aofsoru.com

İlkçağ Felsefesi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Helenistik Felsefe: Ahlaki Dönem

1. Soru

Helenistik felsefe kaç döneme ayrılmaktadır?

Cevap

Helenistik felsefe “ahlak” ve “dinî” dönem olarak kendi içinde kabaca iki döneme ayrılmaktadır.


2. Soru

Ahlaki dönemde hangi düşünce akımları göze çarpmaktadır?

Cevap

Ahlaki dönemde Platon’un Akademisi ve Aristoteles’in Lisesine ilaveten adından söz ettiren üç düşünce akımı göze çarpmaktadır. Bunlar Stoacılık, Epikürosçuluk ve Şüpheciliktir.


3. Soru

Dini dönemde hangi düşünce akımları göze çarpmaktadır?

Cevap

Dini dönemde “Yeni Platonculuk” etkilidir.


4. Soru

Stoacılık nedir?

Cevap

Stoacılık Kıbrıslı Zenon (MÖ 334-262) tarafından kurulan okula verilmiş bir isimdir.


5. Soru

Felsefe tarihinde Zenon adlı meşhur filozoflar kimlerdir?

Cevap

Felsefe tarihinde Zenon adlı çok sayıda filozof vardır. Bunlardan özellikle ikisi oldukça meşhurdur. İlki paradoksları ile tanınan Elealı Zenon’dur. Diğeri ise aslında bir tüccar olan Kıbrıslı Zenon’dur. Elealı Zenon ve Kıbrıslı Zenon dışında Zenon adını taşıyan başka filozoflar da vardır. İskenderiyeli Zenon, Pergamumlu Zenon, Genç Zenon, Sidonlu Zenon ve Tarsuslu Zenon bunlardan bazılarıdır.


6. Soru

Stoğa ekolünün kurucusu olan Zenon’a neden “Kıbrıslı” önadı verilmiştir?

Cevap

Stoa ekolünün kurucusu olan Zenon’a, Parmenides’in ögrencisi olan Zenon ile karıştırılmaması için, Kıbrıs’ın Kition kentinde doğmuş olması münasebetiyle “Kıbrıslı” önadı verilmiştir.


7. Soru

Kıbrıslı Zenon’un asıl mesleği nedir?

Cevap

Kıbrıslı Zenon aslında bir tüccardır.


8. Soru

Kıbrıslı Zenon felsefeyle nasıl tanışmıştır?

Cevap

Kıbrıslı Zenon’un felsefeyle tanışması, sonraki dönemlerde düşüncesine ana rengini verecek olan “kader”in bir cilvesi olarak görülebilir. Zira mallarını yüklediği gemi Yunanistan yakınlarında batmış ve bunun neticesinde Zenon iflas etmiştir. O, talihsiz kazadan sonra Atina’ya gelmiş ve tesadüfen Kinik okuluna mensup Crates ile tanışmıştır. Crates ile olan münasebet Zenon’un geliştirdiği felsefî yaklaşım üzerinde belirgin izler bırakmıştır. Crates haricinde Zenon’un birlikte çalıştığı isimler arasında bir süre Platon’un Akademiasının başkanlığını yapmış olan Polemo ile Megara okulundan Stilpo da yer almaktadır.


9. Soru

Kıbrıslı Zenon kendi okulunu ne zaman kurmuştur?

Cevap

Kıbrıslı Zenon milattan önce yaklaşık 300 yılında kendi okulunu kurmuştur.


10. Soru

Kıbrıslı Zenon’un kurduğu okul neden Stoacılık olarak bilinmiştir?

Cevap

Zenon’un öğretisi başlangıçta Zenonculuk olarak isimlendirilmiş ve öğrencilerine de Zenoncular adı verilmiştir. Fakat ekol, zamanla, Zenoncuların toplandığı mekâna atfen kullanılan bir tabirle Stoacılık olarak tanınmıştır. Zenon’un öğrencileri Atina’nın merkezî yerlerinden birinde, rengârenk boyanmış bir galeride toplanarak felsefî meseleler üzerinde tartışmışlardır. Okul bu nedenle Stoacılık olarak bilinmiştir.


11. Soru

Stoa ne demektir?

Cevap

Stoa Yunancada yüksek sütunlu galeri, sundurma anlamına gelmektedir. Stoacılık tabiri buradan gelmektedir.


13. Soru

Stoacıların felsefesini biçimlendiren kaynaklar hangileridir?

Cevap

Stoacıların felsefesini biçimlendirdiği söylenebilecek çok sayıda kaynağa işaret etmek mümkündür. Bunlar Herakleitos, Sokrates ve Kinik okuludur. Demokritos’un da Sobacılığın oluşumu üzerinde etkisi olduğu iddia edilebilir.


14. Soru

Stoacılığın evreleri nelerdir?

Cevap

Felsefe tarihinde bu evreler kabaca üç başlık altında toplanmaktadır: • Stoacılığın birinci evresi genellikle “eski Stoa” ya da “eski Stoacılık” olarak anılmaktadır. • Stoacılığın ikinci evresi “orta Stoa” olarak isimlendirilmektedir. • Üçüncü evre Stoa düşüncesi ise “yeni Stoa” veya “Roma Stoası” olarak adlandırılmaktadır.


15. Soru

Eski Stoacılığı şekillendirenler kimlerdir?

