Klasik Mantık Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Klasik mantık denilince hangi filozofun kurduğu mantık anlaşılır?

Aristoteles.

Aristoteles’in Organon adı altında yazdığı altı kitap hangileridir?

Kategoriler, Önermeler, Birinci Analitikler, Topikler ve Sofistik Deliller

Aristoteles’e göre tümdengelim nedir?

Aristoteles’e göre tümdengelim, kesin ve zorunlu sonuç veren bir akıl yürütme yöntemidir.

Klasik Mantık kaça ayrılır?

• Kavramlar mantığı • Önermeler mantığı • Çıkarımlar mantığı (Tasım)

Aristoteles’e göre doğru bir akıl yürütme nasıl gerçekleşir?

Doğru akıl yürütme için önce kavram oluşturulur, sonra önerme kurulur ve sonrada bu önermelerden çıkarım yapılır.

Tümdengelim akıl yürütmenin diğer adı nedir?

Dedüktif akıl yürütme

İslam dünyasında mantık çalışmaları nasıl başlamıştır?

Aristoteles’in eserlerinin Arapça’ya çevrilmesiyle başlamıştır.

Tümdengelimin görevi nedir?

Tümdengelimin görevi, öncüllerde üstü örtük var olan sonucu açığa çıkarmaktır.

Batıda mantık çalışmaları nasıl başlamıştır?

Aristoteles’in eserlerinin Latince’ye çevrilmesiyle başlamıştır.

Mantığı bölümlere ayırırken Terim, Önerme, Çıkarım(tasım) bölümlerine Metot konusunu eklemiştir?

Petrus Ramus

Akıl yürütme yöntemlerinden biri olan benzetişin bir diğer adı nedir?

Analoji

Aristoteles mantığının bel kemiğini ne oluşturur?

Aristoteles mantığının bel kemiğini, akıl yürütmelerden tasım oluşturur.

Aristoteles’in Avrupa’daki egemenliği hangi devre kadar devam etmiştir?

Rönesans

Aristoteles hangi ad altındaki kitabında mantık konularını işlemiştir?

Organon

Aristoteles mantığı hangi akıl yürütme yöntemine önem vermiştir?

Tümdengelim

Mantık biliminin kurucusu kimdir?

Aristoteles.

Aristoteles mantığı neden metafiziği ile yakından ilgilidir?

Çünkü Aristoteles’e göre zihnin kanunları aynı zamanda varlığın da kanunlarıdır.

Mantık biliminin gelişmesi esasen hangi çalışmalar ile başlamıştır?

XIX. yüzyılın ikinci yarısında başlayan sembolik mantık çalışmaları ile

Yeterli neden ilkesi nedir?

Bu ilke yeterli neden olmadıkça hiçbir olgunun mevcut, hiçbir yargının doğru olmayacağını ifade eder. Bu nedenler çok defa bizce belli değildir. Neden ararken sonsuza kadar gidilemez. Bir önermenin doğruluğunun nedeni diğer bir önermedir. Bu insan ölümlüdür. Önermesini Bütün insanlar ölümlüdür. önermesi temellendirir. Aynı biçimde Bu kuğu beyazdır. önermesini Bütün kuğular beyazdır önermesi temellendirir.

Çağımızın modern mantığı, klasik mantığın nasıl bir halidir?

Klasik mantığın geliştirilmiş, genişletilmiş halidir. Başka bir deyişle ondan ayrı bir alan değil, aksine klasik mantık temelinde geliştirilmiş bir halidir.

Mantık bilgisinin günlük yaşamımızda nasıl bir yeri vardır?

