Çocukları Tanıma Ve Değerlendirme Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Etkili bir görüşmecinin özellikleri arasında neler yer alır?

Etkili bir görüşmeci başkalarının söyleyeceklerini merak eder, ilgisini gösterir, dinler ve karşısındakinin konuşmasını teşvik eder.

Görüşme nedir?

Görüşme, en genel hâliyle başka insanları anlama işi olarak tanımlanabilir. Başka bir ifadeyle, bilgiye gereksinim duyulan bir konuda, bilgi toplamaya çalışan bir araştırmacı ile görüşleri olan kişi arasındaki söyleşi ya da sohbettir. 

Görüşme sürecindeki taraflar kimlerdir?

Görüşmede “görüşmeci” (görüşmeyi yapan kişi) ve “kaynak kişi” (görüşülen kişi) olmak üzere iki taraf bulunur.

Görüşmeler hangi açılardan sınıflandırılmaktadır?

Görüşmeler genellikle görüşmenin amacına, görüşmeye katılanların sayısına, kapsanacak konuların derinliği ve çeşitliliğine, görüşme yapılacak kişilere, her bir katılımcıya ayrılacak süre ve oturum sayısına ve görüşmenin ne oranda yapılandırıldığına göre sınıflandırılmaktadır. 

Katılımcı sayısına göre görüşme türleri nelerdir?

Görüşmeler, katılımcı sayısına göre bireysel ve grupça görüşme olmak üzere iki türde gerçekleştirilebilir.

Bireysel görüşme nedir?

Bireysel görüşmelerde, görüşmeci ve görüşülen kişi baş başa olur. Bu tür görüşmeler ikili görüşme şeklinde de tanımlanabilir.

Grup görüşmesi nedir?

Grup görüşmelerinde bir görüşmeci ve birden fazla görüşülen kişi vardır. Belli bir konu üzerine görüşler ortaya konur ve konu tartışılır.

Görüşmeler yapılandırılma düzeyine göre kaça ayrılır? Bunlar nelerdir?

Görüşmelerin ne derece yapılandırıldığına göre ise yapılandırılmamış, yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmış görüşme olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır.

Yapılandırılmamış görüşme nedir?

Yapılandırılmamış görüşme bazı araştırmacılar tarafından informal söyleşi ya da etnografik görüşme olarak da isimlendirilmektedir. Bu görüşme türü genellikle görüşmeciye büyük bir esneklik ve hareket serbestliği imkânı tanır. Ayrıca doğal ortamda gerçekleştirilen gözlemler sırasında kendiliğinden ve anlık olarak gelişen bir görüşme türüdür. Bazı durumlarda kaynak kişi (görüşülen kişi) kendisiyle bir görüşme yapıldığının farkına bile varmayabilir. Doğal olarak gelişen bir sohbet olarak algılanabilir çünkü önceden bir hazırlık yapılarak belirlenen sorular sorulmamaktadır.

Yapılandırılmamış görüşme tekniğinin sınırlılıkları nelerdir?

Yapılandırılmamış görüşmelerin önemli bir sınırlılığı her katılımcıdan elde edilen verilerin birbirinden farklı olmasıdır. Önceden belirlenen sorular çerçevesinde bir akış izlenmediği için her görüşme bir öncekinden farklı olacaktır. Dolayısıyla sistematik bir düzende toplanmayan bu verileri gruplamak ve analiz etmek zor ve zaman alıcıdır.

Yarı yapılandırılmış görüşmenin amaçları nelerdir?

Yarı yapılandırılmış görüşmenin amacı (1) genel kavram ve düşüncelerin anlamını açıklığa kavuşturmak; (2) bir görüşe sahip olmaya ya da bir davranışı sergilemeye neden olan ögeleri belirlemek; (3) karmaşık tutumları sınıflandırmak ve (4) insanları belli bir davranışa sevk eden güdüleyici unsurları açıklamaktır.

Yapılandırılmış görüşmeler nasıl gerçekleştirilir?

