Şirketler Muhasebesi Dersi 4. Ünite Özet

Giriş

Girişimciler ve yeni şirket kurmak isteyenler, şahıs şirketi yerine sermaye şirketi kurmaya karar verdiklerinde alternatiflerden biri de limited şirkettir.

Anonim şirketlerde sermaye alt limiti 50.000’dir. Limited şirketlerde ise bu limit 10.000’dir.

Bunun dışında limited şirket kuruluşu anonim şirketlere nazaran daha kolay olduğundan halka açılmayı veya ortak sayısını 50’nin altında tutmak isteyen kurucular gerçek anlamda bir sermaye şirketi olan anonim şirket yerine birçok bakımdan şahıs şirketlerine benzeyen ve sermaye şirketlerinin avantajlarına sahip olan limited şirket kurmayı tercih etmektedirler.

Limited Şirketin Tanımı ve Özellikleri

Limited şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur. Esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur. Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler (TTK 573).

Limited şirket, kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu için kurulabilir. Limited şirketlerin faaliyet gösteremeyecekleri alanlar şu şekilde sırlanabilir.

1. Bankacılık ve sigortacılık,
2. Factoring,
3. Menkul değerlerle ilgili aracılık faaliyetleri,
4. Varlık yönetimi,
5. Finansal kiralama,
6. Bireysel emeklilik, tasarruf ve yatırım.

Limited şirketlerde ortakların sayısı elliyi aşamaz. Ortak sayısı bire düşerse durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde müdürlere yazıyla bildirilir. Müdürler, bildirimin alınması tarihinden başlayarak yedinci günün sonuna kadar, şirketin tek ortaklı olduğunu, bu ortağın adını, yerleşim yerini ve vatandaşlığını tescil ve ilan ettirirler, aksi hâlde doğacak zarardan sorumlu olurlar. Aynı yükümlülük, şirketin bir ortakla kurulduğu hallerde de geçerlidir (TTK 574). Şirket, tek ortağının kendisinin olacağı bir şirkete dönüşeceği sonucunu doğuracak şekilde esas sermaye payını iktisap edemez. Limited şirketlerin özellikleri şu şekilde sıralanabilir;

1. Sermaye şirketidir.
2. En az 10.000 sermaye ile kurulabilir.
3. Kişisel emek ve ticari itibar ortaklar tarafından sermaye olarak getirilemez.
4. Gerçek kişiler gibi tüzel kişiler de ortak olabilir.
5. Ticaret unvanı işletme konusu ve limited şirket olduğunu gösteren ibarelerden oluşur.
6. Ortakların sorumlulukları sermaye payları ile sınırlıdır.
7. Ortakların sermaye payları en az 25 ve katları olmak zorundadır.
8. Şirket kurumlar vergisi mükellefidir.
9. Ortaklar genel kurulu ve müdürler şirketin kanunen zorunlu organlarıdır.
10. Bağımsız denetime tabidirler.

Limited Şirket ile Anonim Şirket Arasındaki Farklılıklar: Limited şirket bir sermaye şirketi olmasına rağmen aynı grupta yer alan anonim şirketlerden bazı farklılıkları vardı. Şöyle ki;

1. Ortak sayısı elli ile sınırlandırılmıştır. Bu nedenle halka açılamazlar.
2. Anonim şirketlerde sermaye payı hisse senedi ile temsil edilirken limited şirketlerde hisse senedi olmadığından ortaklık payı vardır.
3. Uzun vadeli borçlanmak amacıyla tahvil çıkaramazlar.
4. Ortaklık paylarının devri anonim şirketlere göre daha zordur.
5. Şirket ortaklar tarafından yönetilebileceği gibi dışarıdan müdür de atanabilir.
6. Şirket ortaklarının tümünün şirketi temsil etme hak ve yetkileri vardır.
7. Limited şirketlerin faaliyet alanları anonim şirkete nazaran kısıtlanmıştır.

Limited Şirketin Kuruluş İşlemleri

Limited şirketlerde kuruluş ani kuruluş ile olur. Şirket, kanuna uygun olarak düzenlenen şirket sözleşmesinde, kurucuların limited şirket kurma iradelerini açıklayıp, sermayenin tamamını şartsız taahhüt etmeleri ve nakit kısmı hemen ve tamamen ödemeleriyle kurulur. Şirket sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve kurucuların imzalarının Noter veya Ticaret Sicilince onaylanması şarttır (TTK 576).

