aofsoru.com

Sosyal Güvenlik Hukuku Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Uzun Vadeli Sigorta Kolları

1. Soru

Uzun vadeli sigorta kolları nelerdir?

Cevap

Uzun vadeli sigorta kolları şunlardır; • Malullük sigortası, • Yaşlılık sigortası, • Ölüm sigortasıdır


2. Soru

Malullük sigortası nedir?

Cevap

Malullük hâli sürekli bir iş göremezlik hâli olarak düşünülebilir. Bu nedenle erken emeklilik hâline benzetilebilir. Bu nedenle bağlanan malullük aylığı alınan primlerin karşılığı değildir. Çünkü malullüğün ne zaman ortaya çıkacağı belli değildir. Malullük aylığı bağlanabilmesi için kısa bir sigortalılık süresi ve kısa bir prim ödeme gün sayısı yeterli olabilmektedir.


3. Soru

Malullük sigortasından sağlanan haklar nelerdir?

Cevap

Malullük sigortasından sigortalılara sağlanan hak, malullük aylığı bağlanmasıdır.


4. Soru

Malullük sigortasından yararlanma şartları nelerdir?

Cevap

Malullük aylığına hak kazanabilmek için; • Malul sayılmak, • Belirli bir süre prim ödemiş olmak • Kuruma yazılı başvuruda bulunmak gereklidir


5. Soru

5510 sayılı Kanun kapsamına göre malul sayılma şartları nelerdir?

Cevap

Sigortalının veya işverenin talebi üzerine Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu; sigortalılar için çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını, sigortalılar için çalışma gücünün en az % 60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı malul sayılır.


6. Soru

Malullük sigortasından yararlanmak için prim ödeme süreci nasıldır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’a göre en az 10 yıldan beri sigortalı bulunup toplam olarak 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmalıdır. Prim bildirilmiş olması yeterli değildir, genel sağlık sigortası primleri dâhil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekir. Aksi takdirde malullük aylığı bağlanamaz.


7. Soru

Malullük aylığı nasıl hesaplanır?

Cevap

Malullük aylığı; prim gün sayısı 9000 günden az olan sigortalılar için 9000 gün üzerinden, 9000 gün ve daha fazla olanlar için ise toplam prim ödeme gün sayısı üzerinden 29. madde hükümlerine göre hesaplanır. Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise tespit edilen aylık bağlama oranı 10 puan artırılır. Ancak 4. Madde kapsamında sigortalı sayılanlar için 9000 prim gün sayısı 7200 gün olarak uygulanır.


8. Soru

Malullük aylığı ne zaman başlar?

Cevap

5510 sayılı Kanun’a göre malullük aylığı sigortalılar, sigortalı iken görevinden ayrılmış ve daha sonra başka bir sigortalılık hâline tabi olarak çalışmamış olanların • Malul sayılmasına esas tutulan rapor tarihi yazılı istek tarihinden önce ise yazılı istek tarihini, • Malul sayılmasına esas tutulan rapor tarihi yazılı istek tarihinden sonra ise rapor tarihini, • 4. madde kapsamında çalışmakta olanların ise maluliyetleri sebebiyle görevlerinden ayrıldıkları tarihi takip eden aybaşından itibaren başlar.


9. Soru

Malullük aylığı ne zaman kesilir?

Cevap

Malullük aylığı almakta iken bu Kanun’a göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların malullük aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilir ve bu Kanun’a tabi olarak çalıştıkları süre zarfında 80. maddeye göre belirlenen prime esas kazançları üzerinden 81. madde gereğince kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına ait prim alınır.


10. Soru

Malullük aylığının yeniden bağlanma süreci nasıl gelişir?

Cevap

Yeniden çalışmaya başladıkları için malullük aylığı kesilenler, işten ayrılırlarsa kesilmiş olan malullük aylıkları yeniden bağlanabilir. Bunlardan işten ayrılarak yeniden malullük aylığı bağlanması için yazılı istekte bulunan ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere kontrol muayenesine tabi tutulmak ve ilk aylığına esas malullüğünün devam ettiği anlaşılmak kaydıyla, 4. madde kapsamında çalışıyorsa görevinden ayrıldığı tarihi, diğerlerine ise istek tarihlerini takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden malullük aylığı hesaplanarak bağlanır.