Mantık bilgisinin günlük pratik sorunların çözümünde, davranışlarımızın bağlı olduğu birtakım inanç ve varsayımların eleştiri yoluyla aydınlatılmasında etkin bir araç olduğu gözden uzak tutulmamalıdır. Çevremizdeki kişilerle zaman zaman düştüğümüz anlaşmazlıkların kökeninde çoğu kez kelime ve kavram kargaşası vardır. Mantık kişiye açık-seçik düşünme, düşünce ve duyguları belirli ve çıplak bir dille anlatma yollarını göstermekle bir sürü yanlış anlamaları, gereksiz tartışmaları önlemeye yardım eder. Pek çoğumuz şu ya da bu yoldan edindiğimiz birtakım inançlara, fikirlere ve bilgilere sımsıkı bağlıyız. Aslında bunlar çoğu kez sağlam bir dayanaktan yoksundurlar. Ne eleştiriye, ne de ciddi irdelemeye karşı durabilirler. Mantık kişiye bir inanç veya yargıyı doğru saymanın ne tür koşullara bağlı olduğunu gösterir. Bilimlerde olduğu gibi günlük düşünmede de ancak yeterince belgelenmiş, ya da belgelenme olanağı taşıyan düşüncelere güvenle bakılabilir. Bir düşünce veya teori ne denli parlak görünürse görünsün, olguların sınavından geçmedikçe, doğru sayılmaz.

Yeterli neden ilkesi ilk defa kim tarafından akıl yürütme ilkeleri arasından sayılmıştır?

Leibniz

Batıda Aristoteles’in mantığının yetersizliği nasıl tartışılmaya başlanmıştır?

Rönesans’tan sonra doğa bilimlerindeki gelişmeler ile

Aristoteles’e göre akıl yürütme nedir?

Akıl yürütme, bir önermenin (sonuç), başka bir önerme (öncül) kullanarak doğruluğunun ispat edilmesidir.

Çelişmezlik ilkesi nedir?

A, A olmayan değildir. Bir şey, aynı zamanda hem kendisi hem başka bir şey olamaz. Zihin, birbiri ile çelişik olan iki önermeden birini kabul ederse diğerini reddeder. Bir konuya aynı yüklem aynı zamanda ve aynı şartlar altında hem olumlu, hem olumsuz yüklenemez. Zihin, çelişmezlik ilkesine diğer ilkelerden daha fazla duyarlıdır. Mesela Bütün insanlar ölümlüdür. ve Bazı insanlar ölümlü değildir. Önermeleri birbiri ile çelişiktir.

Doğru düşünce nedir?

Doğru düşünce, akıl ve mantık ilkeleri denen ilkelere uygun olarak düşünme tarzıdır.

Mantığın ilkeleri nelerdir?

• Özdeşlik ilkesi • Çelişmezlik ilkesi • Üçüncü halin imkânsızlığı ilkesi • Yeterli neden ilkesi

Klasik mantığın konularını oluşturan terim, önerme, tasarım konularında Ortaçağ’da ve Yeniçağ’da yapılan çalışmalar, klasik mantığı nasıl etkilemiştir?

Bu dönemde yapılan çalışmalar Klasik Mantığına yani Aristoteles mantığına hiçbir katkıda bulunmamıştır.

Üçüncü Halin İmkânsızlığı İlkesini açıklayınız?

A ile A olmayan arasında, üçüncü bir imkân yoktur. Yani, bir önerme ya doğrudur, ya yanlıştır, ikisinin arasında üçüncü bir hâl yoktur.

Aristoteles’in mantığında tümdengelimin nasıl bir yeri vardır?

Aristoteles klasik mantığın içinde sadece tümdengelim akıl yürütme yöntemini dahil etmiştir ve tümdengelime önem vermiştir.

Tümdengelim ile tümevarım arasında nasıl farklılıklar vardır?

