Termal ve Spa Hizmetleri Dersi 2. Ünite Özet

Termal ve SPA Kavramları

Termal ve SPA kavramları genellikle birbiriyle karıştırılan ve zaman zaman birbiri yerine kullanılan kavramlardır ancak farklı anlamlara gelmektedirler. Söz konusu kavramlar arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koyabilmek için öncelikle “wellness” kavramının açıklanması gerekmektedir. Amerikalı doktor Halbert Dunn 1959 yılında “wellbeing” ve “fitness” kelimelerini bir araya getirerek wellnes kelimesini türetmiştir. Kelimenin karşılığı ise beden, ruh ve zihin sağlığı arasındaki ahengi yüksek seviyeye çıkartmayı amaçlayan bir anlayıştır.

Wellness haz almayı sağlayan, kişinin yaşam kalitesini arttıran, sağlığını korumayı ve geliştirmeyi hedefleyen ve bu açıdan bakıldığında ‘koruyucu sağlık hizmetleri’ içerisinde yer alan uygulamalardan oluşmaktadır. Resort oteller ve tatil köyleri, wellness merkezleri, SPA ve güzellik merkezleri, termal ve kaplıca merkezleri gibi çeşitli alanlar wellness hizmetinin gerçekleştirildiği başlıca alanlardır. Kişinin sadece bir konuda değil bütünüyle iyi olma hâlini hedefleyen wellness temelde yedi bileşenden oluşmaktadır. Bunlar şu şekildedir:

1. Fiziksel Wellness
2. Entelektüel Wellness
3. Duygusal Wellness
4. Sosyal Wellness
5. Ruhani/Spiritüel Wellness
6. Çevresel Wellness
7. Mesleki Wellness

Söz konusu bileşenlerden de anlaşılacağı gibi wellnes bütüncül olarak insan sağlığını korumayı, geliştirmeyi ve kişinin her zaman tam bir iyilik durumunda olmasını hedeflerken termal, SPA ve kaplıca kavramları ise wellness anlayışını benimseyen kişilerin sağlıklı yaşam anlayışı sonucunda sağlıklarını koruma ve geliştirme amacıyla gerçekleştirdikleri çeşitli faaliyetlerden oluşmaktadır. SPA ve termallerin ortak özelliği, her ikisinin de su aracılığıyla bireyin sağlıklı olma durumunu korumayı, bu durumu devam ettirmeyi ve sağlıklarını geliştirmeyi hedeflemesidir. Aralarındaki temel farklar ise şunlardır:

• İnsanlar tarafından termallerin kullanılabilmesi için termal su kaynağının olması gerekmektedir. Ancak SPA uygulamaları için termal su kaynağına ihtiyaç yoktur.
• Termaller, sağlığı korumanın yanı sıra tedavi edici özelliğe de sahiptir. Spalar ise daha çok dinlenme, gevşeme, rahatlama amaçlıdır.

Termal: İlk çağlarda yer altından çıkan suların bulunduğu bölgelere yapılan banyolara verilen isimdir. “Termal (Thermae)” kavramı halka açık büyük havuzlar/hamamlar MS I. yüzyılda Yunanca (thermonloutron) “sıcak banyo”, Yunanca (thermos) “sıcak” tan gelmekteydi ve daha eski ifade olan “balneum”un “banyo”, Latinceye dönüştürülerek (balineum, balneum, balnea) yerini almıştır.

Termaller, toprağın derinliklerinden gelen, ısınmış, radyoaktif ve çeşitli mineraller açısından zengin tabii sıcak sular kullanıldığı için bu binalar sadece yıkanarak temizlenme amacına yönelik değildir. Zaman içerisinde şifa verme, hastalık tedavisi, dinlenme, rahatlama, gevşeme işlevi keşfedilen termaller sadece temizlenmek için değil aynı zamanda sağlığa kavuşmak için de kullanılmaya başlanmıştır.

Termal su kaynağı, sıcak suyun yer altından yeryüzüne çıkması sonucu oluşmaktadır. Yeraltından çıkan bu doğal sular birbirini takip eden ve doğal yollarla birbiriyle bağ kuran bir sistemin bütününü sonucunda meydana gelmektedir. Bu sistemde meydana gelen en ufak bir değişiklik sistemi tamamen değiştirebilmektedir. Söz konusu sistemi oluşturan elemanlar ise şunlardır:

• Isı Kaynağı (Isı Akışı)
• Beslenme Alanı
• Isının Taşınması
• Rezervuar Yapısı
• Toprak ve Kayaç Yapısı

SPA

“Sudan Gelen Sağlık” anlamına gelen SPA (Salus Per Aquam) Romalılardan bugüne kadar uygulanan su terapilerine verilen isimdir ve sular ile yapılan bakım anlamı taşımaktadır. SPA hizmetleri esas olarak destek amaçlı sağlık ve spor hizmetlerinin bütününden oluşmaktadır. SPA hizmetleri kişinin su uygulamaları, çeşitli materyaller ve SPA personelinin uygulayacağı konsültasyonlar aracılığıyla sağlık açısından dengeye ulaşmak amacıyla yararlandığı uygulamalardır.

