Ceza Hukukuna Giriş Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kusur ne anlama gelir?

İnsan davranışlarının iradi olarak gerçekleştirilmesi sorumluluğun temel şartıdır. Bu bağlamda kusur, gerçekleşen haksızlıkla ilgili olarak failin iradesinin oluşum koşullarını inceler. Kusur, işlenen fiille ilgili olarak failin şahsen kınanıp kınanmayacağı konusundaki yargıyı ifade eder.

Algılama yeteneği ne anlama gelir?

İnsan kendi varlığının bilincinde olarak, çevresindeki olayları ve olguları gözlemler, bu gözlemlerinden belli sonuçlara ulaşır ve davranışlarını buna göre yönlendirir. İnsanın çevresindeki olayları gözlemleyebilme yeteneğine algılama yeteneği denir.

kusurluluğu etkileyen nedenler hangileridir?

• Yaş küçüklüğü (m. 31), • Akıl hastalığı (m. 32), • Sağır ve dilsizlik (m. 33), • Geçici nedenler, alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma (m. 34), • Cebir ve tehdit dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m. 28), • Zorunluluk hâli dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m. 25, f. 2, m. 92, m. 99 f. 2, m. 143), • Hukuka aykırı fakat bağlayıcı bir emrin yerine getirilmesi (m. 24, f. 2- 4), • Hukuka uygunluk sebeplerinde sınırın aşılması (m. 27), • Haksız tahrik (m. 29), • Kastı kaldıran ve kusurluluğu etkileyen hata hâlleri (m. 30, f.1, f. 2, f. 3, 4).

Sağır ve dilsizliğin kuur yeteneği üzerindeki etkiisni anlatınız.

Kanunda sağır ve dilsizlerin algılama ve davranışlarını yönlendirme yeteneği daha geç gelişebileceği düşüncesiyle maddede ayrı bir yaş grubu sınıandırması yapılmıştır. Buna göre, fiili işlediği sırada; a. On iki yaşını doldurmamış olan çocuklara ilişkin hükümler, on beş yaşını doldurmamış olan “sağır ve dilsizler” hakkında, b. On iki yaşını doldurmuş olup da on beş yaşını doldurmamış olan çocuklara ilişkin hükümler, on beş yaşını dolurmuş olup da ons ekiz yaşını doldurmamış “sağır ve dilsizler” hakkında, c. On beş yaşını doldurmuş olup da on sekiz yaşını doldurmamış olan çocuklara ilişkin hükümler, on sekiz yaşını doldurmuş olup da yirmi bir yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında uygulanacaktır. d. Yirmi bir yaşını doldurmuş sağır ve dilsizlerde yaşın ceza sorumluluğu üzerinde bir etkisi yoktur. Bu kişiler hakkında akıl hastalarına ilişkin hükümler uygulanacaktır.

İsteyerek sarhoşluk durumunda kusuru anlatınız.

Kişinin bir suçu işlemek için cesaret kazanmak amacıyla alkol veya uyuşturucu madde kullandığı ya da herhangi bir suç işlemeyi amaç edinmeksizin alkol veya uyuşturucu madde aldığı ve bunların etkisindeyken bir suçu işlediği hâllerde isteyerek sarhoşluktan söz edilir. Bu gibi hâllerde alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olmanın kusur yeteneğine etkisi yoktur (m. 34, f. 2). Kişi işlediği suçtan dolayı cezalandırılacaktır. Buna karşılık, kişi gerekli dikkat ve özeni göstermediği için alkol veya uyuşturucu maddeyi almış ve bunların etkisinde iken bir suçu işlemiş olabilir. Bu gibi hâllerde ise alkol veya uyuşturucu maddenin etkisinde iken suç işleyen kişinin taksirli sorumluluğu gündeme gelecektir.

Zorunluluk halini anlatınız.

