Spor Finansmanı Dersi 8. Ünite Özet

Spor Yönetiminde Finansman Örnekleri

Spor finansal olarak amatör ve profesyonel olarak iki durumda ele alınmaktadır. Amatör olarak adlandırılan sporun maddi boyutu, bütçelemesi, vergilendirmesi ve finansal göstergeleri profesyonel spora göre çok farklıdır. Amatör spor genelde federasyonlar ve devlet tarafından desteklenen, sosyal ve kişisel bir etkinlik aracı olarak kullanılmaktadır. Türkiye’nin spor yönetimi içerisinde finansal durumu değerlendirildiğinde devletçi bir yapının varlığı göze çarpmaktadır. Özerk yönetim anlayışının benimsendiği ancak çerçeve statü ile bu özerkliğin bir bakanlık ve bir genel müdürlük tarafından denetim altında tutulduğu kendine has bir anlayış mevcuttur. Türkiye’deki tek tam özerk spor federasyonu futboldur. Spor örgütlerinin finansal gelirleri; üyelik aidatları, bilet satışları, sponsorluk gelirleri, devlet destekleri, bağışlar, tesis gelirleri, ürün satışları, müsabaka ödülleri, oyuncu satışlarından elde edilen gelirler, spor okulları gelirleri vb. gibi diğer gelirlerden oluşmaktadır.

Spor alanındaki örgütlerin genel anlamda finansal durumları iki şekildedir;

• Dernekler statüsünde tamamen kazanç amacı olmayan bir yapı
• Profesyonel yapıda şirket veya ticari bir girişim anlayışı ile kurulan yapı

Her iki yapının da finansal durumları çok farklıdır. Futbol dışındaki branşların tamamı amatör olarak adlandırılmaktadır. Yeni amatör anlayış olarak nitelendirebileceğimiz bu anlayış dünyadaki örneklerinden farklıdır. Milyon dolarlık bütçelere sahip spor takımları Avrupa arenasında liglerde mücadele etse de ülkemizde amatör olarak kabul edilmektedir. Türkiye’de Amatör Sporun Finansal Yapısı Avrupa ve Asya arasında köprü görevi gören, doğusu Ortadoğu kültürü, batısı batı kültürü ile bezenmiş, Amerika’nın spor yönetimi anlayışını düşüncelerde yaşayan ancak kendine has dünyada tek diyebileceğimiz, merkeziyetçi-yarı özerk bir spor yönetim modelidir. Türkiye’de amatör sporun en üst kuruluşu Gençlik ve Spor Bakanlığıdır (GSB). Spor kulüpleri, 04.11.2004 tarihli ve 5253 sayılı Dernekler Kanunu ile 31.3.2005 tarihli ve 25772 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dernekler Yönetmeliğine göre fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulabilmektedir. Türkiye’de spor kulüplerinin dernek kimliğinde faaliyetlerini sürdürmelerinin en büyük nedeni, ticari faaliyette bulunmama dezavantajına karşılık, önemli vergisel avantajlardan faydalanıyor olmalarıdır.

Türkiye’de dernek şeklinde olan spor kulüpleri;

• Spor Kulübü (Dernekler Kanunu Madde: 1)
• Gençlik ve Spor Kulübü (Dernekler Kanunu Madde: 57/1)
• Kurum Kulübü

şeklinde örgütlenmişlerdir (Devecioğlu ve ark. 2012).

Amatör sporların Türkiye’deki finansal yapısına baktığımızda, dernek statüsünde olan “Gençlik ve Spor Kulübü” yapısı içerisinde olduklarını, gelir elde etmek için üye aidatları ve bağış gelirlerinden başka bir pazarlama faaliyeti yapamadıkları görülmektedir. Türkiye Futbol Federasyonunun amatör futbola ayırdığı bütçe ise 35 milyon TL’dir. Bu bütçe, hakem, görevli, tesis ve diğer harcamalar için ayrılan bütçeyi içermektedir. Amatör tüm federasyonların finansal olarak kaynağı olan Spor Genel Müdürlüğü 2015 yılı için Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile Spor Genel Müdürlüğüne 1.020.334.000 TL ödenek tahsis edilmiştir (http-2). Spor Genel Müdürlüğü (SGM), kendi yasası olan ve amatör sporların tamamına yön veren bir üst kuruluştur. Finansal açıdan düşünüldüğünde Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı kuruluş olarak bütçesinin tamamını bakanlıktan alır ve ilgili federasyonlar ile taşra teşkilatı denilen il müdürlükleri aracılığı ile Türkiye’deki bütün spor hizmetlerini yürütür.