Yapılandırılmış görüşmelerde, görüşmeci önceden belirlenmiş bir senaryoyu takip eder. Sorulacak sorular önceden açık bir şekilde yazılmıştır ve hangi sırayla sorulacağı da belirlenmiştir. Araştırmacının yapması gereken tek şey bu sırayı izlemektir.

Yapılandırılmış görüşme neden birden fazla görüşmeci kullanılması gereken durumlar için ideal bir yöntemdir?

Yapılandırılmış görüşmelerde, görüşmeci önceden belirlenmiş bir senaryoyu takip eder. Sorulacak sorular önceden açık bir şekilde yazılmıştır ve hangi sırayla sorulacağı da belirlenmiştir. Araştırmacının yapması gereken tek şey bu sırayı izlemektir. Ancak bu özelliği yapılandırılmış görüşmeleri nicel bir araştırma aracı yapmaya yetmez. Verilen yanıtlar açık uçlu olduğu, yani katılımcı kendi istediği biçimde, derinlikte ve kendi cümleleriyle yanıt verdiği için bu yolla toplanan veriler nitel veri olarak değerlendirilir. Diğer görüşme türleriyle karşılaştırıldığında, görüşmecinin sahip olması ve kullanması gereken yeterlikler daha azdır. Dolayısıyla birden fazla görüşmeci kullanılması gereken durumlar için ideal bir yöntemdir.

Çocuklarla görüşme yaparken nelere dikkat edilmelidir?

Çocuklarla görüşme yapabilmek için görüşmecinin, çocukların nasıl düşündükleri ve iletişim kurdukları konusunda temel bilgiye sahip olması gereklidir. Çocukların düşünceleri, bilişsel, dilsel ve duygusal gelişimlerine bağlıdır. Bundan dolayı görüşmeci çocuklarla görüşme yaparken onların bilişsel, dilsel, duygusal ve psikososyal gelişimleri dikkate alınarak sorular hazırlamalıdır. Görüşmeci, görüşme esnasında çocuğa odaklanıp onun ortamda kendini rahat hissetmesini sağlayacak düzenlemeyi önceden yapması gerekmektedir. Çocuklarla görüşme yaparken öncelikle görüşmenin ne amaçla yapıldığı anlatılmalıdır. Çocuklarla görüşmede açık uçlu ya da dolaylı sorular sormak daha etkili olabilmektedir. 

Odak grup görüşmesi nedir?

Odak grup görüşmesi, küçük bir grup katılımcıyla belirli bir konu üzerine gerçekleştirilen görüşmedir. Görüşmeci belli sorular sorarak katılımcı gruptaki bireylerden cevapları toplar. Katılımcı grubu genellikle 4 ile 6 kişiden oluşur ancak bu sayı bağlama ve araştırma amacına göre 12’ye kadar çıkabilmektedir. Görüşme süreci bir ile iki saat arasında zaman alır. Görüşme, katılımcıların kendilerini rahat hissedecekleri bir toplantı odasında ve bir toplantı yöneticisinin rehberliğinde gerçekleştirilir. Toplantı yöneticisi dışında not tutmak amacıyla araştırma grubundan bir kişinin daha bulunmasında fayda vardır.

Birebir (bireysel) görüşmeyle karşılaştırıldığında odak grup görüşmelerinin avantajları nelerdir?

Birebir görüşme ve gözlemle karşılaştırıldığında, odak grup görüşmeleri daha az zaman ve maliyet gerektirir ayrıca daha hızlı sonuç verir. Odak grup görüşmelerinde iki saat içinde küçük bir bütçeyle birden çok kişiden veri toplanabilir.

Odak grup görüşmelerinde yöneticilerin kısa bir giriş yaparken dikkat etmeleri gereken konular nelerdir?

Odak grup görüşmesini yönetirken yöneticilerin kısa bir giriş yapmaları görüşmenin akışı açısından önemlidir. Bunu yaparken yöneticilerin dikkat etmesi gereken konular şunlardır: • Kısa bir hoş geldiniz konuşması yapılması, • Görüşülecek konunun kısa bir özetinin yapılması, • Görüşme ilkelerinin belirtilmesi, • Açılış sorusunun sorulması.

