Sağlık Kurumları Mevzuatı Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Dünya sağlık örgütü "sağlık" kavramını nasıl tanımlamaktadır?

"Umumi Hıfzıssıhha Kanunu"nun anlamı nedir?

“Umumi Hıfzıssıhha Kanunu”,  “Genel Sağlığın Korunması Kanunu” anlamına gelmektedir.

Sağlıkla ilgili mevzuatın temelini oluşturan "Umumi Hıfzıssıhha Kanunu"nun amacı nedir?

06.05.1930 tarih ve 1489 sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren bu kanunun amacı, ülkenin sağlık koşullarını düzeltmek, halkın sağlığına zarar veren bütün hastalıklar ve diğer zararlı etmenler ile mücadele etmek, gelecek nesillerin sağlıklı yetişmesini sağlamak, halkı tıbbi ve sosyal yardıma kavuşturmak olarak belirtilmiştir. Bu Kanun’da Sağlık Bakanlığı’nın kuruluş ve görevlerine ilişkin düzenlemelerin yanı sıra, sağlık alanındaki kamu hizmetlerinin hangilerinin doğrudan Sağlık Bakanlığı tarafından ve hangilerinin mahalli idarelerce yürütüleceği konusunda hükümlere yer verilmiştir. Özetle bu kanunun amacı, genel anlamda sağlığın korunması ile ilgili esasları düzenlemektir.

Sağlık Bakanlığı'nın temel görevi nedir?

Sağlık Bakanlığı, devlete ait genel sağlık hizmetlerine ilişkin görevleri yerine getirir ve bu konuda il özel idareleriyle, belediyelere ve diğer mahalli idarelere bırakılan hizmetlerin yerine getirilmesini denetler.

"Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu" kimleri kapsamaktadır?

"Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu", Milli Savunma Bakanlığı hariç, bütün kamu kurum ve kuruluşları ile özel hukuk tüzel kişilerini ve gerçek kişileri kapsamaktadır.

"Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu"na göre kamu ve çevre sağlığıyla ilgili temel esaslar nelerdir?

Kanuna göre, kamu ve çevre sağlığıyla ilgili temel esaslar şu şekilde belirtilmiştir:

• Koruyucu sağlık hizmetlerine öncelik verilmek suretiyle kamu ve özel bütün sağlık kurum ve kuruluşlarının kurulması ve işletilmesinde kaynak israfı ve atıl kapasiteye yol açılmaksızın gerektiğinde hizmet satın alınarak kaliteli hizmet arzı ve verimliliği esas alınır.
• Vatandaşların hastalıklardan korunma, sağlıklı çevre, beslenme, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması ve benzeri konularda eğitilmeleri ve takipleri bütün kamu kuruluşlarının sorumluluğu, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, özel ve gönüllü kuruluşların işbirliği içerisinde gerçekleştirilir.

• Sağlık Bakanlığı, koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerde kullanılan ilaç, aşı, serum ve benzeri biyolojik maddelerin üretiminin ve kalitesinin teşvik ve temini esas olup, her türlü müstahzar, terkip, madde, malzeme, farmakope mamulleri, kozmetikler ve bunların üretiminde kullanılan ham ve yardımcı maddelerin ithal, ihraç, üretim, dağıtım ve tüketiminin, amaç dışı kullanımında bağımlılık yapan veya yapma ihtimali bulunan madde, ilaç, aşı, serum ve benzeri biyolojik maddeler ile diğer bileşimlerin kontrolüne, izlenmesine ve bunların ücret karşılığı kalite kontrollerini yaptırmaya, özel mevzuata göre ruhsatlandırma, izin ve fiyat verme işlerini yürütmeye yetkilidir.
• Engelli çocuk doğumlarının önlenmesi için, gebelik öncesi ve gebelik döneminde tıbbi ve eğitsel çalışmalar yapılır. Yeni doğan bebeklerin metabolizma hastalıkları için gerekli uygulamalar yapılarak, risk taşıyanların belirlenmesine ilişkin önlemler alınır.