Spor Genel Müdürlüğü’nün yaptığı işleri sıralayacak olursak (SGM);

• Vatandaşın ve gençlerin okul dışı fizik, moral güç ve yeteneklerini sağlayan beden eğitimi, oyun, cimnastik ve spor faaliyetlerini sevk ve idare etmek,
• Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bütün öğretim kurumlarının; yurtiçi ve yurtdışı spor faaliyetlerini programlamak, beden eğitimi ve spor faaliyetlerinin esaslarını tespit etmek, yürütmek ve bu faaliyetlere ait araç, gereç ve benzeri ihtiyaçları sağlamak,
• Okul dışı izcilik ve spor faaliyetlerini programlamak, düzenlemek, yönetmek ve gelişmesini sağlamak; spor idarecisi, antrenör, monitör, spor elemanları ve hakemleri yetiştirmek, eğitmek, sayılarını artırmak ve eğitim merkezleri kurmak,
• Sporcu ve spor kulüplerinin tescil, vize ve aktarma işlemlerini yapmak,
• Spor federasyonlarının kurulması ve spor dallarını belirlemek için gerekli usul ve esasları tayin ve tespit etmek,
• Beden eğitimi ve spor faaliyetleri için gerekli olan saha, tesis ve malzemeleri yapmak, yaptırmak, işletmek ve bu tesisleri vatandaşın istifadesine sunmak,
• Sporcu sağlığı ile ilgili tedbirleri almak, sporcu sağlık merkezleri açmak, açtırmak, işletmek, işletilmesine yardımcı olmak, sporcuların sigortalanması işlemlerini yapmak ve yaptırmak,
• Spor müsabakalarında milletlerarası kuralların ve her türlü talimatın uygulanmasını sağlamak
• Beden eğitimi ve spor alanında teknik bilgi ve spora ilgiyi artıracak yayınlar yapmak, faaliyetlerde bulunmak,
• Milletlerarası spor temas ve münasebetlerinde resmi merci görevi yapmak,
• Bu kanuna göre tescili yapılmış spor kulüp ve kuruluşları ile spor amacını taşıyan teşekkül, sporcu ve spor elemanlarını denetlemek,
• Başarılı sporculara ve çalıştırıcılara ayni ve nakdi yardım yapmak ve yapılmasını sağlamak, ödüllendirmek,
• Engelli bireylerin spor yapabilmelerini sağlamak ve yaygınlaştırmak üzere; spor tesislerinin engellilerin kullanımına da uygun olmasını sağlamak, spor eğitim programları ve destekleyici teknolojiler geliştirmek, gerekli malzemeyi sağlamak, konu ile ilgili bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları ile yayınlar yapmak, spor adamları yetiştirmek, özürlü bireylerin spor yapabilmesi konusunda ilgili diğer kuruluşlarla işbirliği yapmak,
• İlgili mevzuat ve bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak.

Özerk Federasyonlar Çerçeve Yasasına göre federasyonlar bütçelerini yaratacakları sponsorluk ve diğer gelirler ile desteklemek zorundadır. Bu nedenle çoğu federasyon gelir getirici birçok kalem arayışındadır. Reklam, sponsorluk ve yayın hakları bu gelir kalemlerinin en önemlisidir. Türkiye’de yasal olarak profesyonel olan tek sporun futbol olduğunu söylemiştik. Ancak işletme ve pazarlama faaliyetlerine bakıldığında, basketbol, voleybol gibi popüler sporların profesyonel olarak düşünülmesi gerektiği kaçınılmazdır. Profesyonel sporda her türlü mal, ürün ve sporcu üzerinden ticari faaliyetler sürdürülebilmektedir. Firmaların sponsorlukları sadece spor kulüplerine değil, stadlara, sporculara, tribün bölümlerine, müsabakalara veya TV programlarına olabilmektedir. Bu tür faaliyetlerin tamamı gelir kalemi olarak görülebilir. Futbol federasyonu 17.06.1992 yılında çıkartılan 3813 sayılı kanun ile tam özerk bir yapıya kavuşmuştur. UEFA finansal fair-play kriterlerinin uygulanması için 2009 yılından itibaren çalışmalara başlanmış ve 2012 yılını milat olarak belirlemiştir. UEFA 2012 – 2013 sezonundan itibaren uygulanmasını istediği kriterleri şu şekilde ifade etmiştir (http-6);

