Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları 2 Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Coğrafi Bilgi Sistemleri nasıl tanımlanabilir?

Coğrafi Bilgi Sistemlerini kısa adıyla CBS’yi, yeryüzüne ait bilgileri belirli bir amaca yönelik olarak toplama, bilgisayar ortamında depolama, güncelleştirme, kontrol etme, analiz etme ve görüntüleme gibi işlemlere olanak sağlayan bir bilgisayar sistemi olarak tanımlamak mümkündür. Coğrafi Bilgi Sistemleri Dünya üzerindeki çevresel, ekonomik, demografik, toplumsal vb. sorunların çözümü için mekâna dayalı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere oluşturulmuş, coğrafi veri, analiz ve yöntemler bütünüdür. Literatürde Geographical Information Systems (GIS) olarak da karşımıza çıkmaktadır.

Coğrafi Bilgi Sistemleri neden ortaya çıkmıştır?

CBS, harita destekli uygulamalardan mümkün olan en iyi şekilde yararlanmayı ve analiz etmeyi sağlamaktadır. Harita üzerindeki bilgiler grafiksel olarak ifade edilebildiğinden konuma dayalı grafik ve grafik olmayan nitelikleri açıklayan bilgilerin bir bütün içinde aynı sistemde toplanıp analiz edilmesi gereği CBS’nin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Coğrafi veriler nedir ve tip olarak kaça ayrılırlar?

Coğrafi veriler, belirli bir mekân ile ilişkilendirilen verilerdir. Coğrafi olmayan öznitelik bilgiler ise harita üzerindeki nesnelerin özelliklerini ve detaylarını içeren bilgilerdir. Coğrafi veriler noktalar prensibi mantığı ile işleyen, yeryüzünde bulunan nesnelerin nokta, çizgi ve alan olarak temsil edildiği, nesnelere ait öznitelik bilgilerini içeren vektör veri ve görüntülerin küçük parçalara ayrılarak grid adı verilen hücreler ile temsil edildiği raster veri tipi olmak üzere ikiye ayrılır.

MapInfo Professional yazılımı ne işe yarar?

MapInfo Professional yazılımı birbiriyle ilişkili mekânsal ve öznitelik verileri oluşturmak, düzenlemek, görselleştirmek ve analiz etmek için kullanılan, akıllı çözümler sunan bir masaüstü coğrafi bilgi sistemi yazılımıdır. Gelişmiş veri içeriğiyle GeoDatabase formatlarına doğrudan erişim sağlar. Ayrıca CAD formatlarını, veriyi dönüştürmeye gerek kalmadan kullanabilir. Gelişmiş haritalama, grafikleme ve tematik haritalama yöntemleriyle verileri en iyi şekilde görselleştirebilir ve analiz edebilir. MapInfo’nun çıktı seçenekleri ölçekli ve profesyonel çıktılar hazırlanmasına olanak sağlar. MapInfo ürünlerinin Türkçe olması, geliştirilmeye açık olması ve CBS kavramını tam anlamıyla kapsıyor olması nedeniyle bugün CBS pazarında en çok tercih edilen ürünler arasında önemli bir yer tutmaktadır.

MapInfo’da tablo nedir ve ne işe yarar?

MapInfo’da, bir veri takımına tablo denir ve bir MapInfo tablosu satır ve sütunlardan oluşan tablosal veridir. Bu veriler veri sayfası penceresinde görüntülenir. Tablo aynı zamanda bu tablo ile ilişkili coğrafi bilgiler yani nesneler içerebilir ve harita penceresinde görüntülenir. Bu yüzden MapInfo ile bir tabloyu değişik yollarla görüntülemek mümkündür. Aynı zamanda bu tablosal veriler grafik olarak da görüntülenebilir. Mesela abone verileri ile çalıştığınızı düşünün. Abone listesini veri sayfası penceresinde, coğrafi pozisyonlarını harita üzerinde ve tükettikleri enerji miktarını da grafik penceresinde görebilirsiniz. Bütün bu pencerelerin tamamı tek bir tablodan oluşabilir.

