Metafizik Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Gerçekçi Trop Kuramının temel kategorileri nelerdir?

Gerçekçi Trop Kuramı’nın temel kategorileri, Somut Nesne, Küme, Trop, Trop Türü (Tümel Özellik) ve Nesne Türü kategorileridir.

Ünitede incelenen Trop Kuramları hangileridir?

İncelenecek kuramların ortak amacı, somut nesneyi yapısını oluşturan ontolojik olarak daha yalın olan bileşenlerden oluşan bir bütün olarak türetmektir. Bu çerçevede iki kuram çeşidini ele alıyoruz. Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramları denilen birinci çeşit kuramlarda, somut nesne, bir yandan çeşitli türden troplar, öbür yandan bu tropları taşımasına karşın kendisi her türlü özellikten yoksun bir şey olarak tasarlanan çıplak taşıyıcı [substratum] denilen şeyden türetilir. Dikkat edilirse, çıplak taşıyıcının özellikten yoksun olması, taşıdığı tropların bile onun özellikleri ol- maması demektir. Trop Demetti Kuramları denilen ikinci çeşit kuramlarda ise, somut nesne, biraradalık denilen bir ilişkinin veya bağıntının bir arada tuttuğu troplardan türetilir. Biz burada Nitelik Troplu Demet Kuramı ile Nitelik ve Bağıntı Troplu Demet Kuramları olarak adlandıracağımız iki çeşit trop demeti kuramını inceliyoruz.

Somut nesne nedir?

Aristoteles’e dayanarak nesne, örnekleyeni de taşıyıcısı da olamayan şey olarak tanımlanmıştı. Gene somut şey, zaman ve/veya uzayda yer alan şey olarak tanımlanmıştı. Dolayısıyla somut nesne zaman ve/veya uzayda yer alıp, örnekleyeni de taşıyıcısı da olamayan şey demektir. Başlıca somut nesne örnekleri, canlı ve cansız nesneler ile kişilerdir.

Somut nesne özellikleri nelerdir?

Somut Nesne kategorisinin başlıca özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir: ? Somut nesne tikeldir: Somut nesne, bir yandan örnekleyeni olmadığından öbür yandan da hiçbir şeye (dolayısıyla da birden fazla şeye) yüklenemediğinden tikeldir. ? Somut nesne özellik taşıyıcısıdır: Somut nesne, dolaysız olarak bazı troplar, dolaylı olarak da bu tropların ait oldukları trop türlerini taşır. Dikkat edilirse, somut nesne, özellik taşıyıcısı olan tek kategori değildir; nitekim taşıdıkları (birincibasmak) troplar da özellik taşırlar. Ancak bu özellikler somut nesnelerin taşıdığı birincibasamak troplar değil, ikinci-basamak troplardır. Örneğin, daha önceki ünitede gördüğümüz gibi, Ahmet’in çalışkanlığı birinci-basamak tropu, Ahmet’in çalışkanlığının erdemliliği ikincibasamak tropunu taşır. Bu ünitede trop sözcüğünü birinci-basamak trop anlamında, yani yalnız somut nesneler tarafından taşınan trop anlamında kullanıyoruz. ? Somut nesne olumsal bir varlıktır: Varolan bir somut nesnenin olumsal olması, varolmasının olanaklı olması demektir. ? Somut nesne sonlu bir zaman aralığında (sürede) vardır: Bu sürenin başında varolamaya başlar, süre içinde varlığını sürdürür, sürenin sonunda da yok olur. Bu süreye somut nesnenin ömrü denir. ? Somut nesne uzayda bir yer kaplar: Somut nesne, varolduğu süre içindeki herhangi bir anında uzayın belli bir yerini (bölgesini) kaplar. ? Somut nesne özdeşliğini koruyarak nitelikçe değişebilir ve/veya devinebilir: Bir somut nesnenin zaman içinde nitelikçe değişmesi şöyle betimlenir: Somut nesnenin belli bir yerinde belli bir anda varolan bir tropun yerine bir sonraki zaman anında bu tropla aynı zamanda varolamayan bir tropun gelmesi demektir. Öte yandan belli bir zaman anında belli bir yerde bulunan somut nesnenin devinimi, bu nesnenin bir sonraki zaman anında farklı bir yerde bulunması demektir. Bu somut nesne nitellik değişimi veya nesnenin devinimi süresinde özdeşliğini korur. Bir somut nesnenin özdeşliğini koruması, değişim veya devinim sonucunda gene aynı nesne sayılması demektir. ? Somut nesne tam-somuttur: Somut nesnenin tamsomut olması, varolduğu sürenin t anında uzayda kapladığı u gibi bir uzay bölgesinde yer alan her tropu aynı t anında taşıyor olmasıdır. ? Somut nesnenin bağımsız varlığı: Bir somut nesnenin, (troplardan farklı olarak) varolması başka bir şeyin varolmasına bağlı değildir. Dolayısıyla somut nesnenin çözümlemesini yapan aşağıda inceleyeceğimiz trop kuramları, somut nesnenin yukarıda sıraladığımız niteliklerini yerine getirmelidir.

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramının ontolojik kategori ve ilişkileri nelerdir?

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı’nın temel ontolojik kategorileri, Trop ve Çıplak Taşıyıcı, türetilmiş ontolojik kategorisi ise Somut Nesne kategorisidir. Bu kuramın temel ontolojik ilişkisi ise çıplak taşıyıcılar ve troplar arasındaki taşıma ilişkisidir. Bu durumda bir somut nesne, bir çıplak taşıyıcı tarafından taşınan troplardan oluşur. Ancak burada çıplak taşıyıcının bir tropu taşıması, bu tropun çıplak taşıyıcının bir tikel özelliği olduğu anlamına gelmez. Tam tersine, ne çıplak taşıyıcı’nın kendisinin bir özelliği vardır, ne de kendisi bir özelliktir. Başka bir deyimle, bu kuramda, çıplak taşıyıcı ne bir troptur ne de taşıdığı troplar kendisinin özellikleridir; yani çıplak taşıyıcı, özellikten yoksun bir şey olarak tasarlanmıştır.

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı görüşü sezgilerimize göre nasıl değerlendirilir?

İlk bakışta bu görüşün sezgilerimize aykırı olduğu düşünülebilir. Çünkü sezgisel olarak, somut nesnenin kendisinin sahip olduğu özellikleri, dolayısıyla bu kuramda tropları, taşıdığını düşünürüz. Genel olarak çıplak taşıyıcı tasarımını benimseyen kuramlar, dolayısıyla da Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı, bu kategorinin gerekliliğini şöyle savunurlar. Bir somut nesneye ilişkin olan tüm özellikler, bu kuramda troplar, bir şey tarafından taşınmalıdır. Ancak taşıyan şey ile taşınan troplar farklı ve ayrı şeylerdir. Dolayısıyla taşıyıcı, taşıdığı troplardan bağımsız olarak kavranabilen bir şey olmalıdır. Oysa somut nesne kendisine ilişkin olan troplardan bağımsız olarak kavranamaz. Bu durumda somut nesnenin kendisine ilişkin olan tropları taşıdığını yadsımamız gerekir.

