdır?
• Malzeme tedarikçiden nasıl taşınacaktır? Bunun için taşıma araçlarının, yükleme boşaltma noktalarının, yükleme ve boşaltmayı yapacak işçilerin sahip olması gereken özellikler var mıdır?
• Tedarik yurt dışından yapılacaksa sigorta, gümrük, para transferi işlemleri nasıl yapılacaktır? Malzeme yurt dışından hangi taşıma araçları ve biçimleriyle (kombine taşımacılık gibi) getirtilecektir?
• Gelen malzemelerin kabulü nasıl ve kim tarafından yapılacaktır? Bunun için gerekli teknik bilgi ve cihazlar nelerdir?
• Herhangi bir anlaşmazlık halinde sorun nasıl çözülecektir? Hangi kurumlara başvuru yapılması gerekir?

Tedarik, Satın Alma ve Tedarik Zinciri Yönetimi

Lojistik yönetiminde gerçekleştirilen önemli faaliyetlerden ikisi tedarik ve satın almadır. Ürün tedarik sistemlerinin amaçları şöyle tanımlanabilir:

• Firma için kesintisiz ve güvenilir olarak malzeme akışını sağlamak.
• Birlikte çalışılacak güvenilir tedarikçileri seçmek ve onlarla işbirliğini sağlamak.
• Firma için gerekli olan doğru malzemeyi, doğru zamanda, iyi bir fiyata, kabul edilebilir kalite düzeyinde ve uygun koşullarda almak.
• Malzeme alımlarını eldeki stok miktarını ve finansal durumu gözetecek şekilde yapmak.
• Ani fiyat artışları, az bulunan ürünlerin temini gibi konular söz konusu olduğunda bile sistemdeki malzeme akışının bozulmadan yürümesini sağlamak.

Tedarik ve satın alma ile birlikte anılan bir diğer kavram ise dış yaptırımdır (outsourcing). Dış yaptırım, firmanın bazı faaliyetleri kendisi yapabilecek yetenekteyken bunları yapmayıp başka bir şirkete devretmesidir.

Tedarik; hammadde, malzeme ve hizmetin elde edilmesi olarak tanımlandığında, bu sürecin planlanması, organizasyon yapısının oluşturulması, izlenmesi ve kontrolü gerekir. Buna kısaca tedarik yönetimi denir.

Tedarik zinciri yönetimi dendiğinde ise hammaddenin tedarikçiden elde edilerek üretim noktasına taşınması, üretimin gerçekleştirilmesinden sonra ürünün ana ve ara depolara taşınması ve oradan da müşterilere ulaştırılması aşamalarının tümünün yönetimi anlamına gelir.

Bunun için tedarik zincirindeki üç önemli akışın izlenmesi, dengelenmesi ve planlanması gerekir. Bunlar şöyle verilebilir:

• Malzeme akışı (Hammadde veya bitmiş ürün olabilir)

Malzeme akışı hammaddenin veya ürünün iki nokta arasındaki hareketini ifade eder. Yani fiziksel olarak bir nesnenin yer değiştirmesi, taşınması söz konusudur. Bilgi ve para akışında ise fiziksel değil sanal bir akış vardır. Yani bir nesnenin fiziksel bir hareketi yoktur. Örneğin İki nokta arasında telefonla,faksla, sözlü olarak veya eposta ile bilgi iletilmesi, bilgi akışına birer örnektir. Benzer şekilde günümüzde para da artık fiziksel olarak taşınmamakta, bankalar arasındaki hesap hareketleri ile akmaktadır.

