Fotoğraf ve Video Proje Geliştirme Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Telifsiz Lisans (Royality Free) ve Hak Yönetimli (Right Managed) arasındaki farklar nelerdir?

Mikrostok sitelerinin ücret karşılığında video sağlama yöntemi “telifsiz lisans (royalty free)” adı verilen yöntemdir. Bu türden bir lisanslamanın kapsamında görüntüleri satmak değil yalnızca kullanım hakkını kiralamak vardır. Yani, bir video lisanslandığında, genellikle herhangi bir engel olmaksızın, geniş bir yelpazede, birden çok kez, istenilen projelerde kullanılabilmektedir. Dahası, aynı video bir başkası tarafından da lisanslanıp kullanılabilir.

Bu modelin tersi olan yöntem ise “hak yönetimli (right managed)” olarak adlandırılan lisanslamadır. Genellikle mikrostok siteler haricindeki kuruluşlar tarafından benimsenen bu türden bir lisanslama yönteminde görüntülerin fiyatlandırılması, tamamen amaçlanan kullanıma bağlı olarak belirlenmektedir. Fakat bir kere “hak yönetimli” lisans temin edilince, bu lisans kapsamındaki görüntüler, belirlenen kullanım süresi içerisinde başka bir kişi ya da kurum tarafından lisanslanamaz ve kullanılamaz. Ancak belirlenen süre so- nunda, kullanım hakkı sona erer. Lisansın devam etmesi için süre sonunda tekrar lisans ücreti ödenmesi gerekmektedir. Ayrıca, videonun kullanım lisansı yalnızca bir proje için geçerlidir. Aynı video, başka bir projede yeniden kullanılmak istenirse de yine lisansın tekrar alınması gerekir.

Yapım Sonrası Süreçte hangi adımlar bulunur?

Yapım süreci (kayıt ve çekim süreci) tamamlandıktan sonra yapım sonrası süreç başlar. Bu süreç, çekimin ardından bilgisayarda yapılacak olan işlemleri ifade eder. Stok görüntünün yapım sonrası süreci, videoların düzenlenmesi, sıralanması, etiketlenmesi ve İnternet ortamına yüklenmesinden oluşmaktadır.

• Kameranın bataryası ve kartları kontrol edildi.

• Çekim ayarları ve formatları doğrulandı( HD 1080p, 30 Fps).

• Konunun iyi aydınlatıldığından ve ışığın yeterli olduğundan emin olundu.

• Kadraj ayarlandı ve net alanın mutlaka konunun üzerinde olması sağlandı ve otomatik netlik devre dışı bırakılarak tüm çekimlerde netlik manuel olarak ayarlandı.

• ISO, diyafram ve örtücü hızı gibi pozlama ayarları manuel olarak yapıldı. Dijital gürültü oluşmaması için ISO ayarı mümkün olduğunca düşük tutuldu. Diyafram ayarı ise alan derinliğine bağlı olarak farklı değerlerde kullanıldı.

• Her çekim için ayrı “beyaz” ayarı yapıldı.

• Laboratuvarda, kadraja giren, telif hakkı gerektirebilecek markalar, çeşitli yöntemlerle (örneğin, açı değiştirmek) çerçeveden çıkartıldı.

• Çekimler, görüntünün stabil olması için tripod ile yapıldı.

• Her sahne öncesi modellere, ne çekildiği ve ne yapılması gerektiği net bir şekilde

  açıklandı.

İyi bir görüntü için en önemli unsurlarından birisi aydınlatmadır. Temel kural, ışık kaynağının kameranın arkasında olmasıdır. Işığın kamera önünde olması eğer siluet gibi özel çekimler yapılmıyorsa tercih edilmemesi gereken bir ışıklandırma yöntemidir. Kullanılan ışık yöntemleri arasında en popüler teknik, üç noktalı ya da üç nokta aydınlatma olarak bilinen üç ışık noktasıdır. Ayrıca tavan, duvarlar veya zeminden yansıyan dağınık-yumuşak ışık kaynağı kullanarak doğru örtücü hızı ve diyafram ayarları ile de başarılı sonuçlar elde edebilirsiniz. Uygun bir ışık konumlandırması yapılıp çekim alanının iyi aydınlandığından emin olunduktan sonra çerçevelemeye geçilir.

