CBS’de Proje Tasarımı ve Yönetimi 1 Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Su döngüsü nedir?

Su döngüsü, dünya üzerinde bulunun suların
zaman içinde kara, deniz, atmosfer gibi farklı ortamlardan
katı, sıvı, gaz gibi farklı fazlarda geçerek oluşturduğu
çevrime verilen isimdir.

Yeraltısuyu nedir?

Yeraltındaki durgun veya hareket halinde olan
tüm sulara verilen isimdir.

Hidrojeoloji veya yeraltısuyu hidrolojisi nedir?

Yeraltısuyunun dağılımını ve hareketini
inceleyen bilim dalıdır.

Yeraltısuyu katkısı veya baz akım nedir?

Akarsulardan geçen suyun önemli bir bölümü de
mevsime bağlı olarak farklı oranlarda yeraltısuyu
tarafından sağlanmaktadır. Buna yeraltısuyu katkısı veya
baz akım adı verilir.

Baz akım nedir?

Özellikle yağış veya kar erimesi olmadığı
zamanlarda akarsuları besleyen yeraltısuyu akımına
verilen isimdir.

Yeraltısularının kirlenmesine neden olacak etkenlerden
iki tanesi nedir?

1-Tarım ilaçlarının sulama ile birlikte
yeraltısularına karışması. 2- Yetersiz kalan arıtma tesisleri
ve kanalizasyon sistemleri.

Akifer nedir?

Genel olarak, içinde yeterli miktarda su
bulunduran ve bunu kuyulara veya kaynaklara iletebilen
formasyonlara akifer adı verilir.

Alüvyon çökeltiler nasıl meydana gelir.

Akarsu yataklarında ve civarında kum, çakıl, taş
ve jeolojik aşınma sonucu ortaya çıkan diğer malzemelerin
birikmesi ile alüvyon çökeltiler meydana gelir.

Kireçtaşının en önemli özelliği nedir?

Kireçtaşının en önemli özelliği ise suyla veya
düşük asitli çözeltilerle temas ettiğinde çözülebilmesi ve
dolayısıyla içinde derin çatlaklar, kanallar ve mağaralar
oluşabilmesidir.

Kireçtaşı nasıl bir yapıya sahiptir?

Kireçtaşı, çoğunlukla kristal formdaki kalsiyum
karbonattan (CaCO3) oluşan tortul bir kayaçtır.

Kayıp nehir nedir?

Yüzeydeki bir kireçtaşı açıklığından yeraltına
giren nehirlere kayıp nehir adı verilir.

Kireçtaşı akiferde bulunan suyun sertliği hakkında
bilgi veriniz.

İçinde yüksek oranda çözünmüş kalsiyum
karbonat bulunduğundan bu tür akiferlerden elde edilen
yeraltı sularının sertliği oldukça yüksektir.

Karst ve karstik akifer nedir?

Kireçtaşının su ile çözünmesinden dolayı oluşan
yüzeyden de görülebilen topoğrafik oluşumlara karst adı
verilir. Yeraltındaki akifere ise karstik akifer ismi verilir.

Kumtaşı nedir? Geçirgenlikleri nasıldır?

Kum, çakıl ve diğer küçük kaya parçalarının
birbirine kaynaşık hâlde bulunduğu formasyonlara
kumtaşı adı verilir. İçindeki doğal çimento malzemesinden
dolayı geçirgenliği genel olarak düşüktür.

Volkanik kayaların yüksek geçirgenliğe sahip
olmalarının nedenleri nelerdir?

Lav akımlarından oluşan derin çatlaklar, basınçlı
gazların oluşturduğu boşluklar, faylar ve soğuma
esnasında oluşan diğer çatlaklar özellikle bazalt
akiferlerde görülebilen yüksek geçirgenliğin nedenlerini
oluşturmaktadır.

Suyun yeraltında depolanması nasıl gerçekleşir?

Suyun yeraltında depolanması, oradaki kum,
çakıl veya çatlaklı kaya gibi malzemelerin boşluklarında
birikmesi şeklinde gerçekleşir.

Beslenme alanı nedir?

Akiferin yüzeyden yağışlarla veya sulama gibi
yapay yollarla beslendiği bölgelere denir.

Serbest akifer olarak da adlandırılan basınçsız
akiferlerin yapısı nasıldır.

Basınçsız akiferler genel olarak aşağıdan
geçirimsiz bir kaya tabakası veya sızıntılı düşük
geçirgenlikli bir katman ile sınırlandırılmıştır ve üst
taraflarında böyle bir katman bulunmaz.

Doygun ve doygun olmayan bölge nedir?

Su tablasının aşağısındaki kısımda akifer içindeki
boşluklar tamamen suyla dolu olduğundan buraya doygun
bölge adı verilir. Su tablasının yukarısındaki kısımda ise
boşluklar kısmen suyla doludur. Buraya doygun olmayan
bölge veya vadoz bölge adı verilir.