MapInfo’da proje dosyalarında yer alan dosyalardan .tab ve .dat uzantılı olan dosyalar neyi ifade eder?

“.tab” uzantılı dosya, tablonuzun yapısını tanımlar. Verinizi içeren dosyanın formatını açıklayan küçük bir yazı dosyasıdır. “.dat” dosyası ise tablosal verinizi içerir.

MapInfo Professional yazılımı arayüzünde yer alan “Araç Çubukları” ne işe yarar? 

Araç Çubukları MapInfo Professional’da üzerinde araçların bulunduğu, hızlı işlem yapılmasını sağlayan çubuklardır.

MapInfo Professional yazılımı arayüzünde yer alan “Katman Kontrolü” ne işe yarar?

Katman Kontrolü grafik objeleri bulunan tabloların görüntülenip kontrol edildiği penceredir.

MapInfo Professional yazılımı arayüzünde yer alan “Harita Penceresi” ne işe yarar?

Harita Penceresi grafik objelerin görüntülendiği penceredir.

MapInfo Professional yazılımı arayüzünde yer alan “Veri Sayfası Penceresi” ne işe yarar?

Veri sayfası Penceresi, tabloların öznitelik bilgilerinin görüntülendiği penceredir.

MapInfo Professional yazılımı arayüzünde yer alan “Durum Çubuğu” ne işe yarar?

Durum Çubuğu koordinatın, mesafenin, ölçeğin, hangi katmanın düzenlenen ve seçilen olduğu bilgisinin, gösterildiği çubuktur. Diğer çubuklar gibi yeri değiştirilemez, sabittir.

 MapInfo ekranının sol alt köşesinde bulunan Durum Çubuğu’nda yer alan “Mesafe” seçeneği ne işe yarar?

Mesafe, aktif harita penceresinin orta noktasından pencerenin sağ ve sol kenarlarına olan gerçek uzaklığı gösterir.

MapInfo ekranının sol alt köşesinde bulunan Durum Çubuğu’nda yer alan “Ölçek ve Kartografik Ölçek” seçeneği ne işe yarar? 

“Ölçek ve Kartografik Ölçek” haritanın ölçeğinin iki farklı türde görüntülenmesini sağlar.

MapInfo ekranının sol alt köşesinde bulunan Durum Çubuğu’nda yer alan “Koordinat” seçeneği ne işe yarar?

Koordinat seçeneği harita penceresi üzerinde hareket edildiğinde imlecin X ve Y koordinatlarını gösterir.

MapInfo ekranının sol alt köşesinde bulunan Durum Çubuğunda yer alan “Düzenlenen” ve “Seçim” seçenekleri ne işe yarar?

Durum çubuğunda yer alan “Düzenlenen” o anda düzenlenebilirliği açık olan üzerinde düzenleme yapılan katmanı ve “Seçim” üzerinde seçim yapılan katmanı gösterir.

Raster veri konumlandırma işlemi nedir?

Taranmış kâğıt üzerinde bulunan haritaların, hava fotoğraflarının ve uydu görüntülerinin belirli bir projeksiyona göre enlem ve boylam değerleri girilerek dünya üzerindeki yerini tanımlamak için yapılan işleme raster veri konumlandırma denir. Böylece raster bir görüntü üzerinde x ve y değerleri öğrenilebilir, üzerinde yapılan çalışmalar koordinatlı bir şekilde gösterilebilir.

Raster görüntü formatları nelerdir?

Birçok formatta bulunabilen raster görüntü formatları şunlardır: *.alg; *.ecw; *.jp2; *iws; *.url; *j2k; *.bil; *.sid; *.gen; *.adf; *.img; *.ntf; *.tif; *.grd; *.grc; *.bmp; *.gif; *.tga; *.jpg; *.pcx; *.ers; *.png; *.psd; *.wmj; *.emf; *.map

MapInfo içerisinden koordinatlandırma penceresine gitmek için hangi pencere açılmalıdır?