Şirket sözleşmesinde aşağıdaki hususların açıkça yer alması gerekmektedir.

1. Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer.
2. Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde, şirketin işletme konusu.
3. Esas sermayenin itibari tutarı, esas sermaye paylarının sayısı, itibari değerleri, varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarının grupları.
4. Müdürlerin adları, soyadları, unvanları, vatandaşlıkları.
5. Şirket tarafından yapılacak ilanların şekli.

Aşağıdaki hususlar ise, şirket sözleşmesinde öngörüldükleri takdirde bağlayıcı hükümlerdir (TTK 577).

1. Esas sermaye paylarının devrinin sınırlandırılmasına ilişkin kanuni hükümlerden ayrılan düzenlemeler.
2. Ortaklara veya şirkete, esas sermaye payları ile ilgili olarak önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları tanınması.
3. Ek ödeme yükümlülüklerinin öngörülmesi, bunların şekli ve kapsamı.
4. Yan edim yükümlülüklerinin öngörülmesi, bunların şekli ve kapsamı.
5. Belirli veya belirlenebilir ortaklara veto hakkı veya bir genel kurul kararının oylanması sonucunda oyların eşit çıkması halinde bazı ortaklara üstün oy hakkı tanıyan hükümler.
6. Kanunda ya da şirket sözleşmesinde öngörülmüş bulunan yükümlülüklerin hiç ya da zamanında yerine getirilmemeleri hâlinde uygulanabilecek sözleşme cezası hükümleri.
7. Kanuni düzenlemeden ayrılan rekabet yasağına ilişkin hükümler.
8. Genel kurulun toplantıya çağrılmasına ilişkin özel hak tanıyan hükümler.
9. Genel kurulda karar almaya, oy hakkına ve oy hakkının hesaplanmasına ilişkin kanuni düzenlemeden ayrılan hükümler.
10. Şirket yönetiminin üçüncü bir kişiye bırakılmasına ilişkin yetki hükümleri.
11. Bilanço kârının kullanılması hakkında kanundan ayrılan hükümler.
12. Çıkma hakkının tanınması ile bunun kullanılmasının şartları, bu hallerde ödenecek olan ayrılma akçesinin türü ve tutarı.
13. Ortağın şirketten çıkarılmasına ilişkin özel sebepleri gösteren hükümler.
14. Kanunda belirtilenler dışında öngörülen sona erme sebeplerine dair hükümler.

Şirket sözleşmesinin kanunda öngörüldüğü şekilde düzenlenmesinden sonra, tescil için, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline başvurulur. Başvuru, müdürlerin tümü tarafından imzalanır. Başvuruya aşağıdaki belgeler eklenir (TTK 586).

1. Şirket sözleşmesinin onaylanmış bir örneği.
2. Ekleri ile birlikte TTK 349 uncu maddeye göre düzenlenmiş kurucular beyanı
3. Yerleşim yerleri de gösterilerek şirketi temsile yetkili kişileri ve denetçinin seçimini gösterir belge.
4. Dilekçede şu kayıtlar yer alır:
5. Bütün ortakların adları ve soyadları veya unvanları, yerleşim yerleri, vatandaşlıkları.
6. Her ortağın üstlendiği esas sermaye payı ve ödediği toplam tutar. g. İster ortak ister üçüncü kişi olsun, müdürlerin adları ve soyadları veya unvanları.
7. Şirketin ne suretle temsil edileceği.

Ticaret sicili tarafından istenen bu belgelere ek olarak limited şirketlerin Rekabet Kurumu’na sermayelerinin %0,04’ü (on binde dört) kadar tutar ödediklerine dair dekontu da eklemeleri gerekmektedir.

Şirket sözleşmesinin tamamı, kurucuların imzalarının Noter veya Ticaret Sicilince onaylanmasını izleyen otuz gün içinde, şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur.

Şirket, ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Şirketçe kabul olunmadığı takdirde, kuruluş giderleri kurucular tarafından karşılanır. Bunların pay sahiplerine rücu hakları yoktur. Tescilden önce şirket adına işlem yapanlar, bu işlemler dolayısıyla şahsen ve müteselsilen sorumludur.