• Yöneticiler kulüp için ceplerinden harcama yapamayacak.
• Yöneticilere, şirket ortaklarına veya ilişkili şirketlere olan borçlar, 2012–13 sezonu kaynaklarına ödenecek.
• 2012-2013’ten itibaren kulüpler transfere gelirlerinden daha fazla harcama yapamayacak.
• Mali tablolarda parasal olmayan gelirler yer alırsa, (Örneğin, başkan veya ortakların borç verdiği paralar) bu gelirler futbol dışı gelir kabul edilecek ve kulüp gelirleri içinde sayılmayacak.
• Hiçbir futbolcu, kulüp ya da yasal otoriteye vadesi geçmiş borç bulunmayacak.
• Öz sermayenin eksiye düşmesine izin verilmeyecek. Kulüplerin başa baş noktasını yakalamalarına olanak sağlamak için kulüplerin belirli bir dönem zarar etmelerine izin verilecek.
• Futbolculara yapılacak ücret, maaş ve prim ödemeleri, toplam gelirin %70’ini geçemeyecek.
• Kulübün toplam borcu, toplam gelirinin %100’ünü geçemeyecek.
• Bütçesi 5 milyon Euro’nun altındaki kulüpler finansal kriterlerden muaf tutulacak.
• Kulüplerin ilişkili şirketleri ile yaptıkları her türlü ticari işlemde geçerli olan fiyatların piyasa emsallerinden oldukça yüksek veya düşük olması durumunda, bu rakamların gelir veya gider hesaplarına herhangi bir etkisi olmayacak, söz konusu işlem için bir emsal piyasa fiyatı bulunarak gelir ve giderin tespitinde bu fiyat dikkate alınacak.
• Kulüpler transfer ettikleri futbolculara ödeyecekleri bonservis ücretlerini, işlemin gerçekleştiği yılda tek seferde değil, futbolcu ile yapılan sözleşmenin süresi boyunca, amortisman mantığı içinde giderleştirecek. Ancak söz konusu oyuncunun sözleşmesi devam ederken satılması halinde oluşacak kâr veya zarar rakamı, içinde bulunulan senet dikkate alınacak.
• Kulüplerin altyapı, stadyum veya antrenman sahası gibi yatırım amaçlı harcamaları başa baş noktası hesaplamalarına dahil edilmeyecek.

Finansal fair-play kriterlerinin amacı: Kulüplerin gelir gider dengelerini sağlayarak borçlanmalarını engellemektir. Kurumsal yapı içerisinde kulüplerin mali yapılarını düzenlemek ve UEFA bünyesinde yarışmalara katılan kulüplerin aralarındaki rekabeti sürdürülebilir, dengeli ve kaliteli seviyeye getirmek asıl hedefidir. Spor kulüpleri Gençlik ve Spor Kulüpleri Yönetmeliği’ne göre dernek statüsünde kurulurlar. Ülkemizde şirketleşen spor kulüplerine bakıldığında Avrupa kulüpleri ile aynı yolla şirketleşen tek kulübün Beşiktaş Jimnastik Kulübü (BJK) olduğu görülmektedir. Kamu kurumlarının sportif yatırımları ve işletme modeli çoğu zaman döner sermaye, bazen iktisadi idari işletme, bazen de araştırma uygulama merkezi şeklinde yürütülmektedir. Türkiye’nin en büyük kapalı spor tesisi unvanına sahip merkezin olimpik kamp ve eğitim merkezi olarak unvanı ve olimpiyat bayrağı vardır. Merkezin amacı; spor bilimleri ve teknolojileri ile ilgili akademik çalışmalar yapmak, projeler geliştirmek, kurs ve seminerler düzenlemek, bu programlar ve uygulamalar aracılığı ile üniversitenin kamu kurum, kuruluşları, spor federasyonları, özel sektör ve uluslararası kuruluşlarla ilişkilerinin geliştirilmesine katkıda bulunmak, spor bilimlerinde bilgi üretimine yönelik imkânlar hazırlamak, araştırmalar yapmak, merkez içindeki yüzme havuzu ve diğer sportif alanları, stadyumu, kapalı spor salonunu, tenis kortlarını, açık hava spor tesislerini sportif amaçlı işletmek, kullanmak ve yönetmektir (http-7). Kamu kurumlarına bağlı tesis ve işletmelerin bünyesinde bulunan bu tür merkezlerin temel amacı, personeline ve bulunduğu bölgedeki halka hizmettir. Kâr amacı güdülmeyen mantıkta işletilir. Ancak döner sermaye ve iktisadi idari işletme olarak vergi verme yükümlülüklerinin olması nedeni ile yılsonu bilançolarında kâr elde etmiş olmaları önemlidir. Döner sermaye sisteminde çalışanlara pay ödenmesi için kâr elde edilmesi gereklidir. Pamukkale Üniversitesi, Spor Bilimleri ve Teknolojisi Araştırma ve Uygulama Merkezi, üniversite ve Denizli halkına sportif ve eğitimsel hizmetler sunmak amacı ile kurulmuştur. Merkezin amacı;