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramını bir örnekle açıklamak mümkün müdür?

Örneğin somut bir nesne olan bir pembe tebeşiri ele alalım. Bu nesneye ilişkin olarak, belli bir pembeliktonu’nda-olma, 7 cm-uzunluğunda-olma, silindir-şeklin- de-olma, vb. troplardan söz edebiliriz. Bu durumda, yukarıdaki bağımsız olarak kavranma koşuluna göre, pembelik-tonu’nu taşıyan şey, pembe olmayan bir şey olmalıdır. Gene 7 cm-uzunluğunda-olma’yı taşıyan şey uzunluğu olmayan bir şey olmalıdır. Aynı şeyi söz konusu pembe tebeşirin tüm özellikleri için söyleyebiliriz. Oysa bir somut nesne olan pembe tebeşir tüm bu özelliklere sahip olup bu özelliklerden bağımsız olarak düşünülemez, dolayısıyla da bu özelliklerin (tropların) gerçek taşıyıcısı sayılamaz. İşte bu nedenle Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı’na göre bir somut nesne, bir çıplak taşıyıcı ile onun taşıdığı troplardan oluşur.

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramının olumlu yönleri nelerdir?

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı’nın Olumlu Yönleri aşağıda listelenmiştir. ? Çıplak taşıyıcı, bir trop kuramı için gerekli olan tropların içsel birliğini sağlar. Çünkü tropların böyle bir içsel birliği olmasaydı, somut nesnenin bir troplar bütünü olduğunu söyleyemeyecektik. ? Çıplak taşıyıcı, bir trop kuramı için gerekli olan dışsal bağımsızlığı sağlar. Başka bir deyimle, troplardan oluşan bir somut nesne ile gene troplardan oluşan bir somut nesnenin birbirinden ayrı ve bağımsız olduğunu her çıplak taşıyıcının birbirinden ayrı ve bağımsız olduğuna dayanarak açıklayabiliriz. ? Çıplak taşıyıcı, somut nesneden beklediğimiz, bir şeyin değişim ve devi- nim içinde özdeşliğini yitirmeme özelliğini açıklar. Nitekim çıplak taşıyıcının taşıdığı troplar değişirken, kendisi değişmediğinden, çıplak taşıyıcı ve onun taşıdığı troplardan oluşan somut nesnenin özdeşliğini koruduğunu söyleyebiliriz.

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramının olumsuz yönleri nelerdir?

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı özellikle deneyci felsefeciler tarafından eleştirilmiştir. Bu felsefecilere göre bir metafizik kuramın temel ontolojik kategorilerine ait şeyler deneyime konu olan şeyler olmalıdır. Oysa çıplak taşıyıcı hiçbir özelliğe sahip olmadığı için deneyime konu olamaz, dolayısıyla da çıplak taşıyıcı denilen bir ontolojik kategori olduğunu ileri sürmek anlamsızıdır.

Nitelik Troplu Demet Kuramı nedir?

Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın temel ontolojik kategorisi Trop kategorisi, temel ontolojik ilişkisi Biraradalık ilişkisi, türetilmiş ontolojik kategorisi ise Trop Demeti kategorisi olup, bu kategori Somut Nesne kategorisinin işlevini görür. Bu kuramda kabul edilen troplar, yalnız (hepsi 1-li trop olan) nitelik tropları, zaman tropları ve uzay troplarıdır. Çoklu troplar, yani bağıntı tropları bu kuramda yer almaz. Biraradalık ilişkisi ise troplar arasında bulunan ikili bir ilişkidir. İki trop arasındaki Biraradalık ilişkisinin bulunması, sezgisel olarak, bu iki tropun aynı bir yalın somut nesne tarafından taşınması demektir.

Somut nesnelerin taşıdıkları Trop türlerini açıklayınız?

Somut nesneler, ait oldukları nesne türüne özgü belli özellik türlerini (yani trop türlerini) örnekleyen troplar taşırlar. Bu özellik türleri, Renk, Şekil, Ağırlık, Uzay, Zaman gibi belirlenebilir özelliklerdir. Belirlenebilir özellikler, fonksiyon biçiminde olanlar ile öyle olmayanlara ayrılabilir. Örneğin Renk ve Kırmızılık birinci çeşitten, Nitelik ve Nicelik ikinci çeşittendir. Nitekim A gibi bir somut nesnenin rengi fonksiyon biçiminde bir belirlenebilir özelliktir. Bu özellik Renk(A) biçiminde ifa- de edilebilir. Renk fonksiyonunun argümanı, A somut nesnesi, fonksiyonun bu argüman için değeri, A’nın dolaysız olarak taşıdığı mutlak belirlenmiş özellik, yani renk tropudur. Bir özelliğin mutlak belirlenmiş özellik olması ? Bir belirlenebilirin altında belirlenmiş olması, ? Onun altında bir belirlemişin bulunmaması demektir. Buna göre trop türü olan bir belirlenebilirin altındaki mutlak belirlenmişler, bu belirlenebilirin örnekleyeni olan troplardır. Bundan böyle, başka bir şekilde belirtilmediği sürece, mutlak belirlenmiş terimi yerine yalnız belirlenmiş sözcüğünü kullanacağız. Öte yandan aynı A nesnesi Renk belirlenebilirini dolaylı olarak taşır. Fonksiyon biçiminde olan belirlenebilir özelliklerin bir kısmı en üst türden, bir kısmı da daha alt türden özelliklerdir. Örneğin Renk, fonksiyon biçiminde en üst türden bir belirlenebilir özellik, Kırmızılık ise bir alt türden bir belirlenebilir özelliktir.

Her somut nesne, her Trop’u taşımak zorunda mıdır?