“5624 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu” kimleri kapsamaktadır?

Bu Kanun; kan, kan bileşenleri ve ürünleri hizmetlerini yürüten kamu kurum ve kuruluşları ile bu alanda faaliyette bulunmak üzere Bakanlıkça izin verilmiş gerçek kişiler ile özel hukuk tüzel kişilerini kapsarken, kan kök hücresi uygulamaları bu Kanun kapsamında değildir.

"Kan ve Kan Ürünleri Kanunu" düzenlemelerinde Sağlık Bkanlığının yetki ve sorumlulukları nelerdir?

Sağlık Bakanlığının yetki ve sorumlulukları şunlardır:

• Bu kanun kapsamında yürütülen hizmetlerin planlanması, yürütülmesi ve denetlenmesi
• Yurt içinde toplanan plazmanın ürün üretimi amacıyla yurt içi ve dışında değerlendirilmesi ancak Sağlık Bakanlığı’nın izni ile mümkündür. Ürün üretimi amacıyla yurt dışından plazma getirilmesi de Sağlık Bakanlığı’nın iznine bağlıdır.
• Olağanüstü haller ile seferberlik ve savaş halinde gerekli olabilecek kan ve kan ürünleri ve bunlar için gerekli malzemenin temini ve ülke çapında stoklanmasını Sağlık Bakanlığı tarafından planlanır.

Kanın temini ve kullanımı için hangi merkezler kurulur?

Kanın temini ve kullanımı için transfüzyon merkezleri, kan bağışı merkezleri ve bölge kan merkezleri kurulur.

Tranfüzyon merkezlerinin görevi nedir?

Transfüzyon merkezi, acil durumlar dışında kan bağışçısından kan alma yetkisi yoktur ve temin edilen kanı veya bileşenini transfüzyon için çapraz karşılaştırma ve gerek duyulan diğer testleri yaparak hastalara kullanılması amacıyla hazırlar.

Bölge kan merkezlerinin görevi nedir?

Bölge kan merkezleri, Sağlık Bakanlığının belirleyeceği bölgelerde kurulur, kendi bölgesindeki kan bağış ve transfüzyon merkezleri ile işbirliği içinde çalışır, sorumlu olduğu bölgenin kan ihtiyacını karşılayacak kapasitededir, kan bankacılığı ile ilgili bütün iş ve işlemlerin yapılabildiği en kapsamlı birimdir.

Kan bağışı merkezlerinin görevi nedir?

Kan bağışı merkezleri, bağışçıdan kan alır ve işleyiş yönünden bölge kan merkezine bağlı olarak çalışır.

"Kan ve Kan Ürünleri Kurulu"nu kimler oluşturmaktadır?

Sağlık Bakanlığı’nın; kan, kan bileşenleri ve ürünleri konusunda yapacağı çalışmalarda gerekebilecek bilimsel desteği sağlamak üzere Sağlık Bakanlığı ilgili birim amiri başkanlığında kan, kan ürünleri ve kan bankacılığı konusunda yaptığı çalışmalarla alanında tanınmış uzman hekimler veya bu konularda lisansüstü eğitim yapmış kişiler arasından Sağlık Bakanı tarafından iki yıllığına seçilen yedi üyeden oluşan Kan ve Kan Ürünleri Kurulu oluşturulur.

"Kan ve Kan Ürünleri Kurulu"nun görevleri nelerdir?

