Finansal Yönetim 2 Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Türev Ürünler

1. Soru

Türev ürünler ve türev piyasaları tanımlayınız?

Cevap

Cevap: Finansal piyasalarda katılımcılarının karşılaştıkları finansal riskleri yönetmek amacıyla geliştirilen finansal araçlar türev ürünler, bu araçların alınıp satıldığı piyasalar da türev piyasalar olarak adlandırılmaktadır.


2. Soru

Türev ürünler hangi amaçlarla kullanılır?

Cevap

Türev ürünler genellikle spekülasyon, arbitraj ve riskten korunma (hedging) olmak üzere üç genel amaçla kullanılmaktadır.


3. Soru

Türev ürünlerin ne gibi faydaları olmaktadır?

Cevap

Türev ürünlerin uygun şekilde kullanılması, işletmeleri ve yapılan işlemleri, beklenmeyen piyasa hareketlerine karşı korur ve yapılan işlemleri ve manipülasyonları önler.


4. Soru

Spot piyasa tanımı nedir?

Cevap

Spot piyasalar, gerçekleştirilen alım satım işlemlerinde ödeme ve teslim yükümlülüğünün aynı anda veya çok kısa bir süre zarfında yapıldığı piyasalardır.


5. Soru

Türev piyasa tanımı nedir?

Cevap

Türev piyasalar, ilerideki bir tarihte teslimatı veya nakit uzlaşması yapılmak üzere herhangi bir malın veya finansal aracın, bugünden alım satımının yapıldığı piyasalardır.


6. Soru

Türev piyasalar neleri kapsamaktadır?

Cevap

Türev piyasalar, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin işlem gördüğü organize ve organize olmamış piyasaları ve buna benzer sözleşmelerin işlem gördüğü diğer organize olmamış piyasaları kapsamaktadır.


7. Soru

Türev ürün ne anlama gelir?

Cevap

Piyasa katılımcılarının karşılaştıkları finansal riskleri yönetmek amacıyla geliştirilen finansal araçlar türev ürünler olarak adlandırılmaktadır.


8. Soru

Türev ürünler nelerdir?

Cevap

Temel türev ürünler forward, future, opsiyon ve swaplar olarak sıralanırken bununla birlikte faiz oranları, döviz kurları, borsa endeksi, hisse senedi ve mal fiyatları na bağlı çok sayıda üründen söz edebiliriz.


9. Soru

Türev ürün piyasası hangi tarihe dayanır?

Cevap

Eski Yunan’da filozof Thales’in bahardaki zeytin hasılatı için yağhaneler üzerine kışın yaptığı ve günümüzdeki alım opsiyonlarına benzeyen pazarlıklar kayıtlardaki ilk vadeli sözleşmelerdir.


10. Soru

Türev ürün piyasası ilk ne zaman örgütlenmiştir?

Cevap

Daha çok kişisel işlemler olarak kalan türev işlemleri için ilk piyasa sayılabilecek örgütlenme 1730 yılında Japonya’nın liman kenti olan Osaka’da kurulan Dojima Pirinç Piyasası’dır.


11. Soru

Finansal türevler nasıl doğmuştur?

Cevap

1970’lerden itibaren finansal piyasalarda meydana gelen aşırı dalgalanmalar, faiz ve kur riskini beraberinde getirmiş ve finansal türevlerin doğmasına yol açmıştır. Finansal türevler, oluşan bu riskleri yönetme ve oluşan avantajlardan faydalanma amacıyla gelişmiştir.


12. Soru

Türev ürünler hangi amaçlarla kullanılmaktadır?

Cevap

Türev ürünler genellikle spekülasyon, arbitraj ve riskten korunma (hedging) olmak üzere üç genel amaçla kullanılmaktadır.


13. Soru

Spekülasyon ne anlama gelmektedir?

Cevap

Piyasanın değerledirilmesi ile oluşan beklentiler doğrultusunda risk üstlenilerek gelir elde etmek amacıyla yapılan işlemlerdir.


14. Soru

Spekülatörlerin amacı nedir?