SPA hizmetleri fiziksel, zihinsel, ruhsal, çevresel ve sanatsal ögeleri içeren bütüncül bir terapi olarak ele alınmaktadır. Dinlenmek ve rahatlamak amacıyla SPA merkezine gelen kişiler için her şey bu esasa göre hazırlanmaktadır. Dolayısıyla beden, duygu, zihin ve ruh bir bütün olarak tedavi edilmektedir. SPA merkezlerinde girişten itibaren mistik kokular, sakin bir müzik, kalabalıktan uzak dekor, gevşetici kokular ilk andan itibaren kişilerin ruhsal olarak rahatlamalarına zemin hazırlamaktadır. Keyifli egzersizler, sağlıklı ve dengeli diyet programları, lüks dinlenme imkânları ve stresle baş etme konusundaki eğitimler, kişilere yenilenme imkânı sunmaktadır.

SPA merkezlerinde temel olarak bulunması gereken alanlar şöyledir:

• Resepsiyon bankosu ve karşılama alanları
• Bekleme salonu
• İdari ofisler
• Erkek ve kadın soyunma odaları
• Kuru tedavi odaları
• Islak tedavi odaları
• Rahatlama odaları
• Kafe-vitamin bar

Bununla birlikte SPA merkezlerinde isteğe bağlı olarak meditasyon alanları, fitness ve aerobik salonları, yüzme havuzları ve su sporları, güzellik salonu, hizmet alanları (çamaşırhane vb.) ve depolama alanları da bulunmaktadır.

SPA Hizmetleri ve Sınıflandırılması

SPA merkezlerinde sunulan hizmetler değişmekle birlikte çeşitli terapiler, banyo uygulamaları, çeşitli duşlar, sauna, vücut sarma, masaj uygulamaları hizmetleri verilmektedir. Bazı büyük SPA merkezleri bu hizmetlerin tamamını verebilirken bazı SPA merkezleri de belirli bir ya da birkaç hizmeti vermektedir.

SPA merkezleri Uluslararası SPA Birliği’ne göre şöyle sınıflandırılmaktadır:

1. Kulüp SPA: Spa hizmetinin bir tesis içerisinde, sadece tesise üye olanlara ya da tesisi günübirlik kullanmak isteyenlere verildiği yerlerdir.
2. Kruvaziyer SPA: Üzerinde birçok konaklama, yeme-içme, eğlence seçenekleri bulunan, yüksek hizmet standartlarına sahip, programlanmış belirli rotalarda turistik amaçlı olarak çalışan kruvaziyerlerde hizmet veren spalardır.
3. Günlük (Day) SPA: En yaygın spa türü olan ve günlük bakım uygulamalarından oluşan Day SPA merkezlerinde kullanıcılar birkaç saatlik kısa süreli hizmetler alabildiği gibi bir günü kapsayan paket hizmetler de alabilmektedirler.
4. Destinasyon SPA: Destinasyon spalarda fiziksel sağlık ve eğitim amaçlı, insanların fiziksel gereksinimlerini dikkate alarak profesyonelce yönetilen hizmet programları ile yerinde konaklama yapılması yoluyla kişinin yaşam şeklinin gelişimine ve sağlığın artırılmasına yönelik hizmetler sunulmaktadır.
5. Medikal SPA: Medikal spalarda öncelikli amaç kişilere tıbbi uygulamaların sunulması olduğundan bir sağlık kliniği ile bir Day spanın birleşiminden oluşan doktor denetimini gerektiren uygulamaları içermektedir.
6. Termal SPA: Diğer SPA türlerinden farklı olarak termal SPA uygulamalarında kullanılan sular, termal sulardır ve kaynağından alınarak kullanılan doğal mineral, termal veya deniz suyu ile gerçekleştirilen hizmetleri ile hidroterapi uygulamalarını kapsamaktadır.
7. Mineral SPA: İnsanların rahatlama, gevşeme, dinlenme, zinde ve canlı olma ihtiyaçlarının mineralli sular aracılığıyla karşılandığı SPA türüdür.
8. Resort SPA: Amerika kökenli olan Resort SPA, bir tatil yeri veya otel içinde yerleşik şekilde SPA hizmetlerinin, sağlık ve iyileştirme ünitelerinde SPA mutfağı menü seçeneklerinin günlük veya daha uzun süreli sunulmasıdır.