11. Soru

Malullük aylığı dışındaki yardımlar nelerdir?

Cevap

Malullük aylığı alanlar ayrıca herhangi bir prim ödemeden ve tescil edilmelerine gerek kalmadan genel sağlık sigortalısı sayılırlar. Hem kendileri hem de bakmakla yükümlü oldukları kişiler, Kurumun hizmetlerinden yararlanırlar. Malullük aylığı alanlara durumlarına göre rehabilitasyon (işe alıştırma) hizmetleri verilebilir. Ayrıca malullük aylıklarına ek olarak geçici sosyal yardım zammı da verilecektir. Geçici devam eden ödemeler, günümüzde artık sembolik hâle gelmiş önemsiz tutarlardır.


12. Soru

Yaşlılık sigortası nedir?

Cevap

Uzun vadeli sigorta kolları arasında yer alan yaşlılık sigortası, sürekli gelir kayıplarına neden olan yaşlılık riskine karşı güvence sağlamak üzere oluşturulmuştur. Yaşlılık aylığı bağlanamayan durumlarda ise toptan ödeme yapılır.


13. Soru

Yaşlılık sigortasından sağlanan haklar nelerdir?

Cevap

Yaşlılık sigortasından sigortalıya sağlanan haklar yaşlılık aylığı bağlanması ve toptan ödeme yapılmasıdır.


14. Soru

Hangi özel durumlarda yaşlılık aylığı bağlanır?

Cevap

Yaşlılık aylığı bağlanan özel durumlar şunlardır: • İşe başlamadan önce malul durumda bulunanlar, • Çalışma gücü kaybı %60’tan az olanlar, • Maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışanlar, • Erken yaşlananlar, • Sürekli bakıma muhtaç derecede malul çocuğu bulunan kadın sigortalılar. yaşlılık aylığı almaya hak kazanır.


15. Soru

Farazi hizmet süresi nedir?

Cevap

Bazı ağır, tehlikeli ve yıpratıcı nitelikteki işlerde çalışanlara veya görevleri nedeniyle kendi istekleri dışında, çalışmalarında kesintiler yaşayanlara belli yaş sınırlarına ulaşmaları beklenmeden daha kısa sürede yaşlılık aylığı bağlayabilmek için, sigortalılık sürelerine esasen fiilen çalışılmadığı hâlde farazi (varsayıma dayalı) eklenen hizmet süreleridir.


16. Soru

Fiilî hizmet süresi zammı nedir?

Cevap

5510 sayılı Kanun uyarınca bazı işyerleri ve işlerde çalışan sigortalıların hizmet sürelerine, buralarda geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için 60 il 90 gün arasında ek hizmet süresi eklenmesi öngörülmüştür. İşlerin ağırlık ve zorluk derecesine göre bu süre 180 güne kadar da çıkabilir. Örnek vermek gerekirse, bu durum yer altı maden işlerinde çalışanlar için geçerlidir. Fiilî hizmet süresi zammından yararlanmak için belirtilen işlerde ve işyerlerinde en az 10 yıl (3600 gün) çalışmak şarttır. Yer altında çalışanlarda bu süre 5 yıl (1800 gün) olarak uygulanacaktır.


17. Soru

Fiilî hizmet süresi zammı uygulanacak işler ve işyerleri nerelerdir?

Cevap

Fiilî hizmet süresi zammı uygulanacak işler ve işyerleri şunlardır; • Kurşun ve arsenik işleri, • Cam fabrika ve atölyeleri, • Cıva üretimi işleri sanayisi, • Çimento fabrikaları, • Kok fabrikalarıyla termik santraller, • Alüminyum fabrikaları, • Demir ve çelik fabrikaları, • Döküm fabrikaları, • Asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler, • Yer altı maden işleri, • Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler, • Su altında veya su altında basınçlı hava içinde gerektiren işler, • Türk Silahlı Kuvvetlerinde, • Emniyet ve polis mesleğinde, Milli İstihbarat Teşkilatında, • İtfaiye veya yangın söndürme işleri, • Basın ve gazetecilik mesleğinde, • Türkiye Radyo Televizyon Kurumu basın kartı sahibi olmak suretiyle; • Türkiye Büyük Millet Meclisi.


