Acil Durum ve Afetlerde Ulaştırma Yönetimi ve Uygulamaları Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Ulaştırmanın hangi afet ve acil durum safhalarında planlanması gerekir?

Ulaştırmanın hangi afet
ve acil durum safhalarında planlanması gerektiği
aşağıda sıralanmıştır. Buna göre;
• Koruma
• Önleme
• Zarar azaltma
• Müdahale
• İyileştirme

Ulaştırma güvenliği ve korumanın önemli parçası olan unsurlar nelerdir?

Ulaştırma güvenliği ve aşağıda sayılan unsurlar korumanın önemli bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sınır Güvenliği

Kritik Altyapının Korunması

Siber Güvenlik

Tarım ve Gıda Güvenliği

Sağlık Güvenliği

Ulaştırma birimlerince yapılması gereken iş ve işlemler nelerdir?

Ulaştırma Birimlerince Yapılması Gereken İş
ve İşlemler
• Hava, deniz, kara, demir yolu ulaştırmasına ilişkin iş ve işlemleri gerçekleştirmek
• Afet ve acil durumlarda yük ve yolcu taşımasına uygun araç planlaması yapmak
• Ulaştırma sistemleri ve alt ve üst yapısını gözlemlemek ve buna ilişkin durum raporu ortaya koymak,
• Ana sistemler ve ana rotalar kullanılamaz duruma geldiğinde uygulanmak üzere geçici alternatif ulaştırma çözümleri bulmak,
• Notamlamalarla gerekli hava ve deniz trafik önlemlerini devreye sokmak,
• Yasal düzenlemeye ilişkin muafiyet ve istisnaları hayata geçirmek,
• Etkilenen ulaştırma sistemleri alt ve üstyapısına ilişkin iyileştirme ve restorasyon çalışmalarına yönelik koordinasyonu gerçekleştirmek,
• Taşra teşkilatları ve merkez arasında hızlı, doğru ve etkili bir veri alışverişini sağlamak,
• Kriz merkezleri ve bu merkezler altında oluşturulmuş ekiplerin görevlerini yerine getirmelerini sağlamak,
• Diğer ana hizmet birimleri ve destek birimleriyle koordineli çalışmak,
• Bakanlık bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarıyla tek bir çatı altında çalışılması ve bu kuruluşların mevzuat

• Oluşturulan destek ekipleriyle afet ve acil durumdan zarar gören bölgede yer alan ulaştırma alt ve üst yapısına gerekli yardımı sağlamak.

Afet sonrası hazırlanan raporların ideal bir plana ulaşabilmesi için hangi sorular sorulmalıdır?

İyileştirme sonrası afet öncesine göre daha dayanıklı
ve daha sürdürülebilir bir ulaştırma anlayışının ortaya
çıkması beklenmelidir. Bunun için afet ve acil durum
sırasında yaşanan aksaklıklar, taşımalar, rutin faaliyetler vb. diğer aktivitelerin her ulaştırma modu bazında
raporlanması ve bu raporların bir arada tutulması gerekmektedir. Afet sonrası bu raporların değerlendirmesi
yapılması ve buna göre iyileştirme safhasına geçilmelidir. Raporlara;
• Mevzuat eksikliği ya da boşluğundan kaynaklanan bir problem yaşandı mı?
• İletişim kaynaklı bir problem yaşandı mı?
• Ulaştırma planlarının eksiklikleri nelerdir?
• Ulaştırma modlarında yaşanan sıkıntılar nelerdir?
• Personel kaynaklı problemler nelerdir?
• Afet ve acil durum planlarının geliştirilmesi için neler yapılabilir?
soruları sorularak ideal bir plana ulaşma çabası içinde olunmalıdır.

15 acil durum destek takımı hangileridir?

Müdahale safhasında 12 alanda kurumları bir araya getiren “Acil Durum Destek Takımları (ESF)” oluşturulmuştur. Bu takımların her birinin başında ilgili kurum ve bu ilgili kuruma destek olması beklenen diğer kurum ve kuruluşlar yer almaktadır.
15 Acil Durum Destek Takımı
1. Ulaştırma
2. Haberleşme
3. Bayındırlık ve Mühendislik
4. Yangınla Mücadele
5. Bilgilendirme ve Planlama
6. Kitlesel Destek
7. Kaynak Yönetimi
8. Tıbbi Hizmetler
9. Arama-Kurtarma
10. Tehlikeli Maddeler
11. Beslenme
12. Enerji
13. Kamu Güvenliği
14. Uzun Dönem Toplumsal İyileştirme
15. Dış İlişkiler

Ülkemizde ana çözüm ortağı olarak belirlenen ve 28 adet hizmet grubu planı bulunan kurumlar hangileridir?