Cevap

Eski Stoacıların en ünlüsü şüphesiz okulun kurucusu olan Kıbrıslı Zenon’dur. Kıbrıslı Zenon dışında eski Stoacılığı şekillendirdiği söylenebilecek olan pek çok isim vardır. Bunlar arasında Kleanthes (MÖ 331-232) ve Khrysippos (MÖ 280-206) isimlerinin özellikle zikredilmesi gerekir.


16. Soru

Orta Stoa’nın temsilcileri kimlerdir?

Cevap

Orta Stoa’nın başlıca iki temsilcisi vardır. Bunlar Panaitios (MÖ 180-110) ve Poseidonios’tur (MÖ 135-51).


17. Soru

Yeni Stoa’nın temsilcileri kimlerdir?

Cevap

Stoacılığın bu son döneminin en ünlü simaları arasında özellikle üç isim öne çıkmaktadır. Bunlar Seneca (MÖ 4–MS 65), Epiktetos (55-135) ve Marcus Aurelius’tur (121-180).


18. Soru

. Materyalizm ne demektir?

Cevap

Materyalizm maddecilik demektir. Materyalistlere göre, evrendeki tek gerçeklik maddedir.  


19. Soru

Stoacılar, felsefeyi kaç başlık altında incelemiştir?

Cevap

Stoacılar, Kıbrıslı Zenon’u takip ederek, felsefeyi üç başlık altında incelemiştir: mantık, fizik ve ahlak.


20. Soru

Mantık nedir?

Cevap

Mantık, doğru bilgiye ulaşmanın aracı olarak tasarlanmıştır ve “doğru bilgiye ulaşmanın yöntemi nedir?”, “bilgimizin kaynağı ve sınırları nelerdir?” gibi soruları ele alır.


21. Soru

Fizik nedir?

Cevap

Fizik, evrenin yapısı ve temel yasaları ile ilgili sorunları çözüme kavuşturma çabasındadır.


22. Soru

Ahlak nedir?

Cevap

Ahlak, insanı mutluluğa götürecek olan yolu bulmaya çalışmaktadır (Von Aster, 2015).


23. Soru

Diyalektik nedir?

Cevap

Diyalektik felsefî açıdan daha önemli olup psikolojik temele dayandırılan bir tür bilgi teorisidir (Störig, 2015).


24. Soru

Retorik nedir?

Cevap

Retorik pratik bir disiplindir ve temel araçlarını dil ve akıl yürütme oluşturmaktadır (Cevizci, 2015).


25. Soru

Kıbrıslı Zenon’a göre bilginin ilk maddesi nedir?

Cevap

Kıbrıslı Zenon bilginin ilk maddesinin duyu verileri olduğunu düşünmektedir. Bu, onun empirist (deneyci) bir bilgi anlayışına sahip olduğu anlamına gelmektedir. Zenon’a göre, bütün ilk tasavvurlarımızın kaynağı “dış etkiler” yüzünden ruhta meydana gelen izlenimlerdir.


26. Soru

Katalepsis nedir?

Cevap

Katalepsis Yunanca bir kelimedir ve “kavramak” anlamına gelmektedir. Zenon’un bilgi teorisi açısından ise objesini aslına uygun bir şekilde, tahrif etmeden yansıtan bir düşüncedir.


27. Soru

Episteme nedir?

Cevap

Episteme yalnızca bilge kişilerde bulunmaktadır. Dolayısıyla, doğruluğun ölçütü yalnızca bilge kişilerde bulunan episteme olabilir (Gökberk, 2016, s. 93).


28. Soru

Tabula nedir?

Cevap

Eski Stoa ekolüne göre, düşünme ve konuşma doğuştan getirilmiş şeyler değildir. Bu yetenekler insanın doğumundan itibaren uzun bir süre içerisinde gelişirler. Ruh, başlangıçta tabula rasa (boş levha) gibidir.


29. Soru

Zenon bilgideki kesinliği kaç dereceye ayırmaktadır?

Cevap

Zenon bilgideki kesinliği dört dereceye ayırmaktadır: hayal etmek, inanmak, bilmek ve açıklamak (Weber, 2014, s. 106).


30. Soru

Rasyonalizmin etkili tesilcileri kimlerdir?

Cevap

Rasyonalizmin en etkili temsilcileri Sokrates ve Platon’dur.


31. Soru

Panteizm nedir?

Cevap

Panteizm Tanrı ile evren (doğayı/fiziği) bir ve aynı gören dinî düşüncedir.


32. Soru

Nesnel gerçeklik nedir?

Cevap

Nesnel gerçeklik, yeryüzü ve yıldızlar olarak bir bütünlük içinde, planlı ve üstün bir düzenin yansımasını teşkil etmektedir.


33. Soru

Stoa fiziği ve metafiziğin asıl unsuru nedir?

Cevap

Stoa fiziği ve metafiziğinin asıl inşa edici unsuru Herakleitos’un fikirleridir.


34. Soru

Zenon’a göre maddi ilkede hangi unsurlar vardır?

Cevap

Zenon’a göre, yalnız maddi olan varlık bir şey yapmaya ve kendisiyle bir şey yapılmaya elverişlidir. Bundan dolayı evrenin İlkesinin maddi bir şey olarak anlaşılması gerekir. Bu maddi ilkede biri etkin, diğeri edilgin iki unsur vardır. Etkin unsur “hareket ettirmektedir. Edilgin unsur ise ilk maddedir ve “hareket ettirilmekte”dir.