Cevap

Spekülatörler, sözleşme konusu olan ürünü fiziki olarak elde etme amacı taşımayıp, düşük fiyata satın almak ve bu ürünleri gelecekte daha yüksek bir fiyattan satmak beklentisiyle türev piyasalarda yer alırlar.


15. Soru

Arbitraj ne anlama gelmektedir?

Cevap

Faiz oranı, döviz kuru veya emtia fiyatlarındaki farklardan yararlanmak amacıyla risk üstlenmeksizin farklı sözleşmelerin eşanlı olarak yapılmasıdır.


16. Soru

Arbitrajcılar ile spekülatörler arasındaki fark nedir?

Cevap

Arbitrajcılar, hiçbir riske katlanmadan bir finansal ürünün gelecekteki fiyatı ile günlük piyasa fiyatı arasındaki farktan yararlanarak kâr elde etmeye çalışırlar. Spekülatörler ise geleceğe yönelik fiyat belirsizliklerinin olduğu bir ortamda, gelecekteki fiyatları başkalarından daha iyi tahmin edeceklerine inanmakta ve bu doğrultuda risk üstlenmektedirler. Arbitrajcılar ile spekülatörler arasındaki en önemli fark, risk üstlenme bakımından olmaktadır.


17. Soru

Riskten korunma (Hedging) ne anlama gelmektedir?

Cevap

Nakit piyasada bulunulan bir pozisyondan oluşan risklerden türev piyasalarda pozisyon alarak korunmak.


18. Soru

Hedging amaçlı yatırımcılar hangi risklerden korunmak isterler?

Cevap

Korunma amaçlı işlem yapan yatırımcılar, sermaye piyasası aracı, kıymetli maden veya malı kullanan, bu ürünlerde pozisyon alan veya gelecekte teslimatını bekleyen, ancak ilgili ürünün fiyatında meydana gelebilecek olumsuz değişimlerden korunmak isteyen kişi veya kurumlardır.


19. Soru

Türev piyasaların faydası nelerdir?

Cevap

Türev piyasalar finansal piyasalarda dolaşan para için alternatif yatırım olanakları sunarak, hem paranın piyasalardaki dolaşım hızının artmasına, hem de piyasaya gelen bilgilerin fiyatlara daha hızlı yansımasına yol açar. Böylece piyasa etkinliğini arttırır.


20. Soru

Türev piyasaların spot piyasalara faydası nedir?

Cevap

Gelecekte oluşabilecek olumsuz fiyat hareketlerine karşı korunma imkanı olan piyasalarda, spot piyasada işlem gören mal veya kıymetlere olan yatırımcı ilgisini arttırması nedeniyle türev piyasalar, spot piyasanın daha likit olmasını sağlamaktadır.


21. Soru

Türev piyasaların getirileri nelerdir?

Cevap

Türev piyasalarda işlem spot piyasalara göre genelde daha düşüktür, dolayısıyla yatırımcıların maliyeti daha az olmaktadır. Ayrıca türev piyasalarda az sermaye ile pozisyon almak mümkündür. Türev ürünlerin işlemleri sırasında ödenen para sözleşmeye konu olan varlığın piyasa fiyatının önemli ölçüde altındadır. Dolayısıyla piyasa bilgisi olan, ancak sermayesi az olduğu için yeterince pozisyon alamayan veya kredili alım satım yapmak zorunda kalan yatırımcılara da küçük miktarda paralarla büyük pozisyonlar alma imkanı verir. Kazanç çok fazla olabileceği gibi, kayıp da bazen kontrata giriş tutarına bazen de çok yüksek tutarlara ulaşabilir.


22. Soru

Forward sözleşmeler ne anlam ifade etmektedir?

Cevap

Gelecekteki bir tarihte alım satımı gerçekleşecek olan, herhangi bir malın vadesi, fiyatı ve miktarının bugünden belirlendiği sözleşmelerdir.


23. Soru

Uzun pozisyon (long position) ve kısa pozisyon (short position) ne anlama gelir?