Bu gibi taahhütlerin, ileride kurulacak şirket adına yapıldıklarının açıkça bildirilmeleri ve şirketin ticaret siciline tescilini izleyen üç aylık süre içinde şirket tarafından kabul edilmeleri koşuluyla, bunlardan yalnız şirket sorumlu olur (TTK 588).

Kuruluş İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Limited şirketler sermaye şirketi olarak bilanço esasına göre defter tutmak zorundadırlar. Bu nedenle Envanter, Yevmiye ve Büyük Defterlerin tutulması zorunludur.

Bu kapsamda şirketin kuruluş ile ilgili muhasebe kayıtları iki aşamadan oluşmaktadır.

1. Ortakların sermaye taahhüdünde bulunması; Bu aşamada ortakların sermaye olarak yerine getirmek vaadinde bulundukları payların kayıtları yapılır. Bu aşamada şirkete getirilmiş herhangi bir değer yoktur.
2. Ortakların sermaye taahhütlerini yerine getirmeleri; Bu aşamada ortaklar tarafından taahhüt edilen değerler şirkete getirilir ve bunların kayıtları yapılır.

TTK’nın 127. madde hükmü saklı kalmak kaydıyla ortaklar sermaye taahhütlerini nakit olarak yerine getirebilecekleri gibi üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz veya tedbir bulunmayan; nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikri mülkiyet hakları ile sanal ortamlar ve adlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilir. Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olamaz (TTK 581).

Sermaye Olarak Para Konulması: 501 Ödenmemiş Sermaye Hesabı, ortakların şirket sözleşmesi ile ödemeyi taahhüt ettikleri sermaye paylarından doğan borçlarını izlemek için kullanılan pasifi düzenleyici bir hesaptır. Bu hesap ortakların koymayı taahhüt ettikleri sermaye kadar borçlandırılır.

500 Sermaye Hesabı ise ortakların şirket varlıkları üzerindeki haklarının izlendiği pasif karakterli bir hesaptır. Şirket, sermayesinde herhangi bir değişikliğe gitmedikçe bu hesaba başka bir kayıt yapılmaz.

Ortaklar taahhütlerini yerine getirdikçe Ödenmemiş Sermaye Hesabı alacaklandırılır. Ortaklar taahhütlerinin tamamını yerine getirdiklerinde bu hesabın kapanması gerekir. Aksi takdirde taahhütler tamamlanıncaya kadar bu hesap açık kalır.

Sermaye Değişiklikleri

Şirketler zaman içerisinde çeşitli nedenlerle kuruluş aşamasında koydukları sermayeyi değiştirmek zorunda kalabilirler. Bu değişiklik sermaye artırımı veya azaltılması şeklinde olur.

Sermayenin Artırılması: Şirkete kuruluş aşmasında konulan sermaye zaman içerisinde ihtiyaçları karşılamada yetersiz kalabilir.

Böyle bir durumda şirket sermaye artırımına gidecektir. Bu durumun nedenleri şu şekilde sayılabilir;

1. Kuruluş sırasında konan sermaye ihtiyaca göre düşük konmuş olabilir,
2. Şirketin iş hacminin genişlemesi dolayısı ile sermaye yetersiz kalabilir,
3. Faaliyetler sonucunda ortaya çıkan büyük zararlar dolayısı ile sermaye yetersiz bir hal alabilir,
4. Paranın satın alma gücünde meydana gelen azalma nedeni ile ek sermayeye ihtiyaç duyulabilir,
5. Yanlış yatırım ve satış politikaları nedeni ile sermaye, nakde dönüşümü yavaş olan varlıklara bağlanmış olabilir.
6. Yedekler veya geçmiş yıl kârları sermayeye dönüştürülmek istenebilir.

Limited şirketlerde sermaye artırımına gidebilmek için sermaye artırımına ilişkin kararın ortaklar genel kurulunda oy birliği ile alınması ve kuruluşta taahhüt edilen sermayenin tamamının ödenmiş olması gerekmektedir.