Tümdengelimde öncüller, sonuç için yeterli gerekçeyi taşır. Tümevarımda ise öncüller, sonuç için yeterli gerekçeyi taşımaz. Sonucun doğruluğu hiçbir zaman kesin değildir. Bunun sebebi, tümdengelimde sonucun öncüllerle sınırlı olmasıdır. Öncüllerde gizli olan şeyler tümdengelimle açık hale getirilir. Tümevarımda ise sonuç, öncüllerde verilenden daha fazlasını ihtiva eder. Öncüllerin çok ötesine taşar. Tümevarımda öncüllerin doğruluğunu kabul etsek bile sonucun doğruluğunu kabul etmeyebiliriz. Tümdengelimde ise bu mümkün değildir. Tümdengelimde öncüller doğruysa sonuç da doğru ve sonuç öncüllerden çıkarılıyorsa da geçerlidir. Tümevarımda ise bütün öncüller doğru olsa bile sonuç yanlış olabilir. Çünkü sonuç daha önce de söylediğimiz gibi öncüllerle sınırlı kalmayıp, öncülleri aşan bir nitelik taşımaktadır. Tümevarımda, öncüller hiçbir zaman sonuca kesinlik kazandırmaz, sadece öncüller sonucu kuvvetle destekliyor diyebiliriz. Oysaki tümdengelimde geçerli ya da geçersiz olsun sonuç kesindir.

Bilimlerin metodu, nasıl mantığın en önemli konusu haline gelmiştir?

Bacon’ın ve Descartes’ın metot sorunlarına dikkat çekmesinden sonra, bilimlerin metodu, mantığın en önemli konusu haline gelmiştir.

Tümdengelim hangi ögelerden oluşur?

Biri yasa ya da yargı olmak üzere en az iki öncül ve bu öncüllerden çıkarılması gereken bir sonuçtan oluşur.

Tümdengelim nedir?

Genelden özeli çıkarsayan akıl yürütme biçimi, tümdengelimdir. Bu tür akıl yürütme yeni bir bilgi vermez, sadece öncülleri açık hale getirir ve tikel hakkında bilgi verir. Genel bir yasa ya da yargıdan yola çıktığı için tümdengelim denilir.

Üçüncü yüzyılda, Organon yorumcularından Ammonius Sacras, Aristoteles’in altı kitabına hangi eserleri eklemiştir?

Yine Aristoteles’in Retorik ve Poetik adlı eserleri ile Porphyrious’un beş tümeli konu alan İsoloji adlı eserini eklemiştir.

Özdeşlik ilkesi nedir?

A, A’ dır şeklinde ifade edilir. Bir akıl yürütmenin başında bir terime verilen anlam ne ise o akıl yürütme boyunca, o terim hep aynı anlamı taşımalıdır. A, A’dır ilkesi, doğru düşüme için zihnin uyması gereken baş ilkedir. Bir nesne başka bir nesneye benzeyebilir ama onunla özdeş olamaz. Özdeşlik ilkesine uymayan bir zihin için, çelişmezlik ve üçüncü halin imkânsızlığı ilkeleri anlamsız kalır. Ağaç, ağaçtır insan, insandır gibi.

Aristoteles yazdığı altı kitaplarda ne üzerinde durmaktadır?

Aristoteles bu kitaplarda terimler, önermeler, akıl yürütmeler ve çeşitli ispat şekilleri üzerinde durur.

Aristoteles, yazdığı altı kitabın genel adı nedir?

Organon

Anadoji veya benzetme nedir?

Diyelim ki X ile Y gibi iki kişinin veya nesnenin, a gibi ortak bir özelliği var ve X’ in b gibi başka bir özelliği var. İki nesne arasındaki benzerliğe dayanarak Y’nin de b özelliğine sahip olduğunu düşünmemiz, benzetiş veya analojinin temelini teşkil eder. Analojiye dayanan akıl yürütmelerde, bazı yönlerden benzeyen nesnelerin başka yönlerden de benzer olacağı gibi bir varsayım gizlidir.

İkiden fazla değerli mantık nasıl kurulmaya başlanmıştır?

Üçüncü halin imkansızlığından şüphe edilmesi ile başlanmıştır. Matematikte ve fizikte, üçüncü halin imkansızlığı ile açıklanamayan durumlar söz konusudur. Çünkü özellikle sonsuzluk bahis olduğunda bazı açıklanamayan durumlar olmaktadır.

Tümdengelimde çıkarım nasıl geçerli hale gelir?

Ortaya atılan savın gerçekleşmesi ile çıkarım geçerli hale gelir.

İyi bir tümevarımda ne olması gerekir?

Örneklemin bütün evreni kapsaması gerekir. Bu da oldukça zordur, hatta imkansızdır.