Her somut nesne ait olduğu nesne türüne özgü, örneğin, Renk, Şekil, Ağırlık, Uzay, Zaman gibi fonksiyon biçiminde en üst türden bazı belirlenebilir özellikler taşır. Buna karşılık bu somut nesnelerden yalnız bazıları Kırmızılık, Dikdörtgen-şeklinde-olma, 5 kg-altındakiağırlığı, 10 m3-hacminden-az-olan-uzay-bölgesi, 24- saatten-kısa-zaman-süresi gibi fonksiyon biçiminde daha alt türden belirlenebilir özellikler taşır. Örneğin gözlemlenebilir saydam olmayan her cismin bir rengi olmasına karşın her cisim kırmızı değildir. A yeşil renkli bir cisim olsun. Bu durumda Renk (A) yeşil olmasına karşın Kırmızılık (A) var değildir. A cismi 3 kg ağırlığında ise, 5 kg-altındaki-ağırlık (A) 3 kg olur, ama A cisminin ağırlığı 6 kg ağır- lığında olsaydı, 5 kg-altındaki-ağırlık(A) var olmazdı. A cisminin t anında kapladığı U, uzay bölgesinin hacmi 8 m3 olsun. Buna göre 10 m3-hacminden-az-olanuzay-bölgesi (A) Ut. Buna karşılık A cisminin t anında kapladığı Ut uzay bölgesi 11 m3 hacminde olsaydı, 10 m3hacminden-az-olan-uzay-bölgesi (A) var olmazdı. Son olarak A cismi, süresi 15 saat olan t1 ile t2 zamanları arasında, kısaca [t1, t2] zaman aralığında, varlığını sürdüren bir nesne olsun. Buna göre 24-saatten-kısazaman-süresi (A) [t1, t2]. Buna karşılık bu zaman aralığının süresi 25 saat olsaydı, 24-saatten-kısa-zamansüresi (A) var olmazdı.

Yalın somut nesne nedir?

A belli bir türden bir somut nesne olup, A’nın ait olduğu türe özgü (fonksiyon biçimindeki en üst türden) belirlenebilirleri U, T, B1, ... , Bn olsun. Buna göre A bir yalın somut nesnedir ancak ve ancak öyle u zaman tropu, t zaman tropu ve b1, ... bn nitelik tropları vardır ki, U(A) u , T(A) t, B1 (A) b1, ... , Bn (A) bn ise. Başka bir deyişle, yalın somut nesne, ait olduğu nesne türüne özgü her fonksiyon biçiminde en üst türden belirlenebiliri örnekleyen bir ve yalnız bir trop taşıyan bir somut nesne demektir.

Somut nesnenin yalın olması koşulu nasıl sağlanır?

Uzay ve zaman troplarının belirlediği uzay-zaman bölgesinde her bir belirlenebiliri örnekleyen yalnız bir tek trop bulunabilmesi için, zaman tropunun süresi ve uzay tropunun uzanımı bölünemeyecek kadar küçük olmalıdır; yoksa somut nesne Uzay veya Zaman belirlenebilirini örnekleyen iki veya daha çok sayıda uzay veya zaman tropu taşıyacaktı. Dolayısıyla, söz konusu somut nesne (yalın somut nesne tanımı gereği) yalın olmayacaktı. Bölünemeyecek kadar küçük bir uzay-zaman bölgesinde ise aynı bir belirlenebiliri örnekleyen birden çok sayıda nitelik tropu bulunamaz. Böylece somut nesnenin yalın olma koşulu sağlanmış olur. Öte yandan söz konusu uzayzaman bölgesinde, nesne türüne özgü bir belirlenebiliri örnekleyen hiçbir trop bulunmadığı durumda, bu bölgede bir somut nesnenin bulunduğu söylenemez. Örneğin her somut nesnenin şekli olması gerekir. Dolayısıyla şekli olmayan bir somut nesne olamaz.

Yalın somut nesnelere örnek verebilir miyiz?

Yalın somut nesnelere iki örnek aşağıda verilmektedir: ? Makro-Fiziksel örnek: Belli bir yerde belli bir süre için bulunan çok bir küçük kırmızı boya beneği, bir yalın somut nesnedir. Bu türlü bir somut nesneye özgü fonksiyon biçiminde en üst trop türleri, Renk, Zaman ve Uzay belirlenebilir trop türleridir. Buna göre söz konusu boya beneği, belli bir renk tropu (Kırmızılık tonu), belli bir zaman tropu ve belli bir uzay tropunu taşır. ? Mikro-Fiziksel örnek: Günümüzün Fizik bilimine göre, tüm fiziksel somut nesneler kuark, elektron, foton gibi bölünmez atom-altı parçacıklardan oluşur. Ancak bu bölünemez somut nesneler bile yalın somut nesneler değildir. Çünkü her ne kadar böyle bir bölünemez somut nesnenin uzaysal uzanımı tek bir uzay tropu sayılabilse de, zamansal uzanımı birden çok sayıda trop kapsayabilir. Üstelik bu farklı zaman anlarında bazı belirlenebilirleri farklı değerler alabilir. Örneğin Elektron türüne özgü (fonksiyon biçiminde en üst türden) bir belirlenebilir olan Spin Değeri’nin + ½ ile – ½ olmak üzere tam iki tane örnekleyeni vardır. Dolayısıyla A belli bir elektron olduğunda, A’nın t gibi bir zaman anındaki spin değeri + ½ iken t* başka bir zaman anındaki spin değeri – ½ olabilir. Bu ise A’nın (söz konusu elektronun) Spin Değeri belirlenebiliri altında iki farklı belirlenmişi taşıdığı, dolayısıyla da bir yalın somut nesne olmadığı anlamına gelir. Öte yandan (belli bir) t-anındaki-elektron bir yalın somut nesnedir. Nitekim t-anındaki-elektron Uzay ve Zaman belirlenebilirleri altında yalnız birer uzay ve zaman tropu ile Kütle, Elektrik Yükü ve Spin Değeri belirlenebilirleri altında yalnız birer kütle-tropu, elektrik-yükü tropu ve spin-değeri tropu taşır.

Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın amacı nedir?

Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın ana görevi, somut nesnenin, troplardan Biraradalık ilişkisi yardımıyla nasıl oluştuğunu ortaya koymaktır. Bu amaçla önce trop bileşimi denilen ve herhangi sayıda tropun toplamından oluşan bir bütünü tanımlamalıyız. Bunun için Bileşenler Mantığı olarak adlandıracağımız Mereoloji denilen mantık dizgesini kullanmak gerekiyor. Bu dizgenin mantıksal değişmezleri + ile gösterilen toplama ikili işlemi ile ? ile gösterilen bileşenlik ikili bağıntısıdır. Buna göre a ile b herhangi iki bileşim olduğunda, a + b, a şeyi ile b şeyinin toplamı biçiminde, a ? b ifadesi de a, b’nin bileşenidir biçiminde okunur. Bu kuramda Bileşenler Mantığı’nın trop bileşimlerine ilişkin aşağıdaki aksiyomları kullanıyoruz. a, b ve c herhangi trop bileşimleri olduğunda: ? Aksiyom 1 a + a a ? Aksiyom 2 a + b b + a ? Aksiyom 3 (a + b) + c a + (b + c) ? Aksiyom 4 a ? b ancak ve ancak öyle bir x vardır ki, x ? a ve a + x b ? Aksiyom 5 a troptur ancak ve ancak b ? c ise, a ? (b + c) ? Aksiyom 5, bütün tropların ve yalnız onların birer atom olduklarını dile getirir. ? Aksiyom 6 Her trop bileşimi ya bir troptur ya da birden çok sayıda tropun toplamına özdeştir. ? Aksiyom 7 a ?b ise, Değil (b ? a) ( ? bakışımsızdır) ? Aksiyom 8 a ? b ve b ? c ise, a ? c ( ? geçişlidir) Aksiyom 7’den aşağıdaki önerme türetilebilir: ? Önerme 1 Değil (a ? a) ( ? yansımasızdır) Önerme 1’den ise aşağıdaki önerme türetilebilir: Önerme 2 b ? a ise, a + b ? a İki farklı tropun toplamına 2-li trop bileşimi ve genel olarak n tane farklı tropun toplamına n-li trop bileşimi diyoruz. Buna göre tek tek tropları da birer bileşim sayıp onlara 1-li trop bileşimi diyoruz. Örneğin yukarıda sözü edilen ve yalın somut nesne sayılabilen kırmızı boya beneğini ele alalım. Bu yalın somut nesnenin Renk tropu r, Zaman tropu t ve Uzay tropu u olsun. Buna göre r, t ve u tropları 1-li trop bileşimidir. r ile t’nin, r ile u’nun ve t ile u’nun toplamı olan ve sırasıyla, r + t (t zamanındaki Renk tropu), r + u (u yerindeki Renk tropu) ve t + u (t zamanındaki u yeri) ile göstereceğimiz toplamlar 2-li trop bileşimleridir. Öte yandan her üç troptan oluşan r + t + u (t zamanındaki ve u yerindeki Renk tropu) toplamı bir 3-lü trop bileşimidir

Yalın somut nesnesinin toplamı nasıl açıklanabilir?

Öte yandan bu somut nesne Renk belirlenebilirinin yalnız bir tek örnekleyeni olan r tropunu, yani sözü geçen kırmızılık-renk-tonu’nu hem t1 hem de hemen sonraki t2 zamanında sürekli olarak taşır. Demek ki aynı bir nitelik tropu özdeşliğini yitirmeden farklı zamanlarda varolabilir veya başka bir deyişle aynı nitelik tropu farklı zaman tropları ile birarada bulunabilir. Nitekim r renk tropu bir yandan t1 zaman tropu öbür yandan t2 zaman tropu ile biraradadır. İki tropun bir arada olması ise, aynı bir yalın somut nesne tarafından taşınmalarına bağlıdır. İşte r ile t1 tropları, t1 zamanında u1 yerinde bulunan kırmızı boya beneğinden oluşan r + t1+ u1 yalın somut nesnesi tarafından taşınırlar. Gene r ile t2 tropları, t2 zamanında u2 yerinde bulunan kırmızı boya beneğinden oluşan r + t2 + u2 yalın somut nesnesi tarafından taşınırlar. Yukarıdaki devinen, dolayısıyla yalın olmayan, kırmızı boya beneğinden oluşan somut nesnenin, yani r + t1 + u1 + t2 + u2 toplamının, bu iki yalın somut nesnenin biraraya gelmesinden oluşan bileşik somut nesne olduğunu söyleyebiliriz. Nitekim r + t1 + u1 + t2 + u2 bileşik somut nesnesi, r + t1 + u1 yalın somut nesnesi ile r + t2 + u2 yalın somut nesnesinin toplamına eşittir. Bunu bir eşitlik olarak şöyle ifade edebiliriz: (1) r + tt1 + u1 + tt2 + u2 (r + tt1 + u1) + (r + tt2 + u2) Bu eşitliğin geçerliliği yukarıdaki Bileşenler Mantığı’nın ilk üç aksiyomuna dayanarak kanıtlanabilir.

Genişletilmiş biraradalık ilişkisi yardımıyla trop demeti nasıl tanımlanır?

Genişletilmiş Biraradalık ilişkisi, söz konusu kuramın temel ontolojik ilişkisi sayılır. Bu ilişki yardımıyla trop demeti şöyle tanımlanır: ? Tanım 1: Bir trop bileşimi trop demetidir ancak ve ancak bu trop bileşiminin ayrık olan, yani ortak tropu olmayan, herhangi iki bileşeni arasında Biraradalık ilişkisi bulunur ise.

Nitelik ve Bağıntı Troplu Demet Kuramı nedir?

Nitelik ve Bağıntı Troplu Demet Kuramları, daha önce incelenen Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın bir uzantısı sayılabilir. Bu yeni kuramın temel ontolojik kategorileri, hem nitelik hem bağıntı troplarını kapsayan Trop kategorisi ile nitelik ve bağıntı trop kümelerini kapsayan genel Küme kategorisidir. Türetilmiş kategorileri ise, somut nesnelerin işlevini gören Trop demeti kategorisi ile özellik türü işlevini gören Trop Kümesi kategorisi ve nesne türü işlevini gören Trop Demeti kümesidir. Bu kuramda bağıntı tropları (Somut Nesne kategorisi bulunmadığından ötürü), ancak troplar veya genel olarak trop bileşimleri arasında bulunan bağıntılar olduklarından ikinci-basamak veya daha yüksek basamak bağıntılardır. Dikkat edilirse yalnız nitelik tropları birinci-basamak tropu olabilir. Bu kuramda Somut Nesne kategorisinin işlevini, bütün Trop Demeti Kuramları’nda olduğu gibi, tropların biraradalığı yoluyla oluşan trop demetleri görür. Ancak daha önce incelenen Nitelik Troplu Demet Kuramı’nda Biraradalık ilkel temel bir ontolojik ilişki iken, bu kuramda her trop demetinde bu trop demetini oluşturan troplar arasında ayrı ayrı biraradalık bağıntı tropları bulunur. Ancak bütün bu farklı biraradalık bağıntı troplarında bir benzerlik bulunduğundan, bütün bu biraradalık tropları bir benzerlik kümesini oluşturur. Bu benzerlik kümesi de Biraradalık Bağıntısı’nın işlevini görür.

Bağıntıların kaç çeşidi vardır?

