Medya Hukuku Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Düzeltme ve cevap hakkı, nasıl bir işlev üstlenmektedir?

Bir yayının okuyucusuna o yayınla ilgili herhangi bir düzeltmenin de iletilmesi amacını güden düzeltme ve cevap hakkı; klasik anlamda tanımını bulan basın özgürlüğündeki gibi devlet ile basın arasındaki ilişkileri düzenlemenin ötesinde, basın ile okuyucu arasındaki ilişkileri de hedef alan bir haktır. Basın özgürlüğünden doğan hakları kullanan kişinin, bu hakkı kullanırken başka birinin menfaatlerini zedeleyici, gerçeğe aykırı yayında bulunması durumunda, aynı düşünce açıklama aracından, habere konu olan kişinin de yararlanması ona da aynı konuda görüşlerini açıklama olanağının tanınması, basın özgürlüğünün bir unsuru olarak değerlendirilmiştir.

"Düzeltme ve cevap hakkı" kavramı, nasıl tanımlanabilir?

Düzeltme ve cevap hakkı, haber alma özgürlüğünün kötüye kullanımı bağlamında oluşan yanlış ya da gerçeğe aykırı ve kişilik haklarına yönelik haberin en kısa sürede düzeltilmesi, yanıtlanması ve etkilerinin azaltılması amacını ve gereksinimini karşılayan bir hak ve özgürlük olarak tanımlanabilir.

Düzeltme ve cevap hakkı, sınırsız mıdır?

Düzeltme ve cevap hakkının basın özgürlüğünü sınırlayan bir hak olması, onun sınırsızlığı anlamına gelmez. Çünkü hakkın sınırsızlığı onun kötüye kullanılmasını doğurur. Burada kurulacak denge ise, basın özgürlüğünün ve basın mensuplarının haber verme ve eleştiri haklarının özüne dokunmayacak ve aynı zamanda hak sahibinin çıkarlarını koruyacak şekilde olmalıdır. Düzeltme ve cevap hakkı sınırsız olarak tanınırsa, basın özgürlüğü ile kişilik hakkı arasında kurulmak istenen denge, bu sefer basın aleyhine, kişiler lehine bozulmuş olur. (Çiftçi, 1991:47). Bu açıdan, basın özgürlüğü için bir yaptırım olan bu hakkın, hangi hâllerde, nasıl ve kim tarafından kullanılacağının kanunlar tarafından düzenlenmesi gerektiği açık bir şekilde anlaşılabilir.

Basın Kanunu uyarınca, bir süreli yayına yönelik düzeltme ve cevap hakkını doğuran nedenler nelerdir?

Basın Kanun’daki bu düzenlemeye göre, bir süreli yayına yönelik düzeltme ve cevap hakkının doğmasının ilk nedeni yayının, yayına konu olan kişinin şeref ve haysiyetine dokunması hâlidir. “Şeref” ve “haysiyet” kavramları hukuken korunan kişilik hakları bağlamındaki değerlerdir. Basın Kanunu’nun 14’üncü maddesi’ne göre düzeltme ve cevap hakkının kullanılması yalnızca kişinin haysiyet ve şerefinin ihlal edilmesi koşuluna bağlı değildir. Kanun koyucu, süreli yayının, “kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayım yapılması” durumunu da düzeltme ve cevap hakkının nedeni saymıştır.

Düzeltme cevap yazısının taşıması gereken özellikler nelerdir?

Kanun koyucu, düzeltme ve cevap hakkının suiistimal edilmemesi, basın özgürlüğünü gereksiz yere sınırlayacak biçimde kullanılmaması için birtakım koşullar kabul etmiştir. Bunların başında düzeltme ve cevap yazısının suç unsuru içermemesi zorunluluğu gelmektedir. İkinci koşul, düzeltme ve cevap yazısının üçüncü kişilerin hukuken korunan menfaatlerine aykırı olmamasıdır. Üçüncü koşul, cevap yazısının cevap verilen yayınla ilgili olması ve bunun metinde açıkça belirtilmesidir. Son olarak, cevap yazısının uzunluğu, ilgili yayına oranla sınırlandırılmıştır.

Düzeltme ve cevap hakkının kullanılması süreye bağlı mıdır?

5187 Sayılı Basın Kanunu’na göre düzeltme ve cevap hakkı sahibi yukarıda belirtilen koşullara uygun hazırlayacağı düzeltme ve cevap metnini, cevaba konu olan eserin yayımlandığı tarihten itibaren en geç iki ay içerisinde bu hakkını kullanmak üzere ilgili süreli yayının sorumlu müdürüne göndermelidir. Kanun’da öngörülen iki aylık süre, hak düşürücü süredir. İlgilinin yapılan yayından geç haberdar olması ve bu nedenle süreyi geçirmesi hâlinde, cevap hakkı düşmüş sayılır.