Üçüncü halin imkansızlığı ilkesi nedir?

A ile A olmayan arasında, üçüncü bir imkân yoktur. Yani, bir önerme ya doğrudur, ya yanlıştır, ikisinin arasında üçüncü bir hâl yoktur.

İspatların eleştirilmesi, tartışılması veya denetlenmesi için neye ihtiyaç vardır?

Mantık bilgisine

Tümevarım nedir?

Tümevarımda öncüllerden tümel veya tikel bir sonuca varılır. Yani sonuç, öncüllerle sınırlı kalmayarak, öncülleri aşan bir bilgiye bizi götürür. Örneğin şimdiye kadar gözlemlediğim bütün kargalar, tüm kargaların belki de çok küçük bir bölümünü oluşturur. Bu gözlemlediğim kargalardaki bir özelliği tüm kargalara yükleyerek ve gözlemlediğimiz miktarı aşmakta ve mantıkça yeterli dayanağımız olmadan bir sonuca gitmekteyiz.

Akıl yürütme nedir?

Genel olarak, düşünceleri bilinçli, tutarlı ve amaçlı bir biçimde birbirine bağlama işlemi. Bir şeyin doğruluğunu, başka bir veya daha fazla şeye dayanarak ileri sürme akıl yürütmedir. Öncül olarak alınan önermelerden mantıksal çıkarım kurallarına uygun bir tarzda sonuç çıkarma işlemi.

Tümevarım akıl yürütme yöntemini bir diğer adı nedir?

İndüktif akıl yürütme

Tümevarımın bütün evreni kapsaması imkansız olduğuna göre, bu akıl yürütme yönteminin doğru olma olasılığı ne ile ilgidir?

Akıl yürütme yöntemi içinde kullanılan yöntemlerin sıklığı ne kadar çok olursa, bu akıl yürütme yönteminin doğruluğu o kadar artar. Örneğin, Gözlediğim a1 kargadır ve karadır. Gözlediğim a2 kargadır ve karadır. Gözlediğim a3 kargadır ve karadır. Gözlediğim a4 kargadır ve karadır. Gözlediğim a5 kargadır ve karadır O halde, bütün kargalar karadır. Geçmiş ve gelecekteki tüm kargaları gözlemlememiz olanaksızdır ama gözlem sayımız arttıkça, tümevarımın doğru olma olasılığı artar.

İslam dünyasında mantık çalışmaları nasıl başlamıştır?

İslam dünyasında mantık çalışmaları, Aristoteles’in eserlerinin Arapça’ya çevrilmesiyle başlamıştır.

Bir tasım hangi ögelerden oluşur?

Bir tasım en az iki öncül ve sonuçtan oluşur. • Bütün insanlar ölümlüdür. • Sokrates bir insandır. • O halde, Sokrates ölümlüdür.

En bilinen akıl yürütme yöntemleri nelerdir?

Tümevarım, tümdengelim ve analoji

Toplu pazarlık nedir?

Bir tarafta sendika, diğer tarafta da işveren ya da işveren örgütünün yer aldığı, ücret ve çalışma koşullarına ilişkin yapılan pazarlık ve görüşmelerdir.

İspat nedir?

İspat, bir önermenin doğruluğunu başka bir veya daha fazla önermenin doğruluğuna dayanarak ortaya koymaktır.

Tümdengelimin geçerli bir akıl yürütme olması neye bağlıdır?

Dayandığı yasanın doğruluğu ve kuvvetliliğine bağlıdır.

Mantığın ilkeleri nelerdir?

• Özdeşlik İlkesi
• Çelişmezlik İlkesi
• Üçüncü Halin İmkânsızlığı İlkesi
• Yeterli Neden İlkesi

Tümdengelimin en belirgin özelliği nedir?

Tümdengelimin en belirgin özelliği, öncüllerin sonucu doğruladığı savını taşımasıdır. Bu savın gerçekleşmesi ile aynı zamanda çıkarım geçerli hale gelir.

Tümevarım akıl yürütmede öncüller ile sonuç arasında nasıl bir ilişki vardır?