Genel olarak bağıntıların, dolayısıyla da bağıntı troplarının, içsel bağıntılar ve dışsal bağıntılar olmak üzere iki çeşidi vardır: ? Tanım 2: ß ikili bağıntısı içsel bağıntıdır demek, (i) eğer ß bağıntısı a ile b arasında bulunursa, a’nın ve b’nin var olmaları, ß bağıntısının a ile b arasında bulunmasını zorunlu olarak gerektirir. (ii) eğer ß bağıntısı a ile b arasında bulunmazsa, a’nın ve b’nin var olmaları, ß bağıntısının a ile b arasında bulunmamasını zorunlu olarak gerektirir. demektir. Öte yandan ß ikili bağıntısı dışsal bağıntıdır demek ß ikili bağıntısı içsel bağıntı değildir demektir. Bu durumda şu tanımı verebiliriz: ? Tanım 3: ß ikili bağıntısı dışsal bağıntıdır demek, (i) a ile b var olduğunda, ß bağıntısı a ile b arasında bulunsa bile, ß bağıntısı a ile b arasında bulunmayabilirdi veya (ii) a ile b var olduğunda, ß bağıntısı a ile b arasında bulunmasa bile, ß bağıntısı a ile b arasında bulunabilirdi demektir.

İki trop arasındaki biraradalık bağıntısı nedir?

Ele alınan en-büyük trop demetinin bileşenleri olan nitelik tropu sayısı n olsun. Bu n tane troptan söz konusu trop demetini oluşturan tüm ikişer ikişer nitelik tropları arasında biraradalık bağıntı tropları ortaya çıkar. Demetin nitelik tropu sayısı 2 ise, 1 biraradalık bağıntı tropu, 3 ise, 3 biraradalık bağıntı tropu, 4 ise, 6 biraradalık bağıntı tropu, 5 ise, 10 biraradalık bağıntı tropu ve genel olarak, nitelik tropu sayısı n ise, (n (n - 1)) / 2 tane farklı biraradalık bağıntı tropu ortaya çıkar. Bu bağıntıların her biri, dışsal bağıntı sayıldığında bir ikinci-basamak troptur. Bu troplar da bir arada olmalı, yoksa başlangıçtaki n sayıda trop bir somut nesneyi, yani Trop Demeti Kuramları’nda bir en-büyük trop demetini, oluşturamazdı. Ancak ikincibasamak tropların biraradalığı üçüncü-basamak troplar oluşturur ve böylece bu süreç bizi kısır bir sonsuz gerilemeye götürür. Sonsuz gerilemeden kurtuluş, ikişer ikişer biraradalık bağıntılarının dışsal değil içsel sayılmasıdır. Bu durumda a ile b gibi iki trop arasında ß gibi içsel bir bağıntının bulunması bütünüyle a ile b’nin varlığına bağlı olacağından, a ile b’nin- ß-lığı yeni bir varlık sayılmaz. Dolayısıyla a ile b’nin ß -lığı tropu ile a ile b’nin ait olduğu trop demetinin öbür tropları arasında yeni biraradalık bağıntıları ortaya çıkmaz. Nitekim bazı Trop Demeti Kuramları’nda Biraradalık, en azından kimi durumlarda, içsel bağıntı sayıldığından, sonsuz gerilemeye yol açmaz.

Somut nesneyi oluşturan tüm troplar arasındaki biraradalık bağıntısı nedir?

Somut nesneyi oluşturan tüm troplar arasındaki bir biraradalık bağıntısı farklı somut nesneler için farklı sayıda olabilir. Bir somut nesnenin troplarının sayısı sonsuz olabileceğinden, bağıntının terim sayısı da sonsuz olabilir. Ayrıca şunu da belirtmek gerekir ki değişime uğrayan bir somut nesnenin toplam trop sayısı değişebilir, o zaman da bağıntı- nın terim sayısı da değişmiş olur. Simons bu türlü bir bağıntıya şu iki eleştiride bulunuyor. (a) Böyle bir bağıntının troplar demetinin herhangi bir bağıntı ile bir araya getirildiğini belirtmekten başka bir işlevi yoktur. Böylece tropların nasıl bir araya geldiğini hiç de açıklamış olmaz.(b) Böyle bir bağıntı olumsal biraradalık ile zorunlu biraradalığı birbirinden ayırt edemez.

Simons’a göre Çekirdek Kuramı nedir?

Simons’a göre bir somut nesnenin özsel özellikleri arasındaki biraradalık içsel bir bağıntıdır. Simons bir somut nesnenin birbiri ile içsel biraradalık bağıntısı ile bağlanmış olan tüm özsel troplarının demetine somut nesnenin çekirdeği diyor. Bu çekirdek somut nesnenin çıplak taşıyıcısı işlevindedir. Nitekim somut nesnenin tüm ilineksel troplarını çekirdek taşır. (Çekirdek tıpkı ilineksel tropları taşıyan bir çıplak taşıyıcı işlevini görür.) Böylece, durmadan gerilemeye yol açmadan, iki ilineksel trop arasında ikili biraradalık bağıntısının bulunması, her iki tropun aynı bir çekirdek tarafından taşınması ile tanımlanabilir. Simons bu kurama Çekirdek Kuramı adını veriyor. Bu kuram somut nesnenin devinim ve değişimini olanaklı kılıyor. Devinim (yer değiştirme) özsel tropların farklı zamanlarda farklı konumları olmasına, değişim ise aynı çekirdeğin farklı zamanlarda farklı ilineksel tropları taşımasına dayanıyor.

Denkel’in kuramındaki sınıflandırılmış-içsel Biraradalık Bağıntısı nasıl tanımlanır?

a ile b bir arada olan iki trop olduğunda, a ile b’nin var olması, a ile b’nin biraradalığını zorunlu olarak gerektirmemekle birlikte, Fizik yasaları uyarınca gerektirir. Denkel’in temel savı troplar arasındaki biraradalık bağıntılarının hep sınırlandırılmış-içsel olduğudur. Böylece Denkel biraradalığın dışsal bağıntı olmadığını ve dolayısıyla Simons’un söz ettiği durmadan gerilemeye yol açmadığını öne sürmüş oluyor.

Somut nesne nedir?

Somut nesne zaman ve/veya uzayda yer alıp, örnekleyeni de taşıyıcısı da olamayan şey demektir. Başlıca somut nesne örnekleri, canlı ve cansız nesneler ile kişilerdir. 

Somut nesne kategorisinin temel özellikleri nelerdir?

• Somut nesne tikeldir.
• Somut nesne özellik taşıyıcısıdır
• Somut nesne olumsal bir varlıktır.
• Somut nesne sonlu bir zaman aralığında (sürede) vardır
• Somut nesne uzayda bir yer kaplar.
• Somut nesne özdeşliğini koruyarak nitelikçe değişebilir ve/veya devinebilir.
• Somut nesne tam-somuttur.
• Somut nesnenin bağımsız varlığı.

Çıplak taşıyıcıyı açıklayınız.

Çıplak taşıyıcı’nın kendisinin bir özelliği bulunmaz ve kendisi de bir özellik değildir. 

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı’nın kategorileri nelerdir?

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı’nın temel ontolojik kategorileri, Trop ve Çıplak Taşıyıcı, türetilmiş ontolojik kategorisi ise Somut Nesne kategorisidir.