Stok siteler, hazırlanan videoların yüklenilerek etiketlenmesinin ardından, videoyla ilgili her şey ile kendileri ilgilenirler. Videonun reklamından satışına, dağıtımından ödemelerin video yükleyenlerin hesabına yapılmasına kadar her şeyi bu siteler üstlenmektedir. Stok görüntü siteleri, stok videoların depolandığı ve alıcıların bu videoları tarayıp çalışmalarına uygun olanları aldıkları yerlerdir. Bir başka ifadeyle bu siteler, videoları başkaları yerine satma işini üstlenirler ve bu işi kâr amacıyla yaparlar. Bu nedenle de satılan her videodan belli bir yüzde alırlar. Bu sitelerin çoğunluğu sadece stok görüntü satmakla kalmayıp örneğin, stok fotoğraf, müzik ve ses efekti gibi ilave mikrostok materyalleri de satmaktadırlar. Bunların nasıl, neden satıldığını açıklayan, geçerli tek ana fikir: Tüm kul- lanım alanları için hazır medya dosyalarının alınmasının, bu dosyaların sıfırdan oluşturulmasından daha ucuz ve hızlı olmasıdır.

Farklı içerik satışlarına ek olarak bu stok sitelerin her biri farklı bir iş akışına da sahiptir. En önemlisi ise her bir videonun satışından kazanılabilecek farklı telif bedelleri sunmalarıdır. Videoları yüklemek için en uygun stok siteyi belirlerken her bir mikrostok şirketinin bu farklı unsurlarını anlamak gereklidir.

DSLR (Dijital single-lens camera) kameraların stok video çekimi için kısıtlılıkları nelerdir?

DSLR kameralar stok video çekimleri için en uygun kameralar olarak anılsalar da belirli kısıtlılıklara sahiptirler. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

İlk olarak, bazı DSLR kameralarda HD 1080 çözünürlüğündeki çekimlerde video- nun kayıt süresi yaklaşık 10-15 dakika ile sınırlandırılmıştır. Eğer iki saatlik kesintisiz bir konser çekimi amaçlanıyorsa DSLR kameralar, bu tarz çekimler için en uygun seçim olmayabilir.

İkinci olarak, DSLR kameraların bir başka dezavantajı, çok fazla ve uzun süreli kul- lanımlarda aşırı ısıya bağlı olarak aniden kapanabilmesidir. Böyle bir durumla karşılaşıldığında, yeniden kullanılmadan önce kameranın kapatılıp soğutulması gerekebilir. Stok sitelerde var olan videoların uzunluğu ortalama 10-30 saniye arasında değişmektedir. Bu yüzden de aşırı ısınma ya da video uzunlukları konusunda endişelenmeye gerek yoktur.

Bir stok video çekerken çerçeveleme, yaratıcılığın devreye girdiği yerdir. Çünkü çerçeveleme yapmanın sonsuz sayıda yolu vardır ve bu da herkesin yaratıcılığına ve tarzına göre değişebilmekte- dir. Fakat iyi bir kompozisyon ve çerçeve oluşturmanın standart ve teknik yolları da tanımlanmıştır. Örneğin, görsel iletişimde “Dokuz Bölge Çizgisi” olarak ya da “1/3 Kuralı” olarak bilinen yöntem bunlardan biridir. Piyasada bulunan birçok kamera, bu dokuz bölge çizgi referansı ile çekim yapma seçeneğini kullanıcıya sunar. Bu yöntemin başka bir avantajı da kompozisyonda görüntünün düz ve dengeli olduğunu anlamak için kılavuz çizgi olarak da kullanmaktır.