MapInfo içerisinden koordinatlandırma penceresine gitmek için, Tablo Menüsü > Raster > Raster Koordinatlarını Değiştir seçeneğinden koordinatlandırma penceresi açılır.

Imaj koordinatlandırma penceresinde yer alan Kontrol Noktaları neyi ifade eder? 

Kontrol noktaları, İmaj koordinatlandırma işlemi yaparken imaj üzerinde tıklanarak oluşturulan, koordinat değerlerinin girileceği noktalardır.

Imaj koordinatlandırma penceresinde yer alan Kontrol Noktaları için ifade edilen “Etiket” neyi ifade eder?

Etiket, kontrol noktasına verilen adı göstermektedir. Başlangıç olarak Nk1, Nk2, Nk3, ... şeklinde MapInfo Professional otomatik olarak kontrol noktalarını adlandırır. Gerekli görüldüğünde bu adlar değiştirilebilir

Imaj koordinatlandırma penceresinde yer alan Kontrol Noktaları için ifade edilen “Hata (piksel)” neyi ifade eder?

Hata (piksel), kontrol noktalarının piksel bazında ne kadarlık bir sapma (hata) yaptığını göstermektedir. İmaj koordinatlandırma işleminde üç kontrol noktası tanımlandığında hata payı hesaplanmaz. Ancak 4. nokta eklendiği anda MapInfo Professional hata miktarını otomatik olarak hesaplar.

 Imaj koordinatlandırma penceresinde yer alan “Ekle”, “Düzenle”, ”Kaldır” ve “Bul” butonları ne işe yarar? 

Ekle butonu; İmaj koordinatlandırma penceresindeki üst kutuya kontrol noktası eklenmesini sağlar. Düzenle butonu; İmaj içerisine eklenmiş olan kontrol noktalarının üzerinde düzenleme yapılmasını sağlar. Kaldır butonu; İmaj içerisine eklenmiş olan kontrol noktalarının kaldırılmasını sağlar. Bul butonu; İmaj içerisine eklenmiş olan kontrol noktalarını bulmayı sağlar.

Imaj koordinatlandırma penceresinde yer alan ‘+’ ve ‘’ butonları ne işe yarar?

“+” butonu; İmaj koordinatlandırma penceresindeki imaj görüntüsüne yaklaşmaya yarar. Pencerede bulunan dikey ve yatay kaydırma çubukları aracılığıyla bu butonu beraberinde kullanarak imajın istenilen noktasına ulaşabilirsiniz. “-” butonu İmaj koordinatlandırma penceresindeki imaj görüntüsü üzerinde uzaklaşmaya yarar. Pencere içerisindeki dikey ve yatay kaydırma çubukları aracılığıyla bu butonu beraberinde kullanarak imajın istenilen noktasından uzaklaşabilirsiniz.

Imaj koordinatlandırma penceresinde yer alan “Haritadan Al” butonu ne işe yarar?

Haritadan Al butonu; koordinatların, dünya üzerinde aynı yerde bulunan ve aynı projeksiyona sahip daha önceden koordinatlanmış olan bir haritadan alınmasını sağlar.

Imaj koordinatlandırma penceresinde yer alan “Projeksiyon” butonu ne işe yarar?

Projeksiyon butonu; İmaj koordinatlandırma yapılırken kontrol noktası koordinatlarının ait olduğu projeksiyon sisteminin seçilmesini sağlar.

Harita Projeksiyon Sistemi nedir?