Bu akıl yürütmede öncüller, sonuç için bir dayanak sağlamakta ancak sonucu zorunlu kılmamaktadır.

Aristoteles, Organon adı altında yazdığı altı kitapta mantık konularını incelemiştir. Altı kitabın isimleri nelerdir?

Kategoriler, Önermeler, Birinci Analitikler, İkinci Analitikler, Topikler ve Sofistik Deliller.

Benzetiş (Analoji) kavramını açıklayınız?

Akıl yürütmelerimiz arasında benzetiş veya analojiye dayananlar önemli bir yer tutar. Diyelim ki X ile Y gibi iki kişinin veya nesnenin, “a” gibi ortak bir özelliği var ve X’ in “b” gibi başka bir özelliği var. İki nesne arasındaki benzerliğe dayanarak Y’ nin de “b” özelliğine sahip olduğunu düşünmemiz, benzetiş veya analojinin temelini teşkil eder. Analojiye dayanan akıl yürütmelerde, bazı yönlerden benzeyen nesnelerin başka yönlerden de benzer olacağı gibi bir varsayım gizlidir.

Analojide sonucun doğruluğu hakkında ne söylenebilir?

Analojide de tümevarım gibi sonucun doğruluğu hiçbir zaman kesin değildir. Benzerlik sağlayan özelliklerle sonuçta var olduğu ileri sürülen özellik arasındaki ilişki ne kadar kuvvetli ise analoji veya benzetiş o kadar kuvvetlidir.

Üçüncü halin imkansızlığı ilkesinden şüphe edilmeye başlandıktan sonra nasıl mantıklar kurulmaya başlandı?

Lukasiewicz (1920) ilk defa üç değerli mantık kurdu. Doğru, yanlış ve nötr. Reichenbach’a göre de doğru ile yanlış arasında sürekli ve sonsuz değerler vardır. Mesela (pi) sayısının ondalık kesirler halinde yazılışında bir yerde durulmaz, seri devam eder. 3.146....

Özdeşlik ilkesini açıklayınız?

Bir nesne başka bir nesneye benzeyebilir ama onunla özdeş olamaz. Özdeşlik ilkesine uymayan bir zihin için, çelişmezlik ve üçüncü halin imkânsızlığı ilkeleri anlamsız kalır. Ağaç, ağaçtır İnsan, insandır gibi.

Tümdengelimi ve tümevarımın karşılaştırılmasını yapınız?

Tümdengelimde öncüller, sonuç için yeterli gerekçeyi taşır. Tümevarımda ise öncüller, sonuç için yeterli gerekçeyi taşımaz. Sonucun doğruluğu hiçbir zaman kesin değildir. Bunun sebebi, tümdengelimde sonucun öncüllerle sınırlı olmasıdır. Öncüllerde gizli olan şeyler tümdengelimle açık hale getirilir. Tümevarımda ise sonuç, öncüllerde verilenden daha fazlasını ihtiva eder. Öncüllerin çok ötesine taşar. Tümevarımda öncüllerin doğruluğunu kabul etsek bile sonucun doğruluğunu kabul etmeyebiliriz. Tümdengelimde ise bu mümkün değildir. Tümdengelimde öncüller doğruysa sonuç da doğru ve sonuç öncüllerden çıkarılıyorsa da geçerlidir. Tümevarımda ise bütün öncüller doğru olsa bile sonuç yanlış olabilir.

Akıl yürütme kavramını açıklayınız?

Genel olarak, düşünceleri bilinçli, tutarlı ve amaçlı bir biçimde birbirine bağlama işlemi. Öncül olarak alınan önermelerden mantıksal çıkarım kurallarına uygun bir tarzda sonuç çıkarma işlemi.

Tümdengelimin en belirgin özelliği nedir?

Tümdengelimin en belirgin özelliği, öncüllerin sonucu doğruladığı savını taşımasıdır.

Doğru akıl yürütme için ne yapılması gerekmektedir?

Doğru akıl yürütme için önce kavram oluşturulur, sonra önerme kurulur ve sonrada bu önermelerden çıkarım yapılır.