18. Soru

İtibari hizmet süresi zammı nedir?

Cevap

5510 sayılı Kanun uyarınca bağlanacak yaşlılık aylıklarının hesabında, bazı olağanüstü durumlarda, fiilen çalışılmak suretiyle geçen hizmet sürelerine eklenen süreler vardır. Bunlar itibari hizmet süresi zammı olmaktadır. Bundan esas itibarıyla Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları yararlanır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, itibari hizmet sürelerinin sadece aylık bağlama oranının hesabında prim ödeme gün sayısına eklenmesidir.


19. Soru

Yaşlılık aylığı ne zaman kesilir?

Cevap

Yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra yeniden çalışmaya başlayanların yaşlılık aylığı kesilecektir. Ancak bağımsız çalışanlardan, bağımsız çalışan tarımsal faaliyette bulunan çiftçiler hariç olmak üzere, yaşlılık aylığı bağlanmış olsalar bile dilekçe vererek hem çalışmalarına devam edebilirler hem de yaşlılık aylığını almaya devam edebilirler. Ancak bunların aylıklarından %15 oranında sosyal güvenlik destek primi kesilir. Bunlardan ayrıca kısa vadeli sigorta kolları primi alınmaz.


20. Soru

Sosyal güvenlik destek primi nedir?

Cevap

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi hariç olmak üzere diğer alt bentlerine tabi olanlardan emekli olduktan sonra yeniden çalışmaya başlayanlardan aylıklarının kesilmemesi için yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam edilebilmesi için bunlardan, almakta oldukları aylıklarının % 15’i oranında kesilen primdir.


21. Soru

Yaşlılık aylığı almakta olanlara yapılan sağlık yardımları nelerdir?

Cevap

5510 sayılı Kanun hükümleri uyarınca yaşlılık aylığı almakta olanlar, ayrıca herhangi bir tescile gerek kalmadan genel sağlık sigortası kapsamına alınmışlardır. Yaşlılık aylığı alanlar ve bunların hak sahipleri, genel sağlık sigortasının sağlık hizmetlerinden yararlanırlar. Ancak genel sağlık sigortası primi ödemezler.


22. Soru

Ölüm sigortası ve ölüm sigortası yardımları nedir?

Cevap

Uzun vadeli sigorta kollarından bir diğeri olan ölüm sigortası; sürekli gelir kayıplarına ve gider artışlarına neden olan, aileyi geçindirenin ölümüne karşı güvence sağlamak üzere oluşturulmuş bir sosyal sigorta koludur. Ölüm sigortasından sağlanan temel yardım, geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmasıdır. Aylık almaya hak kazanan olmaması durumunda toptan ödeme yapılması, evlenen kız çocuklara evlenme ödeneği verilmesi ve cenaze ödeneği verilmesi de yapılan diğer yardımlardır.


23. Soru

Ölüm aylığının bağlanması için gerekli şartlar nedir?

Cevap

Ölüm sigortalarından ölüm aylığı bağlanması olanağı veren hâller şunlardır: • En az 1800 gün malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primi bildirilmiş olmalıdır. Bu şart gerçekleşmişse ayrıca belirli bir sigortalılık süresi aranmaz ve geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilir. • 4. maddeye tabi sigortalılar için (iş sözleşmeleriyle çalışanlar), her türlü borçlanma süreleri hariç olmak üzere, en az beş yıldan beri sigortalı bulunup toplam 900 gün malullük, yaşlılık, ölüm sigortası bildirilmiş olmalıdır. Burada prim ödeme gün sayısı azaltılmış; ancak buna karşı ayrıca beş yıllık sigortalılık süresi de istenmiştir. Bu alternatif, sadece 4/1/a sigortalıları için geçerlidir. • 47. maddede yazılı sebeplerle kazaya uğramış; malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemler tamamlanmadan sigortalı ölürse geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilir. • Bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı; sigortalı olarak yeniden çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilen sigortalıların ölümü hâlinde geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilir. • Kendilerine ölüm aylığı bağlanabilecek hak sahiplerinin Kurumdan yazılı istekte bulunmaları gerekir.