35. Soru

Kozmik-döngü nedir?

Cevap

Kozmik-döngü, Stoa düşüncesinin ayırt edici fikirlerinden biri olup evrenin yaratıcı bir ateş olan Tanrı’dan geldiği ve her defasında ona geri döndüğü inancını temsil etmektedir. Kozmik-döngü inancına göre, evren sürekli bir oluş ve bozuluş içerisindedir. Oluş ve bozuluş arasında cereyan eden süreç (örneğin insanların yaşamı, yıldızların hareketleri vs.) bir önceki süreçle birebir aynıdır.


36. Soru

Stoacılar kötülüğün mevzuunu tartışırken hangi cevapları vermektedirler?

Cevap

Stoacılar kötülüğün mevcudiyetinin farkındadırlar ve kötülük mevzuunu tartışırken kabaca iki cevap vermektedirler. İlk olarak onlar kötülüğün varlığını inkâr ederler. Dünya iyi ve yetkindir ve bizim kötü olarak adlandırdığımız şeyler yalnızca görsel olarak kötüdür. Bir resimdeki gölgeler ya da müzikteki bir ahenksizlik gibi evrende gözlemlediğimiz kötülükler de bütünün güzelliğine ve yetkinliğine katkıda bulunmaktadır. Bu bakımdan kötülüğün mutlak mevcudiyetinden bahsedilemez. Mutlak bir kötülük yoktur. İkinci olarak ise Stoacılar kötülüğün mevcudiyetini kabul ederler. Fakat bu yaklaşımda kötülük iyinin gerekli ve kaçınılmaz bir sonucu olarak ya da iyinin gerçekleşmesinin zorunlu bir koşulu olarak takdim edilir (Thilly, 2000, s. 201).


37. Soru

Stoacıların fizik anlayışları hangi teoriye dayanır?

Cevap

Stoacıların fizik anlayışları Aristoteles’in kısmî etkisini taşımaktadır. Onlar Aristoteles’in dört unsur teorisini benimsemişlerdir. Aslında bu teori, hatırlanacağı üzere, Aristoteles’ten de önce, Empedokles tarafından gündeme getirilmiştir. Evren hava, ateş, toprak ve sudan oluşmaktadır. Bununla birlikte, Stoacıların Aristoteles’in beşinci bir unsur olarak ilave ettiği “esîr”in mevcudiyetine inanmadıklarına işaret edilmelidir (Inwood ve Gerson, 2008). Bu bakımdan, onlar Aristoteles’i bütünüyle takip etmiş değildirler. Bütün doğa, onlara göre, dört parçaya   bölünmüştür. Yaratıcı pneuma (nefes) inorganik şeylerde salt olarak, bitkilerde doğanın oluşturucu gücü olarak, hayvanlarda arzu eden ruh ve insanlarda aklî ruh olarak faaldir (Zeller, 2008).


38. Soru

Pneuma ne demektir?

Cevap

Pneuma Yunanca bir kelimedir ve nefes anlamına gelmektedir. Zenon’un düşüncesine göre, ruh bir nefes gibi bedene yayılmıştır. Tanrı da tıpkı ruh gibi evrene yayılmış bir sıcak nefestir.


39. Soru

Stoacılar için var olmak ne demektir?

Cevap

Stoacılar için var olmak cisim olmak demektir. Bu nedenle, ruh da kaba bir cisimle örtülmüş ince bir cisimdir. Eğer başka türlü olsaydı, ruh ile beden arasındaki karşılıklı ilişki gerçekleşemezdi. Çünkü cisim olmayan şey cisim üzerinde etkide bulunamaz.


40. Soru

Stoacıların büyük bir kısmına göre ruh nedir?

Cevap

Ruh, Stoacıların büyük bir kısmına göre, bireysel mevcudiyetini sonsuza kadar devam ettirmek anlamında ölümsüz değildir.


41. Soru

Ruhun ölümsüzlüğü fikrini benimseyen Stoacı kimdir?

Cevap

Kleanthes ruhun ölümsüzlüğü fikrini benimseyen istisna bir Stoacı figürdür. O, bütün ruhların ölümsüz olduğuna inanmakla birlikte onların ölümden sonraki zamanda bu dünyada sahip oldukları özellikleri koruyacaklarını düşünmektedir (Erkızan ve Çüçen, 2013, s. 166).


42. Soru

Stoacılar göre, ruhta kaç bölüm vardır?

Cevap

Stoacılara göre, ruhta 8 bölüm vardır. Bunlar akıl, beş duyu, konuşma yetisi ve üreme gücüdür.


43. Soru

Hegemonikon nedir?

Cevap

Hegemonikon ruhun bütünü üzerindeki egemen güçtür. O, hem tek tek organların işleyişini hem de düşünme etkinliğini kontrol etmektedir. Bedendeki tüm işlemlerin kontrolünü ve bunları bir arada tutma görevini hegemonikon yerine getirmektedir (Gökberk, 2016, s. 94). Hegemonikon kalpte yerleşmiştir ve tüm ruhsal işlevler o hayata aktarmaktadır (Thilly, 2000, s. 201).


44. Soru

  Zenon’a göre ahlakın amacı nedir?

Cevap

Zenon eudaimonisttir. Başka bir deyişle, o, ahlakın amacının mutluluk olduğunu düşünmektedir.


45. Soru

Eudaimonist anlayışın kaynağı nedir?