Harita Projeksiyon Sistemi, yerkürenin yuvarlak ve 3 boyutlu yüzeyinin, tek düzlemde iki boyutlu olarak gösterilmesidir. Yerküre üzerinde yeri belirlenecek noktanın gösterimini gerçeğe yakınlaştırmak için projeksiyon sistemleri kullanılır. Projeksiyon sistemi kullanımı sayesinde CBS tabanlı yazılımlarda da verinin konum bilgisine rahatlıkla ulaşı-labilir ve noktanın gerçek mekânsal bilgisine bağlı olarak birçok işlem yapılabilir. Harita projeksiyon sistemi iki öğeden oluşmaktadır. Bunlar Koordinat Sistemi ve Datumdur.

Koordinat Sistemi nedir?

Koordinat Sistemi, yerküre üzerinde bulunan herhangi bir yerin, topografik bir nokta olarak tanımlanmasını sağlamak için oluşturulmuş bir sistemdir. Bu sistemde, topografik noktanın dünyadaki yerini ifade eden elemanlara ise koordinat denilmektedir.

Datum nedir?

Datum, yerküre üzerinde bulunan herhangi bir topografik noktanın yatay ve dikey konumunu tanımlamak için başlangıç alınan referans yüzeyidir. Yerküre şeklinin geoid olmasından kaynaklı olarak birçok datum oluşturulmuştur. Örneğin WGS84(World Geodetic System), ED50 (European Datum), NAD27 (North American Datum),TUREF (Turkish National Reference Frame) vb. 

Metrik tanımlı projeksiyonların X ve Y koordinat değerleri kaç hanelidir?

Projeksiyon tiplerinden metrik tanımlı projeksiyonların X koordinat değerleri 6 haneli, Y koordinat değerleri ise 7 hanelidir.

Görünüm aralığı ne işe yarar? 

Görünüm Aralığı, katmanın belirli mesafeler arasında görüntülenmesini sağlar. Verinin çok yoğun olduğu haritalarda ya da büyük boyutlu dosyaları görüntülerken kullanılabilir.

Birden fazla raster görüntü coğrafik olarak çakışır nitelikte ise bu katmanların üstüste görüntülenmesi nasıl sağlanır?

Birden fazla raster görüntü coğrafi olarak çakışır nitelikte ise bu katmanlar, saydamlık özelliği kullanılarak üstteki harita yarı saydam yapılır. Böylece alttaki harita görünür hâle gelir. Bu işlemi yapmak için katman kontrolünde münhani tablosunun üzerine sağ tıklayıp katman özellikleri > İleri çizim bölümünden saydamlık ayarını %50 yapabilirsiniz. Bu ayarı istediğiniz oranda değiştirebilirsiniz.

 MapInfo Professional’da tabloları kapatmak için ne yapılır?

MapInfo Professional’da tabloları kapatmak için Dosya menüsü altından Tablo Kapat ya da Bütün Dosyaları Kapat seçeneği seçilebilir. Eğer tüm tablolar kapatılmak isteniyorsa Bütün Dosyaları Kapat, tüm tablolar değil de bir ya da birden fazla tablo kapatılmak isteniyorsa Tablo Kapat seçeneği kullanılır. Açılan pencereden kapatılmak istenen tablolar seçilir.

Coğrafi olarak aynı konumda bulunan iki haritadan birinin koordinatlı diğerinin ise olmaması durumunda, koordinatı olmayan haritada nasıl bir işlem yapılabilir? 

Coğrafi olarak aynı konumda bulunan iki haritadan birinin koordinatlı olması hâlinde diğer haritayı koordinatlandırmak için bu koordinatlı harita kullanılabilir. Böylece yapılacak olan işlem kısaltılmış ve haritaların coğrafi olarak çakışması sağlanmış olur.

Bing uydu görüntüsü ne işe yarar?

Koordinatlandırılmış haritanızın altına İnternet üzerinden bağlantı kurarak bing uydu görüntüsü ve binghibrit uydu görüntüsü ekleyebilirsiniz. Bu sayede farklı dosyalarla uğraşmak zorunda kalmadan kolayca uydu görüntüsü de elde edebilirsiniz.

Coğrafi Bilgi Sistemleri nedir?