Zorunluluk hâli kusurluluğu kaldıran bir mazeret sebebini oluşturmaktadır. Zorunluluk hali çerçevesinde işlenen fiil, haksız bir fiildir. Ancak zorunluluk hâli çerçevesinde fiili işleyen kişi kusurlu sayılamadığı için cezalandırılmayacaktır. Örneğin, karlı bir havada ava çıkan A tipiye yakalanır. Donmaktan kurtulmak için dağdaki B’ye ait yazlık evin kapısını kırarak içeriye girer ve böylelikle donmaktan kurtulur. Bu olayda A, B’ye karşı mala zarar verme ve konut dokonulmazlığını ihlal olmak üzere iki ayrı suç işlemiştir. Ancak kendisini donma tehlikesinden korumak zorunluluğu ile bu fiili işlediği için mazur görülecek, irade yeteneği ortadan kalktığı için kusurlu sayılamayacak ve cezalandırılmayacaktır.

Zorunluluk hali neden kabul edilmiştir?

Zorunluluk hâli ağır ve muhakkak bir tehlikeden korunmak amacıyla kabul edilmiştir. Bu tehlike bir doğa olayından kaynaklanabileceği gibi bir insan davranışından da kaynaklanabilir.

Haksız tahrikten ne zaman söz edilmelidir?

Bir fiilin yol açtığı hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında bir suçun işlendiği hâllerde haksız tahrikten söz edilir. Haksız tahrik hâlinde kişi, muhatap olduğu haksız fiilin kendisinde doğurdu hiddet veya şiddetli elemin etkisi ile haksız fiili işleyen kişiye karşı tepki olarak bir suç işlemektedir.

Haksız tahrik altında işlenen suçlar kime karşı işlenmelidir?

Haksız tahrikin etkisi altında işlenen suç haksız fiili gerçekleştiren kişiye karşı işlenmiş olmalıdır. Şayet haksız fiili işleyen kişiden başka bir kimseye karşı suç işlenmişse haksız tahrik hükümleri uygulanamayacaktır.

suçun maddi unsurlarında hata ne anlama gelir?

Kişinin kasten hareket ettiğinden söz edilebilmesi için, işlediği fiille bir suçun kanuni tanımındaki maddi unsurların gerçekleşmekte olduğunu bilerek hareket etmesi gerekmektedir. İşlemiş olduğu fiille suçun kanuni tanımındaki maddi unsurların gerçekleşmekte olduğunu bilmeyen kişi kasten hareket etmiş olmaz (m. 30, f. 1). Dolayısıyla suçun manevi unsuru gerçekleşmemiş olacağından işlemiş olduğu fiil suç oluşturmayacaktır.

Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Şartlarında Hatalar nelerdir?

Hukuka uygunluk nedenlerinin maddi şartlarında hata hâlinde, kişinin gerçekte bir hukuka uygunluk nedeni çerçevesinde hareket ediyor kabul edilebilmesi için gerekli şartlar oluşmamıştır. Ancak bu kişi yanılarak bu şartların oluştuğu düşüncesiyle hareket etmektedir.

İşlenen Fiilin Haksızlık Oluşturduğu Hususunda Hata nedir?

Kişinin işlemiş olduğu fiilden dolayı kusurlu sayılabilmesi için işlediği bu fiilin haksızlık teşkil ettiğinin, yani içinde yaşamış olduğu toplumda geçerli olan kurallar çerçevesinde onaylanmadığının bilincinde olması gerekmektedir (haksızlık bilinci). Eğer kişi işlemiş olduğu fiilin içinde yaşamış olduğu toplumda geçerli olan davranış normları çerçevesinde onaylanmadığını bilmiyorsa bir haksızlığı gerçekleştirme bilinci ile hareket etmediğinden, kusurlu sayılamayacak ve cezalandırılamayacaktır.

İrade yeteneği ne anlama gelmektedir?

Failin işlenen fiilden dolayı kusurlu sayılabilmesi için sadece algılama yeteneğine sahip olması yeterli değildir. Failin, somut olayda davranışlarını yönlendirme yeteneğine de sahip olması gerekir. İrade yeteneği, davranışlarını hukukun gereklerine göre yönlendirebilme yeteneğidir.

Failin kusurlu sayılıp sayılmaması neden önemlidir?

Failin işlemiş olduğu fiil nedeniyle kusurlu sayılıp sayılmaması kendisine uygulanacak olan yaptırımın çeşidi bakımından önemlidir. Fail, işlediği fiil bakımından kusurlu sayılıyorsa hakkında “ceza” yaptırımı uygulanır. Buna karşılık, fail işlemiş olduğu fiilden dolayıkusurlu sayılamıyorsa cezalandırılması mümkün değildir. Kusurlu sayılamayan faile ceza yaptırımı uygulanamaz ise de olayın özelliğine göre ve şartlarının varlığı halinde “güvenlik tedbiri” uygulanabilecektir

Zorunluluk hali ne anlama gelmektedir?