• Merkez içindeki olimpik yüzme havuz, küçük havuzu, fitness salonu, squash salonu, jimnastik salonu, dans salonu, fin hamamı, jakuzi ve benzeri sportif alanların işletilmesini, yönetimini, bakım ve onarımını, yeni sportif amaçlı aletlerin alımını, sportif malzeme alımını gerçekleştirmek,
• Sportif tesislerde istihdam edilecek personel ve stajyer öğrencilerin seçimini, kullanımını ve idaresini gerçekleştirmek,
• Spor bilim alanlarında temel ve uygulamalı araştırmalar yapmak, yeni araştırma yöntemleri geliştirmek, araştırmalar ile kuruluşlarca bu konularda yapılan projelere yardımcı olmak ve destek sağlamak,
• Multidisipliner araştırma projeleri geliştirilmesine ve uygulamaya aktarılmasına koordinatörlük yapmak ve yardımcı olmak,
• Araştırma ve geliştirme çalışmalarının çağdaş düzeyde yerleşmesi ve yaygınlaşması için gerekli önlemleri almak,
• Temel ve uygulamalı araştırma konularında çağdaş düzeyde bilimsel proje üretimi için gerekli önlemi almak,
• Lisans, lisansüstü, doktora öğrencileri ve spor bilimlerinde çalışan araştırmacılara, istediklerinde bilimsel standartlar içerisinde yardım ve destek sağlamak,
• Öğrencileri araştırmaya yöneltmek, araştırma anlayışı ve yöntemleri konusunda eğitim vermek ve öğrencilerin araştırma projelerinin uygulanmasına yardımcı olmak, imkânlar sağlamak, uygulamalar için ortam oluşturmak,
• Her düzeyde araştırıcının gelişimine yönelik eğitim programları, konferanslar, kurslar, seminerler, ulusal ve uluslararası kongreler düzenlemek, gerektiğinde bu çalışmalarla ilgili sertifikalar vermek ve faaliyetlerle ilgili yayınlar yapmak,
• Araştırmacılar arasında bilimsel proje yarışmaları düzenleyerek diğer yöntemlerle bilimsel çalışmaları teşvik etmek ve bu çalışmaların yaygınlaştırılmasını sağlamak,
• Yurtiçi ve yurtdışındaki benzer kuruluşlarla merkezin amacına yönelik müşterek çalışmalar yapmak ve bilgi alışverişinde bulunmak,
• Merkezin araştırma imkânlarını arttırmak ve bu konularda çalışmalar yapmak,
• Sporcuların sağlık kontrollerinin ve tedavilerinin yapılmasında, performans değerlendirilmesinde üniversitenin ilgili anabilim dalları ile iş birliğini sağlamak,
• Takımlara ve bireylere yönelik spor yaralanmalarından korunma, uygun ayakkabı, spor malzemesi ve koruyucu gereç kullanımı konularında eğitim ve danışmanlık hizmetleri vermek,
• Spora dönüş egzersiz ve antrenman programlarının düzenlenmesini sağlamak,
• Spor laboratuvarları kurmak, laboratuvar ve saha testleri ile sürat, kuvvet, dayanıklılık, reaksiyon zamanı tayini, sıçrama yüksekliği tespiti, esneklik ölçümleri, vücut kompozisyonu analizi, vücut yağ oranı ve ideal kiloyu belirlemek, sportif hareketlerin dinamik analizini yapmak,
• Bireylere ve takımlara yönelik performans analizi, oyun ve maç analizleri, teknik, taktik istatistiksel analiz, performans testlerini yorumlamak, antrenman programlarını oluşturmak,
• Doping merkezi kurulması, sporcu beslenmesi, anti-doping yaklaşımı, ergojenik yardımcılar, spor psikolojisi, uzman diyetisyenlerce sporcuya özel doğru beslenme önerileri, doping maddeleri ve sağlığa zararlı ilaçlardan korunma, doping olmayan performans artırıcı ilaçlar, vitaminler ve benzeri maddelerin doğru kullanımına yönelik konularda danışmanlık ve eğitim hizmetleri verilmesi ile stres, isteksizlik, kronik yorgunluk, sürantrenman, antrenmana uyum ve benzeri sorunlarda tıbbi destek sağlamak,
• Spor tesislerinin ortamlarının sağlığa uygunluğunu denetlemek, takibini yapmak ve bu konularda danışmanlık hizmetleri vermek,
• Çocuklarda spora uygunluk değerlendirmesi, branş seçiminde danışmanlık hizmeti ve yetenek testleri yapılmasını sağlamak,
• Yaşlılar için sağlıklı yaşamaya yönelik egzersiz programları hazırlamak,
• Yenilenme ve rehabilitasyon konusunda ihtiyacı olanlara destek sağlamak,
• Sportif branşlarda federasyonlarla koordineli olarak ulusal ve uluslararası yarışmalar ve etkinlikler düzenlemek,

Merkezin amaç ve faaliyetlerine yönelik olarak kamu kurum ve kuruluşlarına danışmanlık hizmeti vermek, ulusal veya uluslararası nitelikteki kongre ve konferanslara Yönetim Kurulunun önerisi ve Müdürün onayı ile temsilci ve/veya konuşmacı yollamaktır.