Görüşme sürecinin aşamaları nelerdir?

Görüşme sürecinin aşamalarışunlarıdır: 1. Amaçların belirlenmesi 2. Görüşmenin tasarımı 3. Görüşmenin gerçekleştirilmesi 4. Ses kaydının/Konuşmaların deşifre edilmesi 5. Verinin çözümlemesi 6. Verinin doğrulaması 7. Görüşmenin raporlaştırılması.

Görüşme yönteminin üstünlükleri nelerdir?

Görüşmeye ilişkin üstünlükler şunlardır: • İncelenen konuyu bütünüyle anlamaya olanak tanır. Beklenen yanıtlar alınana kadar açıklamalar yapılarak görüşmecinin konu hakkındaki tüm düşünceleri ve deneyimi elde edilebilir. Örneğin, nicel araştırmalarla bir çocuk oyununu hangi yaş gruplarının daha çok oynadığı belirlenebilir. Ancak, aynı oyunu neden veya nasıl oynadıkları görüşmelerle daha iyi aydınlatılabilir ve buna göre çocukların bedensel ve zihinsel gelişimlerini destekleyecek yeni verilere ulaşılabilir. • Bazı araştırma konuları için önceden geliştirilmiş standart bir ölçek bulunmayabilir ve görüşme yeni bir ölçek geliştirme sürecine girmeden ayrıntılı veri toplamaya olanak tanır. • Nicel yöntemlerle toplanan verilerin geçerliğini ve güvenirliğini onaylamak ya da o veriler üzerine yorum yapabilmek için kullanılabilir. • Araştırmacılar tarafından önceden belirlenmiş kategorilerden birini seçtirmek yerine, katılımcıların görüşlerini kendi cümleleriyle ifade etmelerine olanak sağlar. Gerekirse ek sorular sorularak, kaynak kişinin görüşleri hiçbir yanlış anlamaya neden olmayacak biçimde öğrenilebilir. • Görüşmeyle ulaşılan bilgilerin inanılırlığı daha yüksektir. • Görüşmeciye ayrıntıya inebilecek ek sorular sorma olanağı tanır. Kaynak kişinin soruyu istenen düzeyde anlayıp anlamadığını belirleyerek gerekirse açımlama yapabilmeyi sağlar. • Görüşmeciye kaynak kişinin belirtebileceği önceden planlanmamış konular üzerine eğilebilme ve beklenmedik yönlere sapma esnekliğini sağlar.

Görüşme yönteminin sınırlılıkları nelerdir?

Görüşme yönteminin sınırlılıkları şunlardır: • Bazı durumlarda katılımcılar öyle düşünmeseler bile görüşmeciyi memnun edecek ya da etik olarak doğru olan şeyler söyleme eğiliminde olabilirler. Örneğin çocuklar, diş fırçalama alışkanlığıyla ilgili bir soruya, gerçekte öyle olmasa da, görüşmecinin kendisi hakkında kötü bir yargıya sahip olmaması için günde iki kere dişlerini fırçaladığını belirtebilirler. • Anket gibi nicel araçlarla karşılaştırıldığında ulaşılabilecek bilgiler, görüşmeci ve kaynak kişi arasındaki iletişimin düzeyine ve kişiliklerine daha bağlıdır. Kaynak kişinin belirteceği görüşler görüşmecinin sergileyeceği basit bir kişilik özelliğine ya da bir soruyu ifade ediş biçimine göre değişebilir. • Katılımcılar daha sonra pişmanlık duyacakları şeyler söyleyebilirler. • Etkili ve verimli bir görüşme gerçekleştirebilmek için iyi bir görüşmecinin bilgi, deneyim ve iletişim becerilerine sahip olması gerekir. Aynı anda birden çok görüşmecinin kullanılması gereken araştırmalarda bu yeterliklere sahip insan kaynağı kısıtlılığı yaşanabilir. • Görüşmecileri eğitmek pahalı ve zaman alıcı olabilir. • Görüşme süreci pahalı ve zaman alıcı olabilir. Nicel yöntemlerle karşılaştırıldığında, aynı sürede çok daha az sayıda katılımcıyla görüşme gerçekleştirilerek veri toplanabilir. • Görüşmeyle toplanan verilerin çözümleme ve yorumlama yapabilmek için hazır hâle getirilmesi (deşifre etme ve sınıflandırma gibi) nicel verilere göre çok daha zaman alıcı bir süreçtir. • Raporlaştırma aşamasında araştırmacının eğilimine göre daha öznel olabilir. Hangi doğrudan alıntıların seçileceğine göre raporun yorumları değişebilir.