Çıplak taşıyıcılı trop kuramının temel ontolojik ilişkisini açıklayınız.

Bu kuramın temel ontolojik ilişkisi ise çıplak taşıyıcılar ve troplar arasındaki taşıma ilişkisidir. Bu durumda bir somut nesne, bir çıplak taşıyıcı tarafından “taşınan” troplardan oluşur. Ancak burada çıplak taşıyıcının bir tropu taşıması, bu tropun çıplak taşıyı­ cının bir tikel özelliği olduğu anlamına gelmez. Tam tersine, ne çıplak taşıyıcı’nın kendisinin bir özelliği vardır, ne de kendisi bir özelliktir. Başka bir deyimle, bu kuramda, çıplak taşıyıcı ne bir troptur ne de taşıdığı troplar kendisinin özellikleridir; yani çıplak taşıyıcı, özellikten yoksun bir şey olarak tasarlanmıştır.

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı’nın Olumlu Yönleri nelerdir?

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı’nın Olumlu Yönleri

• Çıplak taşıyıcı, bir trop kuramı için gerekli olan tropların içsel birliğini sağ­ lar. Çünkü tropların böyle bir içsel birliği olmasaydı, somut nesnenin bir troplar bütünü olduğunu söyleyemeyecektik.
• Çıplak taşıyıcı, bir trop kuramı için gerekli olan dışsal bağımsızlığı sağlar. Başka bir deyimle, troplardan oluşan bir somut nesne ile gene troplardan oluşan bir somut nesnenin birbirinden ayrı ve bağımsız olduğunu her çıplak taşıyıcının birbirinden ayrı ve bağımsız olduğuna dayanarak açıklayabiliriz.
• Çıplak taşıyıcı, somut nesneden beklediğimiz, bir şeyin değişim ve devinim içinde özdeşliğini yitirmeme özelliğini açıklar. Nitekim çıplak taşıyıcı­ nın taşıdığı troplar değişirken, kendisi değişmediğinden, çıplak taşıyıcı ve onun taşıdığı troplardan oluşan somut nesnenin özdeşliğini koruduğunu söyleyebiliriz. (Bkz. Maurin, 2002, s. 126.)

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı’nın Olumsuz Yönleri nelerdir?

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı özellikle deneyci felsefeciler tarafından eleştirilmiştir. Bu felsefecilere göre bir metafizik kuramın temel ontolojik kategorilerine ait şeyler deneyime konu olan şeyler olmalıdır. Oysa çıplak taşıyıcı hiçbir özelliğe sahip olmadığı için deneyime konu olamaz, dolayısıyla da çıplak taşıyıcı denilen bir ontolojik kategori olduğunu ileri sürmek anlamsızıdır. (Bkz. Loux, 2002, s. 103.)

Nitelik Troplu Demet Kuramı’nı açıklayınız.

Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın temel ontolojik kategorisi Trop kategorisi, temel ontolojik ilişkisi Biraradalık ilişkisi, türetilmiş ontolojik kategorisi ise Trop Demeti kategorisi olup, bu kategori Somut Nesne kategorisinin işlevini görür. Bu kuramda kabul edilen troplar, yalnız (hepsi 1-li trop olan) nitelik tropları, zaman tropları ve uzay troplarıdır. Çoklu troplar, yani bağıntı tropları bu kuramda yer almaz. Biraradalık ilişkisi ise troplar arasında bulunan ikili bir ilişkidir. İki trop arasındaki Biraradalık ilişkisinin bulunması, sezgisel olarak, bu iki tropun aynı bir yalın somut nesne tarafından taşınması demektir.

Yalın somut nesne nedir?

Ait olduğu nesne türüne özgü her fonksiyon biçiminde en üst türden belirlenebiliri örnekleyen bir ve yalnız bir trop taşıyan bir somut nesne yalın somut nesnedir.

Yalın somut nesnelere makrofiziksel örnek veriniz.

Makro-fiziksel örnek: Belli bir yerde belli bir süre için bulunan çok bir küçük kırmızı boya beneği, bir yalın somut nesnedir. Bu türlü bir somut nesneye özgü fonksiyon biçiminde en üst trop türleri, Renk, Zaman ve Uzay belirlenebilir trop türleridir. Buna göre söz konusu boya beneği, belli bir renk tropu (Kırmızılık tonu), belli bir zaman tropu ve belli bir uzay tropunu taşır.

Yalın somut nesnelere mikrofiziksel örnek veriniz.

Mikro-fiziksel örnek: Günümüzün Fizik bilimine göre, tüm fiziksel somut nesneler kuark, elektron, foton gibi bölünmez atom-altı parçacıklardan oluşur. Ancak bu bölünemez somut nesneler bile yalın somut nesneler değildir. Çünkü her ne kadar böyle bir bölünemez somut nesnenin uzaysal uzanımı tek bir uzay tropu sayılabilse de, zamansal uzanımı birden çok sayıda trop kapsayabilir. Üstelik bu farklı zaman anlarında bazı belirlenebilirleri farklı değerler alabilir. Örneğin Elektron türüne özgü (fonksiyon biçiminde en üst türden) bir belirlenebilir olan Spin Değeri’nin + ½ ile – ½ olmak üzere tam iki tane örnekleyeni vardır. Dolayısıyla A belli bir elektron olduğunda, A’nın t gibi bir zaman anındaki spin değeri + ½ iken t* başka bir zaman anındaki spin değeri – ½ olabilir. Bu ise A’nın (söz konusu elektronun) Spin Değeri belirlenebiliri altında iki farklı belirlenmişi taşıdığı, dolayısıyla da bir yalın somut nesne olmadığı anlamına gelir. Öte yandan (belli bir) t-anındaki-elektron bir yalın somut nesnedir. Nitekim t-anındaki-elektron Uzay ve Zaman belirlenebilirleri altında yalnız birer uzay ve zaman tropu ile Kütle, Elektrik Yükü ve Spin Değeri belirlenebilirleri altında yalnız birer kütle-tropu, elektrik-yükü tropu ve spin-değeri tropu taşır.

Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın amacı nedir?

Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın amacı, somut nesnenin troplardan Biraradalık ilişkisi yardımıyla nasıl oluştuğunu ortaya koymaktır.

Trop demeti nedir?

Bütün bileşenleri aynı bir yalın somut nesneye ait olan bir trop bileşimi trop demeti olarak adlandırılır.

Somut nesnenin özdeşliğini açıklayınız.

Genel olarak somut nesne (ister yalın ister yalın olmasın) bir veya birden çok sayıda yalın somut nesnenin toplamı olan bileşim ile özdeştir. Ancak bu özdeşlik somut nesne olmanın gerekli koşulu olmakla birlikte, tüm somut nesnelere ilişkin bir yeterli koşul değildir. Böyle bir yeterli koşulun verilebilmesi için yalın somut nesnelerin toplamı olan bileşimlerin özdeşliği, devinimi veya değişiminin ayrıntı­ lı bir incelemesi gerekir.

