Sosyal Güvenlik Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sosyal güvenlik teknikleri nedir? 

Teknik, Latince kökenli bir kelime olup; kelime anlamı usul, yordam, metot, yöntem icra yoludur. İnsanlığın karşı karşıya olduğu muhtemel ya da mutlak tehlikelerin sonuçlarına karşı tedbir arayışı, kişileri ve toplumları bu yönde birtakım yollar, yöntemler ve metotlar bulmaya yöneltmiştir. Sosyal güvenliğin tarihi gelişimi içinde bulunan bu yol, usul, yöntem ya da tekniklere “sosyal güvenlik tekniği” adı verilir (Yazgan, 1977: 6-15). Sosyal güvenlik teknikleri, sosyal güvenlik sağlamak amacı ile kullanılan yollar yöntemlerdir.

Bireysel tasarruf tekniğinin sosyal güvenlik garantisi sağlama bakımından yeterliliğini belirleyen faktörler nelerdir? 

• Yeterli tasarruf yapmaya imkan verecek seviyede yüksek gelire sahip olma,

• Tehlikeler ve zararlarının farkında olma ve tasarruf etme bilincinin varlığı,

• Yeterli tasarruf yapılmasına imkân verecek kadar tehlikesiz geçen sürenin varlığı 

• Tehlikenin şiddeti ve yol açtığı zararın büyüklüğü

olarak sıralanabilir.

(Özel) Sigorta Tekniği nedir? 

Özel sigorta bir sosyal güvenlik tekniği olarak doğmamıştır. Özel sigorta mala yönelik tehlikelere karşı bir güvenlik tekniği olarak doğmuş, ancak zaman içerisinde sosyal güvenlik alanında da bir teknik olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Tasarruf Tekniği nedir? 

Tasarruf özünde bir fedakârlıktır. Tasarruf etmek kişinin harcanabilir gelirinin bir kısmından gelecekte karşılaşabileceği sıkıntılar ya da yapmayı düşündüğü yatırımlar nedeniyle vazgeçmesi ve harcamaması olayıdır. Bu yönü ile tasarruf bir fedakârlıktır. Kişiler türlü amaçlarla tasarruf ederler. Tasarruf sosyal güvenlik sağlamak amacı ile de kullanılmıştır. Tasarruf bir teknik olarak insanlığın bulduğu en eski hatta ilk sosyal güvenlik tekniğidir denilebilir. Ancak, tasarruf tekniği günümüzde de hâlâ sosyal güvenlik ihtiyacını karşılamakta kullanılan bir tekniktir.

Organize olmayan sosyal yardımlaşma hangi şekillerde gerçekleşir? 

Organize olmayan sosyal yardımlaşma çeşitli şekillerde gerçekleşir; (i) Kişiden kişiye yardımlaşma, (ii) Aile içi yardımlaşma, (iii) Hemşehrilik yardımlaşmaları, (iv) Ülke çapında yardımlaşmalardır.

Kurumsallaşmanın sağladığı faydalar nelerdir? 

Kurumsallaşma sosyal yardımlaşma alanında birçok fayda sağlar. Kurumsallaşmanın sağladığı faydalar, bugüne kadar gelen tarihî yüzlerce yıla uzanan kurumların yaşamasını mümkün kılmıştır.

Bu faydalar şu şekilde sıralanabilir:

• Kurumsallaşma yardım miktarının daha büyümesini sağlamıştır,

• Kurumsallaşma yardım yapılma zamanını kısaltmıştır,

• Kurumsallaşma yardım alanlar ile yardım yapanların karşı karşıya gelmesinin olumsuz psikolojik etkilerini azaltmıştır,

• Kurumsallaşma yardım yapmak isteyenler ile yardım alanların karşılaşmasını kolaylaştırmıştır,

• Kurumsallaşma yardımların suiistimalini engellemiş, yardımların yerine ve ihtiyaç sahiplerine ulaşmasına katkı sağlamıştır,

• Kurumsallaşma kişilerin yardım yapma ömrünün uzamasını sağlamıştır,

• Kurumsallaşma elden ele yardımların olumsuz psikolojik etkilerinin ortadan kaldırılmasına katkı sağlamıştır.