Görüşme yaparken farklı türde işlevler için kullanılabilecek soru türleri nelerdir?

Görüşme yaparken farklı türde işlevler için kullanılabilecek soru türleri şunlardır: Doğrudan, yönlendirici, varsayımlı, yönsüz, açık uçlu, kapalı uçlu ve açımlayıcı sorular.

Genel olarak görüşme yaparken izlenmesi gereken ilkeler nelerdir?

Genel olarak görüşme yaparken izlenmesi gereken ilkeler şunlardır: • Görüşmeyi gerçekleştirmeden önce mutlaka randevunuzu teyit edin. Bu amaçla görüşmeden üç gün önce telefon ya da e-posta ile katılımcılara görüşmeyi hatırlatın. • Görüşme sırasında kötü sürprizlerle karşılaşmamak için öncesinde uygun bir görüşme rehberi hazırlayın. • Görüşme öncesinde kendinizi tanıtın ve araştırmanın amacını kısaca açıklayın. • Görüşmenin gizliliği hakkında bilgi verin. Katılımcıların isimlerinin araştırma raporunda yer almayacağını ve haklarının korunacağını açıklayın. • Görüşme öncesinde katılımcının neden bu görüşmeye seçildiklerini ve görüşmenin yaklaşık olarak ne kadar süre alacağını belirtin. • Görüşme kayıt altına alınacaksa görüşmenin kayıt altına alınması konusunda katılımcılardan izin isteyin. • Görüşme öncesinde ve sırasında ses kayıt cihazının düzenli çalışıp çalışmadığını kontrol edin. • Görüşme sırasında sade ve anlaşılır bir dil kullanmaya özen gösterin ve teknik kelimeler kullanmaktan kaçının. • Görüşme sorularının yeteri kadar anlaşılmadığını düşündüğünüz zaman ya da sorulara yeterli cevap alamadığınızda sorularınızı farklı şekilde tekrar sorarak katılımcıların açımlayıcı cevaplar vermesini sağlayın. • Görüşme sırasında katılımcıların sözel olmayan jest, mimik ve beden duruşu gibi davranışlarını da gözlemleyin ve buna göre gerekiyorsa görüşme içeriğini bu gözlem sonuçlarına göre tekrar düzenleyin. • Görüşmede katılımcılar soruları cevapladıktan sonra veya uygunsa öncesinde başka görüşmelerdeki kişi ya da grupların belirttiği görüşleri katılımcılara sorun. • Görüşmede katılımcıların görüşlerini eleştirmeyin ayrıca kendi görüşlerinizi de mümkünse paylaşmayın. • Katılımcıların kendilerini rahat hissedebilecekleri samimi bir ortam yaratın. • Katılımcılardan daha iyi cevaplar almak için uygun düzeyde bir samimiyet kurmak için katılımcılara isimleriyle hitap edin. • Kapalı uçlu ‘Evet-Hayır’ şeklinde sorular sormaktan kaçının. • Katılımcıların konudan uzaklaşmalarını engelleyin. • Görüşme sonunda, katılımcılara teşekkür edin ve görüşme sonuçlarını paylaşacağınızı belirtin. Bunun için katılımcıların sonuçları nasıl almak istediklerini (e-posta veya adrese posta gönderme) sorun. • Görüşme sonunda ses kayıt cihazını kontrol edin ve görüşmenin kaydedildiğinden emin olun.