Düzeltme ve cevap metni kime gönderilir?

Süreli yayının (gazete,dergi veya haber ajansı) sorumlu müdürüne gönderilir. Gönderilen cevap ve düzeltme yazısının alınıp alınmadığı, sorumlu müdüre tebliğ edilip edilmediği önemli olduğundan, tekzip metni genellikle noter kanalıyla gönderilmektedir. Elden sorumlu müdüre imza karşılığı da verilebilir. Bu tür tebliğler tekzip metnini gönderecek kişinin veya kurumun talebi halinde noter memurlarıyla elden de yapılabilmektedir. İadeli taahhütlü posta yoluyla da cevap ve düzeltme metni gönderilebilir.

Düzeltme ve cevap metnini alan sorumlu müdür ne yapmaldır?

Sorumlu müdür, düzeltme ve cevap metnini aldığı tarihten itibaren günlük süreli yayınlarda en geç üç gün içinde, diğer süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç üç günden sonraki ilk nüshada, metinde hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın (ve bu cevap ve düzeltme dolayısıyla herhangi bir mütaala beyan etmeksizin) ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, aynı puntolarla ve aynı şekilde aynen ve tamamen yayınlamaya mecburdur. Sorumlu müdüre yasa günlük süreli yayında üç gün inceleme ve üç gün içinde tekzip metnini yayınlama hakkı vermiştir. Diğer süreli yayınlarda ise üç gün inceleme ve üçüncü günden sonraki ilk nüshada yani dördüncü gün çıkacak olan dergi nüshasında örneğin tekzip metni yayınlanmalıdır.

Tekzip metni nasıl olmalıdır?

Düzeltme ve cevap metninde buna neden olan eser belirtilir. Düzeltme ve cevap ilgili yazıdan uzun olamaz. Düzeltme ve cevaba neden olan eserin yirmi satırdan az yazı veya resim veya karikatür olması hallerinde düzeltme ve cevap otuz satırı geçemez.

Tekzip metni ne şekilde yayınlanmalıdır?

Tekzip metni cevaba sebebiyet veren yazının yayınlandığı sayfa ve sütunda veya bunların eşdeğerinde, okumayı güçleştirmeyecek şekilde, imla kurallarına uygun olarak, eş büyüklükte ve eş karakterde harflerle, tekzibi gerektiren yazı için başlık yapılmışsa veya resim, fotoğraf konmuşsa, cevap ve düzeltme metninde tespit edilmiş başlık veya resminde yayınlanması gerekir.

Tekzip metninin yayınlanmaması durumunda, hangi merciye başvuru yapılır?

Tekzip metninin sorumlu müdüre tebliğinden itibaren, günlük süreli yayınlarda 3 gün, diğer süreli yayınlarda üç günden sonraki ilk nüshada tekzip metni yayınlanmalıdır. Eğer açıklanan sürelerde tekzip yayınlanmazsa; yayınlanması gerekli olan tarihten itibaren veya usulüne aykırı şekilde yayınlanması halinde yayım tarihinden itibaren 15 gün içinde; cevap ve düzeltme talep eden kişi haberle ilgili tüm evraklarıyla tekzip metninin yayınlanması veya yasada gösterilen usule göre yayınlanması için bulunduğu yer sulh ceza yargıcına başvurur.

Sulh ceza yargıcının verdiği karara karşı sorumlu müdür itiraz edebilir mi?

Sulh ceza yargıcı tekzip metninin yayınlanmasına karar verirse, bu karar sorumlu müdüre tebliğ edilir. Sorumlu müdür de bu karara karşı tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde (acele itiraz) yetkili makama (asliye ceza yargıcına) itiraz edebilir. Sorumlu müdür tekzibin yayınlanmasına dair sulh ceza yargıcı kararının kaldırılmasını ve tekzibin yayınlanmamasına karar verilmesini isteyebilir.

Sulh ceza yargıcının tekzip istemini reddetmesi halinde, ne yapılabilir?

Eğer tekzip isteyen ilgilinin isteği reddedilir ve tekzibin yayınlanmamasına karar verilirse; aynı şekilde tekzip isteyen ilgili de yedi gün içinde yetkili makama yani Asliye Ceza yargıcına itiraz etme hakkına sahiptir.

Asliye ceza yargıcının itiraz üzerine verdiği kararlara karşı ne yapılabilir?

Asliye ceza yargıcı itiraz nedenlerini, yazılı belgeleri ve dosyayı inceleyerek üç gün içinde karar verir. Karar kesindir. Yetkili makam kararına (asliye ceza yargıcı) kararına itiraz edilemez.

Asliye ceza yargıcının verdiği karar uyarınca düzeltme ve cevap metni ne zaman ve nasıl yayınlanır?