Cevap

Forward sözleşmelerde, sözleşmeye konu olan varlığı belirlenen tarihte ve belirlenen fiyattan satın almakla yükümlü olan taraf uzun pozisyon (long position) almış olur. Ürünü teslimat vadesi geldiğinde belirlenen fiyat ve miktarda satmakla yükümlü olan taraf ise kısa pozisyon (short position) almış olmaktadır.


24. Soru

Tezgahüstü Piyasa ne anlama gelmektedir?

Cevap

Bir borsanın (organize piyasa) ve ona bağlı takas kurumunun aracılığı olmaksızın, alıcı ve satıcıların kendi aralarında işlem yapmalarına imkan sağlayan esnek ve gayriresmi nitelikteki piyasadır.


25. Soru

Forward sözleşmelerin ne gibi özellikleri bulunmaktadır?

Cevap

• Sözleşmede önceden belirlenen ileri bir tarihte, alımı veya satımı yapılacak varlığın miktarı, teslim yeri belirtilir ve teslim fiyatı belirlenir. • Sözleşmede belirtilen şartlar altında, ilgili varlığın satıcı tarafından satılması, alıcı tarafından alınması zorunluluğu getirilir. • Forward sözleşmelerde, sözleşmenin gerçekleşme tarihine kadar, tarafların birbirine ödeme yapması söz konusu değildir. • Forward sözleşmeler, merkezi bir pazar yeri olmayan ve bankalarla müşterileri arasında gerçekleşen işlemlerdir. Forward işlemler, çeşitli iletişim araçları ile gerçekleştirilmekte ve fiyatlar müşterinin saygınlığına göre değişmektedir. Genellikle, ödemeler, sınır ötesi fiziki mal veya döviz gönderilmesi ile yapılmaz. Bunun yerine, işlemler, ilgili ülkelerdeki banka hesaplarına borç ve alacak kayıtlarının düşülmesi ile yapılır. • Forward sözleşmeler, standart sözleşmeler değildir. Sözleşme tarafları, mal ile ilgili tüm ayrıntıları serbestçe belirler. Sözleşmelerin iptal edilmesi tarafların mutabık kalmalarıyla mümkündür. Ayrıca, sözleşmelerin takas edilmesi de söz konusu değildir. Forward işlemler teslimle son bulur. • Forward sözleşmelerin tarafları, birbirlerini çok iyi tanıyan ve birbirlerine güvenen kişilerdir. Çünkü sözleşmelerin yerine getirilmesi, tarafların iyi niyetine bağlıdır. Bu nedenle, forward sözleşmeler, üçüncü kişilere devredilemez. Bunun sonucu olarak, forward sözleşmelerin ikincil piyasası bulunmamaktadır.


26. Soru

Forward sözleşmeler kaça ayrılır?

Cevap

Forward sözleşmeleri, faiz ve döviz forward işlemler olarak iki grupta incelemek mümkündür.


27. Soru

Forward faiz sözleşmeleri ne anlama gelir ve nasıl işletilir?

Cevap

Faiz oranı riskinden korunmak amacıyla kullanılan forward sözleşmeleridir. Bu sözleşme ile taraflar, belli tutardaki bir anaparaya, ileri bir tarihte, belli bir süre uygulanacak faiz oranı üzerinde anlaşırlar. Bu orana forward faiz oranı denilmektedir.


28. Soru

Forward faiz sözleşmeleri ne amaçla yapılır?

Cevap

Bu işlemlere taraf olanların amacı, kendilerini ilerideki faiz değişmelerine karşı korumaktır. Faiz gelirlerindeki aşırı düşmeleri önlemek veya ödenecek faiz tutarının artmasını önlemek için, forward faiz sözleşmeleri kullanılabilir.


29. Soru

Forward döviz sözleşmeleri ne anlama gelir?

Cevap

Forward döviz sözleşmeleri; dövizin ulusal para karşılığında, gelecekte belirli bir tarihte teslim edilmek şartıyla, alımı veya satımı için bugünden yapılan sözleşmelerdir.