24. Soru

Ölüme bağlı toptan ödeme ve ihya nedir?

Cevap

Ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamaması durumunda, ölüm tarihi esas alınmak kaydıyla, 31. maddenin 1. fıkrasına göre yaşlılık toptan ödemesinde olduğu gibi hesaplanan tutar, 34. madde hükümleri dikkate alınarak hak sahiplerine toptan ödeme şeklinde verilir. Hak sahiplerine yapılacak toptan ödemenin toplamı, sigortalıya yapılacak toptan ödeme tutarını geçemez.


25. Soru

Ölüm aylığı alan kişilere yapılan evlenme ödeneği nedir?

Cevap

Evlenmeleri nedeniyle, gelir veya aylıklarının kesilmesi gereken kız çocuklarına, evlenmeleri ve talepte bulunmaları hâlinde almakta oldukları aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Evlenme ödeneği alan hak sahibinin aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması hâlinde iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir veya aylık bağlanmaz bu durumda olanlar Kanun kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır.


26. Soru

Ölüm aylığı alan kişilere yapılan cenaze ödeneği nedir?

Cevap

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir. Cenaze ödeneği; sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. Cenaze ödeneğinin sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine ödenememesi ve sigortalının cenazesinin gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırılması durumunda belirli tutarı geçmemek üzere belgelere dayanan masraflar; masrafı yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenir.


27. Soru

Ölüm aylığı alan kişilere yapılan sağlık yardımları nelerdir?

Cevap

Kurumdan ölüm aylığı almakta olanlar, herhangi bir prim ödeme yükümlülüğü olmaksızın ve ayrıca genel sağlık sigortalısı olarak tescile gerek olmaksızın genel sağlık sigortalısı sayılırlar ve sağlık hizmetlerinden yararlanabilirler.


28. Soru

Sigortalılık süresi nedir?

Cevap

Sigortalılık süresi, kısaca sigortalılığın başlangıcından aylık bağlama talebinde bulunulan zamana kadar geçen süredir. Bu süre içinde sigortalı aralıksız çalışırsa sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısı aynı olabilir.


29. Soru

Hizmet borçlanması nedir?

Cevap

Sigortalılık süresinden sayılmayan, ancak Kanun’da belirtilen bazı sürelerin primlerinin sonradan ödenmesi suretiyle sigortalılık süresinden saydırılmasına hizmet borçlanması denir.


30. Soru

Uzun Vadeli Sigorta Kolları Bakımından Üçüncü Kişinin Sorumluluğu nelerdir?

Cevap

Üçüncü kişilerin sorumluluğu şunlardır: • Üçüncü bir kişinin kastı nedeniyle malul veya vazife malulü olan sigortalıya veya ölümü hâlinde hak sahiplerine, bu Kanun uyarınca bağlanacak aylığın başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı için Kurumca zarara sebep olan üçüncü kişilere rücu edilir. • Malullük, vazife malullüğü veya ölüm hâli, kamu görevlilerinin veya er ve erbaşlar ile kamu idareleri tarafından görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu meydana gelmiş ise bu fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar hariç olmak üzere sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan aylıklar için Kurumca kurumuna veya ilgililere rücu edilmez. • Kastı nedeniyle bir sigortalının maluliyetine veya ölümüne neden olan kişiye Kurum, uğradığı zararın peşin sermaye değerinin yarısını ödetebilecektir; yani rücu edecektir.


31. Soru

Uzun vadeli sigorta kollarında amaç nedir?

Cevap

Uzun vadeli sigorta kollarında amaç; malullük veya yaşlanma nedeniyle verimleri dü- şen, güçleri azalan ve çalışamayacak duruma gelenlere yaşamlarının geri kalan kısmında Devlet garantisi altında sürekli bir sosyal gelir sağlamaktır. Ölüm sigortası bakımından ise sigortalının veya kendisine yaşlılık veya malullük aylığı bağlanan kişinin ölümü hâlinde geride kalan hak sahiplerine sürekli bir sosyal gelir bağlanması ve onların mağduriyetleri- nin önlenmesi amaçlanmıştır.