Sermaye artırımında ana sözleşme değişikliğine gitmek mecburidir ve şirketin sermaye artırımına giderken kuruluş aşamasında izlediği yasal süreci tekrarlaması gerekmektedir. Yani şirket ana sözleşmesi onaylatıldıktan sonra yeniden tescil ve ilan edilmesi gerekir.

Sermaye artırımının muhasebe kayıtları, kuruluş kayıtlarında olduğu gibi iki aşamada yapılmaktadır.

Önce sermaye hesabına eklenecek tutar taahhüt edilir ve “501 Ödenmemiş Sermaye” hesabına borç kaydı yapılır. Sonra taahhütler ne şekilde yerine getirilecekse ilgili hesaplara kayılar yapılır. Limited şirketler aşağıdaki yöntemlerle sermayelerini artırabilirler.

1. Ortakların sermaye paylarını nakit veya nakit dışındaki varlıklarla artırmaları,
2. Yedekler veya geçmiş yıl kârları sermayeye eklenebilir,
3. Şirkete yeni ortak alınması,
4. Başka bir şirketle birleşme.

Sermayenin Azaltılması: Limited şirketler kuruluşlarından sonra sermayelerini azaltmak zorunda kalabilirler. Bu zorunluluğu doğuran nedenler aşağıdaki gibi sıralanabilir;

1. Şirket, faaliyetleri için gerekli olan sermaye miktarından fazla bir sermaye ile kurulmuş olabilir veya zaman içerisinde şirket faaliyetlerindeki daralma nedeniyle sermayenin bir kısmı atıl kalmış olabilir.
2. Şirket, sürekli zarar etmiş veya büyük zararlara uğramış ve bu zararlar ortaklar tarafından karşılanamamıştır.
3. Şirketten bir ortak çıkmış veya çıkarılmış olabilir.

Sermaye azaltımında da ana sözleşme değişikliğine gitmek mecburidir ve şirketin sermaye azaltımına giderken kuruluş aşamasında izlediği yasal süreci tekrarlaması gerekmektedir. Yani şirket ana sözleşmesi onaylatıldıktan sonra yeniden tescil ve ilan edilmesi gerekir.

Sermaye azaltılması, azaltma nedenleriyle paralel olarak aşağıdaki şekillerde gerçekleşebilir.

1. Ortakların sermaye payları azaltılır.
2. Zararın tasfiyesi için sermaye payları azaltılır.
3. Çıkan veya çıkarılan ortağın payı kadar sermaye azaltılır.

Limited şirketlerde sermaye azaltımı sonrası her bir ortağın payı 25’den az ve şirketin sermayesi 10.000’den az olamaz. Bu tutar sermaye azaltımının alt sınırını oluşturmaktadır.

Limited şirketlerde sermaye azaltılması için izlenecek prosedür şu şekildedir;

1. Ortaklar genel kurulunda sermaye azaltılması kararı alınır,
2. Ana sözleşme değişiklik metni hazırlanır,
3. İşlem denetçisi raporu alınır,
4. Sermaye azaltımı tescil ve ilan edilir.

Limited Şirketlerde Kâr ve Zarar Dağıtımı

Limited şirketler sermaye şirketi olduklarından özellikle kâr dağıtımı olmak üzere zarar dağıtımında da şahıs şirketlerine göre farklı mevzuatlara tabidirler. Bu mevzuatlar;

1. Türk Ticaret Kanunu,
2. Kurumlar Vergisi Kanunu,
3. Gelir Vergisi Kanunu,
4. Fonlarla ilgili kanun, yönetmelik ve Cumhurbaşkanı kararnameleri,
5. Şirket ana sözleşmesi, ortaklar genel kurulu kararları ve ilgili diğer düzenlemeler.

Limited Şirketlerde Kâr Dağıtım Esasları: Limited şirketler sermaye şirketi olduklarından şirketin kendisi kurumlar vergisi mükellefi olduğu gibi şirket ortakları da dağıtılan temettülerden ötürü gelir vergisi mükellefidir. Bu nedenle limited şirketlerde kâr dağıtımına ve vergilendirilmesine ilişkin çok sayıda mevzuat bulunduğundan bu konuda farklı yorumlara dayanan farklı uygulama örnekleri mevcuttur.