Dünya üzerindeki çevresel, ekonomik, demografik, toplumsal vb. sorunların çözümü için mekâna dayalı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere oluşturulmuş, coğrafi veri, analiz ve yöntemler bütünüdür. Literatürde Geographical Information Systems (GIS) olarak da karşımıza çıkmaktadır.

Coğrafi veriler nedir?

Coğrafi veriler, belirli bir mekân ile ilişkilendirilen verilerdir.

Öznitelik bilgiler nedir?

Coğrafi olmayan öznitelik bilgiler ise harita üzerindeki nesnelerin özelliklerini ve detaylarını içeren bilgilerdir

Vektör veri nedir?

Coğrafi veriler noktalar prensibi mantığı ile işleyen, yeryüzünde bulunan nesnelerin nokta, çizgi ve alan olarak temsil edildiği, nesnelere ait öznitelik bilgilerini içeren vektör veri denir.

Raster veri nedir?

Görüntülerin küçük parçalara ayrılarak grid adı verilen hücreler ile temsil edildiği veriler raster veridir.

MapInfo Professional yazılımı ne için kullanılır?

MapInfo Professional yazılımı birbiriyle ilişkili mekânsal ve öznitelik verileri oluşturmak, düzenlemek, görselleştirmek ve analiz etmek için kullanılan, akıllı çözümler sunan bir masaüstü coğrafi bilgi sistemi yazılımıdır. Gelişmiş veri içeriğiyle GeoDatabase formatlarına doğrudan erişim sağlar. Ayrıca CAD formatlarını, veriyi dönüştürmeye gerek kalmadan kullanabilir. Gelişmiş haritalama, grafikleme ve tematik haritalama yöntemleriyle verileri en iyi şekilde görselleştirebilir ve analiz edebilir. MapInfo’nun çıktı seçenekleri ölçekli ve profesyonel çıktılar hazırlanmasına olanak sağlar. Başarsoft firması 1999 yılında MapInfo ile bir iş birliği yaparak Türkiye’de tek yetkili dağıtıcı firma olmuştur. MapInfo ürünlerinin Türkçe olması, geliştirilmeye açık olması ve CBS kavramını tam anlamıyla kapsıyor olması nedeniyle bugün CBS pazarında en çok tercih edilen ürünler arasında önemli bir yer tutmaktadır.

MapInfo Professional Arayüzünde neler bulunur?

1) Araç Çubukları:MapInfo Professional’da üzerinde araçların bulunduğu, hızlı iş- lem yapılmasını sağlayan çubuklardır

 2) Katman Kontrolü: Grafik objeleri bulunan tabloların görüntülenip kontrol edildiği penceredir.

3) Harita Penceresi: Grafik objelerin görüntülendiği penceredir.

4) Veri sayfası Penceresi: Tabloların öznitelik bilgilerinin görüntülendiği penceredir.

5) Durum Çubuğu: Koordinatın, mesafenin, ölçeğin, hangi katmanın düzenlenen ve seçilen olduğu bilgisinin, gösterildiği çubuktur. Diğer çubuklar gibi yeri değiştirilemez, sabittir.

Raster veri konumlandırma nedir?

Taranmış kağıt üzerinde bulunan haritaların, hava fotoğraflarının ve uydu görüntülerinin belirli bir projeksiyona göre enlem ve boylam değerleri girilerek dünya üzerindeki yerini tanımlamak için yapılan işleme raster veri konumlandırma denir. Böylece raster bir gö- rüntü üzerinde x ve y değerleri öğrenilebilir, üzerinde yapılan çalışmalar koordinatlı bir şekilde gösterilebilir. Bu nedenle haritalar üzerinde projeksiyon ve koordinat bilgisi yer almalıdır ya da harita üzerindeki noktaların koordinatlarının bilinmesi gerekir .

Görünüm Aralığı nasıl kullanılır? 

Görünüm Aralığı, katmanın belirli mesafeler arasında görüntülenmesini sağlar. Verinin çok yoğun olduğu haritalarda ya da büyük boyutlu dosyaları görüntülerken kullanılabilir.