30. Soru

Forward döviz sözleşmelerinin kazanımı nedir?

Cevap

Bu sözleşmeler, genellikle, yatırımcılara ileri bir tarihte, döviz kuru garantisi sağlamaktadır. Başka bir ifadeyle, vade sonundaki spot kur ne olursa olsun, değişimde uygulanacak kur, sözleşme tarihinde belirlenmiş olan vadeli kurdur. Forward döviz sözleşmeleri, belirli tutarda dövizin, belirli bir tarihte, belirlenmiş bir kurdan, belirlenen dövize çevrilmesini ve teslimini garanti eder. Böylece, ihracatçı ve ithalatçıların yaptıkları işlemlerde fiyat değişimlerinden doğan kur risklerinden korunma imkânı verir.


31. Soru

Futures sözleşmeler ne anlama gelmektedir?

Cevap

Futures sözleşmeler, belli nitelikteki ve miktardaki bir varlığın, gelecekte belirlenmiş bir tarihte ve belirlenmiş bir fiyattan alım ya da satımını düzenleyen anlaşmalar olarak tanımlanabilir. futures sözleşmeler bir varlığı gelecek bir tarihte belirli bir fiyattan almak veya satmak üzere yapı lan anlaşmalardır.


32. Soru

Forward ve futures sözleşmelerin farkı nedir?

Cevap

Forward sözleşmelerin aksine futures sözleşmeler organize bir piyasada işlem gören standart sözleşmelerdir. Futures sözleşmelerin tarafları birbirini tanımak zorunda değildir; tarafların birbirlerine olan yükümlülüklerinin yerine getirileceği borsa takas merkezi tarafından garanti edilmektedir.


33. Soru

Futures sözleşmeler hangi varlıklar üzerine yapılabilir?

Cevap

• Tarım ürünleri: Kakao, kahve, şeker, arpa, tohum, sığır, hindistan cevizi, mısır, pamuk, domuz, soya fasulyesi, buğday, ayçiçeği, pirinç, portakal, fıstık, patates, yün, pamuk ipliği, yün iplik, peynir, süt, yulaf, vb. • Metaller: Alüminyum, bakır, kurşun, magnezyum, nikel, kalay, çinko. • Değerli metaller: Altın, palladium, platin, gümüş. • Finansal araçlar: Döviz, hazine bonosu, faiz oranı, hisse senedi endeksi, hisse senedi. • Enerji ürünleri: Ham petrol, dizel, fuel oil, doğal gaz, benzin, propan. • Diğerleri: Gübre, sigorta(doğal afetlere karşı, mahsulün beklentilerin altında çıkmasına karşı), deniz ürünleri, ipek, kereste.


34. Soru

Dünyadaki futures piyasalarına örnekler veriniz?

Cevap

• Chicago Board of Trade (CBOT), • NewYork Futures Exchange (NYFE), • Chicago Merchantile Exchange(CME), • Singapore International Monetary Exchange (SIMEX), • Philadelphia Stock Exchange, • Toronto Stock Exchange, • London International Financial Futures


35. Soru

Futures sözleşmelerin özellikleri nelerdir?