32. Soru

Sigortalıya malullük aylığı bağlanabilmesi için sigortalının hangi koşulları sağlaması gerekmektedir?

Cevap

Sigortalıya malullük aylığı bağlanabilmesi için sigortalının üç koşulu birden sağlaması gerekmektedir. Bunlar; 5510 sayılı Kanun’un 25. maddesine göre malul sa- yılmak, belirli bir süre prim ödemiş olmak ve yazılı istekte bulunmaktır.


33. Soru

Malullük aylığından yararlanabilmek için prim ödemesi süreçleri nasıl olmalıdır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’un 26. maddesinin (b) bendine göre en az 10 yıldan beri sigortalı bulu- nup toplam olarak 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmalıdır.


34. Soru

Malullük aylığının hesaplanması nasıldır?

Cevap

Malullük aylığı; prim gün sayısı 9000 günden az olan sigortalılar için 9000 gün üzerinden, 9000 gün ve daha fazla olanlar için ise toplam prim ödeme gün sayısı üzerinden 29. madde hükümlerine göre hesaplanır. Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise tespit edilen aylık bağlama oranı 10 puan artırılır. Ancak 4. maddenin 1. fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için 9000 prim gün sayısı 7200 gün olarak uygulanır.


35. Soru

Malullük aylığının başlangıcı nasıldır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’un 27. maddesinin 2. fıkrasına göre malullük aylığı, 4. maddenin 1. fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılar ile (c) bendi kapsamında sigortalı iken görevinden ayrılmış ve daha sonra başka bir sigortalılık hâline tabi olarak çalışmamış olanların

  • Malul sayılmasına esas tutulan rapor tarihi yazılı istek tarihinden önce ise yazılıistek tarihini,

  • Malul sayılmasına esas tutulan rapor tarihi yazılı istek tarihinden sonra ise raportarihini,

  • 4. maddenin 1. fıkrasının (c) bendi kapsamında çalışmakta olanların ise maluliyetleri sebebiyle görevlerinden ayrıldıkları tarihi takip eden ay başından itibaren başlar.


36. Soru

Malullük aylığı neden verilmektedir?

Cevap

Malullük aylığı, çalışma gücünü veya meslekte kazanma gücünü önemli ölçüde kay- bedenlere verilmektedir. Malullük aylığının sigortalının gelir kaybını karşılaması amaçlanmaktadır. Bu nedenle 5510 sayılı Kanun, malullük aylığı bağlanan kimselerin tekrar çalışmaya başlayarak malullük aylığı yanında ikinci bir gelir elde etmesini engellemeye çalışmaktadır.


37. Soru

Yaşlılık sigortası nedir? Yaşlılık aylığına hak nasıl kazanılır?

Cevap

Uzun vadeli sigorta kolları arasında yer alan yaşlılık sigortası, sürekli gelir kayıplarına neden olan yaşlılık riskine karşı güvence sağlamak üzere oluşturulmuştur.

Yaşlılık sigortasından yapılan temel yardım, yaşlılık aylığı bağlanmasıdır. Yaşlılık aylığı bağlanabilmesi mümkün olamıyorsa, koşullar tam olarak gerçekleşmemişse bazı hâllerde toptan ödeme yapılabilir.

Yaşlılık sigortasından yaşlılık aylığına hak kazanılması çok karmaşık bir hâle gelmiştir. Geçiş hükümleri, özel emeklilik koşulları ve 5510 sayılı Kanunun eski SSK sigortalılarını, Bağ-Kur sigortalılarını ve T.C. Emekli Sandığı kapsamındaki memurları aynı Kanun kap- samına alması; konuyu daha da karmaşık hâle getiren nedenlerdir.

Belli bir yaşa ulaşmak, belli bir sigortalılık süresine sahip olmak, belirli sayıda gün sigorta primi ödemiş olmak, işten ayrılmak ve Kurumdan yazılı talepte bulunmak; gereken şartlardır.