Bing Uydu (Aerial)/Hibrit (Hybrid) Harita Ekleme nasıl yapılır?

Koordinatlandırılmış haritanızın altına İnternet üzerinden bağlantı kurarak bing uydu görüntüsü ve binghibrit uydu görüntüsü ekleyebilirsiniz. Bu sayede farklı dosyalarla uğ- raşmak zorunda kalmadan kolayca uydu görüntüsü de elde edebilirsiniz. Standart Araç çubuğundaki bing uydu (aerial) aracına tıklayınız. Jeoloji haritanızın altına bing uydu görüntüsünün geldiğini göreceksiniz

Saydamlık nedir?

Saydamlık Birden fazla raster görüntü coğrafi olarak çakışır nitelikte ise bu katmanlar, saydamlık özelliği kullanılarak üstteki harita yarı saydam yapılır. Böylece alttaki harita görünür hâle gelir.Bu işlemi yapmak için katman kontrolünde münhani tablosunun üzerine sağ tıklayıp katman özellikleri > İleri çizim bölümünden saydamlık ayarını %50 yapabilirsiniz. Bu ayarı istediğiniz oranda değiştirebilirsiniz.

Tablo Kapatma nasıl yapılır?

Tablo Kapatma MapInfo Professional’da tabloları kapatmak için Dosya menüsü altından Tablo Kapat ya da Bütün Dosyaları Kapat seçeneği seçilebilir. Eğer tüm tablolar kapatılmak isteniyorsa Bütün Dosyaları Kapat, tüm tablolar değil de bir ya da birden fazla tablo kapatılmak isteniyorsa Tablo Kapat seçeneği kullanılır. Açılan pencereden kapatılmak istenen tablolar seçilir.

Proje Dosyası nedir?

Bazen verilerin sadece belirli bir kısmı görülmek istenebilir. Bu durum tabloda çok fazla kayıt olduğu veya analizlerin verinin sadece belirli bir kısmı için yapılacağı durumlarda gerekli olabilir. Bunun için de seçim yapılır. Seçilen veriler, tablonun geri kalanından bağımsız bir şekilde gösterilebilir. Oluşturulan pencereleri her defasında yeniden açmak yerine -ki bu bazen oldukça zaman alabilir-, çalışma ortamımızı saklamak için kullandığı- mız dosyaya da Proje Dosyası denir.

Geodatabase  nedir?

Geodatabase (coğrafi veri tabanı) genel veri modelleri (katman, raster, topoloji, koordinat, network...) çerçevesinde, coğrafi bilgileri temsil eden veri setleri içeren bir mekânsal veri tabanidir.

Kontrol noktaları nedir?

Kontrol noktaları, İmaj koordinatlandırma işlemi yaparken imaj üzerinde tıklanarak oluşturulan, koordinat değerlerinin girileceği noktalardır.

Görünüm Aralığı ne için kullanılır?

Görünüm Aralığı, katmanın belirli mesafeler arasında görüntülenmesini sağlar. Verinin çok yoğun olduğu haritalarda ya da büyük boyutlu dosyaları görüntülerken kullanılabilir.

MapInfo Professional’da açılan tablolar görüntülenen harita veya veri sayfası  nasıl kapatılır?

MapInfo Professional’da açılan tablolar görüntülenen harita veya veri sayfası pencerelerindeki çarpı işaretleri kullanılarak kapatılmaz. Çarpı işaretine tıklandığında pencereler kapanır ancak tablolar daha sonra tekrar açılmak üzere arka planda çalışmaya devam eder.

Haritalarda hata oranı ne ile ölçülmektedir?

Hata oranı piksel boyutu ile ölçülmektedir. Hata oranızın gösterdiği sayı örn; 3, haritada 3 piksel kaydırma yaptığınız anlamına gelir. Diğer bir deyişle piksel boyutunuz haritanın hata payını etkiler.