Cevap

• Futures sözleşmeleri organize borsalarda alınıp satılırlar. Futures sözleşmeler, borsalarda kayıt altına alınırlar ve borsaların tespit ettiği varlıklar ve standartlar dışında future sözleşme düzenlenemez. • Futures sözleşmelerinde, sözleşmeye konu olan varlığın özellikleri, miktarı, vadesi standartlaştırılmıştır. • Futures sözleşmelerin amacı, sözleşmeye konu olan ürünün gelecekteki fiyatının alınıp satılmasıdır. Fiziki teslim nadiren söz konusudur ve sözleşmeler yönlü işlemle sona erer. • Futures sözleşmenin fiyatı, anlaşmanın yapıldığı tarihte belirlenir. • Futures sözleşmesine konu olan mallar alan ve satan tarafları yükümlülük altına sokar. • Futures sözleşmeler hamiline yazılıdır. Bu nedenle devredilebilir özellikleri vardır. • Future piyasalarda takas odası (clearinghouse) denilen bir organizasyon bulunmaktadır. Futures sözleşmelerde, sözleşmeye taraf olan kişilerin birbirini tanımaları gerekmemektedir. Tarafların hak ve yükümlülüklerini izleyen ve bir nevi garanti mekanizması olan takas odaları, işleyişi sağlar. Takas odalarının olmadığı piyasalarda taraflar birbirlerinin kredi riskini üstlenirken, futures piyasalarda bu risk takas odasının yönetimi altındadır. • Futures sözleşmelerde, günlük hesaplaşma ve teminat sistemi vardır. Vadeli işlem sözleşmelerinde alım satım yapmak isteyen yatırımcılar sözleşme bazında belirlenmiş olan teminatları yatırmak zorundadır. Teminat miktarı, takas odası tarafından belirlenir ve bu tutar, genellikle sözleşmenin %10’u kadardır. Bu teminata, başlangıç marjini denir. Başlangıçta yatırılan teminat belli bir düzeyin altına düşerse taraflardan teminatı tamamlamaları istenir.


36. Soru

Futures Sözleşmeler ile Forward Sözleşmeler Arasındaki Farklılıklar nelerdir?

Cevap

• Future sözleşmeler belirli merkezlerde kurulmuş organize borsalarda yapılırken, forward sözleşmelerde böyle bir organizasyona ihtiyaç yoktur. Sözleşme taraflar arasında yapılır. • Future sözleşmelerde, işlem konusu varlığın miktar ve teslim tarihi standart hale getirilmiştir. Sözleşmeler geneldir. Forward sözleşmelerde ise, miktar ve tarih tarafların ihtiyaçlarına göre belirlenir. • Borsaların tespit ettiği kıymetler dışında futures sözleşme yapılamazken, forward sözleşmeler her türlü varlık üzerine yapılabilir. • Forward sözleşmelerde diğer piyasa katılımcıları yapılan sözleşmeden habersizken, futures sözleşmeleri borsada şeffaf bir şekilde işlem görür. • Forward işlemlerde amaç, ürünün fiziki olarak tedarik edilmesi iken, futures işlemlerde sözleşmelerin alınıp satılarak ürünün gelecekteki fiyatının belirlenmesidir. • Forward işlemler, iki taraf arasında karşılıklı güvene dayalı olarak gerçekleştirilir. Futures işlemler piyasasında alıcı ve satıcılar birbirlerini tanımak zorunda değildir. Tarafların birbirlerine olan yükümlülüklerinin yerine getirileceğini, borsa takas merkezi garanti eder. • Futures sözleşmeler, tarafların kârını ya da zararını günlük olarak gerçekleştirmelerine imkan verirken, forward sözleşmeler ancak vade tarihinde yerine getirilir. • Bir forward işlemi gerçekleştirmek için belirli bir teminat yatırma zorunluluğu yoktur. Futures sözleşme yapabilmek için taraflar marjin adı verilen işlem konusu varlığın değerinin belli bir yüzdesini başlangıçta teminat olarak yatırmak zorundadır. • Forward sözleşmelerin devredilmesi söz konusu olmadığı için ikinci el piyasası yoktur. Futures sözleşmeler ise vade sonuna kadar tekrar alınıp satılabilir, dolayısıyla ikincil piyasası mevcuttur. • Forward işlemlerde, tarafların sorumluluğu vade sonuna kadar devam eder. Vade geldiğinde teslimat işlemi ile sona erer. Futures işlemlerde ise, sözleşmeyi likidite etmek (pozisyonu kapatıp teslimat zorunluluğundan kurtulmak) için taraflar sözleşme süresinin dolmasını beklemek zorunda değildir. Ters yönlü işlem ile pozisyonlarını kapatarak her an pozisyondan çıkabilirler.


37. Soru

Opsiyon sözleşmeleri nasıl tanımlanmaktadır?

