aofsoru.com

Çağdaş Türk Yazı Dilleri 2 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kazak Türkçesi

1. Soru

Türk lehçeleri içerisinde en geniş sahada konuşulan Türk lehçesi nedir?

Cevap

Kazak Türkçesi Türk lehçeleri içerisinde en geniş sahada konuşulan Türk lehçesidir.


2. Soru

Kazak Türkçesi hangi bölgelerde konuşulmaktadır?

Cevap

Kazak Türkçesi bugün dağınık olarak Kazakistan, Doğu Türkistan, Özbekistan, Türkmenistan gibi bölgelerde yaşayan Kazaklar tarafından konuşulmaktadır.


3. Soru

Kazak Türkleri şuanda hangi alfabeyi kullanmaktadırlar?

Cevap

Kazak Türkleri 1923 yılına kadar Arap alfabesini kullanırlar. 1928’de Latin alfabesine geçerler. Ancak 1940 yılında, Sovyet yönetiminin isteği doğrultusunda, bu alfabeden vazgeçilerek Kiril alfabesi kabul edilir. Kazakistan’da şu anda Kiril alfabesi kullanılmaktadır.


4. Soru

Kazak edebiyatında en çok rağbet gören tür nedir?

Cevap

Daha çok ayrılık ve hasret duygularını terennüm eden “koştasu” adlı türküler, Kazaklar arasında en çok rağbet gören türdür. Bu türküler vasıtasıyla Kazaklar, Rus istilâsına karşı tepkilerini dile getirmiş ve halkı isyana davet etmişlerdir. Bu türkülerde Kazak halkının tarihî macerası coşkun bir lirizmle anlatılır.


5. Soru

Çağdaş Kazak Edebiyatı kaç bölümden oluşmaktadır?

Cevap

Çağdaş edebiyat kendi arasında: 1. Hazırlık Dönemi (XIX. yüzyıl) 2. Hürriyet Dönemi (1905-1920 arası) 3. Sovyet Dönemi (1920’den sonraki devir) olarak üç bölümden oluşmaktadır. Bağımsızlıktan sonraki (1991) edebiyat da ayrı bir dönem olarak değerlendirilebilir.


6. Soru

Çağdaş Kazak Edebiyatı HAzırlık döneminin en önemli kişileri kimlerdir?

Cevap

Hazırlık döneminin en önemli kişileri Abay Kunanbayulı, Çokan Velihanov ve İbray (İbrahim) Altınsarin’dir. 


7. Soru

Çağdaş Kazak Edebiyatı Hazırlık döneminin en önemli kişilerinden Abay Kunanbayulı kimdir?

Cevap

Abay, çağdaş Kazak edebiyatının ve dilinin kurucusu sayılır. Doğuyu ve batıyı iyi tanıyan Abay, 1880’de ilk Kazak ozan ve yazarı olarak ortaya çıkar. Kazak Türkçesini ustaca kullanması, kıvrak anlatımı, halk edebiyatı ve folklor ürünlerini büyük bir başarıyla kullanması ile kendinden sonra gelecek yazarlar kuşağına çığır açar. Abay’ın iki yüzden fazla şiiri, kırk civarında didaktik hikâyesi, dört manzumesi (Maksud, İskender, Azîm Hikâyesi, Vadim) ve çeşitli tercüme eserleri vardır.


8. Soru

Çağdaş Kazak Edebiyatı Hürriyet Dönemi önemli şair yazarlar kimlerdir?

Cevap

Daha çok millî konuların işlendiği bu dönemin önemli şair ve yazarları arasında Köpeyoğlı Yusuf Bek, İsfendiyar Köpeyoğlı, Sultan Mahmut Toraygıroğlı, Ahmet Baytursunoğlı, Ömer Karaşi, Şahingiray Bükeyhan, Mağcan Cumabayulı, İsa Baycaoğlı sayılabilir


9. Soru

Çağdal Kazak Edebiayı Sovyet dönemi önemli isimler arasında kimler yer alır?

Cevap

Bu dönemin önemli edipleri arasında Saken Seyfullin, Muhtar Avezov, Sabit Mukanov, Abidin Mustafin, Abid Musrepov, Tahavi Ahtanov, Tahir Cerakov, Abdullah Tacıbayev, Ali Urmanov, Olcas Süleyman, Kalkaman Abdulkadirov gibi isimler önde gelir.


10. Soru

Kazak Türkçesinde kaç ünlü bulunmaktadır?

Cevap

Kazak Türkçesinde dokuz ünlü bulunur: “a, e, ä, ı, i, o, ö, u, ü”.


11. Soru

Kazak Türkçesinde kaç ünsüz vardır?