Yaşlılık aylığına hak kazanabilmek için öncelikle belirli bir süre prim ödemiş olmak ve belirli yaşı doldurmuş olmak gerekir. Geçen zaman içinde hem prim ödeme süreleri hem de yaş hadleri artmıştır.

Ekonomik koşullar, artan ve yaşlanan nüfus söz konusu bu artışları zorunlu kılmaktadır. 5510 sayılı Kanun, yaş hadlerinin kademeli olarak artırılmasını öngörmektedir.

Yaşlılık sigortasından sağlanan haklar ve yararlanma koşulları 5510 sayılı Kanu’nun 28. maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.


38. Soru

Yaşlılık sigortasından yararlanma şartları nasıldır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’a göre ilk defa sigortalı sayılanlara

  • Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 9000 gün malullük,yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartıyla yaşlılık aylığı bağla- nır. Ancak 4. maddenin 1. fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için prim gün sayısı şartı 7200 gün olarak uygulanır (m.28/2/a).

  • 5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinde belirtilen yaş şartı

- 1.1.2036 ila 31.12.2037 tarihleri arasında kadın için 59, erkek için 61,

- 1.1.2038 ila 31.12.2039 tarihleri arasında kadın için 60, erkek için 62,

- 1.1.2040 ila 31.12.2041 tarihleri arasında kadın için 61, erkek için 63,

- 1.1.2042 ila 31.12.2043 tarihleri arasında kadın için 62, erkek için 64,

- 1.1.2044 ila 31.12.2045 tarihleri arasında kadın için 63, erkek için 65,

- 1.1.2046 ila 31.12.2047 tarihleri arasında kadın için 64, erkek için 65,

- 1.1.2048 tarihinden itibaren ise kadın ve erkek için 65

olarak uygulanır. Ancak yaş hadlerinin uygulanmasında (a) bendinde belirtilen prim gün sayısı şartının doldurulduğu tarihte geçerli olan yaş hadleri esas alınır (m.28/2/b).


39. Soru

Çalışma gücü kaybı %60'dan az olanlarda yaşılılık aylığına hak kazanma nasıldır?

Cevap

Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu Kurum Sağlık Ku- rulunca çalışma gücündeki kayıp oranının

  • % 50 ila % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalıolmaları ve 4320 gün,

  • % 40 ila % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalıolmaları ve 4680 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla 28. maddenin 2. fıkranın (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar. Bunlar 94. madde hükümlerine göre kontrol muayenesine tâbi tutulabilirler (m.28/5).


40. Soru

Erken yaşlananlarda yaşlılık aylığı nasıl durumlarda sağlanır?

Cevap

55 yaşını dolduran ve erken yaşlanmış olduğu tespit edilen sigortalılar, yaş dışındaki diğer şartları taşımaları hâlinde yaşlılık aylığından yararlanırlar.

Bu durumdaki erken yaşlandığı tespit edilen, 55 yaşını dolduran ve 5400 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olan sigortalılara yaşlılık sigortasından yaşlılık aylığı bağlanır. Sigortalının erken yaşlanmış sayılıp sayılmayacağına Kurum Sağlık Kurulunca karar verilir. 


41. Soru

5510 Sayılı Kanun’a göre yaşlılık aylığının hesaplanması nasıldır?

Cevap

Yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıların aylığı, aşağıdaki hükümlere göre belirlenecek ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutardır.

4. maddenin 1. fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılar ile aynı fıkranın (c) bendine göre bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayanların yaşlılık aylığı, aşağıdaki hükümlere göre belirlenecek ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutardır.


42. Soru

Yaşlılık aylığının kesilmesi hangi durumlarda olur?