Bu noktada, AFAD Yönetimi Başkanlığı tarafından ortaya konulan Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) ile yukarıda sayılan mevzuat hükümlerinin uygulanması için hizmet grubu planları ortaya konularak kanun, yönetmelik, genelge vb. mevzuatta soyut olarak yer alan söz konusu hükümler bir ölçüde pratikleştirmeye çalışılmaktadır. TAMP ülkemizde yaşanabilecek her tür ve ölçekteki afet ve acil durumlara etkin müdahale için görev alacak, kamu
kurumları, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve gerçek kişileri kapsamakta olup entegre planlama yaklaşımı ve modüler yapısıyla afet sırasındaki operasyon risklerini en aza indirecek bir sistem olarak tanımlanmaktadır. Ana çözüm ortağı olarak;
• İçişleri Bakanlığı
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı
• Sağlık Bakanlığı
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
• Tarım ve Orman Bakanlığı
• Hazine ve Maliye Bakanlığı
• Türk Kızılayı
belirlenerek, bu kurumların hazırladığı 28 adet hizmet grubu planı bulunmaktadır.

Ulusal bazda afet ve acil durumda nakliye hizmetlerine ilişkin karar veren en üst merci hangisidir?

UNKE, ulusal bazda afet ve acil durumda nakliye hizmetlerine ilişkin karar veren en üst mercidir. UNKE içerisinde tüm ulaşım modlarından en üst yöneticilerin bulunduğu, tüm afet ve acil durum ulaştırma gidişatının izlendiği ve raporların değerlendirildiği birimdir. Bu ekip, tüm ülkede uygulanacak afet ve acil durum
nakliye yönetim prensiplerinin çerçevesini çizmekte, diğer ekiplerin müdahale performansını değerlendirmekte ve afet sonrasında çıkarılan dersler doğrultusunda karar alarak müdahale yapısına yön vermektedir. Bir
diğer deyişle afet ve acil durum nakliye yönetiminin üst karar alma organı burasıdır. Aynı zamanda, bu birim tüm nakliye hizmetleri doğrultusunda üst yönetime hesap verme sorumluluğunu taşımaktadır.

Kara yolu afet ve acil durum planlamasında, ulaştırma araçlarının eşya yükleme hususunda dikkat etmesi gereken sınırlamalar nelerdir?

Kara yoluyla eşya taşımaları da bir takım kısıtlamalara tabi olup tıpkı sanat yapılarında dikkat edilmesi gereken hususlarda olduğu gibi yüklemelerde de dikkat edilmesi gereken bazı sınırlamalar bulunmaktadır. Bunlar:
1. Araç gabari ölçülerinin bilinmesi,
2. Kara yolu ağırlık-boyut kısıtlamalarının
bilinmesi,
3. Yükün yüklenmesinde uygun ve yeterli sayıda araç seçimi (rampa gibi),
4. Afet ve acil duruma yönelik olası muafiyetlerin bilinmesi,
5. Özellikli yükleme yapılması halinde uzman kişi kontrolünde yükleme işleminin
gerçekleşmesi.

Afet ve acil durumlarda deniz yolu ulaşımına ilişkin dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?

Deniz yolu ulaşımına ilişkin dikkat edilmesi gereken noktalar:

LimanTipi

Enlem-Boylam Bilgisi – Diğer Ulaşım Modlarının Erişimi

Elleçleme Kapasitesi

Mavna Taşıma ve Romorkör İmkânı

İskele – Rıhtım Özellikleri

FEMA nedir?

FEMA 1979 yılında, ABD’nin kasırgalardan depremlere ve kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) tehditlere kadar geniş bir yelpazede hazırlıklı olması, bunlarla mücadele edilmesi ve önlem alınması amacıyla oluşturulmuş bir kurumudur. Ülke içerisinde daha önceden var olan ulusal, yerel ya da federal bazda birçok kurumun yetkilerini toplayarak afet ve acil durumu tek bir
elden yönetim anlayışına geçmiştir. 1990’lardan itibaren kabine seviyesinde temsil edilmeye başlayan FEMA bugün Ulusal Güvenlik Birimi’nin (Department of Homeland Security) bir parçası haline gelmiştir.

Afetlere yönelik mevcut yasal düzenleme içinde uluslararası afet müdahale ile ilgili sözleşmelerden haberleşme ve ulaştırma ile ilgili olanlar hangileridir?

Hâlihazırda afetlere yönelik mevcut yasal düzenleme içinde uluslararası afet müdahale ile ilgili tek bir yasal çerçeve bulunmamakla beraber, konuyla
ilgili çeşitli çok taraflı, iki taraflı anlaşma, bildirge, rehber, model ve bağlayıcı olmayan araç vardır ve bunlar söz konusu kapsamlı bir mevzuatın yokluğundan doğan eksiklikleri gidermede büyük ölçüde fayda sağlamaktadır (İşbir ve Genç, 2008: 22).
Bunlardan haberleşme ve ulaştırma ile ilgili olanlara örnek verildiğinde:
• Uluslararası afetlerde iletişimin düzenlenmesine yönelik bağlayıcı özelliği bulunan Tampere Sözleşmesi (1998),
• Şikago Uluslararası Sivil Havacılık Sözleşmesi (1944) ve
• Uluslararası Deniz Trafiğini Kolaylaştırma Sözleşmesi (1965) sayılabilir.