Özel sigortanın ayırt edici unsurları nelerdir? 

Özel sigortanın ayırt edici unsurları şu şekilde sıralanabilir: Özel sigorta;

• İsteğe bağlıdır,

• Kâr amacı güder,

• İflas riski vardır,

• Primli sistemdir,

• Prim ile sağlanan yardım arasında bir doğru orantı vardır ve

• Özel girişim (serbest teşebbüs) faaliyetidir

Sosyal sigortanın temel ilkeleri nelerdir? 

• Zorunlu olması,

• Kamu sigortası olması,

• Primli bir sistem olması,

• Ödenen primle sağlanan yardım arasında bir bağın olmaması,

• Bütün sosyal riskleri kapsaması,

• Kâr amacı gütmemesi,

• Devletin garantisi altında olmasıdır.

Sosyal yardım tekniğinin unsurları nelerdir? 

Sosyal yardım tekniğinin unsurları aşağıda sıralanmaktadır.

• Muhtaçlara yönelik sosyal güvenlik sağlamada kullanılır,

• Muhtaçlık kontrolüne dayalı yardım yapılır,

• Yardımlar karşılıksız yapılır,

• Devletçe yönetilir ve denetlenir.

Türkiye'de maaş almak için vatandaşların başvurduğu yöntemler nelerdir? 

Maaş almak için vatandaşların başvurduğu yöntemlerden bazıları şunlar:

• Babası ya da annesinin emekli maaşını alabilmek için cinsiyet değiştirip, pembe nüfus kağıdı alıyorlar

• Oğlunun dini nikahlı hanımı (gelini) ile anlaşmalı resmi nikah yaparak öldükten sonra emekli maaşlarının geliniyle oğluna kalmasını sağlıyorlar

• Annesinden ve babasından kalan maaşları aldığı gibi, boşandığı eşinden nafaka, kendi özel sigortasından maaş alarak her ay dört maaşla geçiniyorlar

• Bakıma muhtaç derecede hasta, dul ve emekliye yaşadığı süre bakmak şartıyla evlenip, karşılığında emekli maaşı alıyorlar

• Emekli Sandığından emekli birinci kocasının dul maaşını aldıktan sonra BağKur ya da SSK’dan emekli ikinci kocasının dul maaşını alarak çifte maaşla yaşıyorlar.

• Emekli maaşı yüksek ve ek gösterge alan dul ve emekli erkeklerle evlenerek hayatlarını garantiye alıyorlar.

• Ölümcül hastalığı bulunan yüksek maaşlı kişilere yurtdışından eş getirterek evlilik yaptırıyorlar, hastanın ölümünden sonra emekli maaşını paylaşıyorlar.

• Çeyiz parası altında 2 yıllık aylıkları peşin olarak almak için anlaşmalı evlilik yapıp boşanıyorlar.

“Geleneksel sosyal güvenlik teknikleri” ile “Çağdaş sosyal güvenlik teknikleri” arasında fark nedir? 

“Geleneksel sosyal güvenlik teknikleri” gönüllülük esasına dayalı olarak işler. Kişiler bu imkânı olmayan tekniklerdir. Bu yetersizlikler, çağdaş sosyal güvenlik tekniklerinin doğuşuna zemin hazırlamıştır. “Çağdaş sosyal güvenlik teknikleri” ise geleneksel sosyal güvenlik tekniklerine göre önemli nitelik farklılıklarına sahiplerdir. Çağdaş sosyal güvenlik tekniklerinde sosyal güvenlik kişilerin isteğine, izanına, basiretine ya da kültürüne bağlı tutulmamıştır.

Kusursuz sorumluluk nedir? 