Zorunluluk hâli kusurluluğu kaldıran bir mazeret sebebini oluşturmaktadır. Zorunluluk hali çerçevesinde işlenen fiil, haksız bir fiildir. Ancak zorunluluk hâli çerçevesinde fiili işleyen kişi kusurlu sayılamadığı için cezalandırılmayacaktır.

Genel hüküm niteliğindeki zorunluluk hali nedir?

Kanunun 25. maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenen zorunluluk hâli genel hüküm niteliğindedir. Bunun şartlarının gerçekleştiği hâllerde zorunluluk hali çerçevesinde hareket eden kişi kusurlu sayılamayacağı için cezalandırılamayacaktır. Buna karşılık, TCK’nin özel hükümler kısmında bazı suç tipleriyle bağlantılı olarak özel zorunluluk hâllerine yer verilmiştir. Örneğin, 147. maddede hırsızlık suçunun acil bir ihtiyacı karşılamak amacıyla işlenmesi cezada indirim yapılmasını veya duruma göre ceza verilmemesini gerektiren özel bir zorunluluk hâli olarak düzenlenmiştir. Bu gibi hâllerde genel hüküm niteliğindeki 25. maddenin ikinci fıkrası değil, özel zorunluluk hâline ilişkin düzenleme uygulanır

Hukuka aykırı fakat bağlayıcı bir emrin yerine getirilmesi ne anlama gelir?

Amirin emri hukuka aykırı olmasına rağmen bu emir emredilen açısından bağlayıcı bir nitelik taşıyabilir. Anayasaya göre kamu görevlileri görevlerini yerine getirirken amir tarafından verilen emri hukuka aykırı görürlerse bu emri yerine getirmez ve hukuka aykırılığı emri veren amire bildirir (AY m. 137, f. 1). Buna karşılık, amir emrinde ısrar ederse ve emrini yazılı bir biçimde yinelerse emir yerine getirilir. Bu hâlde emri yerine getiren sorumlu olmaz, sorumluluk emredene ait olur. Hukuka aykırı fakat bağlayıcı emrin söz konusu olduğu bu gibi hâllerde, emri yerine getiren memur açısından bir mazeret sebebinden söz edilir.

Suçun maddi unsurlarındaki hata ne anlama gelir?

Kişinin kasten hareket ettiğinden söz edilebilmesi için, işlediği fiille bir suçun kanuni tanımındaki maddi unsurların gerçekleşmekte olduğunu bilerek hareket etmesi gerekmektedir. İşlemiş olduğu fiille suçun kanuni tanımındaki maddi unsurların gerçekleşmekte olduğunu bilmeyen kişi kasten hareket etmiş olmaz (m. 30, f. 1).

İŞlenen fiilin haksızlı oluşturduğu hususunda hata nedir?

Kişinin işlemiş olduğu fiilden dolayı kusurlu sayılabilmesi için işlediği bu fiilin haksızlık teşkil ettiğinin, yani içinde yaşamış olduğu toplumda geçerli olan kurallar çerçevesinde onaylanmadığının bilincinde olması gerekmektedir (haksızlık bilinci). Eğer kişi işlemiş olduğu fiilin içinde yaşamış olduğu toplumda geçerli olan davranış normları çerçevesinde onaylanmadığını bilmiyorsa bir haksızlığı gerçekleştirme bilinci ile hareket etmediğinden, kusurlu sayılamayacak ve cezalandırılamayacaktır.

Suçun nitelikli hallerinde hata nedir?

Bir suçun daha ağır veya daha az cezalandırılmasını gerektiren nitelikli hâllerinin gerçekleştiği hususunda hataya düşen kişi de hatasından yararlanacaktır (m. 30, f. 2). Buna göre, cezanın artırılmasını gerektiren bir hâl olayda vardır. Ancak fail bunu bilmemektedir. Bilmediği için bu nitelikli hâlden sorumlu tutulmaz