Doygunluk oranı nedir?

Doygunluk oranı, boşluklarda biriken suyun
hacminin toplam boşluk hacmine oranıdır ve yüzde olarak
ifade edilir.

Basınçlı akiferin yapısı nasıldır?

Basınçlı akiferler hem aşağıdan hem de
yukarıdan geçirimsiz veya sızıntılı katmanlar ile
sınırlandırılmıştır. Akifer içindeki su, düşey yönde
sıkışmış olduğu için bu yönde serbestçe hareket edemez
ve dolayısıyla bir basınca sahip olur.

Artezyen akifer ve artezyen kuyu nedir?

Basınçlı akifer delinerek bir kuyu açıldığında,
kuyunun içindeki su, basınçla beraber yüzeye doğru
yükselmeye başlar. Eğer basınç yeterince yüksekse su
kuyudan taşarak yüzeye çıkar. Bu tür akiferlere artezyen
akifer ve açılan kuyulara da artezyen kuyu adı verilir.

Piyezometrik seviye nedir?

Basınçlı akiferde açılan bir kuyuda suyun
yükseldiği noktaya piyezometrik seviye adı verilir.

Tünek akifer nedir?

Yüzeyden çok derin olmayan bir yerde küçük bir
alana yayılmış geçirimsiz bir katmanın üzerinde biriken
suyun oluşturduğu akiferlerdir.

Darcy kanunu nedir?

Akiferler veya boşluklu ortam içindeki
yeraltısuyu hareketini matematiksel olarak tanımlayan
denkleme Darcy kanunu (Darcy, 1856) adı verilir.

Darcy kanunu yeraltısuyu hareketini nasıl ifade
etmektedir?

Bu kanunda temel olarak yeraltısuyu akımının
debisinin, akım yönündeki iki nokta arasındaki yük farkı
ile doğru orantılı ve aradaki mesafe ile ters orantılı olduğu
ifade edilmektedir.

Kuyuların açılış amaçları nelerdir?

Kuyular, yeraltısuyundan faydalanmak, su
seviyesinin yıl boyunca değişimini gözlemlemek, akiferin
hidrolik ve kimyasal özelliklerini belirlemek gibi farklı
sebeplerden açılırlar.

Pompaj ve gözlem kuyularının açılış amaçları
nelerdir?

Pompaj kuyularında pompalama testleri yapılarak
akiferin hidrolik iletkenlik ve depolama katsayısı gibi
para- metreleri belirlenmeye çalışılır. Gözlem kuyuları ise
su seviyesindeki değişimleri kaydetmek amacıyla açılır.

Statik seviye nedir?

Pompaj yapılmadan önce kuyuda ölçülen su
seviyesine statik seviye adı verilir.

Düşüm konisi nedir?

Basınçsız akiferlerde yapılan pompaj, kuyudaki
su seviyesini düşürmeye başladığında etrafındaki
yeraltısuyu da kuyuya doğru akmaya başlar. Yeraltısuyu
yerçekiminin etkisiyle yavaşça kuyuya doğru akarken su
tablası da koni biçimini alır. Buna düşüm konisi adı
verilir.

Etki alanı nedir?

Kuyunun çevresinde pompajdan etkilenen alana
verilen isimdir.

Kuyu yakınında bir nehir veya göl gibi bir su kaynağı
bulunduğunda etki yarıçapı bu durumdan nasıl etkilenir?

Kuyu etrafında nehir veya göl gibi bir su kaynağı
varsa o taraftaki etki yarıçapı daha küçük olacaktır.

Zemin çökmesinin nedeni nedir?

Akiferden yeraltısuyu çekildikçe içindeki kum,
çakıl gibi malzemeler sıkışma eğilimi gösterirler ve bu da
zemin yüzeyinin çökmesine yol açar.

Gözlem kuyusundaki su seviyesi nasıl ölçülür?

Manuel olarak ölçülürken su ile temas ettiğinde
ışık veya sesli uyarı veren seviyemetre kullanılır.
Otomatik ölçümde ise suya dayanıklı elektronik sensörlere
sahip seviyemetreler sürekli olarak kuyunun içinde
bulunurlar ve su basıncındaki değişimleri anlık olarak
hafızaya kaydederler. Bu veriler belli aralıklarla alınarak,
örneğin aylık olarak, bilgisayar ortamına aktarılır
yeraltısuyu hidrografları çizilir.

Hidrograf nedir?

Yeraltısuyu seviyesindeki değişimi zamana karşı
gösteren grafiğe verilen isimdir.

Enterpolasyon nedir?

Bilinen noktalardaki değerleri kullanarak farklı
noktalardaki bilinmeyen değerleri elde etmek için
kullanılan bir sayısal analiz yöntemi.