Objektif sorumluluk ya da sebep sorumluluğu, kusurlu sorumluluğun temel unsurları olan kusur ve hukuka aykırılığın bir koşul olmaktan çıktığı sorumluluk türünü ifade eden bir hukuk terimidir. İlke olarak zarara sebep olma düşüncesine dayanır.

bireysel sosyal güvenlik teknikleri nedir? 

Bireylerin başkalarından yardım ve destek almaksızın kendi sosyal güvenliklerini sağlamak amacıyla geliştirdikleri teknikler, bireysel sosyal güvenlik teknikleridir.

Sosyal yardımlaşmada kurumsallaşma olarak ortaya çıkan kurum ya da teknikler nelerdir? 

Sosyal yardımlaşmada kurumsallaşma kendi içinde çeşitlilik göstermiştir. Bu amaçla ortaya çıkan üç kurum ya da üç teknikten söz edilebilir. Bunlar (i) Vakıf, (ii) Dernek ve (iii) Sandık şeklinde ortaya çıkan kurumlardır.

Teavün (Orta) Sandığı nedir? 

İhtiyaç anında, muhtaç durumda bulunan üyelere mali destek vermek üzere, genellikle aynı meslek veya sanayideki kişiler tarafından meydana getirilen, primli sisteme göre işleyen yardımlaşma sandıklara Teavün (Orta) Sandığı denir.

Büyük Sayılar Kanunu nedir? 

Büyük Sayılar Kanunu Tesadüfi bir değişkenin uzun vadeli kararlılığını belirleyen ihtimal teorisidir. Tesadüfi olarak gerçekleşen bir olay çok sayıda tekrar edildiği zaman şans faktörü ortadan kalkar ve her ihtimal için beklenen ortalama sonucu verir. Yazı ve tura gibi iki yüzü olan paranın çok defa atılması halinde her ikisinin gelme ihtimali % 50 veya çok yakın bir değerdir.

Gelişmiş ülkelerde, sosyal güvenlik programları çalışan nüfusun % kaçını içine almaktadır?

Gelişmiş ülkelerde, Batı Avrupa ülkeleri başta olmak üzere sosyal güvenlik programları çalışan nüfusun %65 ve daha fazlasını kapsamına aldığı hâlde, gelişmekte olan ülkelerde bu oranın %20’lere kadar düştüğü görülmektedir. Hatta işsizlik sigortası bakımından bu oran Asya-Pasifik ülkelerinde %6.3, Sahra Altı Afrika ülkelerinde ise yalnızca %1.1 dir.

Mütevelli Heyeti nedir? 

Vakıf şartnamesine uygun olarak vakfı idare etmek üzere tayin olunan kimselerden oluşan kurula Mütevelli Heyeti denir.

Organize olmayan sosyal yardımlaşmalar nasıl gerçekleşir? 

Organize olmayan sosyal yardımlaşmalar:

• Sosyal yardımlaşma ve dayanışma duygusu ve kültürünün zayıf veya kuvvetli olup olmamasına,

• Kişilerin hayat ve toplumun refah seviyesinin yüksek olup olmamasına,

• Yardıma muhtaç olanlarla yardım yapma gücü olanların karşılaşma şanslarına, bağlı olarak gerçekleşir.

Tamamlayıcı sosyal sigortalar nedir? 

Sosyal sigorta tekniği olarak uygulamaya konulan bir başka teknik tamamlayıcı (ek, munzam, ilave) sosyal sigorta tekniğidir. Tamamlayıcı sosyal sigorta tekniği, sosyal sigorta kapsamında bulunanların ayrı bir kanunla yine zorunluluk esasına dayalı bir sigorta sistemi içine alınması ile ortaya çıkar. Munzam (ek) sosyal sigorta olarak da adlandırılan bu teknik, sosyal sigorta kapsamında olan sigortalıları zorunlu olarak ek bir sosyal sigorta kapsamına alır. K