Osmanlı Merkez ve Taşra Teşkilatı Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Osmanlı klâsik devri hangi dönemdir?

XV. yüzyılın ortalarından XVI. Yüzyılın sonlarına kadar olan devre, çoğu Osmanlı tarihçisi tarafından Osmanlı “klâsik devri” olarak tanımlanır.

Mustafa Âli’nin eserinin ismi nedir?

Nushatü’s- Selâtin

Usulü’l- Hikem fî Nizami’l- âlem adlı eserin yazarı kimdir?

Hasan Kafi

Usulü’l- Hikem fî Nizami’l- âlem adlı eserin yazarı Hasan Kafi’ye göre mevcut bozuklukların sebepleri nelerdir?

Birincisi adâlet’de ihmaldir; bunun sebebi ise halkın işlerini ve ülkenin meselelerini ehil kişilere tevdi etmemektir.

İkinci sebep müşâvere’de ihmaldir. Bunun altında ise, idarecilerin ulemaya üstten bakmaları ve akıllı kişilerin sohbetine katılmaktan utanmaları yatar.

Üçüncüsü ise asker tedârikinde ve tedbirinde ihmaldir; bu da askerlerin ümeradan ve seraskerlerden korkmamasından kaynaklanmaktadır.

Ayn Ali Efendi’nin 1609 yılında Kuyucu Murad Paşa’ya sunduğu eserin adı nedir?

Kavânîn-i Âl-i Osman der Hülâsa-i Mezâmin-i Def­ter-i Divan

Osman’a sunulmuş olan Kitâb- ı Müstetâb’a göre savaşları kaybetmenin temel sebebi nedir?

Devletin temel dayanakları olan iki ocağın (kul tâifesi ve timarlıların) bozulması, savaşları kaybetmenin temel sebebidir.

Seyyid ve şeriflerin durumu ayrıntılı bir şekilde işlenyen eser nedir?

Hırzü’l- Mülûk’

Kâtip Çelebi’ Düsturü’l- amel adlı eserinde hangi konu üzerinde durmuştur?

Katip Çelebi, toplum görüşünü ortaya koyduktan sonra, Celâlîlerin çıkışıyla birlikte vergi veren köylü halkın yoksullaşması meselesini ele alır, tarımdaki çöküntüyü vergilerin fazlaca arttırılmasına bağlar.

Telhisü’l- Beyân adlı eserin yazarı kimdir?

Hezarfen Hüseyin Efendi

Ekâbir sepeti veya sepet timarı nedir?

Sahiplerinin ölümü veya başka bir nedenle boş (mahlul) kalan timarlarla ilgili kağıtlar beylerbeylerinin yanında bulunan bekleme dosyası niteliğinde bir sepette saklanırdı. Beylerbeyleri   bunları hak sahiplerine değil kendi adamlarına verdiği için ıslahat layihalarında eleştirilir.

İlk köklü ıslahat hareketine teşebbüs eden padişah kimdir?

II. Osman

Osman dönemi ıslahat planlarını tarihî bağlamında değerlendirdiğimizde neler söylenebilir?

Hotin seferinde II. Osman’ın tutumu (sefere bizzat çıkmakta ısrarı, sipahilerin ulûfelerini verdirmemesi, bizzat yoklama yapması vb.) kendisine karşı muhalefeti güçlendiren bir faktör olmuştur. Öte yandan şeyhülislâmın yetkilerini kısması ve ulemanın arpalıklarını kesmesi ulemâyı da muhalefet cephesine itmişti.

Osman’ın ıslahat yapmak istediği konular (Mizancı Murat ve İ. Hami Danişmend’e göre) nelerdir?

1. Çürümüş bir kozmopolit toplum haline gelen yeniçeri ve sipahi ocaklarını tamamen kaldırıp yok ederek onların yerine Anadolu, Suriye ve Mısır Türkleriyle Türkmenlerinden millî bir ordu kurmak.
2. Payitahtı İstanbul’dan Anadolu’ya nakledip kozmopolit bir çevreden millî bir çevreye geçmek.
3. İlmiyenin siyasî ve malî etki ve gücünü kırarak bu zümrenin devlet işlerinden elini çekip onları bir din ocağı haline getirmek.
4. Kozmopolit saray geleneklerini değiştirerek Harem- i Hümayunu tasfiye etmek ve hanedanın Türk ailelerinden nikâhla kız almasına yol açmak.
5. Kıyafette değişiklik yapmak.
6. Fatih ve Kanunî’nin eskiyen mevzuatı yerine yeni şartlara uygun kanunlar yapmak.