Stok video siteleri için çekilen ve bu sitelere yüklenen tüm görüntüler, editoryal veya ticari videolar olarak iki türde etiketlenirler. Bu kullanım türlerinin farklılıklarını ve nerelerde kullanılmasının uygun olduğunu anlamak, sonuçların verimliliğini en yüksek seviyeye çıkarmak açısından önemlidir. Hemen belirtelim, stok video siteleri için hazırlanan tüm stok görüntülerinin, “ticari kullanım” amaçlı olarak her türlü yapımda kullanılabilir şekilde hazırlanması size bazı avantajlar sağlayacaktır. Videonun editoryal yerine ticari olarak etiketlenmesinin daha tercih edilebilir olmasının nedeni, editoryal bir videonun daha düşük fiyatlandırılmasıdır ve bu videoların yasal kullanım yönünden sınırlamaya tabi olmasıdır. Stok videonun “ticari kullanıma uygun” bir video olması için dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bunlardan bazıları; telif hakları korunan ya da gerekli izni alınmamış herhangi bir materyalin video içinde yer almaması, model izin formu bulunmayan bir modele videoda yer verilmemesi şeklinde sıralanabilir.

ISO, kameranın optik algılayıcısının ışık hassasiyetini belirten ayarıdır. ISO değeri arttıkça, algılayıcı ışığa karşı daha hassas hâle gelir ve görüntü daha aydınlık olur. Ancak bu durum görüntüde daha fazla dijital gürültü olmasına neden olur. Genel olarak dijital gürültüyü azaltmak için ISO değerinin mümkün olduğunca düşük tutulması gerekir. Her ne kadar ışığın yetersiz olduğu durumlarda yüksek bir ISO da çekim yapmak mantıklı gibi görünse de bir çok DSLR kamerada ISO değeri 1000’in üzerine çıktığında dijital gürültü son derece belirgin hâle gelir ve durum videolarınızın stok siteler tarafından reddedilmesine neden olur.

Diyafram açılıp kapanarak sensöre-algılayıcıya düşen ışık miktarını ayarlayan mekanizmaya verilen addır. Diyafram açıldığında, ışığın kamera sensörüne- algılayıcısına daha fazla geçmesini sağlar, kapandığında ise daha az ışığın içeri geçmesine olanak verir.

Stok video çekmek için hangi kameranın daha iyi olduğuna karar vermek zor bir seçim olabilir. Bir kameranın çekim kalitesinin “iyi” olduğunu anlamanın en kolay yollarından biri de “sensör-algılayıcı” boyutudur. Genel olarak büyük sensör-algılayıcı boyutu olan kameralar, daha iyi sonuçlar alınmasını sağlar.Kamera seçimi açısından bir başka önemli nokta da hafıza kartı üzerine kayıt yapan kameraların tercih edilmesidir. Bu şekilde dosyalar, hafıza kartlarından bilgisayara hızlı bir şekilde transfer edilir. 

Tanım olarak kameranın algılama sürecindeki değerlerin değişkenliği anlamına gelmektedir. Bu durum özellikle düşük ışık koşullarında bir çekim yapılırken görüntüde kumlanmayı (noise) ve beraberinde ayrıca homojen renk alanlarındaki (örn., gökyüzü ve gölgeler gibi) renk bozulmasını getirir. Dijital gürültü ISO değerini yükseltmek yerine diyaframı açarak veya sahneye daha fazla ışık ekleyerek önlenebilir.

Stok kelimesinden de anlaşılacağı gibi stok video, İnternette “depolanmış” hâlde bulunan, düşük fiyatlarla alınabilen ve tekrar tekrar kullanılabilme olanağı olan kısa videolar olarak tanımlanabilir. Stok videolar, genel bütüne uyumlu olan, bir nevi bütünü tamamlamaya yardımcı olabilecek çeşitli parçalar olarak düşünülmelidir.

Quicktime PHOTO JPEG dosya formatı nedir?

Quicktime PHOTO JPEG dosya formatı, dosya boyutunu küçültmek için videodan bazı bilgileri sıkıştırırken siler, yani “kayıplı” bir sıkıştırma yöntemidir. Fakat sıkıştırma oranı, diğer dosya formatlarından daha düşük olduğu için daha kaliteli bir dosya formatı olduğu söylenebilir. Bu yüzden Quicktime PHOTO JPEG dosya formatı, birçok stok site tarafından kabul edilen bir formattır ve stok videolar için bir nevi “endüstri standardı” hâline gelmiştir.