Cevap

Opsiyon sözleşmesi, belli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), opsiyona dayanak varlık oluşturan belli miktardaki bir varlığı belli bir fiyattan (kullanım fiyatı) alma ya da satma hakkını, belirli bir prim karşılığında opsiyonu satın alan kişiye (buyer,holder) veren, ancak zorunlu tutmayan, buna karşın opsiyonun satıcısını (seller, writer) alıcı tarafından talep edilmesi halinde satmaya zorunlu tutan sözleşmedir.


38. Soru

Opsiyon alıcısı ve satıcısı nasıl tanımlanır?

Cevap

Opsiyon sahibi veya alıcısı, belli bir fyat veya prim karşılığında, satın aldığı opsiyon sözleşmesini, sözleşmede belirtilen süre içerisine veya vade sonunda, kullanım hakkına sahip olan taraftır. Opsiyon satıcısı ise opsiyonu alan kişiden tahsil ettiği prim karşılığında, opsiyonun vadesinde veya vadesi dolana kadar olan herhangi bir tarihte, opsiyona dayanak oluşturan belli miktardaki bir varlığı, opsiyonu alan yatırımcının talebi halinde belirli bir fiyattan alma yada satma yükümlülüğünü üzerine alır.


39. Soru

Avrupa ve Amerikan tipi opsiyon ne anlama gelmektedir?

Cevap

Avrupa tipi opsiyon sahibi hakkını (opsiyonu) sadece vade bitim tarihinde borsa tarafından belirlenen zaman diliminde kullanabilmektedir. Amerikan tipi opsiyonlarda ise opsiyon sahibi hakkını (opsiyonu) opsiyonun yazım tarihi ile vadesi arasındaki her hangi bir süre içinde kullanabilir.


40. Soru

Opsiyon pirimini belirleyen etkenler nelerdir?

Cevap

• Sözleşmeye konu olan varlığın piyasa fiyatı. • Kullanım fiyatı. • Vadeye kalan gün sayısı. • Sözleşmeye konu varlığın fiyatının değişkenliği (volatility). • Risksiz faiz oranı. • Kâr payları (Sadece hisse senetleri ve hisse senedi endeksleri için geçerlidir).


41. Soru

Swap sözleşmeleri nasıl tanımlanır?

Cevap

Tarafların belirli bir referans varlık veya tutar üzerinden hesaplanacak gelecekteki nakit akımlarının belirli bir zaman aralığında takas etmeleri işlemi.


42. Soru

Swap sözleşmelerinin getirileri nelerdir?

Cevap

Swap sözleşmeleri ile işletmeler, düşük maliyetli finansman bulmak, yüksek getirili varlıklar elde etmek, faiz ve döviz riskine karşı korunmak, kısa vadeli aktif/pasif yönetim stratejilerini tamamlamak, aracılık ücreti elde etmek ve spekülasyon yapmak gibi değişik amaçları hedefleyebilmektedirler. Aynı zamanda swap sözleşmeleri kâr elde etmek veya varlık ya da yükümlülükleri riskten korumak amacıyla da kullanılabilmektedir.


43. Soru

Para Swap Sözleşmelerindeki aşamalar nelerdir?

Cevap

Para swap sözleşmelerinde üç temel aşama bulunmaktadır. Bunlar; • Farklı paralara ihtiyaç duyan iki borçlu anapara tutarlarını değiştirirler. • Swap sözleşmesi süresince faiz ödemeleri değiştirilir. • Sözleşme sonunda anaparalar iade edilir.


44. Soru

Para Swap Sözleşmelerinin Kullanım Nedenleri nelerdir?

Cevap

• Para swap sözleşmeleri, başka bir ülkenin para birimi cinsinden yaratılmış olan borç veya alacakları aksi istikamette bir nakit akışıyla kur riskinden korumak amacıyla yapılır. • Başka bir para biriminden borçlanıp, sonrasında para swap sözleşmesi düzenleyerek bir yatırımcı daha düşük maliyetli fon temin edebilir. • Para swap sözleşmelerinin diğer kullanım nedenleri arasında, düşük kredi derecelendirmesi nedeniyle bazı piyasalara erişim olanağı bulamayan firma veya kuruluşların, bu olanağı bulabildikleri yerde kaynak yaratıp, para swapı işlemleriyle giremedikleri piyasalara erişim imkanına kavuşması ile yapılan yatırımların getirilerinin başka bir para birimine çevrilebilmesi sayılabilir.