Dönem Kârı : Bir muhasebe dönemindeki Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri’ne göre hesaplanmış tüm gelir ve giderlerin karşılaştırılmasıyla bulunan, gelir tablosundaki vergi ve yasal yükümlülüklerden önceki kârdır.

Kurumlar Vergisi: Sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıklarının ilgili hesap dönemi içinde elde ettikleri mali kâr (vergi matrahı) üzerinden hesaplanan vergi türüdür. Kurumlar vergisi 2018 yılından itibaren vergi matrahı üzerinden % 22 oranında hesaplanmaktadır.

Mali kâr (vergi matrahı), Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen değerleme hükümleri ile Kurumlar Vergisi Kanunu’nda belirtilen indirim, istisna ve kabul edilmeyen giderlerin dikkate alınarak bulunan, kurumlar vergisinin hesaplanacağı kârdır (matrah).

Limited şirketlerde kâr dağıtımı TTK, ana sözleşme ve ortaklar genel kurulu kararlarına göre yapılır.

Yasal Yedekler: Limited şirket ortakları şirketin borçlarına karşı sermayeleri ile sınırlı olduklarından Türk Ticaret Kanunu olası zararlara karşı şirketlerin elde ettikleri kârdan belli oranlarda yedek ayırmalarını zorunlu kılmıştır. Limited şirketler yıllık kârın % 5’i, ödenmiş sermayenin % 20’sine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayırmak zorundadırlar. Ayrılan bu yedeğe I. Tertip Yasal Yedek Akçe denmektedir. Buna ek olarak pay sahiplerine % 5 oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın % 10’u kadar da II. Tertip Yasal Yedek Akçe ayrılmalıdır (TTK 519).

Statü Yedekleri : Limited şirketler yasal düzenlemeler gereği ayırmak zorunda oldukları yedeklerin dışında ana sözleşmelerine koyacakları bir hükümle de yedek ayırabilirler. Ana sözleşme hükümleri çerçevesinde ayrılan bu yedeklere statü yedekleri denir ve Kâr Yedekleri hesap grubunda yer alan “541 Statü Yedekleri” hesabında muhasebeleştirilir.

Olağanüstü Yedekler : Limited şirketler yasal düzenlemeler gereği ayırmak zorunda oldukları yedekler ve ana sözleşme hükümlerince ayıracakları yedeklerin dışında ortaklar genel kurulu tarafından alınacak bir kararla da kârlarından yedek ayırabilirler. Bu tür yedekler Kâr Yedekleri hesap grubunda yer alan “542 Olağanüstü Yedekler” hesabında muhasebeleştirilir.

Dağıtılacak Temettüler : Dağıtılacak temettüler aşağıdaki sistematiğe göre belirlenir.

1. İlgili dönemin kurumlar vergisi tutarı hesaplanır,
2. Ödenmiş sermayenin % 20’sine ulaşıncaya kadar, dönem kârının % 5’i I. Tertip Yasal Yedek Akçe olarak ayrılır,
3. Ödenmiş sermayenin % 5’i kadar ortaklara I. Temettü ayrılır,
4. Kurumlar vergisi, I. Tertip Yasal Yedek Akçe ve ortaklara I. Temettü ayrıldıktan sonra kalan tutarın % 10’ kadar II. Tertip Yasal Yedek Akçe ayrılır,
5. Kalan tutardan varsa, ana sözleşme hükümlerince statü yedeği ve / veya ortaklar genel kurulu tarafından alınan bir kararla olağanüstü yedek ayrılır.
6. Yukarıdaki tüm aşamalardan sonra şirket eğer isterse kalan kârın tamamını ortaklara II. Temettü olarak dağıtabileceği gibi isterse bir kısmını ileriki dönemlerde kullanmak amacıyla şirkette geçmiş yıllar kârları olarak tutup kalan kısmını II. Temettü olarak dağıtabilir.

Limited Şirketlerde Zarar Durumu: Limited şirketler faaliyet dönemini zararla kapattıkları takdirde bu zararı aşağıdaki şekillerde tasfiye edebilirler;

1. İzleyen dönemlerde kâr elde edilmesi durumunda önceki dönemlerden devreden zarar bu kârdan mahsup edilebilir.
2. Şirketin ayırmış olduğu yedekler varsa, dönem zararı bu yedeklerden karşılanabilir.