İbrahim’in ilk döneminde ıslahatçı vezir olarak bilinen kimdir?

Kemankeş Kara Mustafa Paşa

Kemankeş Kara Mustafa Paşa’nın vezirliği sırasında yapılan ıslahatlar nelerdir?

Sikke tashihi yapmış, ocak mevcudunu azaltmış ve, vergi düzeni ile malî sistemde çok önemli hale gelen ve özellikle Celâli karışıklıkları ve kapıkullarının taşradaki egemenlikleri döneminde toprak tasarrufunda meydana gelen değişiklikler yüzünden reâyânın üzerindeki yükü artan avârız vergisinin tarhına esas olmak üzere geniş çaplı bir sayım hareketine girişmişti.

Kemankeş Kara Mustafa Paşa’nın yaptırdığı geniş çaplı bir sayım hareketin Osmanlı kroniklerinde hangi adla bilinmektedir?

Tahrir-i vilayet

Tarhuncu Ahmed Paşa’nın yaptığı çalışmalar nelerdir?

Bütçede denkliği sağlamak, açığı kapatmak için eyalet valilerine vilayet gelirinden kendilerine maaş karşılığı ayrılan kısmın dışında kalanın “irsaliye” adı altında merkeze gönderilmesi, has, zeamet, paşmaklık sahiplerinin gelirlerinin ihtiyaç fazlasının hazineye devredilmesi, rüşvet ve iltimasın kaldırılması gibi önemli tedbirler uyguladı.

Çınar Vak’ası nedir?

Hazine buhranı ve züyuf akçeden ulûfe ödenmesi ve esnafın bu paraları kabul etmemesi üzerine mağdur olan yeniçeri ve sipahiler bu durumdan kâr sağlayıp hazineyi müşkül duruma düşürdüğüne inandıkları otuz kişiyi istemişler, durumun ciddiyetini anlayan padişah bu istekleri yerine getirmiştir.

Katledilenler Sultanahmet’teki Çınar ağacına asıldığından bu olaya Çınar Vak’ası (veya Vak’a-i Vakvakiye) denilmişti.

Avârız tahrirleri nedir?

XVII. yüzyıl başlarından itibaren devletin avârızhâne sayımlarına önem verdiği anlaşılmaktadır. Bu sayımlarda yerleşim birimlerinde mevcut vergi mükellefleri ile vergiden muaf askerîler yazılmıştır. Bazı yerlerde hane reisi dul kadınlar da sayıma dahil edilmiştir. Kimi defterlerde bir avârızhanede bulunan gerçek hane sayısının ortalaması (10-11 gibi) verilirken kimilerinde sadece isimler yazılıdır. Yine bazı defterlerde kişilerin gelir seviyeleri (âlâ, evsat, ednâ; yani iyi halli, orta halli, düşük gelirli) verilir. İcmallerde ise yerleşim birimlerinde avârız mükellefi olanların sayıları ile toplam avarız-hane sayısı verilmiştir. Bu sayımlarla ilgili ayrıntılı (mufassal) ve özet (icmal) defterlerinden, XVI. yüzyıl sonlarına ait tahrir defterleriyle karşılaştırma yapmak suretiyle, özellikle Celâli olaylarının kırsal kesimde yol açtığı tahribatın izlerini takip etmek de mümkün olmaktadır.

Köprülü Mehmed Paşa sadrazamlığı hangi şartlar öne sürerek kabul etmiştir?

Padişaha arz ettiği işlerin geri çevrilmemesi, tayin ve azillerde işine karışılmaması, ileri gelen devlet adamlarından birisi hükümdara danışman yapılarak kendi bağımsızlığına halel getirilmemesi ve hakkındaki söylenenlere göre hareket edilmemesi şartlarını ileri sürmüş ve bu şartlar kabul edilmiştir.