Mantık kişisel ve sosyal sayısız sorunların çözümüne nasıl olanak sağlayabilir.

Tutarlılık ve olgusal kanıtlara saygı mantıklı olmanın başta gelen iki koşuludur. Mantık bu gerekleri açıklıkla ortaya koymakla kişisel ve sosyal sayısız sorunların çözümüne olanak sağlayabilir.

Tümdengelim(Dedüktif Akıl Yürütme) kavramını açıklayınız?

Genelden özeli çıkarsayan akıl yürütme biçimi, tümdengelimdir. Bu tür akıl yürütme yeni bir bilgi vermez, sadece öncülleri açık hale getirir ve tikel hakkında bilgi verir. Genel bir yasa ya da yargıdan yola çıktığı için tümdengelim denilir. Biri yasa ya da yargı olmak üzere en az iki öncül ve bu öncüllerden çıkarılması gereken bir sonuçtan oluşur. Dayandığı yasa ne kadar doğru ve kuvvetliyse o kadar geçerli bir akıl yürütmedir. 

Tümevarım (İndüktif Akıl Yürütme) kavramını açıklayınız?

Tümevarımda ise öncüllerden tümel veya tikel bir sonuca varılır. Yani sonuç, öncüllerle sınırlı kalmayarak, öncülleri aşan bir bilgiye bizi götürür. Örneğin şimdiye kadar gözlemlediğim bütün kargalar, tüm kargaların belki de çok küçük bir bölümünü oluşturur. Bu gözlemlediğim kargalardaki bir özelliği tüm kargalara yükleyerek ve gözlemlediğimiz miktarı aşmakta ve mantıkça yeterli dayanağımız olmadan bir sonuca gitmekteyiz.

Mantıklı diye sıfatlandırdığımız bir kişi her şeyden önce hangi gereklere sımsıkı bağlıdır?

Tutarlı olmak; başka bir deyişle, birbiriyle çelişen veya bağdaşmayan düşünce, inanç veya savlara yer vermemek ve yeterince ve güvenilir yoldan belgelenmemiş hiçbir sav, hipotez veya kuramı doğru kabul etmemek, aynı şekilde yeterince belgelenmiş yargı veya savlar karşısında şu ya da bu nedenle ayak diremek

Çelişmezlik ilkesini açıklayınız?

Bir şey, aynı zamanda hem kendisi hem başka bir şey olamaz. Zihin, birbiri ile çelişik olan iki önermeden birini kabul ederse diğerini reddeder. Bir konuya aynı yüklem aynı zamanda ve aynı şartlar altında hem olumlu, hem olumsuz yüklenemez.

Yeterli Neden İlkesini açıklayınız?

Bu ilke, ilk defa Leibniz tarafından akıl yürütme ilkeleri arasında sayılmıştır. Hiçbir yargı, yeterli neden olmadan doğru değildir. Bu ilke yeterli neden olmadıkça hiçbir olgunun mevcut, hiçbir yargının doğru olmayacağını ifade eder. Bu nedenler çok defa bizce belli değildir. Neden ararken sonsuza kadar gidilemez.

Klasik mantık kaç alana ayrılmaktadır?

Klasik mantık birbirine bağımlı üç alana ayrılır.
1. Kavramlar mantığı
2. Önermeler mantığı
3. Çıkarımlar mantığı (Tasım)

Mantık biliminin kurucu kimdir?

Aristoteles

Aristoteles tümdengelimi nasıl görmektedir?

Aristoteles’e göre “tümdengelim”, kesin ve zorunlu sonuç veren bir akıl yürütme yöntemidir.

Batıda mantık çalışmaları nasıl başlamıştır?

Batıda mantık çalışmaları, Aristoteles’in eserlerinin Latince’ye çevrilmesiyle başlamıştır. Aristoteles’in Avrupa’daki egemenliği
Rönesans’a kadar devam etmiştir. Rönesans’tan sonra doğa bilimlerindeki gelişmeler karşısında, metot olarak Aristoteles mantığının yetersizliği tartışılmaya başlandı.