Uluslararası SPA Birliği tarafından genel olarak sekiz farklı SPA çeşidi olduğu ifade edilmektedir. Bununla birlikte literatürde daha farklı SPA türleriyle karşılaşmak da mümkündür. Bazı ülkelerde uygulanan ve henüz Türkiye’ de çok fazla bilinmeyen bazı SPA türleri ise şöyledir:

• CosMediSpa
• Dental SPA
• Adventure SPA
• Eco SPA
• Family SPA
• Cultural SPA
• Urban SPA
• Residental SPA
• Inn SPA
• Hospital SPA
• Yoga SPA

Kaplıca: Kaplıca tedavisi, termal ve mineralli suların, banyolar şeklinde doğal olarak yeryüzüne çıktıkları yerlerde kurulan tesislerde (kaplıcalarda), değişik hastalıkların tedavisinde sezgisel olarak kullanılmasıyla gelişen ve geleneksel hâle gelerek günümüze kadar ulaşan bir tedavi yöntemidir. Kaplıcaların tedavi edici etkisi içinde mineral bulunan suların deri yoluyla emilmesi ve aynı zamanda çevresel faktörlerle sıcak suyun yarattığı termal etkiyle gerçekleşmektedir. Mineralli suların kaplıcalarda uygulanması balneoterapi, banyolar (termal tedavi havuzu, küvet banyoları, tedavi duşları, lokal banyolar, egzersiz havuzu), içme, soluma (inhilasyon) ve çamur kürleri şeklinde uygulanmaktadır.

Kaplıca tedavileri genel olarak kür şeklinde uygulanmaktadır. Kür terimi tedavi, iyileştirme anlamında kullanılmaktadır. Genel olarak tedavi amacıyla kaplıcalardan belirli kurallara uyarak yararlanma anlamına gelen kür uygulamalarında, mineralli su ve çamur uygulamaları, açık, kapalı ve kompakt kürler olarak uygulanmaktadır. Kaplıcalar büyüklükleri, sahip oldukları imkânlar, verdikleri hizmetlere ve özelliklerine göre üç grupta incelenmektedir:

• Birinci Sınıf Kaplıca Tesisleri
• İkinci Sınıf Kaplıca Tesisleri
• Üçüncü Sınıf Kaplıca Tesisleri

Termalizm: Termalizm bilimsel ve tıbbi açıdan terapi özelliğine sahip madeni su kaynaklarının değiştirilmeksizin özel tesislerde, eğitimli personel denetiminde yapılan kürlerle çeşitli hastalıkların tedavisi amacıyla kullanılmasına yönelik faaliyetler bütünüdür. Bilimsel ve tıbbi açıdan terapatik özelliklere sahip madeni su kaynaklarının hiçbir katkı ve değişikliğe uğramaksızın eğitimli personel denetiminde ve özel tesislerde yapılan kürlerle, çeşitli hastalıkların tedavisi amacıyla yararlanılmasına yönelik faaliyetlerin tümüdür.

Jeotermal Kaynaklar: Jeotermal kelimesi Yunan kökenli geo (dünya) ve termal (ısı) kelimelerinin birleşmesinden oluşmaktadır. Jeotermal kaynaklar, jeolojik yapıya bağlı olarak yerkabuğu ısısının etkisiyle sıcaklığı sürekli olarak bölgesel atmosferik yıllık ortalama sıcaklığın üzerinde olan, çevresindeki sulara göre daha fazla miktarda erimiş madde ve gaz içerebilen, doğal olarak çıkan veya çıkarılan su, buhar ve gazların elde edildiği yerlerdir. Bunun yanında yeraltına insan düzenlemeleri vasıtasıyla gönderilerek yerkabuğu veya kızgın kuru kayaların ısısı ile ısıtılarak da su, buhar ve gazlar elde edilebilmektedir.

Termal ve SPA Hizmetlerinin Gelişmesinin Arkasındaki Nedenler

Termal ve SPA hizmetlerinin gelişmesinin arkasında yatan nedenler şu şekilde özetlenebilmektedir:

• İnsanların hem eğitim hem de gelir olarak daha üst seviyelere gelmesi,
• İnsanların hem sağlıklarını koruma hem de geliştirme istekleri,
• İlgili tesislerin çeşitli hastalıkların tedavisini mümkün kılması ve insanların sağlıklarına kavuşmasında destekleyici rol oynamaları,
• Nüfusun her geçen gün yaşlanması ve bilinçli olarak yaşlanma isteklerinin artması,
• İnsanların çeşitli bağımlılıklarından kurtulmak istemeleri,
• Günümüzde sessiz, sakin, doğal ve rahatlatıcı yaşama duyulan ihtiyacın artması,
• SPA ve termal tesislerinin yüksek düzeyde gelir getiren yatırımlar olarak görülmesi,
• SPA hizmetlerinin toplam hizmet kalitesini etkileyen önemli unsurlardan biri olarak görülmesi,
• Teknolojide meydana gelen gelişmeler,
• Ulaşım olanaklarının, transfer imkânlarının ve sağlık sigortalarının kapsamında meydana gelen genişleme.