Piyezometrik yüzel haritası nasıl elde edilir?

Kuyulardaki seviye ölçümleri kullanılarak CBS
ortamında enterpolasyon tekniğiyle bir piyezometrik
yüzey haritası çıkartılabilir.

Kontur haritası nasıl elde edilir?

Piyezometrik yüzey haritası üzerinde aynı
piyezometrik seviyeye sahip noktalar birleştirilerek bir
kon- tur haritası elde etmek mümkündür.

Kontur haritaları ne amaçla kullanılmaktadır?

Harita üzerindeki konturların sıklığı ve eğriliği
yorumlanarak yeraltısuyunun eğimi ve akım yönü
hakkında bilgi elde edilir.

Konturların sık veya seyrek oluşu nasıl yorumlanır?

Sık konturlar, piyezometrik yüzeyin eğiminin,
diğer bir deyişle hidrolik eğimin fazla olmasını ifade eder.
Seyrek konturlar ise bu bölgedeki hidrolik eğimin hafif
olduğu anlamına gelmektedir.

Kontur haritası ile yeraltısularının akış yönü nasıl
belirlenir?

Akış yönünü belirlemek için en yüksek değere
sahip konturdan başlayarak en düşük değerli kontura
doğru aradaki konturları dik açıyla kesen kesintisiz bir
çizgi çizmek yeterlidir. Akım yönü, yüksek değerli
konturdan düşük değerli kontura doğru olacaktır.

Su döngüsü nedir?

Su döngüsü, dünya üzerinde bulunun suların zaman içinde kara, deniz, atmosfer gibi farklı ortamlardan katı, sıvı, gaz gibi farklı fazlarda geçerek oluşturduğu çevrime verilen isimdir.

Hidrojeoloji nedir?

Yeraltısuyunun dağılımını ve hareketini inceleyen bilim dalına hidrojeoloji veya yeraltısuyu hidrolojisi denir.

Yeraltı suyu hangi alanlarda kullanılmaktadır?

Pompaj ile çıkartılan yeraltısuyu özellikle tarım, sanayi ve madencilik alanında yaygın olarak kullanılmaktadır. Barajlardan yeterince su temin edilemediği zamanlarda, evlerde ve kamu binalarında da yeraltısuyu kullanılabilmektedir.

Alüvyon çökeltiler nasıl meydana gelir?

Akarsu yataklarında ve civarında kum, çakıl, taş ve jeolojik aşınma sonucu ortaya çıkan diğer malzemelerin birikmesi ile alüvyon çökeltiler meydana gelir.

Kireçtaşı ne tür bir kayaçtır?

Kireçtaşı, çoğunlukla kristal formdaki kalsiyum karbonattan (CaCO3 ) oluşan tortul bir kayaçtır.

Karst nedir?

Kireçtaşını su ile çözünmesinden dolayı oluşan yüzeyden de görülebilen topoğrafik oluşumlara karst adı verilir.

Kumtaşı nedir?

Kum, çakıl ve diğer küçük kaya parçalarının birbirine kaynaşık halde bulunduğu formasyonlara kumtaşı adı verilir.

Yeraltında su depolama vazifezi gören akiferler kaça ayrılır?

Yeraltında su depolama vazifesi gören akiferler genel olarak basınçlı ve basınçsız olmak üzere ikiye ayrılır.

Su tablası nedir?

Basınçsız akiferlerin içinde serbest yüzeyli bir su kütlesi bulunur. Serbest su yüzeyine su tablası adı verilir ve üzerinde sıkıştıran bir katman olmadığı için tıpkı yüzeydeki su kütleleri gibi atmosfer basıncına maruzdur.

Doygun bölge nedir?

Su tablasının aşağısındaki kısımda akifer içindeki boşluklar tamamen suyla dolu olduğundan buraya doygun bölge adı verilir.

Darcy Kanunu temel olarak ne ifade etmektedir?

Bu kanunda temel olarak yeraltısuyu akımının debisinin, akım yönündeki iki nokta arasındaki yük farkı ile doğru orantılı ve aradaki mesafe ile ters orantılı olduğu ifade edilmektedir.

Darcy deneyinde silindir neyi temsil etmektedir?

Darcy deneyinde silindir, geçirimsiz bir yüzeye sahip olduğundan basınçlı akiferi temsil etmektedir. Bu silindir aynı zamanda bilinen bir enkesit alanına sahiptir ve bu yüzden debiyi hesaplamak kolaydır.

Kuyular ne tür sebeplerden dolayı açılır?

Kuyular, yeraltısuyundan faydalanmak, su seviyesinin yıl boyunca değişimini gözlemlemek, akiferin hidrolik ve kimyasal özelliklerini belirlemek gibi farklı sebeplerden açılabilirler.

Etki yarıçapı nedir?

Düşüm konisinin yarıçapına etki yarıçapı adı verilir.