Cevap

Stoacıların tamamı tarafından benimsenen bu anlayışın iki kaynağı olduğu söylenebilir. İlki Demokritos’tur. Demokritos ahlakın amacını mutluluk olarak belirlemektedir. Stoacıların ahlak anlayışlarının diğer kaynağı ise Sokrates’tir. Esasen Sokrates’in etkisi daha ağır basmaktadır denilebilir. Bunda Zenon’un Sokratesçi Kinik öğretisi ile olan tanışıklığının da rolü vardır.


46. Soru

Kıbrıslı Zenon, eylemleri ahlaki bakımdan kaç kategoriye ayırmaktadır?

Cevap

Kıbrıslı Zenon, eylemler ahlak bakımdan üç kategoriye ayırmaktadır. Doğru veya yanlış eylemler, ödeve uygun veya ödeve aykırı eylemler ve ilgisiz kalınacak eylemler.


47. Soru

Doğru eylemler ne demektir?

Cevap

Doğru eylemler, ruhun birliğinin doğru durumundan çıkmış olan eylemlerdir.


48. Soru

Yanlış eylemler ne demektir?

Cevap

Yanlış olan eylemler, doğru eylemlerin tam aksine, hegemonikonun ruhun bütünlüğü üzerindeki birleştirici gücünü kaybetmesinin bir sonucudur. Bu eylemlerde akıl değil duygular ağır basmaktadır.


49. Soru

Ödeve uygun eylem ne demektir?

Cevap

Ödeve uygun eylem akıldan değil, varlığımızı koruma içgüdüsünden doğar. Bunlar ahlak bakımından aldırılış edilebilir bir nitelikte değildirler.


50. Soru

Ödeve aykırı eylemler ne demektir?

Cevap

Ödeve aykırı eylemleri ahlaki açıdan haklı çıkarmak mümkün değildir (Gökberk, 2016, s. 96).


51. Soru

Stoacılar insanı nasıl sınıflandırırlar?

Cevap

Stoacılar insanları ikiye ayrılırlar: iyiler ve kötüler (Weber, 2014, s. 109), başka bir deyişle temel erdemlerin tamamına sahip olanlar ve sahip olmayanlar.


52. Soru

Apatheia ne demektir?

Cevap

Ahlak açıdan insanın başlıca görev kendi kendine karşı bir savaş vermek, yani nefis mücadelesi yürütmektir. En yüksek iyiye ancak kendi nefsini körelten, ruhunu her türlü tutkudan, arzudan tamamen temizleyenler erişebilir. Bu duruma Stoacılar apatheia adını vermektedirler. Apatheia durumuna yalnız bilgeler erişebilir (Störig, 2015, s. 279). Apatheia tutkuları yalnız etkisiz kılmak değildir, aslında onlardan tamamen kurtulmak, onları bütünüyle ortadan kaldırmak gerekmektedir (Zeller, 2008, s. 307).


53. Soru

Stoacılara göre dindarlık nedir?

Cevap

Stoacılar dindarlığın tanrılara tapınma ve onları yüceltme bilgisi olduğuna inanmaktadırlar. Fakat özü itibariyle din, tanrılar hakkındaki doğru görüşlere, onların iradelerine itaat etmeye, mükemmeliyetlerini taklide, kalp ve irade saflığına, tek kelimeyle bilgelik ve erdeme dayanır (Zeller, 2008, s. 313).


55. Soru

Panaitios hangi açılardan eski Stoa’ya karşı çıkmaktadır?

Cevap

Panaitios eski Stoa’ya çeşitli açılardan karşı çıkmaktadır. Eski Stoacılar ideal bir insan tiplemesinden bahsetmektedirler. Onlara göre, insan ya zeki ya da aptaldır. Panaitios ise insanları tek bir tipe göre tanımlamanın doğru olmadığı, evrensel (ideal) bir insan tipinin olamayacağı kanaatindedir. Onun eski Stoacılara karşı çıktığı ikinci husus ise onların benimsediği “dünya devlet” anlayışıdır. Panaitios ulus devletlerin ve milletlerin mevcudiyetin anlamlı ve gerekli bulması bakımından eski Stoa okulundan ayrılmaktadır. Nasıl ki her birey kendi   kişiliğinde taşıdığı ideali gerçekleştiriyorsa, her millet de kendi tarihsel sınırları dâhilinde, kendine has idealleri hayata geçirir ve görevleri yapar (Von Aster, 2015). Eski Stoa evren belirli aralıklarla yok olup yeniden ortaya çıkan bir niteliğe sahipmiş gibi tasavvur etmektedir. Panaitios ise bunu kabul etmez. Ona göre, evren sonsuz (kesintisiz) bir yapıya sahiptir. Eski Stoacılar Pythagorasçılığın da etkisiyle ruh ve bedeni birbirinden ayrı iki unsur olarak kabul etmektedir. Onlara göre, beden ölünce ruh ölmez ve tümel ruha geri döner. Panaitios ise ruh ve bedenin Tanrı tarafından bütünleşik bir formda, bir arada yaratıldığını, bu ikisinin birbirinden ayrı olmadığını düşünmektedir. Beden ölünce ruh da ölmüş olur. Bu, ruhun bedenden önce var olmadığı gibi, ondan sonra da mevcut olamayacağı anlamına gelmektedir. Dolayısıyla, Panaitios ruh-beden ilişkisi konusunda monist bir yaklaşımı benimsiyor gözükmektedir (Elmalı ve Özden, 2013). Panaitios’un eski Stoacılardan ayrıldığı bir diğer nokta ise halk dinine yönelik tutumudur. Eski Stoacılar halk dinine yakın durmakta ve ondaki çeşitli unsurları benimsemektedirler. Panaitios ise halk dini karşısında daha özgür bir yaklaşım benimser. Ona göre, biri şairlerin ve filozofların, diğeri ise devlet adamlarının olmak üzere iki din vardır. Kendisi ikincisini tercih etmektedir (Gökberk, 2016). Bu açıdan bakıldığında, Panaitios’un gözünde dinin politik değer ve işlevi doğrultusunda irdelenmesi gereken bir unsur olduğu iddia edilebilir.