45. Soru

Swap Sözleşmelerinin Avantaj ve Dezavantajları nelerdir?

Cevap

• Swap sözleşmelerinin en önemli avantajı işlemi yapan tarafların borçlanma maliyetini azaltması ve sermaye maliyetini düşürmesidir. • Swapların bir diğer avantajı ise değişken oranlı faizi, sabit oranlı faize çevirerek riski azaltmasıdır. • Swap işlemleri aynı zamanda, şirketlerin aktif ve pasif mevcutlarının korunması için de kullanılabilir.


91. Soru

Spot piyasalar terimi neyi ifade etmektedir?

Cevap

Spot Piyasalar: Ödeme ve teslim yükümlülüğünün aynı anda veya çok kısa bir süre zarfında yapıldığı piyasalardır


92. Soru

Türev piyasalar terimi neyi ifade etmektedir?

Cevap

Türev Piyasalar: Anlaşmanın bugünden yapıldığı ve
yükümlülüklerin gelecekteki bir tarihte yerine getirilmesini öngören piyasalardır.


93. Soru

Türev ürün ne demektir?

Cevap

Türev Ürün: Riski transfer etmek amacıyla kullanılan ve değeri bir başka finansal varlığın değerine dayalı olan finansal varlıklar


94. Soru

Hangi sözleşmeler türev ürün olarak nitelendirilir?

Cevap

Temel türev ürünler forward, future, opsiyon ve swaplar olarak sıralanırken bununla birlikte faiz oranları, döviz kurları, borsa endeksi, hisse senedi ve mal fiyatlarına bağlı çok sayıda üründen söz edebiliriz.


95. Soru

Türev ürünlerin fiyatı nasıl belirlenir?

Cevap

Türev ürünleri, değerleri bir başka finansal varlığın değerine dayalı olan enstrümanlar olarak tanımlayabiliriz. Daha açık bir ifadeyle türev ürünlerin fiyatı keyfi olarak değil, bağlı olduğu varlığın fiyatındaki değişikliklere göre oluşmaktadır.


96. Soru

Türev ürünler hangi piyasalarda işlem görmektedir?

Cevap

Söz konusu ürünler organize borsalarda işlem görebilecekleri gibi banka ile müşterileri arasında tezgah üstü piyasalarda da alınıp satılabilmektedir.


97. Soru

Türev ürünler hangi amaçlarla kullanılır?

Cevap

Türev ürünler genellikle spekülasyon, arbitraj ve riskten korunma (hedging) olmak üzere üç genel amaçla kullanılmaktadır.


98. Soru

Spekülasyon nedir?

Cevap

Spekülasyon: Piyasanın değerledirilmesi ile oluşan
beklentiler doğrultusunda risk üstlenilerek gelir elde etmek amacıyla yapılan işlemlerdir


99. Soru

Arbitraj nedir?

Cevap

Arbitraj: Faiz oranı, döviz kuru veya emtia fiyatlarındaki farklardan yararlanmak amacıyla risk üstlenmeksizin farklı sözleşmelerin eşanlı olarak yapılmasıdır.


100. Soru

Hedging ne demektir?

Cevap

Korunma (Hedging): Nakit piyasada bulunulan bir
pozisyondan oluşan risklerden türev piyasalarda pozisyon alarak korunmak olarak tanımlanır.


101. Soru

Türev piyasaların finansal piyasalar üzerindeki olumlu etkileri nelerdir?

Cevap

Türev piyasalar finansal piyasalarda dolaşan para için alternatif yatırım olanakları sunarak, hem paranın piyasalardaki dolaşım hızının artmasına, hem de piyasaya gelen bilgilerin fiyatlara daha hızlı yansımasına yol açar. Böylece piyasa etkinliğini arttırır.