Cevap

Kazak Türkçesinde 23 ünsüz vardır. Bunlar: “b, ç, d, f, g, ğ, h, x, j, k, q, l, m, n, ñ, p, r, s, ş, t, v, y, z” ünsüzleridir.


12. Soru

Kazak Türkçesinde Türkiye Türkçesinden farklı kaç ünsüz vardır? Nelerdir?

Cevap

Kazak Türkçesinde Türkiye Türkçesinden farklı beş ünsüz vardır: v, ğ, x, ñ ve q. Bunlardan v sesi iki dudak büzülerek telaffuz edilir. ğ, Türkiye Türkçesindeki yumuşak g’den daha belirgindir ve gırtlağa yakın telaffuz edilir. x, Türkiye Türkçesi ağızlarında sık görülen hırıltılı gırtlak h’sidir. ñ yine Türkiye Türkçesi ağızlarında görülen damak n’sidir. q ise Türkiye Türkçesindeki kalın k’ya göre gırtlağa daha yakın telaffuz edilen bir sestir.


13. Soru

Kazak Alfabesinde 23 ünsüzden başka çift ses değerine sahip olan kaç harf vardır? Nelerdir?

Cevap

Kazak Alfabesinde bu 23 ünsüzden başka çift ses değerine sahip olan ve daha çok Rus- ça kelimelerde görülen yedi harf daha vardır: Ë (yo), ? (iy, ıy), ? (uv, üv, v), ? (ts), ? (şç), ? (yu), ? (ya).


14. Soru

Kazak Türkçesinde ilgi hali ekleri nelerdir?

Cevap

İlgi hâli eki +nIñ, +dIñ, +tIñ’dir. Ünlüyle veya m, n, ñ ünsüzleriyle biten kök ve gövdelerden sonra +nIñ,; tonlu ünsüzlerden sonra +dIñ,; tonsuzlardan sonra ise +tIñ şekli kullanılır: balanıñ, äkeniñ (babanın), özimniñ (kendimin), hatınnıñ (hatunun), bizdiñ (bizim), tildiñ (dilin), qızdıñ (kızın), Qazaqtıñ (Kazak’ın), jaqsılıqtıñ (iyiliğin).


15. Soru

Kazak Türkçesi zamir kökenli şahıs ekleri nelerdir?

Cevap

Zamir Kökenli Şahıs Ekleri

               teklik                 çokluk

1. Şahıs   -mIn; -pIn        -bIz; -pIz

2. Şahıs   -sIñ -sIñdAr;    -sIzdAr; -sIz

3. Şahıs   -ø                          -ø


16. Soru

Kazak Türkçesinde 'Görülen Geçmiş Zaman'ın çekimi nasıl yapılır?

Cevap

Görülen geçmiş zamanın çekimi “e-di” (< er-) kelimesiyle yapılır.

qonaq edim (konuk idim)    jaqsı edim (iyiydim)
qonaq ediñ                        jaqsı ediñ
qonaq edi                          jaqsı edi
qonaq edik                        jaqsı edik
qonaq ediñder                   jaqsı ediñder
qonaq edi                          jaqsı edi


17. Soru

Kazak Türkçesinde sıfatlarda karşılaştırma yapan yapım eki nedir?

Cevap

+raq/+rek: Sıfatlarda karşılaştırma yapar. Ünsüzle biten kök ve gövdelerde yardımcı ünlü kullanılır. kögirek (daha mavi), ağıraq (daha ak), jaqsıraq (daha güzel)


18. Soru

Daha çok tabiat seslerinin taklidine dayanan adlardan, oluş bildiren fiiller yapan yapım eki nedir?

Cevap

+rA-: Daha çok tabiat seslerinin taklidine dayanan adlardan, oluş bildiren fiiller yapar: barqıra- (bar bar bağır-), şırqıra- (hıçkır-), dürkire- (uğulda-)


19. Soru

Kazak Türkçesinde kişi zamirleri nelerdir?

Cevap

Kazak Türkçesindeki kişi zamirleri şunlardır:


teklik     çokluk
men       biz
sen        sender
ol           olar


20. Soru

Kazak Türkçesinde soru zamirleri nelerdir?

Cevap

Soru Zamirleri Soru yoluyla kelimelerin yerini tutarlar. Kazak Türkçesindeki soru zamirleri şunlardır: kim, qalay (nasıl), ne, qay (hangi), nemene (ne), qayda (nerede), neşinşi (kazıncı), qaydan (nereden), qanşağa (kaça), qanday (nasıl), qaysı (hangi), qaysısı (hangisi).


21. Soru

Kazak Türkçesindeki işaret sıfatları nelerdir?

Cevap

Kazak Türkçesindeki işaret sıfatları şunlardır: bu, bul (bu), sol (şu), ana (şu), o, ol (o), mına (bu), osı (o), ano (o), sol (o).


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email