Nitelik ve Bağıntı Troplu Demet Kuramları'nı açıklayınız.

Nitelik ve Bağıntı Troplu Demet Kuramları, daha önce incelenen Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın bir uzantısı sayılabilir. Bu yeni kuramın temel ontolojik kategorileri, hem nitelik hem bağıntı troplarını kapsayan Trop kategorisi ile nitelik ve bağıntı trop kümelerini kapsayan genel Küme kategorisidir. Türetilmiş kategorileri ise, somut nesnelerin işlevini gören Trop demeti kategorisi ile özellik türü işlevini gören Trop Kümesi kategorisi ve nesne türü işlevini gören Trop Demeti kümesidir. Bu kuramda bağıntı tropları (Somut Nesne kategorisi bulunmadığından ötürü), ancak troplar veya genel olarak trop bileşimleri arasında bulunan ba­ ğıntılar olduklarından ikinci-basamak veya daha yüksek basamak bağıntılardır. Dikkat edilirse yalnız nitelik tropları birinci-basamak tropu olabilir. Bu kuramda Somut Nesne kategorisinin işlevini, bütün Trop Demeti Kuramları’nda olduğu gibi, tropların biraradalığı yoluyla oluşan trop demetleri görür. Ancak daha önce incelenen Nitelik Troplu Demet Kuramı’nda Biraradalık ilkel temel bir ontolojik ilişki iken, bu kuramda her trop demetinde bu trop demetini oluşturan troplar arasında ayrı ayrı biraradalık bağıntı tropları bulunur. Ancak bütün bu farklı biraradalık bağıntı troplarında bir benzerlik bulunduğundan, bütün bu biraradalık tropları bir benzerlik kümesini oluşturur. Bu benzerlik kümesi de Biraradalık Ba­ ğıntısı’nın işlevini görür.

Bir yalın somut nesnenin işlevini gören en-büyük bir trop demetinin bileşenleri olan tropların biraradalığını açıklayınız.

Bir yalın somut nesnenin işlevini gören en-büyük bir trop demetinin bileşenleri olan tropların biraradalığı ya (i) ikişer ikişer troplar arasındaki ikili bağıntı tropları, ya da (ii) demetin tüm tropları arasında tek bir bağıntı tropudur (bkz Simons, 1994, s. 558). Bu iki durum aşağıda ele alınmıştır:

(i) İki trop arasında ikili biraradalık bağıntısı: Ele alınan en-büyük trop demetinin bileşenleri olan nitelik tropu sayısı n olsun. Bu n tane troptan söz konusu trop demetini oluşturan tüm ikişer ikişer nitelik tropları arasında biraradalık bağıntı tropları ortaya çıkar. Demetin nitelik tropu sayısı 2 ise, 1 biraradalık bağıntı tropu, 3 ise, 3 biraradalık bağıntı tropu, 4 ise, 6 biraradalık bağıntı tropu, 5 ise, 10 biraradalık bağıntı tropu ve genel olarak, nitelik tropu sayısı n ise, (n (n - 1)) / 2 tane farklı biraradalık bağıntı tropu ortaya çıkar. (Bundan böyle, başka bir biçimde belirtilmediği sürece, “bağıntı” sözcüğünü hep “bağıntı tropu” anlamında kullanacağız.) Bu bağıntıların her biri, dışsal bağıntı sayıldığında bir ikinci-basamak troptur. Bu troplar da bir arada olmalı, yoksa başlangıçtaki n sayıda trop bir somut nesneyi, yani Trop Demeti Kuramları’nda bir en-büyük trop demetini, oluşturamazdı. Ancak ikinci-basamak tropların biraradalığı üçüncü-basamak troplar oluş­ turur ve böylece bu süreç bizi kısır bir sonsuz gerilemeye götürür. Sonsuz gerilemeden kurtuluş, ikişer ikişer biraradalık bağıntılarının dışsal değil içsel sayılmasıdır. Bu durumda a ile b gibi iki trop arasında ß gibi içsel bir bağıntının bulunması bütünüyle a ile b’nin varlığına bağlı olacağından, a ile b’nin-ß-lığı yeni bir varlık sayılmaz. Dolayısıyla a ile b’nin ß-lığı tropu ile a ile b’nin ait olduğu trop demetinin öbür tropları arasında yeni biraradalık bağıntıları ortaya çıkmaz. Nitekim bazı Trop Demeti Kuramları’nda Biraradalık, en azından kimi durumlarda, içsel bağıntı sayıldığından, sonsuz gerilemeye yol açmaz. (Bkz. Simons, 1994, s. 559.) 

(ii)Somut nesneyi oluşturan tüm troplar arasındaki biraradalık bağıntısı: Somut nesneyi oluşturan tüm troplar arasındaki bir biraradalık bağıntısı farklı somut nesneler için farklı sayıda olabilir. Bir somut nesnenin troplarının sayı­ sı sonsuz olabileceğinden, bağıntının terim sayısı da sonsuz olabilir. Ayrıca şunu da belirtmek gerekir ki değişime uğrayan bir somut nesnenin toplam trop sayısı değişebilir, o zaman da bağıntının terim sayısı da değişmiş olur. Simons bu türlü bir bağıntıya şu iki eleştiride bulunuyor. (a) Böyle bir ba­ ğıntının troplar demetinin herhangi bir bağıntı ile bir araya getirildiğini belirtmekten başka bir işlevi yoktur. Böylece tropların nasıl bir araya geldiğini hiç de açıklamış olmaz. (b) Böyle bir bağıntı olumsal biraradalık ile zorunlu biraradalığı birbirinden ayırt edemez (bkz. Simons, 1994, s. 560; ayrıca bu anlatım için bkz. Grünberg, 2005, s. 75).

Simons’un Çekirdekli Trop Demeti Kuramı'nı açıklayınız.