• Bilgi akışı
• Para akışı

Firma için “Doğru tedarikçi” olarak nitelenen kişi veya kurumun taşıması gereken özellikler şöyle verilebilir. Tedarikçi;

• İstenen malzemeleri sağlayacak yetenek ve kapasiteye sahip olmalıdır.
• Malzemelerin güvenilir olarak taşınmasını sağlayabilmelidir.
• Malzemeyi doğru zamanda ve kısa teslim süresi içinde gönderebilmelidir.
• Kabul edilebilir fiyat vermeli, finansal açıdan kolaylıklar sağlamalıdır.
• Finansal olarak güvenilir olmalı ve uzun dönemli işbirliğini tercih etmelidir.
• Müşteri ihtiyaçlarına ve değişikliklerine karşı esnek olabilmelidir.
• Alanında uzmanlığı ve iyi bir ünü olmalıdır.
• Uygun ve kolay bir tedarik sistemi kullanıyor olmalıdır. Tedarik zincirinde, tedarik edilen malzemeler üç grupta toplanabilir. Bunlar:
• Kritik Olmayan Malzemeler
• Darboğaz Oluşturan Malzemeler
• Kritik Malzemeler

Sonuç olarak, bir tedarik zincirinde sistemin başarıyla yürüyebilmesi için hammadde, malzeme ve hizmet tedarikinin kritik öneme sahip olduğu unutulmamalıdır.

Uluslararası Ürün Temini

Özellikle yurt içinde elde edilmesi mümkün olamayan mal veya hizmetler için zorunlu olarak yurt dışı tedarikçilerle çalışmak gerekir. Ancak yurt dışından mal ve hizmet temin etmenin gerektirdiği daha özel koşullar vardır. Bu, öncelikle uluslar arası ilişkiler kurmayı gerektirir.

Tedarikçi firma ile ana firma arasındaki ticaret ilişkisi üç farklı şekilde olabilir. Bunlar:

• Tek Yönlü Ticaret: Ana firma ile tedarikçisi arasında sadece tek yönde malzeme ve hizmet akışının olması anlamına gelir.
• Karşılıklı Ticaret: Ana firma ile tedarikçi firma arasında karşılıklı ticari faaliyetin olması halidir.
• Aynı Grup İçinde Yer Alan Firmaların Ticareti: Ana firma ile tedarikçi firmanın aynı holding çatısı altında faaliyet gösteren farklı firmalar olması halidir.

Etkin satın alma ve malzeme tedarikini sağlamak için hem çalışılacak tedarikçileri, hem de izlenmesi gereken stratejileri belirlemede dikkat edilmesi gereken ölçütler vardır. Bunlar kısaca şöyle açıklanabilir:

• Kapsam : Tedarik edilecek malzeme veya hizmetin içeriğinin net olarak belirlenmesidir.
• Maliyet : Tedarik sürecinin maliyetinin ve bunun nasıl muhasebeleştirileceğinin (muhasebe kayıtlarına geçirileceğinin) belirlenmesidir.
• Zaman : Yapılacak anlaşmaların kapsayacağı sürenin belirlenmesidir.
• Koşullar : Yapılacak anlaşmanın içereceği özel koşulların belirlenmesidir.
• Kalite : Malzeme veya hizmetten istenecek kalite.
• Amaçlara Uygunluk : Benimsenecek stratejinin firma genel stratejisine ve amaçlarına uyumlu olup olmadığı.
• Sürdürülebilirlik : Benimsenecek stratejinin ekonomik, sosyal ve çevresel açısından uygun ve sürdürülebilir olup olmadığı.

Tedarik ve satın alma stratejileri belirlenirken bu faaliyetleri yürütecek organizasyon yapısının, merkezi ve dağıtık olmak üzere iki farklı türde yapılandırılması mümkündür. Merkezi yapı bütün bilgilerin tek bir merkeze gelmesi ve bütün kararların bu merkezde alındığı durumu simgeler. Dağıtık yapıda ise bilgiler yerel birimlere (bölge merkezlerine) gider ve bazı kararlar da orada alınır. Her iki türün de avantajlı olduğu durumlar vardır. Ancak özellikle büyük ve farklı iş kollarında faaliyet gösteren firmalarda dağıtık yapı, birkaç işin yapıldığı bütünleşik firmalarda merkezi yapının kullanılması tercih edilir.