NOTAM nedir?

NOTAM
“Notice to airman” şeklinde açılımı olan NOTAM; uçuş harekatı ile ilgili görevlilere herhangi bir havacılık, kolaylık, hizmet, yöntem ya da tehlikenin varlığı, koşulları
ya da değişikliğine ait bilgileri zamanında duyurmak için yapılan ilandır. Pilotlar, her uçuş öncesinde brifing ofislerinden ya da dispeçerlerden gidecekleri yol ve meydan hakkında yayınlanmış olan bültenleri yani notamları alır, kısıtlayıcı bölümlerini özellikle işaretlerler. Örneğin kapalı bir pist, arızalı bir seyrüsefer cihazı, askeri bir tatbikat veya pist civarındaki bir veya birkaç vinç notamın
konusunu oluşturabilir.

Afet ve acil durumlarda, müdahale safhasında ulaştırmanın gereklilikleri nelerdir?

Özellikle müdahale safhasında ulaştırmanın afet ve acil durumlarda oldukça kritik bir rol oynayacağı gözden kaçırılmamalıdır. Taşınması gereken ilaçlardan arama kurtarma ekiplerine, sağlık personelinden, gerekli diğer tüm yük ve yolcunun
naklinin planlanması, uygun araç seçimi, araç kaynağına ilişkin envanter çıkarılması, ulaştırma tesislerinin planlanması, uygun güzergahın seçilmesi,
alternatif rota, alternatif ulaştırma modu geliştirebilme yeteneği ve bütün bunların kısa bir zaman dilimi içerisinde yapılması gerekliliği söz konusu
durumlarda önceden hazırlanmış bir ulaştırma müdahale planını zorunlu kılmakta ve çok çeşitli kademelerde yer alan ulaştırma personelinin anılan bu plandan haberdar olmasını ve her türlü afet ve acil durumlara hazırlıklı olmasını gerektirmektedir.

Afet ve acil durumlarda tarım ve gıda güvenliği hususunda dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

Tarım ve Gıda Güvenliği: Özellikle afet ve acil durumlarda taşınan tarım ve gıda ürünlerinin bozulmadan usulünce taşınması önemlidir. Eğer balık ürünleri taşınıyorsa frigorifik (soğutuculu) araçların tercih edilmesi, hayvan taşınmasında hayvanların zayi olmaması gibi unsurlara dikkat edilmeli böyle durumlarda mutlaka veteriner ve gıda mühendisleri
eşliğinde yükleme yapılmalıdır.

Afet ve acil durumlarda sağlık güvenliği hususunda nelere dikkat edilmesi gerekir?

Sağlık Güvenliği: Hem yük hem de yolcu
taşınmasında halk sağlığını etkileyebilecek
hususlar halk sağlığı otoritelerinden gelen talimatlar boyunca takip edilmeli, afet ve acil
durum bölgelerine ve bu bölgelerden dışarıya
doğru yapılan taşımalarda hekim ve veteriner
kontrolü sağlanmalıdır. Geçmiş yıllarda yaşanan EBOLA virüsünün özellikle sınır kapılarında tespit edilerek önlem alınması ulaştırma
tesislerinde alınan önlemlerin ne kadar gerekli
olduğunu bir kez daha ortaya koymaktadır.
Korumaya yönelik tüm bu prensiplere yönelik
tedbirlerin alınması esnasında insan haklarına saygı, özel hayatın gizliliği, seyahat özgürlüğünün kısıtlanmaması, yasal yolcu ve yük taşımasının zarar
görmemesi hususlarına da dikkat edilmesi gerekir.

Afet ve acil durumlara ilişkin dayanıklılıkla ilgili olarak yapılabilecek adımlar nelerdir?