Herhangi bir somut nesnenin özellikleri (bu bağlamda birli tropları) geleneksel olarak özsel ve ilineksel olarak ikiye ayrılır. Somut nesnenin bir özelliğinin değiş­ mesi, somut nesnenin yok olmasına yol açıyorsa bu özelliğe özsel, yol açmıyorsa ilineksel denir. Dolayısıyla değişmeye uğrayan bir somut nesnenin yalnız ilineksel özellikleri değişebilir, özsel özellikleri ise hep aynı kalır. Örneğin, bir somut nesne olan elektronun taşıdığı özsel belirlenebilir özellikler, Kütle, Elektrik Yükü ve Spin Büyüklüğüdür. (Spin Büyüklüğü, yukarıda sözü geçen Spin Değeri’nin mutlak değeridir. Anımsanacağı gibi spin değerleri + ˆ ile – ˆ dir. Bu durumda gerek spin değeri + ˆ olan, gerekse spin değeri – ˆ olan bir elektronun spin büyüklüğü + ˆ olacaktır; bilindiği üzere |+ ˆ| = |– ˆ| = + ˆ.) Nitekim bütün elektronların kütlesi, elektrik yükü ve spin büyüklüğü her zaman aynıdır. Trop Kuramlarında bunun anlamı, her bir elektronun taşıdığı bir belirlenmiş özellik olan kütle tropunun herhangi başka bir elektronun kütle tropuyla tam-benzer olmasıdır. (Aynı şey elektrik yükü ve spin büyüklüğü için de geçerlidir.) Öte yandan elektronun taşıdığı ilineksel belirlenebilir özellikler, Yer, Hız vb. özelliklerdir. Nitekim aynı elektronun farklı zamanlarda farklı hızları olabildiği gibi, farklı elektronların aynı zamanda farklı hızları bulunabilir. (Aynı ilineksellik Yer diğer özellikler için söylenebilir.) Trop Kuramlarında bunun anlamı, bu elektronların tam-benzer olamayan hız tropları, yer tropları vb. tropları taşımaları demektir. 

Simons’a göre bir somut nesnenin özsel özellikleri arasındaki biraradalık içsel bir bağıntıdır. Simons bir somut nesnenin birbiri ile içsel biraradalık bağıntısı ile bağlanmış olan tüm özsel troplarının demetine somut nesnenin çekirdeği diyor. Bu çekirdek somut nesnenin çıplak taşıyıcısı işlevindedir. Nitekim somut nesnenin tüm ilineksel troplarını çekirdek taşır. (Çekirdek tıpkı ilineksel tropları taşı­ yan bir çıplak taşıyıcı işlevini görür.) Böylece, durmadan gerilemeye yol açmadan, iki ilineksel trop arasında ikili biraradalık bağıntısının bulunması, her iki tropun aynı bir çekirdek tarafından taşınması ile tanımlanabilir. Simons bu kurama Çekirdek Kuramı adını veriyor. Bu kuram somut nesnenin devinim ve değişimini olanaklı kılıyor. Devinim (yer değiştirme) özsel tropların farklı zamanlarda farklı konumları olmasına, değişim ise aynı çekirdeğin farklı zamanlarda farklı ilineksel tropları taşımasına dayanıyor. (Bkz. Simons, 1994, s. 567-569; ayrıca bu anlatım için bkz. Grünberg, 2005, s. 75 - 76.)

Denkel’in kuramındaki sınırlandırılmış-içsel Biraradalık Bağıntısı'nı açıklayınız.

Denkel’in kuramındaki sınırlandırılmış-içsel Biraradalık Bağıntısı şöyle tanımlanır: a ile b bir arada olan iki trop olduğunda, a ile b’nin var olması, a ile b’nin biraradalığını zorunlu olarak gerektirmemekle birlikte, fizik yasaları uyarınca gerektirir. (Bkz. Denkel, 1997, s. 603-604.) Denkel’in temel savı troplar arasındaki biraradalık bağıntılarının hep sınırlandırılmış-içsel olduğudur. Böylece Denkel biraradalığın dışsal bağıntı olmadığını ve dolayısıyla Simons’un söz ettiği durmadan gerilemeye yol açmadığını öne sürmüş oluyor.

Denkel'e göre Kısmi doyurmanın tam doyurmaya dönüşmesini açıklayınız.

Kısmi doyurmanın tam doyurmaya dönüşmesini, yeterince tropun biraradalığı sonucunda bir somut nesnenin oluşması olarak açıklıyor. Denkel’in doyurma kavramının kendisini açıklamak için söylediklerini şöyle dile getirebiliriz. a1, ..., an troplarından oluşan A gibi bir yalın somut nesneyi göz önüne alalım. Bu tropların türleri sırası ile B1, ..., Bn olsun. Bu durumda ai tropunun tam olarak doyurulmuş olması için ai’nin B1 ,..., Bi-1, Bi+1,..., Bn belirlenebilenlerine (yani trop türlerine) ait birer trop tarafından kısmen doyurulması gerekir. Böylece tam doyurma kısmi doyurma ile açıklanmış olur. O zaman da sorun olarak kısmi doyurma kavramının açıklanması kalıyor. Denkel’ (1997, s. 605) in kısmi doyurma hakkında söylediklerini şöyle dile getirebiliriz. Birbirini kısmen doyuran iki trop uzay-zaman içinde aynı yeri kaplar. Ayrıca B1 türünden bir a1 tropu B2 türünden bir a2 tropunu doyurabilir ise a1 ile a2 tropları uzay-zaman içinde aynı yeri kaplar ya da a1 tropu ile B2 türünden (a2 ’den farklı) gibi bir trop aynı yeri kaplar. Denkel en sonunda (1997, s. 606) kısmi doyurma bağıntısının sınırlandırılmış-içsel bir bağıntı olduğunu belirtiyor. (Bu anlatım için bkz. Grünberg, 2005, s. 79 - 80.)

Çekirdekli Trop Demeti Kuramı’na getirilen eleştiriyi açıklayınız.

Çekirdekli Trop Demeti Kuramı’nın eleştirisi: Denkel, Simons’un iki trop arasındaki biraradalığın içsel olmadığını göstermek için ortaya koyduğu değişime uğrayan kâğıt örneğinin (Simons, 1994, s. 558-559) yetersiz olduğunu belirtiyor. Denkel’e göre bu örnek yalnızca bir somut nesnenin iki tropu arasında birbirinin varlığını gerektirme anlamında bir bağıntı olmadığını gösterir. Dolayısıyla iki trop arasında daha zayıf bir içsel biraradalık bağıntısının bulunamadığını göstermez. Nitekim iki trop arasındaki içsel bir bağıntıda, tanım gereği, ancak her iki tropun varlığı bağıntının bulunmasını zorunlu kılıyor, ama bu troplardan birinin varlığı hiç de öbürünün varlığını gerektirmiyor. (Bkz. Denkel, 1997, s. 602-603 ve n. 12.) Denkel ayrıca aralarında birbirinin varlığını gerektirme anlamında biraradalık bağıntılarının bulunduğu troplardan oluşan bir somut nesnenin değişiminin olanaksız olduğunu belirtiyor (Denkel, 1997, s. 600 ve n. 6). Öte yandan Simons, daha önce gördüğümüz gibi, dışsal biraradalığa dayalı demet kuramının büyük güçlüklerle karşılaştığını göstermişti. Denkel de Simons’un bu görüşüne tümüyle katılmaktadır (Denkel,1997, s. 600 ve n. 3).