Cevap

4. maddenin 1. fıkrasının (b) bendi hariç (tarımda bağımsız çalışanlar) olmak üze- re bu Kanuna göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başla- yanların yaşlılık aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilir. Bunlardan bu Kanuna tabi çalıştıkları süre zarfında 80. madde- ye göre belirlenen prime esas kazançları üzerinden 81. madde gereğince kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına ait prim alınır. Yaşlılık aylığı kesilenlerden, işten ayrılarak yeniden yaşlılık aylığı bağlanması için yazılı istekte bulunanlara ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere, yazılı istek tarihini veya görevinden ayrıldığı tarihi takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden yaşlılık aylığı hesaplanarak bağlanır. Yeni aylık, eski aylığın kesildiği tarihten sonra aylıklara yapılacak artışlar uygulanarak bu fıkrada belirtilen aylık başlangıç tarihi itibarıyla bulunan tutarı ile emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmi aylığın toplamın- dan oluşur. Emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmı aylık, talep tarihindeki emeklilik öncesi ve sonrası prim ödeme gün sayısı ve emeklilik sonrası çalışmaya ait prime esas kazançları üzerinden 29. maddeye göre hesaplanan aylığın emeklilik sonrası prim ödeme gün sayısına orantılı bölümü kadardır (m.30/3/a).

4. maddenin 1. fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanlardan aylıkla- rının kesilmesi için yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıkları talep tarihini takip eden aybaşından itibaren kesilir. Bu sigortalılar hakkında yukarıdaki (m.30/3/a) hükümler uygulanır.


43. Soru

Ölüm sigortası nedir? Açıklayınız.

Cevap

Uzun vadeli sigorta kollarından bir diğeri olan ölüm sigortası; sürekli gelir kayıplarına ve gider artışlarına neden olan, aileyi geçindirenin ölümüne karşı güvence sağlamak üzere oluşturulmuş bir sosyal sigorta koludur.

Ölüm, her insanın kaçınılmaz olarak karşılaşacağı bir sondur. Ölüm riskinin insanları ne zaman, nasıl ve nerede yakalayacağı bilinemez. Ölüm bazı insanlar için genç yaşlarda, bazıları içinse daha ileri yaşlarda ortaya çıkabilir. Ölüm, iş kazası-meslek hastalığı gibi bir nedenle olabilir. Başka hastalıklar nedeniyle veya kaza nedeniyle de olabilir. Hangi neden- le gerçekleşirse gerçekleşsin sigortalının ölümü ile geride kalan eşi, henüz çalışabilecek yaşa gelmemiş çocukları ve ölen sigortalının desteğiyle yaşamlarını sürdüren ana ve baba; sigortalının sağlığındaki geçim olanaklarını bir ölçüde kaybedeceklerdir. İşte bu kaybın karşılanması gerekir. Ölüm sigortası, bu amaçla, ölen sigortalının geride kalan yakınlarının geleceklerini güvence altına almaya, onların başkalarına muhtaç duruma düşmeme- lerini sağlamaya çalışır.

Ölüm sigortasından sağlanan temel yardım, geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığışeklinde sürekli bir gelir bağlanmasıdır. Bunun dışında toptan ödeme yapılması, evlenen kız çocuklara evlenme ödeneği verilmesi ve cenaze ödeneği verilmesi de yapılan diğer yar- dımlardır (m.32).


44. Soru

Ölüm sigortalarından ölüm aylığı bağlanması olanağı veren hâller nelerdir?

Cevap

Ölüm sigortalarından ölüm aylığı bağlanması olanağı veren hâller şunlardır:

  • En az 1800 gün malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primi bildirilmiş olmalıdır. Buşart gerçekleşmişse ayrıca belirli bir sigortalılık süresi aranmaz ve geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilir.

  • 4. maddenin 1. fıkrasının (a) bendine tabi sigortalılar için (iş sözleşmeleriyle çalı- şanlar), her türlü borçlanma süreleri hariç olmak üzere, en az beş yıldan beri sigor- talı bulunup toplam 900 gün malullük, yaşlılık, ölüm sigortası bildirilmiş olmalıdır. Burada prim ödeme gün sayısı azaltılmış; ancak buna karşı ayrıca beş yıllık sigor- talılık süresi de istenmiştir. Bu alternatif, sadece 4/1/a sigortalıları için geçerlidir.

  • 47. maddede yazılı sebeplerle kazaya uğramış; malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemler tamamlanmadan sigortalı ölürse geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilir.

  • Bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı; sigortalı olarakyeniden çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilen sigortalıların ölümü hâlinde geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilir.