56. Soru

Poseidoinos kimdir?

Cevap

Poseidoinos bir fizikçi, coğrafyacı, astronom ve tarihçidir. Çok yönlü bir filozoftur. Bu alanlarda önemli çalışmalar yaptığı bilinmektedir.


57. Soru

Daimon nedir?

Cevap

Poseidonios’a göre, insan ile Tanrı arasında bir boşluk yoktur. Boşluk zannettiğimiz yer aslında insanüstü yaratıklarla, “daimon”larla doludur (Von Aster, 2015). Daimonlar Tanrı ile insan arasındaki ruhani varlıklar olup insanın Tanrı’yla olan bağını sağlarlar (Elmalı ve Özden, 2013).


58. Soru

Yeni Stoa’nın (Roma Stoası) temsilcileri kimlerdir?

Cevap

Roma Stoasının başlıca üç temsilcisi vardır. Bunlar Seneca, Epiktetos ve Marcus Aurelius’tur. Epiktetos bir köle, Marcus Aurelius ise Roma’nın muzaffer bir imparatorudur.


59. Soru

Seneca kimdir?

Cevap

  Seneca ahlak konusunda tipik bir Stoacıdır.


60. Soru

Seneca hangi ahlak anlayışlarını benimsemiştir?

Cevap

Entelektüalist ve eudaimonist bir ahlak anlayışını benimsemiştir.


61. Soru

Epiktetos kimdir?

Cevap

Epiktetos Roma Stoacılığının temsilcileri arasında özel bir yere sahiptir. Seneca Roma imparatorluğunun yönetim kademesine yakın biri olarak yaşamış ve Neron’a hocalık yapmıştır. Epiktetos bir köle olarak doğmuş, sonrasında sahibi tarafından azat edilmiştir.


62. Soru

Marcus Aurelius kimdir?

Cevap

Marcus Aurelius hem bir filozof hem de bir imparatordur. O MS 161-180 yılları arasında Roma imparatorluğu yapmıştır. Bu itibarla, Marcus Aurelius’un Platon’un tasvir ettiği “filozof kral” tiplemesine uygun bir profil çizdiği söylenebilir.


63. Soru

Epiktetos ve Marcus Aurelius için bireyin var oluş amacı nedir?

Cevap

Epiktetios ve Marcus Aurelius için bireyin var oluş amacı devlet içerisinde bir hizmette bulunmaktır.


64. Soru

Epiküros kimdir?

Cevap

Helenistik felsefenin ikinci büyük düşünce ekolü Epiküros (MÖ 341-271) tarafından geliştirilen fikirlere dayanmaktadır. Epiküros Helenistik dönemin tipik bir düşünürüdür. O bir taraftan Yunan felsefesinin kurucu unsurlarına geri dönüşü temsil etmekte ve örneğin Demokritos’un atomcu düşüncesini yeniden canlandırmakta, diğer taraftan ise teorik mevzulardan ziyade pratik mevzulara eğilmektedir. Bu nedenle ahlaki tartışmalar Epikürosçuluğun belkemiğini teşkil etmektedir.


65. Soru

Epiküros’un öğretilerini devam ettirmiş olan düşünürler kimlerdir?

Cevap

Metrodorus (MÖ 331-278), Hermarkhos (MÖ 325-250) ve Polyaenus (MÖ 340-285) Epküros’un ögretilerini devam ettirmiş olan düşünürlerden bazılarıdır.


66. Soru

Epikürosçulara neden “bahçe filozofları” adı verilmektedir?

Cevap

Epiküros derslerini Atina civarındaki bir bahçede vermiştir. Bu nedenle Epikürosçulara “bahçe filozofları” adı da verilmektedir.


67. Soru

Epiküros’un öğretisini benimsemiş kadın filozoflar kimlerdir?

Cevap

Themista (MÖ 342-271) ve Leontion Epküros’un öğretisini benimsemiş olan iki kadın filozoftur.


68. Soru

Epiküros felsefeyi kaç kısma ayırmaktadır?

Cevap

  Epiküros felsefeyi üç kısma ayırmaktadır. Bunlar kanonik, fizik ve ahlaktır.


69. Soru

Kononik nedir?

Cevap

Kanonik Epikürosçuların mantığa verdiği isimdir.


70. Soru

Epiküros mutluluğa ulaşmanın aracı olarak neleri görmüştür?

Cevap

Epiküros genel olarak felsefeyi, özel olarak ise bilgiyi mutluluğa ulaşmanın bir aracı olarak görmektedir.


71. Soru

Epiküros hangi ahlak anlayışına sahiptir?

