Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları 2 Dersi 4. Ünite Özet

Basit Sorgulamalar

Basit sorgu işlemleri MapInfo Professional’da hem manuel seçim araçları hem de Sorgu menüsünde bulunan Seçim Diyaloğu kullanılarak yapılır. Seçim Diyaloğundan yapılan sorgular tek bir kolon temel alınarak yapıldığı için basit sorgular olarak adlandırılır.

Manuel Seçim İşlemleri

MapInfo Professional’da harita üzerinden ya da öznitelik verileri üzerinden ana araç çubuğunda bulunan seçim araçları yardımıyla manuel seçimler yapılabilir.

1. Seç Aracı: Harita üzerinden ya da veri sayfası üzerinden sadece bir defade bir kayıt seçmek için kullanılır. Objeye ya da kayda bir defa tıklanması yeterlidir.
2. Dikdörtgen Seçim Aracı: Bu araçla bir dikdörtgen alan çizilir ve bu alanın içinde kalan objeler seçilir.
3. Çember Seçim Aracı: Çizilen çember içerisinde kalan objeler seçilir. Çember çizilirken yarıçapı durum çubuğunda görüntülenir.
4. Poligon Seçim Aracı: Harita üzerinde tıklanarak bir poligon çizilir ve poligonu belirtmek için çift tıklanır. Çizilen poligon içinde kalan objeler seçilir.
5. Sınır Seçim Aracı: Bir alan içinde kalan objeler seçilir. Bu seçim aracının kullanılabilmesi için hem alan katmanının hem de alanların içinde objeleri bulunan katmanın seçilebilirliği açık olmalıdır.
6. Seçimi Kaldır Aracı: Yapılan seçimleri temizlemek için kullanılır.
7. Seçimi Ters Çevir Aracı: Bu araç ile seçilen obje ya da kayıtlar ters çevrilir yani seçilen kayıt ve objeler dışında kalanlar seçilir.
8. Grafik Seçimi: Grafik pencereleri içindeki kayıtları seçer. Seçilen kayıtlar harita üzerinden de seçilir.

Seçim Diyaloğu

Seçim diyaloğu, tek bir katmanda bir kolondan ya da birden fazla kolondan sorgulama yapılan penceredir. Bu pencerede basit düzeyde sorgulamalar yapılır.

Sayısal Kolonlarda Sorgulama

F2 tuşu kullanarak Türkiye_İl tablosunun veri sayfasına bakıldığında 21 adet kolon görüntülenir. Nuf-2012 kolonunda Türkiye’deki illerin 2012 yılındaki nüfusu görülmektedir. Nüfusu 1.000.000’un üzerinde kaç il vardır ve bu iller hangileridir? Sorusuna seçim yaparak cevap verilir.

Karakter Kolonlarda Sorgulama

Karakter kolonlardan yapılan sorgular sayısal kolonlardan yapılan sorgulardan daha farklıdır. Karakter kolonlardan yapılan sorgularda aranacak bilgi tırnak işareti “içinde yazılır. Örneğin Türkiye’deki doğal göller sorgulanmak istendiğini düşünün. Türkiye_Gol tablosunun veri sayfası incelendiğinde göl tiplerinin yazılmış olduğu bir kolon görülür.

Birden Fazla Kolon Sorgulama

Seçim diyaloğunda birden fazla kolondan da sorgulama yapılabilir. Bunun için operatörler açılır listesinden And ya da Or operatörlerinin kullanılması gerekir.

Örneğin Türkiye’deki barajların 500 km’den daha büyük olanları hangisidir diye sorulduğunda Türkiye_Gol tablosundaki hem karakter olan TIPI, hem de sayısal olan ALAN_KM2 kolonlarından seçim yapılması gerekmektedir.

Like Operatörü ile Sorgulama

Eğer bir kolon içerisinde seçmek istediğimiz karakter veya karakterler var ise Like operatörü kullanılır. Bu operatörün kullanımı ile örnekler aşağıdaki gibidir.

• Kolon Adı “%A” ifadesi ile sonu A ile biten kayıtlar,
• Kolon Adı like “%A” ifadesi ile A ile başlayan kayıtlar,
• Kolon Adı like “%A%” ifadesi ile içerisinde herhangi bir yerde A içeren kayıtlar,
• Kolon Adı not like “A%” ifadesi ile A ile başlamayan kayıtlar bulunur.
• Kolon Adı like “%A_” ifadesi ile sondan önceki harfi A olan kayıtlar bulunur. Bu ifadedeki altçizgi herhangi bir karakter olabilir.
• Kolon Adı like “_A_” ifadesi ile 3 harfli olup ortadaki harfi A olan kayıtlar bulunur.
• Kolon Adı like “%A_A% ifadesi ile kelimenin içerisinde iki A arasında tek karakter olan kayıtlar bulunur.

Tarih ve Zaman Kolonunda Sorgulamalar

Tarih ve zaman verileriyle sorgulama yapılırken istenen bir tarih ve/veya istenen zaman aralığındaki kayıtlar seçilir. Zaman ve tarih verileriyle sorgulama yaparken dikkat edilmesi gereken nokta verilerin formatıdır. Zaman verileri girilirken 24’lük sisteme göre zamanın ifadesi yazılmalı (19:30) ya da 00-12 arasında karşılığı (07:30- 00.000 PM) AM (öğleden önce) ve PM (öğleden sonra) ifadeleriyle birlikte yazılmalıdır. Her iki yazımda da veri sayfasında 12’lik sisteme göre gösterilecektir, koşulun da buna göre yazılması gerekir.