  • Kendilerine ölüm aylığı bağlanabilecek hak sahiplerinin Kurumdan yazılı istektebulunmaları gerekir.


45. Soru

Ölüm aylığında dul eşin hissesi nedir?

Cevap

Dul Eşin Hissesi: Geride kalan dul eşin hissesi, ölen sigortalının 33. maddeye göre hesaplanan aylığının çocuklu dul eşe %50’si, aylık bağlanacak çocuğu bulunmayan dul eşe 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin 1. fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması hâlinde %75’i oranında olacaktır. Ölen sigortalının geride kalan dul eşinin erkek veya kadın olması farklılık yaratmamaktadır (m.34/1/a).


46. Soru

Ölüm aylığında çocukların hissesi nasıldır?

Cevap

Çocukların Hissesi: Ölen sigortalının hak sahibi sayılan çocukları erkek veya kız,sağlıklı veya malul, %25 oranında aylık bağlanmasına hak kazanırlar. Ancak aşağı- da değinileceği şekilde bazen çocukların hissesi %50 oranına yükselebilir:

Bu Kanun’un 5. maddesinin 1. fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kap- samında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan

-  18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi hâlinde 20 yaşını, yükseköğrenim yap- ması hâlinde 25 yaşını doldurmayanların veya

-  Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az %60 oranında yitirip ma- lul olduğu anlaşılanların veya

-  Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının

her birine %25’i (m.34/1/b),


47. Soru

Ölüm sigortalısında anne ve babanın hissesi nasıldır?

Cevap

Ana ve Babanın Hissesi: Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması hâlindeher türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam % 25’i ora- nında, ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması hâlinde ise artan hisseye bakılmak- sızın yukarıdaki şartlarla toplam % 25’i (m.34/1/d) oranında aylık bağlanır.


48. Soru

Ölüm sigortalısının anne ve babasından aylık kesilmesi ne gibi durumlarda olur?

Cevap

Sigortalının ana ve babasının

  • Eş ve çocuklardan artan hissenin bulunmadığı (65 yaşın üstündeki ana ve babalar

    hariç),

  • Her türlü kazanç ve irattan elde edilen gelirlerin asgari ücretin net tutarından daha

    fazla olduğunun tespit edildiği,

  • Diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve aylık

    bağlandığı tarihi izleyen ödeme döneminden itibaren aylığı kesilir.


49. Soru

Kurum; sigortalıya veya hak sahiplerine bağlanacak gelir, aylık veya toptan ödemeleri ne zaman bildirilir?

Cevap

Kurum; sigortalıya veya hak sahiplerine bağlanacak gelir, aylık veya toptan ödemeleri, ge- rekli belgelerin ve incelemelerin tamamlandığı tarihten itibaren en geç üç ay içinde hesap ve tespit ederek sonuçlarını yazı ile bildirir (m.42).


50. Soru

Ölüm sigortalısının kız çocuklarının aylıklarının kesilmesi ve yeniden bağlanması durumu nasıldır?

Cevap

Kız çocuklarının aylıklarının kesilmesi ve yeniden bağlanması: Sigortalının kız çocuklarının

  • 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin 1. fıkrasının (a), (b), (e) bentleri hariç olmaküzere 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başladıkları,

  • Kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir veya aylık bağlandığı,

    • Evlendikleri
    tarihi izleyen ödeme dönemi başından itibaren aylığı kesilir.

    Ölüm aylığının kesilmesine yol açan neden ortadan kalkarsa, işten ayrılma, boşanma, dul kalma gibi hâllerde bu durumu izleyen ay başından itibaren yeniden kesilmiş olan aylık bağlanır. Kız çocuk evlendiği için aylığı kesilmiş, evlenme ödeneği almış ve iki yıl içinde dul kalma veya boşanma nedeniyle evliliği sona ermişse evlenme ödeneği aldığı tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra kesilmiş olan ölüm aylığı yeniden bağlanır.

    Kız çocuk, eşinin ölümü nedeniyle kocasından da aylık bağlanmasına hak kazanabili- yorsa kendisine tercih ettiği aylık bağlanır.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email