Cevap

Epiküros entelektüalist ve eudaimonist bir ahlak anlayışına sahiptir. O, tıpkı Sokrates gibi, erdem ve bilgiyi özdeşleştirir.


72. Soru

Epiküros’a göre ahlakın amacı nedir?

Cevap

Ahlakın amacının mutluluk olduğunu düşünür.


73. Soru

Epiküros’a göre insanların mutlu olabilmesi neye bağlıdır?

Cevap

İnsanın mutlu olabilmesi için ihtiyaçlarının karşılanması bir zorunluluktur. İhtiyaç içerisindeki bir insanın gerçek anlamıyla mutlu olması imkânsızdır. Fakat, diye düşünmektedir Epiküros, her ihtiyaç makul ve karşılanması gereken bir mahiyete sahip değildir. Bu bakımdan, ihtiyaçları kategorize etmek ve bunlar arasında bir seçim yapmak gerekmektedir.


74. Soru

Epiküros’a göre insanların ihtiyaçları kaç gruba ayrılır?

Cevap

Epiküros’a göre, insanların ihtiyaçları üç gruba ayrılabilir. Birinci grup hem doğal hem de zorunlu olan ihtiyaçlardır. Örneğin beslenme hem doğal hem de zorunlu bir ihtiyaçtır. Beslenmeyen bir organizma mevcudiyetini koruyamaz. İkinci grup doğal olmakla birlikte zorunlu olmayan ihtiyaçlardır. Örneğin beslenme doğal ve zorunlu bir ihtiyaç olmakla birlikte, damak zevkine dayalı olacak şekilde besin arayışına girmek ne doğal ne de zorunludur. Zira asıl olan organizmanın mevcudiyetin korumasıdır. Üçüncü grup ise ne doğal ne de zorunlu olan ihtiyaçlardır. Örneğin siyasi iktidarı elde etmek ne doğal ne de zorunlu bir vakıadır.


75. Soru

Epiküros nasıl bir yaklaşıma sahiptir?

Cevap

Epiküros bireyci bir yaklaşıma sahiptir. Bu yaklaşım onun devlet ve toplum anlayışına da sirayet etmiştir.


76. Soru

Şüpheciliğin ilk temsilcisi kimdir?

Cevap

Pyrrhon (MÖ 365 – 275) şüpheciliğin teorisyeni ve ilk temsilcisidir.


77. Soru

Şüphecilik ile ilgili ilk yazılı dokümanlar kimin tarafından hazırlanmıştır?

Cevap

Şüphecilikle ilgili ilk yazılı dokümanları Timon (MÖ 320-230) hazırlamıştır.


78. Soru

Pyrrhon’a göre ahlakın amacı nedir?

Cevap

Pyrrhon’a göre ahlakın amacı mutluluktur. Bu bakımdan o da selefleri gibi eudaimonisttir. Demokritos’a benzer şekilde Pyrrhon da mutluluğu dirlik ve gönül şenliği (euthymia) için de geçen bir yaşamda bulmaktadır. Buna erişmek için de felsefeye dayanmak gerekmektedir. Felsefenin ödevi, hayatı, son amacı olan mutluluğa göre düzenleyebilmektir.


79. Soru

Epokhe nedir?

Cevap

Epokhe “yargıyı askıya almak” ya da “yargıdan kaçınmak” gibi anlamlara gelmektedir. Epokhe sadece gerçek varlıkla ilgili her türlü yargıdan kaçınmak değildir, özellikle her türlü mutlak nitelikteki değerlendirmeden de kaçınmak, dolayısıyla “nesnenin kendisi”ne yönelmiş her türlü istek ve duygudan uzak durmak demektir (Gökberk, 2016). Epokhe, aynı zamanda, her türlü şeye karşı hazırlıklı olmak demektir. Epokheyi kullanan bir kişiyi dünyada hiçbir şey sarsamaz, çünkü o her şeye hazırlıklıdır ve razıdır (Von Aster, 2015). Böylece şüpheci bir tutum olarak epokhe hem epistemolojik hem de ahlaki bir unsur halini almaktadır.


80. Soru

Ataraxia nedir?

Cevap

Epokhe vasıtasıyla ulaşmaya çalıştığımız ruhsal dinginlik ya da şenlik durumuna Pyrrhon ataraxia adını vermektedir. Pyrrhon’un şüpheciliğinde amaç epokhe değil, ataraxiadır. Ataraxia şüpheciler için eudaimoniadır, yani en yüksek mutluluktur. Bunu da ancak bilgisizliğimizi kabullenerek elde edebiliriz.


81. Soru

Timon’a göre insanın mutlu olmak için cevaplaması gereken sorular nelerdir?

Cevap

Timon, hocası Pyrrhon’un yolundan giderek, insanın mutlu olmak için cevaplaması gereken üç soru olduğunu düşünmektedir. Birincisi, şeylerin mahiyeti nedir? İkincisi, bunlara karşı alınması gereken tavır ne olmalıdır? Üçüncüsü, bu tavır bize nasıl fayda sağlayabilir?


82. Soru

Akademi şüpheciliğinin başlıca temsilcileri kimlerdir?

Cevap

Akademi şüpheciliğinin başlıca temsilcileri Arkesilaos (MÖ 316-241) ve Karneades’tir (MÖ 214- 129).  


83. Soru

Şüpheciliğin son merhalesinin temsilcileri kimlerdir?