Kompleks (SQL) Sorgulamalar

MapInfo Professional’da kompleks sorgulamalar SQL Seçim Diyaloğu kullanılarak yapılır. Bu diyalog sayesinde SQL (Structured Query Language-Yapısal Sorgulama Dili) fonksiyonlarının tamamı gerçekleştirilebilir. Büyük veri yığınlarından sadece belirli nitelikleri taşıyan veriler seçilebilir. Obje içeren tablolardaki kayıtlar için SQL, bu objelere ait coğrafi özellikleri sorgulama imkânı sağlar. MapInfo sorgulama fonksiyonları aynı zamanda birbirleri ile çakışan ya da bir objenin içerisinde bulunan diğer objelerin sorgulama işlemleri de gerçekleştirilebilir. Örneğin, bir ilde doğal gaz hattı geçen mahalleler sorgulanabilir. Bu sorguyu yapabilmek için hem doğalgaz hattı tablosuna hem de mahalleler tablosuna ihtiyaç vardır. İkisi arasında bir bağlantı kurularak sonuçta tek bir tablodan seçim yapılır.

SQL Seçim Diyaloğu ve Seçim Diyaloğu Arasındaki Farklar

• Seçim diyaloğu tek bir tablodan seçim yapar. SQL Seçim Diyaloğu ise iki tablo arasında coğrafi bağlantı kurar ancak yine bu bağlantıyı kullanarak tek bir tablodan seçim yapar.
• Seçim diyaloğundan farklı olarak SQL Seçim Diyaloğu’nda bir tablonun kolon ya da kolonlarından gruplama işlemi yapılabilir.
• SQL Seçim Diyaloğunda birden fazla kolonda sıralama yapılabilir. Seçim diyaloğunda ise tek bir kolonda sıralama işlemi yapılır.
• SQL Seçim Diyaloğunda gösterilecek kolonlar kutucuğu bulunur. Burada sorgu sonucunu ilgilendiren ve yalnızca görüntülenmek istenen kolonlar seçilerek sorgu sonucu kolon bazında daraltılabilir. Aynı zamanda bu bölüme fonksiyonlar ve toplamlar açılır listelerinden ifade eklenerek bu ifadeler sorgulama sonucunda gelen veri sayfasına kolon olarak eklenebilir. Örneğin; fonksiyonlar açılır listesindeki SphericalArea komutu ile objelerin alan bilgileri veri sayfasında görüntülenir. Ancak eklenen bu kolonlar geçicidir. Tablo MapInfo’da kapatıldığında kaybolurlar.
• SQL Seçim Diyaloğunda Toplamlar açılır listesi bulunmaktadır. Bu liste içerisinde yapılan sorgularda kullanılacak toplam, ortalama, sayma gibi fonksiyonlar bulunur.

Coğrafi Fonksiyonları Kullanarak Sorgulama

SQL sorgulamalarında, SQL seçim diyaloğunda bulunan fonksiyonlar açılır listesiyle coğrafi hesaplamalar da yapılabilir. Örneğin; objelerin uzunlukları, alanları, koordinatları (nokta objesinin koordinatı tek olduğu için hesaplanabilir, çizgi ve alan objelerinde ise sadece merkez noktalarının koordinatları) çevresi vs. hesaplanarak kolona yazdırılabilir. Ancak unutulmamalıdır ki sorgu sonucunda eklenen bu kolonlar geçici kolonlardır. Seçim tablosu farklı kaydedilmediği sürece kolon kalıcı hale gelmez. Tablo kapatıldığında kolon silinecektir.

Coğrafi İlişki Kurarak Sorgulama

SQL Seçim Diyaloğunun Seçim Diyaloğundan en büyük farkı iki tablo arasında coğrafi açıdan veya kolon eşleştirme yaparak ilişki kurmak ve bu şekilde sorgulama yapmaktır. Bu bölümde önemli olan tablolar arasında ilişki bulunmasıdır. Burada yapılacak olan işlem x tablosunun y tablosu ile şu şekilde bir ilişkisi var diyebilmek ve bu ilişkiyi kullanarak sorgulama yapmaktır.

Örneğin; elimizde Eskişehir’in mahalle sınırları ve elektrik direkleri olduğunu varsayalım. Kırmızıtoprak Mahallesi içerisinde bulunan elektrik direklerini seçmek isterseniz bu işlemi Seçim Diyaloğu kullanarak yapamazsınız. Çünkü seçim diyaloğu ilişkilendirme yapamaz. Yapılmak istenen sorguda hem mahalleler tablosuna hem de elektrik direkleri tablosuna ihtiyaç vardır. Burada kurulacak olan ilişki mahalleler elektrik direklerini kapsar ya da elektrik direkleri mahallelerin içindedir olmalıdır.

Ortak Kolon Eşleştirerek Sorgulama

Bazı durumlarda seçim yapılacak tablolar ilişkilendirilerek seçim yapılırken coğrafi bağlantı kurulamaz. Böyle durumlarda veri sayfasından bir ilişki kurmak gerekir.

Mekansal Kesişim Gösteren Objeleri Sorgulama

SQL Seçim Diyaloğunda birbiri ile kesişen katmanlardan da seçim yapabilirsiniz. Örneğin; x tablosundaki objelerle kesişen y tablosundaki objeler sorgulanabilir.