Netlik, stok video için dikkat edilmesi gereken bir başka noktadır. Birçok DSLR ve video kamerada net olmasını istediğiniz alanı belirlemeye yarayan kare bir kutu fonksiyonu vardır. Unutulmaması gereken bir durum, kameraların otomatik netlik özelliğinin çoğu zaman tatmin edici sonuçlar veremiyor olduğu gerçeğidir. Kameradaki bu otomatik netlik özelliği, dikkat edilmediği takdirde, videodaki net alanın ve odak noktasının çekim sırasında değişmesine sebep olabilir. Bu yüzden, çekime başlarken netliğin doğru olduğundan emin olarak otomatik netliği devre dışı bırakmak çok önemlidir. Çünkü kayıttayken kamera, otomatik olarak netliği yeniden ayarlamaya çalışabilir. Stok videolarda, alan derinliği de sık kullanılan bir yöntemdir. Alan derinliği ile etkili sonuçlar alınabilir.

Anahtar kelimenin önemi nedir ve anahtar kelime belirlemek için neler yapılır?

Videoların İnternet ortamına yüklenmesine başlanmadan önce yapılması gereken son bir şey daha vardır: Anahtar kelime belirlemek. Her gün milyonlarca insan stok sitelerde kendi projelerine uygun olan video dosyalarını aramaktadırlar. Videonun arama sırasında ne sıklıkta görüneceği anahtar kelimelerle yakından ilgilidir. Videoların, ilgili arama sonuçlarında çıkması ve böylece müşteriye ulaşması, videonun başarısını da belirler. Yani bir stok videonun stok sitelerdeki başarısı, yüklenirken girilen anahtar kelimelerle doğrudan ilişkilidir.

Beyaz ayar, dijital kameraların bir özelliği olup, kameraya “doğru beyaz” rengi referans vererek, diğer tüm renklerin bu referans renge göre ayarlanmasına yarar. Teknolojinin ilerlemesiyle artık günümüzdeki dijital DSLR kameraların otomatik beyaz ayar özelliği, oldukça güvenilir hâle gelmiştir ve çok iyi sonuçlar vermektedir. Doğru bir beyaz ayar yapıldığında diğer tüm renkler de buna göre doğru şekilde görünecektir. Eğer videodaki renkler mavi, turuncu ya da sarı ağırlıktaysa beyaz ayar doğru yapılmamış olabilir. Sahnedeki ışığın ya da çekimin yapıldığı mekânın değişmesi durumunda tekrar beyaz ayar yapılması gereklidir.

Çekim listesindeki konulardan bir tanesi olan test tüpü için set çekimi örneği nelerdir?

• Masasındaki test tüpleriyle çalışan bilim insanı.
• Test tüpünden örnek alan bilim insanı.
• Test tüpüne sıvı dolduran bilim insanı.

• İki test tüpünden birbirine sıvı aktaran bilim insanı.

• Test tüpünü kontrol eden bilim insanı.
• Dizili test tüpleri (farklı açıları).
• Makinede dönen test tüpleri.

• Makineye test tüpü yerleştiren bilim insanı.
• Test tüpünü kontrol ederek not yazan bilim insanı.

laboratuarda çekilebilecek videolara dair olası görüntüler nelerdir?

• Laboratuvarda çalışan bilim insanları.
• Mikroskopla çalışan bilim insanları.
• Laboratuvarda toplantı yapan bilim insanları.

• Laboratuvarda bilgisayar başında çalışan bir grup bilim insanı.

• Test tüpleriyle çalışan bilim insanı.
• Tüplerden örnek sıvı alan bilim insanı.
• Deney şişelerinin içindeki sıvıları kontrol eden bilim insanı.

• Bir test plakasına sıvı enjekte eden bir laboratuvar çalışanı.
• Laboratuvarda herhangi bir konu hakkında tartışan bilim insanları.
• Sıvıları birbirine karıştıran ya da tüplere döken bir bilim insanı.
• Laboratuvarda çalışanları yönlendiren bir ekip lideri.
• Elindeki kâğıttan sonuçlara bakan bir bilim insanı.