Kan ve Kan Ürünleri Kurulu’nun görevleri aşağıdaki şekilde sıralanmıştır:

• Ulusal kan politikasının yürütülmesini sağlayacak olan kan programının oluşturulması, geliştirilmesi ve uygulanması konularında bilimsel görüş oluşturmak,
• Hizmet birimlerinin açılmaları, faaliyetleri ve denetlenmeleri ile ilgili görüş belirtmek, çalışma alanı ile ilgili münazaralı uygulamalarda bilimsel görüş desteği sağlamak,
• Kan ve kan bileşenlerinin güvenlik ve kalitesinin artırılması, bilimsel ve teknik ilerlemeleri kapsayacak uygulama rehberlerinin hazırlanması, yenilenmesi ve geliştirilmesi ile kan bankacılığı ve transfüzyonla ilgili tıbbi konulardaki çalışma ve uygulamaların geliştirilmesini sağlamak, sorunlara çözüm üretmek ve yasal düzenlemelere yansıtılmasını sağlamak amacıyla tavsiye kararları almak.

"Kalıtsal Hastalıklarla Mücadele Kanunu" devlete nasıl bir görev yüklemektedir?

Bu Kanun ile devlet, kalıtsal kan hastalıklarından talasemi ve orak hücreli anemi dâhil olmak üzere, bütün kalıtsal kan hastalıklarıyla koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele eder.

"Organ nakli" ne demektir?

Organ nakli, vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam bir doku veya organın nakledilmesidir.

"Organ ve Doku Alınması Hakkında Kanun"a göre yaşayan kişilerden organ ve doku alınabilmesi için hangi şartlar yerine getirilmiş olmalıdır?

Yaşayan kişilerden organ ve doku alınması kapsamında kişinin kesinlikle on sekiz yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olması gerekmektedir. On sekiz yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olan bir kişiden organ ve doku alınabilmesi için vericinin en az iki tanık huzurunda açık, bilinçli ve tesirden uzak olarak önceden verilmiş yazılı ve imzalı veya en az iki tanık önünde sözlü olarak beyan edip imzaladığı tutanağın bir hekim tarafından onaylanması zorunludur.

"Organ ve Doku Alınması Hakkında Kanun"a göre ölüden organ ve doku alınabilmesi için hangi şartlar yerine getirilmiş olmalıdır?

Ölüden organ ve doku alınması kapsamında, öncelikle biri kardiyolog, biri nörolog, biri nöroşirürjiyen ve biri de anesteziyoloji ve reanimasyon uzmanından oluşan 4 kişilik hekimler kurulu tarafından kişinin ölüm halinin oy birliği ile saptanması gerekir. Ölüm halini saptayacak olan hekimler kurulunda, alıcının tedavisini yürüten hekimin ve organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve naklini gerçekleştirecek olan hekimlerin yer alması yasaktır. Ölüm halini saptayan hekimler ölüm tarihini, saatini ve ölüm halinin nasıl saptandığını gösteren ve imzalarını taşıyan bir tutanak düzenleyip organ ve dokunun alındığı sağlık kurumuna verirler ve bu tutanak ve ekleri ilgili sağlık kurumunda on yıl süre ile saklanır.

"Tıbbi Cihaz Yönetmeliği"nin amacı nedir?

"Tıbbi Cihaz Yönetmeliği"nin amacı insan sağlığında doğrudan veya dolaylı olarak kullanılan tıbbi cihaz ve aksesuarlarının taşıması gereken temel gereklerin belirlenmesine, tasarımına, imalatına, piyasaya arzına, hizmete sunulmasına, kullanılmasına, sınıflandırılmasına, denetlenmesine ve tıbbi cihaz ve aksesuarlarının kullanımı sırasında hastaların, uygulayıcıların, kullanıcıların ve üçüncü kişilerin sağlık ve güvenliği açısından ortaya çıkabilecek tehlikelere karşı korunmalarını sağlayacak şekilde piyasaya sunulmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

"Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği"nin amacı nedir?

“Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin amacı, tıbbi atıkların üretiminden yok edilmesine kadar; çevreye ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesine, çevreye ve insan sağlığına zarar vermeden kaynağında ayrı olarak toplanması, ünite içinde taşınması, geçici depolanması ve yok edilmesine yönelik düzenlemeler yapmaktır.