Uluslararası Ticaret Terimleri (INCOTERMS)

• E Sınıfı Terimler: Satıcının ürün tesliminde en az sorumluluğunun olduğu durumu ifade eder. Satıcı ürünü sattıktan sonra taşınmasıyla ilgili olarak bir sorumluluk üstlenmez.
• F Sınıfı Terimler: Satıcının ürünü alıcıya belli bir sorumluluk üstlenerek teslim edeceği durumları temsil eder.
• C Sınıfı Terimler: Satıcının ürün taşıma işini ve sigortalama gibi bazı masrafları da üstlendiği durumları temsil eder.
• D Sınıfı Terimler: Satıcının son noktaya kadar bütün taşımadan, ayrıca sigorta ve olası bütün hasarlardan sorumlu olduğu durumları ifade eder. Dış ticarette ürün teslim terimleri olarak kullanılan on üç terime ait detaylar aşağıda verilmiştir. Terimler, satıcının sorumluluğunun en az olandan en çok olana doğru gittiği sırada verilmiştir

Dış ticarette ürün teslim terimleri olarak kullanılan on üç terime ait detaylar aşağıda verilmiştir. Terimler, satıcının sorumluluğunun en az olandan en çok olana doğru gittiği sırada verilmiştir.

1. EXW (ExWorks) - İşyerinde Teslim Etme
2. FCA (Free Carrier) – Belirlenen Yerde Taşıyıcıya Teslim Etme
3. FAS (Free Alongside Ship) – Gemi Yanında Teslim Etme
4. FOB (Free on Board) – Gemi Küpeştesinde Teslim Etme
5. CFR (Cost and Freight) – Varış Limanına Kadar Taşıma Bedeli Ödenmiş Olarak Teslim Etme
6. CIF (Cost, Insurance and Freight) – Varış Limanına Kadar Taşıma Bedeli ve Sigortası Ödenmiş Olarak Teslim Etme
7. CPT (Carriage Paid To) – Varış Yerine Kadar Taşıma Bedeli Ödenmiş Olarak Teslim Etme
8. CIP (Carriage & Insurance To) – Varış Yerine Kadar Taşıma Bedeli ve Sigortası Ödenmiş Olarak Teslim Etme
9. DAF (Delivered At Frontier) – Sınırda Teslim Etme
10. DES (Delivered Ex Ship) – Gemide Teslim Etme
11. DEQ (Delivered Ex Quay) – Gümrük Vergisi Ödenmiş Olarak Rıhtımda Teslim Etme
12. DDU (Delivered Duty Unpaid) – Gümrük Vergisi Ödenmemiş Olarak Belirlenen Yerde Teslim Etme
13. DDP (Delivered Duty Paid) – Gümrük Vergisi Ödenmiş Olarak Belirlenen Yerde Teslim Etme
14. DAP (Delivered At Place) – Varış Noktasında Teslim Etme
15. DAT (Delivered At Terminal) – Terminalde Teslim Etme

Incoterm 2010 yakın zaman önce uygulamaya geçtiği için halen pek çok kaynakta Incoterm 2000 terimleri anlatılmakta ve bir güncelleme olduğu bilgisi bulunmamaktadır. Yine de değişiklik sadece D grubu terimlerde olduğu için E, F ve C grubu terimlere dair açıklamalar aynen geçerliliğini korumaktadır.

Uluslararası ticaret terimleri karmaşık görünse de aslında iki temel soruya cevap verecek şekilde şematize etmek mümkündür. Bunlar: Hangi noktaya kadar masraflar kime aittir ve hangi noktaya kadar riskleri kim üstlenecektir? Bkz.Şekil 3.1 deniz ve iç su yolu taşımacılığında kullanılabilecek terimleri, Bkz.Şekil 3.2 ise bütün taşıma modları için kullanılabilecek terimleri göstermektedir.