Cevap

Şüpheciliğin son merhalesini milattan önce birinci yüzyıl ile milattan sonra üçüncü yüzyıl arasında etkili olmuş olan ve en önemli ifadesini Sextus Empirikus’ta (MS 160-210) bulan dönem oluşturmaktadır. Bu dönemin önde gelen bir diğer figürü ise Aenesidemus’tur (MS 1. yy.)


84. Soru

Helenistik felsefe kendi içinde kaç döneme ayrılır ve bu dönemler nelerdir?

Cevap

Helenistik felsefe “ahlaki” ve “dinî” dönem olarak kendi içinde kabaca iki döneme ayrılmak- tadır. Ahlaki dönemde Platon’un Akademisi ve Aristoteles’in Lisesine ilaveten adından söz ettiren üç düşünce akımı göze çarpmaktadır. Bunlar Stoacılık, Epikürosçuluk ve Şüpheciliktir. Dini dönemde ise, bir sonraki ünitede ele alınacak olan “Yeni-Platonculuk” etkilidir.


86. Soru

Stoacıların felsefesi hangi akımlardan etkilenmiştir?

Cevap

Stoacılık kendisinden sonra gelen düşünceleri etkilediği gibi, kendisinden önceki bazı öğretilerin de etkisi altında kalmıştır. Bu kapsamda, Stoacıların felsefesini biçimlendirdiği söylenebilecek çok sayıda kaynağa işaret etmek mümkündür. Bunlar Herakleitos, Sokrates ve Kinik okuludur. Demokritos’un da Stoacılığın oluşumu üzerinde etkisi olduğu iddia edilebilir.


87. Soru

Stoacılığın evreleri nelerdir ve bu evrelerin kurucuları kimler olmuştur?

Cevap
  • Stoacılığın birinci evresi genellikle “eski Stoa” ya da “eski Stoacılık” olarak anılmaktadır. Eski Stoacıların en ünlüsü şüphesiz okulun kurucusu olan Kıbrıslı Zenon’dur.
  • Stoacılığın ikinci evresi “orta Stoa” olarak isim lendirilmektedir. Orta Stoa’nın başlıca iki temsilcisi vardır. Bunlar Panaitios ve Poseidonios’tur.

    Üçüncü evre Stoa düşüncesi ise “yeni Stoa” veya “Roma Stoası” olarak adlandırılmaktadır. Stoacılığın bu son döneminin en ünlü simaları arasında özellikle üç isim öne çıkmaktadır. Bunlar Seneca, Epiktetos ve Marcus Aurelius’tur


88. Soru

Yeni Stoa dönemini diğer dönemlerden ayıran özellik nedir?

Cevap

Bu dönem, Stoa düşüncesinin en dikkat çekici yönlerinden
birini de yansıtmaktadır. Stoacı yaşam öğretisi toplumun her
katmanından insanı cezbetmiştir. O kadar ki bir köle ile bir imparator aynı düşünceye bağlanabilmiştir. (Stoa ekolüne mensup filozoflardan Epiktetos bir köle, Marcus Aurelius ise bir imparatordur.)


89. Soru

Kiniklerler ve Stoacılar hangi bakımdan birbirlerinden ayrışırlar?

Cevap

Stoacıların özellikle “doğaya uygun yaşam” olarak özetlenebilecek ahlaki öğretileri büyük oranda Kinik okulunun etkisi altında biçimlenmiştir. Fakat Zenon Kinik öğretilerini aynen benimsemiş değildir. Kinikler erdemin doğal bir yaşam sürdürmeyi gerektirdiği iddiasına dayanarak toplumdan uzak durmayı salık vermişlerdir. Stoacılık ise doğaya uygun yaşam fikrini benimsemekle birlikte toplumsal hayattan uzak durmayı zorunlu görmemiştir.


90. Soru

Stoacılar Kinikler'den farklı olarak özgürlüğü nasıl yorumlar?

Cevap

Stoacılar tıpkı Kinikler gibi insanın özgürlüğünü, onun erdemliliği ile özdeşleştirmektedirler. Yalnız şu kadarını eklemek gerekir ki Stoacılar Kiniklerde olduğu gibi bütün uygarlık unsurlarını katı bir şekilde reddetme taraftarı değildirler. Özgür insan erdemli insandır ve onlara göre özgürlük kayıtsızlığı gerektirir. Özgürlük duygulardan, arzulardan bağımsız olmak, bunlara karşı kayıtsız kalabilmek demektir. Bununla birlikte, Stoacıların özgürlüğe atfettiği anlama dikkat etmekte fayda vardır. Onlar kadercidirler. Kader, sonsuza değin kendi kendini tekrar eden kozmik bir döngünün ifadesidir. İnsan değiştiremeyeceği kadere itaat ede- rek, en azından onun karşısında kayıtsız kalarak özgürlüğe, dolayısıyla da mutluluğa ulaşabilir.


91. Soru

Stoacılar'ın Demokritos'la ne tür benzerlikleri ve farklılıkları vardır?