102. Soru

Türev piyasaların spot piyasalar üzerindeki olumlu etkileri nelerdir?

Cevap

Gelecekte oluşabilecek olumsuz fiyat hareketlerine karşı korunma imkanı olan piyasalarda, spot piyasada işlem gören mal veya kıymetlere olan yatırımcı ilgisini arttırması nedeniyle türev piyasalar, spot piyasanın daha likit olmasını sağlamaktadır.


103. Soru

Uzun pozisyon nedir?

Cevap

Uzun Pozisyon: Sözleşmeye konu olan varlığı belirlenen tarihte ve belirlenen fiyattan satın alma yükümlülüğüdür.


104. Soru

Kısa pozisyon nedir?

Cevap

Kısa Pozisyon: Sözleşmeye konu olan varlığı belirlenen tarihte ve belirlenen fiyattan satma yükümlülüğüdür.


105. Soru

Forward sözleşmelerinin çeşitleri nelerdir?

Cevap

Forward sözleşmeler, her tür malla ilgili yapılabilir ve yapıldıkları ürünlere göre çeşitlere ayrılabilirler. Bununla birlikte, forward sözleşmeler genellikle, döviz ve faiz üzerine yapılmaktadır. Bu nedenle forward sözleşmeleri, faiz ve döviz forward işlemler olarak iki grupta incelemek mümkündür.


106. Soru

Futures sözleşme ne demektir?

Cevap

Futures sözleşmeler, belli nitelikteki ve miktardaki bir varlığın, gelecekte belirlenmiş bir tarihte ve belirlenmiş bir fiyattan alım ya da satımını düzenleyen anlaşmalar olarak tanımlanabilir.


107. Soru

Forward sözleşmeler ile futures sözleşmeler arasında ne fark vardır?

Cevap

Future sözleşmeleri esasen standart hale getirilmiş forward sözleşmelerdir. Forward sözleşmelerin aksine futures sözleşmeler organize bir piyasada işlem gören standart sözleşmelerdir. Futures sözleşmelerin taraf­ları birbirini tanımak zorunda değildir; taraf­ların birbirlerine olan yükümlülüklerinin yerine getirileceği borsa takas merkezi tarafından garanti edilmektedir.


108. Soru

Opsiyon sözleşmesi ne demektir?

Cevap

Opsiyon sözleşmesi, belli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), opsiyona dayanak varlık oluşturan belli miktardaki bir varlığı belli bir fiyattan alma ya da satma hakkını, belirli bir prim karşılığında opsiyonu satın alan kişiye veren, ancak zorunlu tutmayan, buna karşın opsiyonun satıcısını alıcı tarafından talep edilmesi halinde satmaya zorunlu tutan sözleşmedir.


109. Soru

Swap sözleşmesi ne demektir?

Cevap

Swap Sözleşmeleri: Tarafların belirli bir referans
varlık veya tutar üzerinden hesaplanacak gelecekteki nakit akımlarının beliri bir
zaman aralığında takas etmeleri işlemidir.


110. Soru

Swap işlemlerinin yapılması hangi durumlarda gerekli olmaktadır?

Cevap

Swap işleminin yapılmasına şu farklılıklar neden olabilmektedir :
• Belirli dövizlere erişebilme yeteneği veya erişme güçlükleri.
• Değişken faizli fon sağlayabilme yeteneğine karşın sabit faizli fon sağlamada karşılaşılan sorunlar.
• Belirli bir döviz üzerinden elde edilebilen ihracat ve diğer kredilerin varlığı ve faklı bir döviz cinsinden fon edinme zorunluluğu.
• Belirli bir piyasada birincil borçlanma için gerekli likiditenin bulunmaması.
• Bazı piyasalarda erişilen vadelerin kısalığı.
• Taraf­ların farklı finans piyasalarında farklı kredi değerliliklerine sahip olmaları.
• Farklı finansal piyasalarda kurumsal ve yapısal faklılıkların bulunması


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi