İktisada Giriş 1 Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Endüstri nedir?

Endüstri, aynı ürünü üreten firmalar topluluğudur.

Artan maliyetli endüstriler nedir?

Gerçek iş hayatında ise firmaların ATC eğrileri genişleme dönemlerinde yukarıya kayarken, daralma dönemlerinde aşağıya kaymaktadır. Firmanın uzun dönem ATC’sinin piyasa daralması ve genişlemesine uygun davranış sergileyen bu endüstriler artan maliyetli endüstrilerdir.

Fiyat alıcı kavramı nedir?

Üretim Fiyat alıcı, sattığı ürünün piyasa fiyatı üzerinde hiçbir kontrol gücü olmayan ve piyasada belirlenen fiyatı veri olarak alan satıcıdır. Rekabetçi bir piyasada üretici olan bir şirket fiyat alıcıdır, diğerleri gibi kârlarını çoklulaştırmayı amaçlar.

Kısa dönem firma arz eğrisi nedir? Nasıl elde edilir?

Her fiyat düzeyinde, arz edilen miktar, kabaca, firmanın kâr maksimizasyonu (veya zarar minimizasyonu) çıktısı olarak ifade edilebilir. Üretilecek ilave çıktı, firmanın kârını arttırıyor veya kayıplarını azaltıyorsa, firma daha çok çıktı üretme kararı verecektir. Aynı şekilde, eğer çıktı düzeyindeki bir birimlik azalma firma kârını artırıyor veya kaybını azaltıyorsa, firma çıktı miktarını azaltacaktır. Çıktı düzeyindeki ayarlamalar olası her değişimin kâr artırımı veya kayıp azaltımı ışığında devam eder. Piyasa fiyatındaki artış her seferinde firmanın artan miktarlarda çıktı üretmesi anlamındadır. Bu durumda minimum AVC’nin P’ye eşit olduğu nokta veri olmak üzere, MC eğrisinin bu nokta ve üzerindeki kısmı firmanın arz eğrisini oluşturacaktır. Çünkü firma denge üretim düzeyini belirlerken MR = MC kuralını izler. Firma tam rekabette P = MR olduğu için P = MC eşitliğinden hareket ederek üretimini ayarlayacaktır. Dolayısıyla AVC’nin minimum düzeyi üzerindeki MC eğrisi firmanın arz eğrisidir.

Kısa dönemde kar maksimizasyonu nasıl gerçekleşir?

Kâr maksimizasyonu, bir firmanın marjinal gelirinin marjinal maliyete eşit olduğu durumdaki çıktı düzeyinde gerçekleşir. İlave çıktının maliyetten çok hâsılat sağlaması durumu devam ettikçe, firmanın kârı artacağından firma daha fazla üretim yapacaktır. Eğer ilâve çıktının marjinal maliyeti marjinal hasılatını aşıyorsa, firmanın kâr düzeyi, çıktı arttıkça azalacak veya kayıp artacaktır. Kâr maksimizasyonu koşulu olarak isimlendirilen bu genel kural tüm piyasalardaki firmalar için geçerlidir.

Tam rekabet piyasasındaki firmaların marjinal maliyetleri niçin ortalama maliyetlerine eşittir? Fiyat düzeyi değişirse, bu eşitlik bozulur mu?

Tam rekabet piyasasındaki firma fiyat alıcıdır. Firma malın fiyatını değiştiremediği için firmanın ortalama ve marjinal hasılatı her çıktı düzeyi için sabittir ve piyasa fiyatına eşittir. Fiyat düzeyi değişirse bu eşitlik bozulmaz. Eğer fiyat artarsa, ortalama maliyet ve marjinal maliyet de artar. Eğer fiyat düşerse, her iki maliyet de düşer.

Tam rekabet koşullarında firmaların kar düzeylerini kısa dönemde nasıl belirlerler?

Kâr düzeyinin belirleyicisi maliyet ve hâsılat düzeyleridir. Kısa dönemde yapısı ne olursa olsun tüm piyasalarda firmaların karşılaşacağı maliyetler aynıdır. Bu nedenle, tam rekabet koşullarında üretim yapan bir firma iki tür maliyetle karşılaşacaktır. Bu maliyetler; • Sabit maliyet ve • Değişken maliyettir. Firmanın hâsılat düzeyi ise, mevcut koşullar altında firmanın üretmeye karar verdiği çıktı miktarı ile piyasa tarafından belirlenen fiyatın çarpımına eşittir.

Tam rekabetçi firmalar gerçek yaşamda mevcut mudur?

Gerçek yaşamda tam rekabet piyasasının özelliklerini tümünü aynı anda taşıyan endüstriler nadirdir.

Marjinal hasılat nedir? Nasıl bulunur?

Marjinal hâsılat (MR), ilave çıktı miktarı nedeniyle toplam hâsılatta meydana gelen değişimdir. Tam rekabet piyasasında firmalar fiyat alıcı olduklarından, ilave bir birim çıktı ile elde edilecek hâsılat, ancak fiyat düzeyi kadar olacaktır. Dolayısıyla her ilave birimin toplam hâsılata etkisi sadece piyasa fiyatı kadar olacaktır. Aşağıdaki eşitlikte bu durum basit bir denklem şeklinde özetlenmektedir: MR= ?TR/?Q= (P*xQ2)-(P*xQ1)/(Q2-Q1) =P*x(Q2-Q1)/(Q2-Q1)=P*

Sabit maliyetli endüstrinin uzun dönem arzı nedir?

Sabit maliyetli endüstrinin genişlemesi veya daralması faktör fiyatlarını, dolayısıyla üretim maliyetlerini etkilemez. Grafiksel olarak firmaların piyasaya giriş veya çıkışı firmaların uzun dönem ATC eğrilerini kaydırmayacaktır. Bu durum, endüstrinin üretim faktörlerine olan talebin bu üretim faktörlerine olan toplam talebe kıyasla küçük olduğunda meydana gelir. Endüstri üretim faktörlerinin fiyatlarını ve maliyetleri önemli derecede etkilemeksizin genişler veya daralır. Piyasaya girişler veya çıkışlar endüstri çıktı miktarını etkilemesine rağmen fiyat düzeyi, genellikle, ATC’nin minimumuna eşit olduğu başlangıç fiyat düzeyinde gerçekleşir. Tam rekabet piyasasında giriş ve çıkışların tamamlandığı çeşitli uzun dönem denge fiyat-miktar kombinasyonlarını gösteren eğriye uzun dönem arz eğrisi denir.

İktisatçılar endüstriyi kaç ayrı piyasa yapısı içerisinde gruplandırmakta ve incelemektedirler?

İktisatçılar endüstriyi dört ayrı piyasa yapısı içerisinde gruplandırmakta ve incelemektedirler. Bunlar; • Tam rekabet, • Tam monopol, • Monopolcü rekabet ve • Oligopoldür.

Bu dört piyasa yapısı rekabet düzeyi en çoktan en aza doğru nasıl sıralanabilir?

Bu dört piyasa yapısı rekabet düzeyi en çoktan en aza doğru şöyle sıralanarak kısaca açıklanabilir: • Tam rekabet standartize edilmiş (Her üreticinin çıktısının diğer üreticilerinkiyle tıpa tıp aynı olmasıdır. Örneğin; buğday gibi) bir ürünün çok sayıda firma tarafından üretilmesiyle karakterize edilir. Yeni firmalar endüstriye çok kolay girebilir veya endüstriden aynı kolaylıkla çıkabilir. • Monopolcü rekabet farklılaştırılmış (mobilya, giysi, kitap gibi) ürün üreten nispi olarak çok, endüstri için yeterli sayıda firmayla karakterize edilir. Fiyat dışı rekabet stratejilerinin yaygın olarak kullanıldığı bu endüstriye hem girmesi hem de çıkması oldukça kolaydır. • Oligopol farklılaştırılmış (otomobil, beyaz eşya gibi) veya standardize edilmiş (demir, çelik gibi) ürünün az sayıda satıcısıyla karakterize edilir. Her firma rakiplerinin kararları tarafından etkilenir. Bu nedenle firmalar fiyatlarını ve çıktılarını belirlerken rakiplerinin kararlarını dikkate almak zorundadır. • Monopol ikamesi olmayan ürün veya hizmetin tek satıcısının (doğalgaz, elektrik veya su dağıtım şirketi gibi) olduğu piyasa yapısıdır. Yeni firmaların girişi engellendiği için, tek firma tüm endüstriyi kapsamaktadır. Monopol eşi olmayan tek ürünü ürettiği için ürün farklılaştırmasına gitmez.

Tam rekabet koşullarında firmaların piyasa fiyatı üzerinde kontrolleri var mıdır?

Tam rekabet koşullarında firmaların piyasa fiyatı üzerinde kontrolleri yoktur. Firmalar piyasa fiyatını kabullenirler.

Kısa dönemde tatil yörelerindeki oteller sezonun dışında neden faaliyette bulunmak istemezler?

Eğer piyasa fiyatı AVC’ye eşit olursa, firma değişken maliyetini karşılayabilmekte, ancak hiçbir çıktı düzeyi için sabit maliyetleri karşılayamamaktadır. Bu durumda, firma gelecekte fiyatların artacağına inanıyorsa, kısa dönemde üretimi geçici olarak durduracaktır. Örneğin; tatil yörelerindeki restoranlar, oteller ve kayak merkezleri gibi işletmeler tatil sezonunun dışında faaliyette bulunmazlar. Ancak bu piyasadan da çekip gitmezler. Sadece bir süre için işi geçici olarak bırakırlar.

Tam rekabetçi firmanın karşılaşacağı talep eğrisi nasıldır?

Tam rekabet koşulları altında, firmalarca üretilen malların birbirinin tam ikamesi olması ve firmaların fiyat belirleme gücünün olmaması nedeniyle, firmalar piyasa fiyatı dışında bir fiyattan mallarını veya hizmetlerini satamaz. Tam rekabet piyasasındaki firma eğer ürünün fiyatını artıracak olursa, ürününü satamayacaktır. Bunun sebebi, piyasadaki tüm alıcıların tam bilgiye sahip olmasıdır. Bu koşul altında, rasyonel tüketici birbirinin aynı olan mallardan birine daha fazla ödeme yapmayı kabul etmeyecektir. Dolayısıyla firmanın karşılaşacağı talep eğrisinin esnekliği sonsuz olacaktır. Tam rekabetçi firma fiyat alıcı olduğu için karşılaşacağı talep eğrisi tam esnektir.

Tam rekabet piyasasının özellikleri nelerdir?

Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcının olması gerekir. Bu koşulun bir sonucu olarak, hiçbir alıcı ya da satıcı fiyatları etkileyemez ve firmalar birbirlerinden bağımsız hareket eder. Piyasada yer alan taraflar, yani alıcı ve satıcılar, piyasa arz ve talebini etkile- yemeyecek kadar küçüktür. Bu durum atomize koşulu olarak da adlandırılmaktadır. Piyasadaki firmalar tarafından satılan ürünler homojen olmalıdır. Bu piyasadaki her firma tarafından satılan ürün, başka bir firma tarafından satılan ürünün tam ikamesidir. Homojenlik koşulu olarak da adlandırılan bu özellik nedeniyle, tüketiciler aynı olduklarına inandıkları ürünün, çok sayıdaki satıcıları arasında tercih yapabilir. Piyasadaki taraflar fiyat, kalite vb. konular hakkında tam bilgiye sahip olmalıdır. Açıklık ya da tam bilgi koşulu olarak da adlandırılan bu özellik çerçevesinde, tüketiciler seçeneklerin tümüne ait bilgiye sahiptir. Firmalar piyasaya çok kolay girebilmeli ve çıkabilmelidir. Örneğin; kaynaklar, kaynak akışkanlılığını engelleyen kamusal düzenlemeler olmaksızın piyasanın içine veya dışına hareket edebilir. Bu durum mobilite koşulu olarak da isimlendirilmektedir.

Kısa dönemde normal (sıfır ekonomik) kâr nedir?

Normal (sıfır ekonomik) kâr bir endüstride firmaları o endüstride kalmak için tatmin edecek kadar yüksek, yeni firmaların endüstriye girişlerini teşvik edemeyecek kadar düşük olan kârdır. Bu üretim düzeyinde ATC = P olduğu için firmanın birim başına normal üstü kâr sıfırdır. Firmanın normal kâr elde ettiği bu piyasa fiyatına başabaş fiyat denir. Bu fiyat düzeyinde firma başabaş noktasında üretim yapmaktadır. Bu fiyat düzeyinde firmanın çıktı düzeyini belirlediği noktaya ise kısa dönem başabaş noktası denir.

Kısa dönemde firmalar karlarını maksimize etmek ya da zararlarını minimize etmek için hangi durumlarla karşılaşırlar?

Kısa dönemde firmaların amacı ya kârlarını maksimize etmek ya da zararlarını minimize etmektir. Firma bu amacına, piyasada oluşan fiyata bağlı olarak ulaşacaktır. Piyasa fiyatı oluştuğunda, firma kendisini şu üç durumdan birinde bulacaktır: • Piyasa fiyatı ekonomik kâr yapabilecek kadar yüksektir. • Piyasa fiyatı firmanın faaliyetine devam edebileceği ancak zararda üretim yapabileceği düzeydedir. • Piyasa fiyatı firmanın en iyi tercihinin faaliyetini geçici olarak durdurması ve fiyat artışlarını beklemesini gerektirecek ya da piyasadan tamamen çıkacak düzeydedir.

Tam rekabet piyasasında firma çıktı kararını hangi kurala göre alır? Firma üretim kararı aldığı çıktı düzeyinde kar mı, zarar mı yaptığına nasıl karar verecektir?

Tam rekabet piyasasındaki firma çıktı kararını MC = MR kuralına göre verir. Bu çıktı düzeyinde firmanın AR > ATC ise firma kârını maksimize eder. Eğer AR < ATC ise bu durumda firma zarar yapar. Bu durumda kritik konu, firmanın zararını minimize etme gayreti içine mi gireceği ,yoksa piyasadan çıkma kararı mı vereceğidir. Eğer AR > AVC ise firma değişken maliyetlerini karşıladığı için piyasada kalma ve zararını minimize etmeye çalışacaktır. Eğer AR < AVC ise firma hiçbir maliyetini karşılayamamaktadır ve piyasadan çıkma kararı verir.

Bu dört piyasa yapısı, firmaların hangi özelliklerine göre sınıflandırılmaktadır?

Bu piyasa yapıları; • Piyasadaki firma sayısı, • Firmaların fiyat belirleme güçleri, • Satılan ürünün özelliği, • Firmanın uzun dönem kâr düzeyi, • Piyasaya giriş ve çıkış serbestlik düzeylerine göre sınıflandırılır. Sınıflandırmada kullanılan bu faktörler aynı zamanda rekabet koşullarının da belirleyicisidir.

Tam rekabetçi firma piyasa fiyatı artıkça nasıl davranış sergiler?

Tam rekabetçi firma AV C’nin minimum noktasının altındaki fiyat düzeylerinde işi bırakmakta ve piyasadan çekilmektedir. Buna karşın minimum AVC=P düzeyinden itibaren fiyat arttıkça firma üretimini artırmaktadır. Çünkü firma yüksek fiyat düzeylerinde, genellikle, kârlarını arttırmak için çıktı miktarlarını arttırmaktadırlar.

Tam rekabetçi firma uzun dönemde piyasa koşullarındaki değişikliğe bağlı olarak piyasaya girişler nasıl gerçekleşir?

Piyasa koşullarındaki değişikliğe bağlı olarak, firma ve piyasa dengesi değişecektir. İlk olarak normal üstü kâr oluşması durumunda piyasaya girişler incelenecektir. Tam rekabet koşullarının işlediği bir piyasada, kişilerin gelirlerinde bir artış olduğunu varsayalım. Arz ve talep bölümünden hatırlanacağı gibi, piyasa talep eğrisi sağa kayacaktır. Talepteki bu artış piyasa fiyatlarının yükselmesine neden olacaktır. Fiyat yükseldiğinde, ATC eğrisinin minimum düzeyi piyasa denge fiyatının altında kalacağından, tam rekabetçi firma çıktı miktarını arttırarak, ekonomik kâr elde edilir. Firmanın kısa dönem yeni denge çıktı düzeyi oluşacaktır. Bu değişim sonunda firmanın elde edeceği kâra normalüstü ya da aşırı kâr yeni firmaların piyasaya girmesini sağlayacak, böylece daha çok çıktı üretilecektir. Piyasaya yeni firmaların girişi normalüstü kâr ortadan kalkıncaya kadar devam edecektir.

Toplam hasılat nedir? Nasıl bulunur?

Toplam hâsılat (TR), firmanın ürettiği mal ve hizmet miktarının (Q) piyasa fiyatlarıyla (P*) değeridir. Bu durumda firmanın toplam hasılatı aşağıdaki formülle hesaplanır: TR = Q x P*

Ortalama hasılat nedir? Nasıl bulunur?

Ortalama hâsılat (AR), toplam hâsılatın çıktı miktarına bölünmesiyle belirlendiği için, fiyat her çıktı düzeyi için aynı olduğundan, toplam hâsılatın, çıktı miktarına bölünmesiyle yine piyasa fiyatına ulaşılır. Yani ortalama hâsılat, her çıktı düzeyi için aynıdır. Aşağıdaki eşitlik bu durumu özetlemektedir: AR= TR/Q= Q x P*/Q= P*

Uzun dönemde firma dengesi nasıl gerçekleşir?

Firmalar kısa dönemde ölçeklerini ya da kapasitelerini değiştiremezler. Üretim düzeylerini, kapasite kullanım oranını değiştirerek ayarlar. Buna karşın, uzun dönemde tüm girdiler değişken olduğundan, firmalar ölçeklerini ya da kapasitelerini değiştirebilirler. Yeni firmalar piyasaya girebilir ya da zarar eden firmalar piyasadan çıkabilir. Uzun dönemde tam rekabet piyasasında faaliyet gösteren firma dengesi; A TC’nin minimum olduğu üretim düzeyinde gerçekleşir. Bu üretim düzeyi firma için optimum ölçek olup, firmanın tam kapasiteyle etkin olarak çalıştığını gösterir. Firmanın MC eğrisi daima ATC’nin minimum noktasından geçtiğinden, uzun dönemde tam rekabetçi firmalardan hiçbiri aşırı kâr veya zarar durumunda bulunamaz. Piyasa giriş ve çıkışların tamamlandığı uzun dönemde piyasada varolan tüm firmalar sıfır ekonomik kâr elde eder. Bunun anlamı; MC = MR = AR = P = minATC’dir. Uzun dönemde sadece tek firma için değil, endüstrideki tüm firmalar için piyasa koşulları değişmediği sürece normal kâr düzeyinde oluşan dengede bir değişme olmaz. Böylece normal kâr düzeyinde mevcut firmalar piyasada kalırken, yeni firmaların bu piyasaya girişini teşvik edecek herhangi bir faktör yoktur. Dolayısıyla endüstri içinde de denge sağlanmış olur. Tüm firmalar için tesis optimum ölçekte kurulur ve tam kapasiteyle çalışır. Bu etkin işleyiş sürecinde firmalar sadece normal kâr ile yetinmiş olur.

Tam rekabetçi endüstrinin uzun dönem arz eğrisinin özelliği nedir?