• Ulaştırma tesislerinin ve ulaştırma araçlarının afet ve acil durumlara karşı savaş durumlarını içerecek şekilde sigortalanması,
• Kritik ulaştırma altyapılarına ilişkin afetsellik tanımı yapılması ve bu tanım doğrultusunda söz konusu ulaştırma altyapılarının korunması için esnek ve ölçülebilir yöntemlerin geliştirilmesi, dizayn ve inşa süreçlerinde bu hususun da dikkate alınması,
• Her bir kritik ulaştırma altyapısı için destek (yedek) kapasite sunulması,
• Ulaştırma altyapıları için siber tehditleri de içerecek şekilde fiziki koruma tedbirlerinin alınması,
• Sınır geçiş noktalarını da içeren ulusal, bölgesel ve yerel rota planlaması yapılması,

• Özel sektör ulaştırma firmalarıyla afet ve acil durum sözleşmeleri yapılması, bu sözleşmeler kapsamında yakıt, yedek parça vb. diğer teknik hususların detaylandırılması,
• Ulaştırma otoritelerinin, kurum ve kuruluşlarının afet ve acil durum konusunda
bilgilendirilmesi, tatbikat ve eğitimlerin düzenlenmesi,
• Ulusal ulaştırma uyarı ve bilgilendirme sisteminin hayata geçirilmesi,
• Sadece ulaştırma modu bazında değil aynı zamanda kombine taşımacılık kapsamında da senaryo ve risklerin ortaya konması,
• Ulaştırma altyapısı ve sözleşme yapılan firmalara ait bir liste tutulması ve bunun sürekli olarak güncellenmesi,
• Yurtdışından gelecek araçlara ilişkin ev sahibi ülke desteği kapsamında yapılacakların belirlenmesi ve tatbik edilmesi,
• Kritik ulaştırma altyapısının bilişim altyapısının tanımlanması (kontrol merkezleri yönetimi, kara, deniz, hava kargo güvenlik izleme sistemleri, mobil iletişim için küresel sistem (global system for mobile communications veya kısaca GSM), uydu bazlı navigasyon sistemleri gibi) ve bu bilişim altyapısının güç üretimi de dahil olmak üzere yedekleme kapasitelerinin geliştirilmesi,
• Siber güvenlik, istenmeyen e-posta (spam) ve bilgisayar korsanı (hacker) saldırılarını da kapsayan güçlü Bilgi Güvenliği Protokolü/Prosedürlerinin kurulması, bilgi güvenliğinin yürürlükte olan protokollerle, yedekleme sistemleri ve rutin testlerle sağlanması.

Her türlü afet ve acil durum için oluşturan Türkiye Afet Müdahale Planıyla (TAMP) amaçlanan nedir?

Her türlü afet ve acil durum için hızlı, etkili ve
kapsamlı bir müdahale organizasyonu oluşturan
Türkiye Afet Müdahale Planıyla (TAMP); daha
kısa zamanda, daha geniş alanda, daha çok hayatın
kurtarılması, kaynakların etkin kullanımı ile müdahale çalışmalarının hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi, ekonomik ve sosyal kayıpların en aza indirilmesi ve kesintiye uğrayan yaşam faaliyetleri en
kısa sürede normale dönmesi amaçlanmaktadır.

Nakliye planlamasının ana koordinatörü hangi mercidir?

Nakliye planlamasının ana koordinatörü hem ulusal düzeyde hem de yerel düzeyde ulusal otorite olması dolayısıyla Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığıdır (UAB). Ulusal düzeyde koordinasyon Bakanlık merkez teşkilatı tarafından yerine getirilir. Ulusal Nakliye Hizmetleri Grubu (NHG) planı içeriğinde ana çözüm ortakları ve destek çözüm ortakları hem yerel hem de ulusal düzeyde ayrı ayrı belirtilir.
Kurumlardan beklentiler ve afet öncesi, afet sırası ve afet sonrası neler yapılacağı açık açık tarif edilir.

Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi'nin görevleri nelerdir?

UAB merkez teşkilatı içerisinde 5902 sayılı kanun çerçevesinde kurulan Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi, nakliye yönetimini yukarıda sayılan prensipler doğrultusunda sonuçlandırmak üzere karar alma mekanizmasını oluştururken saha destek ekipleri sahada yürütülen faaliyetleri merkez adına kontrol eder,
denetler, raporlar, afetzede olan personeli ikame eder ve gerekli diğer teknik yardımı sağlayarak yerel teşkilatın merkezden gönderilen bir parçasını oluşturur.

Afet ve acil durumlarda nakliye işlemlerinde raporlama sisteminin önemi nedir?

Tüm bu nakliye işlemlerinin ve personel hareketliliğinin izlenmesi ve kontrol edilmesi ise doğru ve sürdürülebilir bir raporlama sisteminin varlığına bağlıdır. Raporlama işlemleri, sadece afet ve acil durum yönetiminin nakliye ayağıyla ilgili değil tüm diğer hizmet alanlarının kollektif bir şekilde çalışabilmesinin temel yapı taşını oluşturmaktadır. İleride doğabilecek herhangi bir sorun karşısında
sorumluluk tespitinin gerçekleştirilmesi, mali hak edişlerin hesaplanması, performans göstergesi bazında bir girdi olarak kullanılması ve afet sonrası nakliye yönetiminin güncelleştirilmesine yönelik çalışmalarda dayanak oluşturması açısından son derece
önemlidir (Duygun, 2014: 75).