Cevap

Stoacılar materyalisttirler. Materyalizmi benimsemiş olmaları Demokritos’un etkisine işaret etmektedir. Bununla birlikte, onların Demokritos’tan ayrıldıkları önemli noktalar var. Örneğin Demokritos’a göre evrendeki tüm hadiseler zorunluluğun bir so- nucudur ve zorunluluk evrende bir amacın (telos) olmadığını göstermektedir. Bu nedenle Demokritos evrenin teleolojik bir yöntem dâhilinde açıklanmasına karşıdır. Stoacılar ise zorunluluğu kabul etmekle birlikte ona kader adını vermektedirler. Bunu, şüphesiz, zorunluluğun bir amaç doğrultusunda mevcut olduğu şeklinde yorumlamak gerekecektir.


92. Soru

Stoacılar, Kıbrıslı Zenon’u takip ederek, felsefeyi hangi üç başlık altında incelemişlerdir?

Cevap

Stoacılar, Kıbrıslı Zenon’u takip ederek, felsefeyi üç başlık altında incelemiştir: mantık, fizik ve ahlak. Mantık, doğru bilgiye ulaşmanın aracı olarak tasarlanmıştır ve “doğru bilgiye ulaşmanın yöntemi nedir?”, “bilgimizin kaynağı ve sınırları nelerdir?” gibi soruları ele alır. Fizik, evrenin yapısı ve temel yasaları ile ilgili sorunları çözüme kavuşturma çabasındadır. Ahlak ise insanı mutluluğa götürecek olan yolu bulmaya çalışmaktadır.


93. Soru

Eski Stoa ekolüne göre, düşünme ve konuşmanın nasıl oluştuğunu savunurlar?

Cevap

Eski Stoa ekolüne göre, düşünme ve konuşma doğuştan getirilmiş şeyler değildir. Bu yetenekler insanın doğumundan itibaren uzun bir süre içerisinde gelişirler. Ruh, başlangıçta tabula rasa (boş levha) gibidir. Bu iddia John Locke’un empirist teorisinin bir öncüsü olarak da kabul edilebilir.


94. Soru

Nominalizm nedir?

Cevap

Stoacıların deneyciliği onları nominalist bir yaklaşıma sevk etmiştir. Nominalizm “adcılık” demek olup yalnız tikellerin gerçek olduğuna, tümellerin ise birer isimden ibaret bulunduğuna yönelik düşünceye verilen isimdir.


95. Soru

Panteizm nedir?

Cevap

Tanrı ile evreni bir ve aynı gören dinî düşünceye verilen isimdir.


96. Soru

Kozmik-döngü nedir?

Cevap

Kozmik-döngü, Stoa düşüncesinin ayırt edici fikirlerinden biri olup evrenin yaratıcı bir ateş olan Tanrı’dan geldiği ve her defasında ona geri döndüğü inancını temsil etmektedir. Kozmik-döngü inancına göre, evren sürekli bir oluş ve bozuluş içerisindedir. Oluş ve bozuluş arasında cereyan eden süreç (örneğin insanların yaşamı, yıldızların hareketleri vs.) bir önceki süreçle birebir aynıdır.


97. Soru

Stoacılar kaderi nasıl yorumlarlar?

Cevap

Stoacılar açısından, kader nedensiz ve keyfî bir süreç değildir, o amaçlı ve planlı-programlı bir gerçekliktir.


98. Soru

Stoacılar Tanrı'yı materyalizm çerçevesinde nasıl yorumlarlar?

Cevap

Stoacıların materyalizmi herhangi bir istisnaya yer vermez. Tek gerçekliğin madde olduğu yönündeki temel ilkeleri Tanrı’yı ve ruhu da kapsar. Tanrı ve ruh da maddî yapıdadır. Doğa ile olan özdeşliği de Tanrı’nın maddî bir unsur olduğunu göstermektedir


99. Soru

Stoacılar ahlakı nasıl yorumlarlar?

Cevap

Stoacılara göre, erdem hakkındaki bilgiye sahip olmakla onu hayata aktarmak arasında zorunlu bir bağlantı vardır. Başka bir deyişle, bilmek uygulamak demektir.


100. Soru

Stoacılar insan mutluluğunun ya da mutsuzluğunun sebebini neye bağlarlar?

Cevap

Stoacılar insanı içinde yaşadığı koşulların değil, bunlar karşısındaki tutumunun mutlu veya mutsuz ettiğini düşünür.


101. Soru

Stoa ahlakı ödev kavramına nasıl bir anlam yükler?

Cevap

Stoa ahlakının ödev kavramına yüklediği anlam dikkat çekicidir. Onlara göre bir eylemi ahlaki yapan şey, o eylemin dayandığı düşüncedir. Eylemin doğurması muhtemel olan sonuca değil, onun hayata aktarılmasını sağlayan düşünceye ve niyete bakmak gerekir. Niyet ödev ile uyumlu değilse o eylem, sonucu ne olursa olsun, ahlaki olarak kabul edilemez.


102. Soru

Stoacıların dünya devleti fikri onların hangi özelliklerinden kaynaklanır?

Cevap

Stoacıların “dünya devleti” fikri onların ortak bir insan doğasının mevcut olduğuna yönelik inançlarına dayanmaktadır.


103. Soru

Stoacılığın eşitlik ideali üzerine kurulan bu devlet ve toplum anlayışına örnek olan uygulamaları nelerdir?

Cevap

Örneğin Kıbrıslı Zenon toplum içinde kadının ortak olması gerektiğini düşünmektedir. Ona göre, kadınlar ve erkekler aynı şeyleri giymelidirler. Para ortadan kalkmalı, mahkemeler lağvedilmeli, evlilik yasaklanmalı, geleneksel eğitime son verilmelidir.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email