Bu sorunun yanıtı endüstrideki firma sayısı değiştiğinde endüstrideki firmaların maliyetlerinin bundan nasıl etkileneceğinde saklıdır. Etkilenmenin derecesi göre endüstrinin sabit maliyetli, artan maliyetli veya azalan maliyetli olduğu ifade edilir. Endüstrinin sabit, artan veya azalan maliyetli olması endüstrinin uzun dönem arz eğrisini şekillendirir.

Piyasaya giriş çıkışların tamamlandığı uzun dönem endüstri arz eğrisinin görünümü nasıldır?

Piyasaya giriş çıkışların tamamlandığı uzun dönemde firma sayısı değiştiğinde, endüstrideki firmaların maliyetlerinin etkilenme derecesine göre endüstrinin sabit maliyetli, artan maliyetli veya azalan maliyetli olduğu ifade edilir. Endüstrinin sabit, artan veya azalan maliyetli olması endüstrinin uzun dönem arz eğrisini şekillendirir: • Eğer sabit maliyetli endüstri ise uzun dönem arz eğrisi yatay eksene paralel; • Eğer artan maliyetli endüstri ise uzun dönem arz eğrisi pozitif; • Eğer azalan maliyetli ise uzun dönem arz eğrisi negatif eğimlidir.

Tahsis etkinliği nedir?

Tahsis etkinliği, herhangi bir piyasada tüketicilerin memnuniyetini azaltmaksızın üretim faktörlerinin bir başka piyasada kullanılmasının olanaksız olduğu duruma denir.

Tam rekabet piyasasında kaynaklar etkin olarak tahsis edilmiş midir?

Bilindiği gibi tam rekabet koşullarında fiyat marjinal maliyete eşittir. Bu nedenle tüm piyasalarda tam rekabet koşulları geçerliyse, kaynaklar etkin olarak tahsis edilmiş olacaktır.

Üretim etkinliği nedir?

Tam rekabet koşullarında işleyen firmalar uzun dönemde olabilecek en düşük maliyetle üretim yapmaktadır. Bu kaynakların etkin kullanıldığının bir göstergesidir. Firmalar uzun dönemde hayatta kalabilmek için uzun dönem ortalama maliyet eğrilerinin minimum noktasında üretim yapmak zorundadırlar. Bu koşul üretim etkinliği olarak da isimlendirilir.

Üretim etkinliğin sağlandığı durumda ,tüketici de firma maliyetlerini karşılamaya yetecek bir ödeme yapmak zorunda mıdır?

Üretim etkinliğinin sağlandığı durumda, tüketici de firma maliyetlerini karşılamaya yetecek bir ödeme yapma zorundadır. Bu iki koşul, firmaların uzun dönemde sadece normal (sıfır ekonomik) kâr yapabilecekleri anlamına gelir. Ayrıca piyasa fiyatı hiçbir firma tarafından ne gereksiz maliyetleri ne de aşırı kâra olanak verecek şekilde artırılamaz. Ortalama maliyetin minimize edilmesi durumu olan üretim etkinliğinin sağlanmış olması tüketici memnuniyetinin maksimum düzeyde sağlandığı anlamına gelmez.

Tam rekabetçi firma uzun dönemde piyasa koşullarındaki değişikliğe bağlı olarak piyasadan çıkışlar nasıl gerçekleşir?

Bu süre içinde bölgede yeni bir dikim atölyesinin açılması ya da var olan atölyelerden herhangi birisinin sektörden ayrılması söz konusu değildir. Uzun dönemde ise üretim faktörleri ve girdilerin kullanım miktarlarını kısıtlayan hiç bir engel kalmaz. Buna ilaveten rakip ve mevcut işletmeler ekonomik kâr durumlarını değerlendirerek üretim üretime katılmaya veya ayrılmaya karar verebilirler. Yukarıdaki örneğe göre atölye sahibi yeni bir tezgah ekleyip atölyesinin sermaye kapasitesini arttırması durumunda artık uzun dönem kararlarını uygulamış olmaktadır.

Uzun dönem arz eğrisi nedir?

Tam rekabetçi piyasada uzun dönemde meydana gelen denge noktalarına birleştiren eğrisi uzun dönem arz eğrisidir.