Tıbbi atıkların yönetimine ilişkin ilkeler nelerdir?

Tıbbi atıkların yönetimine ilişkin ilkeler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Tıbbi atıkların çevre ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi yasaktır.
• Tıbbi atıkların, tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmaması şarttır.
• Tıbbi atıkların kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, biriktirilmesi, taşınması ve bertarafı şarttır.

• Tıbbi atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı tıbbi atık üreticileri, taşıyıcıları ve bertarafçıları kusur şartı olmaksızın sorumludurlar.
• Tıbbi atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum/kuruluşlar, bu atıkların çevre ve insan sağlığına olabilecek zararlı etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.
• Sağlık kuruluşları atıklarının bertarafı için gerekli harcamaları karşılamakla yükümlüdürler.
• Tıbbi atık üreten sağlık kuruluşları ile bu atıkların taşınması ve bertarafından sorumlu belediyelerin/özel sektör firmalarının tıbbi atık yönetimiyle ilgili personelinin periyodik olarak eğitimden ve sağlık kontrolünden geçirilmesi ve tıbbi atık yönetimi kapsamındaki faaliyetlerin bu personel tarafından yapılması esastır.

"Kozmetik Kanunu"nun amacı nedir?

"Kozmetik Kanunu"nun amacı, insan vücudunun epiderma, tırnaklar, kıllar, saçlar, dudaklar ve dış genital organlar gibi kısımlarına, dişlere ve ağız mukozasına uygulanmak üzere hazırlanmış, tek veya temel amacı bu kısımları temizlemek, koku vermek, görünümünü değiştirmek ve/veya vücut kokularını düzeltmek ve/veya korumak veya iyi bir durumda tutmak olan bütün preparatları veya maddelerin yani kozmetik ürünlerin topluma güvenli, etkili ve kaliteli şekilde ulaşmasını temin etmek üzere ürünlerin piyasaya arz edilmesinden önce bildirimde bulunulması, piyasa gözetim ve denetiminin yapılması ile bu ürünlerin üretim yerlerinin denetimi konularındaki düzenlemeleri belirlemektir.

Kozmetik Kanunu’nda üreticinin yükümlülükleri nelerdir?

Kozmetik Kanunu’nda üreticinin yükümlülükleri aşağıdaki şekilde belirtilmiştir:

• Sağlık Bakanlığı’na bildirimde bulunulmaksızın kozmetik ürün üretmek, ambalajlamak, ithalat işletmesini açmak veya işletmek veya ilk bildirimden sonra yapılan değişiklikleri bildirmeksizin bir işletmenin faaliyet alanını genişletmek yasaktır.
• Üretici konumundaki işletmeler sorumlu teknik eleman ile hizmetin gerektirdiği nitelikte personel istihdam edilmeden işletilemez.
• Herhangi bir kozmetik ürün, ürün güvenlik bilgileri Sağlık Bakanlığı Zehir Araştırma Merkezi’ne bildirilmeden piyasaya sunulamaz.
• Kozmetik ürün, normal ve üretici tarafından önerilen şartlar altında uygulandığında veya ürünün sunumu, etiketlenmesi, kullanımına dair açıklamalara veya üretici tarafından sağlanan bilgiler dikkate alınarak öngörülecek kullanım şartlarına göre uygulandığında, insan sağlığına zarar vermeyecek nitelikte olmak zorundadır.
• İçeriğinde hiç veya belirli limit ve şartların dışında bulunmaması gereken maddeler içeren kozmetik ürünler piyasaya sunulamaz.
• Kozmetik ürünlerin ambalaj ve etiket bilgilerinin Kozmetik Yönetmeliği’nde belirtilen esaslara uygun olması zorunludur.
• Kozmetik üretim yerinin Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen esaslara uygun olması zorunludur.