Düzeltme ve cevabın yayınlanmasına hâkim tarafından karar verilmesi halinde günlük süreli yayınlarda tekzip metni; hakim kararının tebliği tarihinden itibaren üç gün içinde yayınlanacak olan nüshada, diğer süreli yayınlarda ise üç günlük inceleme süresinin bitiminden sonra yayınlanacak ilk nüshada hakim kararına göre verilen tekzip metni yayınlanmalıdır. Tekzip metni süresinde yayınlanmayınca tekzip isteyen tarafından eğer sulh ceza yargıcına başvurulmuşsa ve sulh ceza yargıcı tekzibin yayınlanmasına karar vermişse ve bu karara itiraz edilmemişse bu kararın kesinleştiği tarihten itibaren, eğer itiraz edilmişse yetkili makamın (Asliye Ceza) kararının tebliği tarihinden itibaren yukarıda açıklanan süreler içinde tekzip metni yayınlanmalıdır.

Tekzip metninin yayımlanmasına dair kesinleşmiş hakim kararlarına uymamanın yaptırımı nedir?

İlgilinin talebi üzerine verilmiş ve kesinleşmiş hakim kararlarına göre yayınlanmasına karar verilen düzeltme ve cevap metinlerini yayınlamayarak kesinleşmiş hakim kararlarına uymayan sorumlu müdür ve bağlı olduğu yetkili, on milyar liradan yüz elli milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Ağır para cezası, bölgesel süreli yayınlarda yirmi milyar liradan, yaygın süreli yayınlarda elli milyar liradan az olamaz. Sorumlu müdür ve sorumlu müdürün bağlı olduğu yetkili hakkında verilen ağır para cezasının ödenmesinden yayın sahibi, sorumlu müdür ve sorumlu müdürün bağlı olduğu yetkili ile birlikte müteselsilen sorumludur.

Hangi durumlarda tekzip metninin ilan yoluyla yayınlanması söz konusu olmaktadır?

Düzeltme ve cevap yazısının yayınlanmaması veya tekzip metnine hiçbir düzeltme ve ekleme yapılmaksızın ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunda, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlanmamışsa; yani Madde 14/1'de belirtilen şartlara uyulmaksızın yayınlanması hallerinde hakim, ayrıca masraflar yayın sahibi tarafından karşılanmak üzere, bu yazının tirajı yüz binin üzerinde olan iki gazetede ilan şeklinde yayınlanmasına karar verir.

6112 sayılı Kanun uyarınca, düzeltme ve cevap hakkı kim tarafından, hangi sürede kullanılır?

Gerçek ve tüzel kişiler, kendileri hakkında şeref ve haysiyetlerini ihlâl edici veya gerçeğe aykırı yayın yapılması hâlinde, yayın tarihinden itibaren altmış gün içinde, üçüncü kişilerin hukuken korunan menfaatlerine aykırı olmamak ve suç unsuru içermemek kaydıyla, düzeltme ve cevap yazısını ilgili medya hizmet sağlayıcıya gönderir.

Düzeltme ve cevap metnini alan medya hizmet sağlayıcısı ne yapar?

Medya hizmet sağlayıcılar, hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç yedi gün içinde, cevap ve düzeltmeye konu yayının yapıldığı saatte ve programda, izleyiciler tarafından kolaylıkla takip edilebilecek ve açıkça anlaşılabilecek biçimde düzeltme ve cevabı yayınlar. Düzeltme ve cevap hakkı doğuran programın yayından kaldırıldığı veya yayınına ara verildiği durumlarda, düzeltme ve cevap hakkı, yedi günlük süre içinde anılan programın yayın saatinde kullandırılır. Düzeltme ve cevapta, buna neden olan yayın belirtilir.

Medya hizmet sağlayıcısının, düzeltme ve cevap metnini yayınlamaması durumunda ne yapılabilir?

Eğer medya hizmet sağlayıcısı düzeltme ve cevabı belirtilen süre içinde yayınlamaz ise ya da 18. maddede yer verilen düzenlemeye aykırı şekilde yayınlar ise ilk halde sürenin bitmesini takiben ikinci halde düzeltme ve cevabın yayınlandığı tarihten itibaren on gün içinde ilgili kişi, mahkemeden cevap ve düzeltmenin birinci fıkra hükümlerine uygun olarak yayınlanmasına karar verilmesini isteyebilecektir.

TRT yayınları bakımından düzeltme ve cevap isteminin reddi halinde, ne yapılabilir?

Kişi öncelikle, yayın tarihinden itibaren yedi gün içinde TRT Genel Müdürlüğüne düzeltme ve cevap istemini ulaştırır. Bunun reddi halinde ilgili, iki gün içinde Ankara Sulh Ceza Hakimliği nezdinde itiraz edebilir. Taraflar, Ankara Sulh Ceza Hakimliğinin vereceği karara karşı, Ankara Asliye Ceza Hakimliği nezdinde itiraz edebilirler. Asliye ceza hakiminin verdiği karar kesindir.