Çocuk Edebiyatı Ve Medya Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim
Edebiyat Uygulamaları
- Özet
- Sorularla Öğrenelim
Destekleyici çevre düzenlemesi alanlarından biri olan
yazma merkezlerinin çocuklara yönelik edebiyat
uygulamalarına ne tür katkıları vardır?
Yazma merkezleri özellikle okul öncesi
eğitiminde çocukları ilkokula hazırlamak amacıyla, daha
sonra da ilkokul sınıflarında oluşturulur. Okul öncesi
eğitiminde yazma merkezlerinde oyun yoluyla çocukların
yazılı iletişimin önemini kavramaları, düşüncelerini yazılı
ifade edebilmelerine yönelik farkındalıklarını artırmaları
ve yazmaya yönelik olumlu tutum kazanmaları amaçlanır.
Yazma alanları her sınıfın büyüklüğüne göre farklı
büyüklük ve şekillerde düzenlenmektedir. Örneğin,
çocukların oyunlarında yazı yazmalarını sağlamak için
kağıt, zarf, silgi, zımba, tahta kalemi vb. yazı materyalleri
sunularak postane, kütüphane, banka gibi temalara dayalı
çevre düzenlemesi yapılabilir.
Kukla kullanarak hikâye anlatım tekniğinin
uygulanabilmesi için öykü seçerken neye dikkat
edilmelidir?
Kukla sahnesi ve kuklaların kullanıldığı kukla ile
hikâye anlatma tekniğini kullanan bir öğretmen karşılıklı
diyalogların olduğu öyküler seçmeye dikkat etmelidir.
Çok sayıda kukla karakterinin kukla sahnesinde
oynatılması zor olacağından bu tür hikâyeler kukla ile
hikâye anlatma tekniğine uygun değildir.
Kendi seçtiği bir kitabın metnini sınıfta öğrencilere
doğrudan okuyan bir öğretmen hangi okuma tekniğini
kullanmaktadır?
Kendi seçtiği kitabın metnini sınıfta doğrudan
okuyan bir öğretmen sesli okuma tekniğini
kullanmaktadır
Birlikte okuma tekniği kavramını açıklayınız.
Okuma bilmeyen okul öncesi dönemde olan bir
ya da birden fazla çocuğa okumayı bilen birinin kitap
okuması, çocukların dinlemesi ve bu sürede kitaba ilişkin
etkileşimde bulunmaları birlikte okuma tekniği olarak
tanımlanır.
Hikâye anlatırken ne tür teknikler kullanılabilir?
Hikâye anlatırken aşağıdaki teknikler
kullanılabilir:
• Kukla
• Karakter kullanarak anlatım
• Pandomim
• Hikâye kartı
• Geleneksel anlatım
• Pazen tahta ve figürlerle anlatım
Erken çocukluk döneminde olan çocukların edebiyat
uygulamalarına katılım ve beceri düzeyleri nasıl
değerlendirilir?
Çocukların edebiyat uygulamalarına katılım ve
beceri düzeylerinin değerlendirilmesinde öğretmen
gözlemleri en etkili yoldur. Öğretmen çocukların okuma
merkezini kullanma ve dil etkinliklerine katılım
sıklıklarını gözlemler ve bu bilgileri çocukları
değerlendirirken kullanır. Bu süreçte öğretmen anekdot
kayıtlarını, kontrol listelerini, çalışma örneklerini
inceleyebilir ve çocukların performanslarını
değerlendirebilir. Öğretmen düzenlediği etkinliklerle
ulaşması gereken hedeflerin ne kadarını geçekleştirdiğini
görmek için programın genel değerlendirme bölümüne
buna ilişkin değerlendirmelerini kayıt eder. Ayrıca, okuma
ve yazma merkezlerinin kullanım sıklıklarını da
gözlemleyebilmek amacıyla bu merkezlere katılım süre ve
sıklıklarını öğretmen kaydeder. Bunun yanı sıra, öğretmen
kendi performansına dair öz değerlendirme yapmak için
mikro öğretim tekniği kullanır yani kendini videoya çeker
ve bu görüntüleri izleyerek kendi eksiklerini giderir.
Kitap okuma tekniklerinden biri olan sesli okuma yani
geleneksel okuma tekniğini tanımlayınız.
Sesli (geleneksel) okuma tekniği yetişkinin sözel
etkileşim ya da soru için hikâyeyi kesmeden kitabı olduğu
gibi doğrudan okuması olarak tanımlanır. Bu teknik ile
hikâyede geçen olaylar ve olayların akışı çocuk tarafından
daha kolay anlaşılır
Çocukların alfabeyi öğrenmeden önce yazı yazma ile ilgili kazanmaları gereken beceriler nelerdir?
Çocukların alfabeyi öğrenmeden önce yazı yazma ile ilgili kazanması gereken beceriler söz konusudur. Bu beceriler arasında, yazı farkındalığı, yazı yönü, kalem tutma ve çizgi çalışmaları yer almaktadır.
Diyaloğa dayalı kitap okuma tekniğinde soru
stratejileri kullanılmaktadır. Bunlar nelerdir?
Diyaloğa dayalı kitap okuma tekniğinde
kullanılan soru stratejileri şunlardır:
• Açık uçlu sorular
• Geliştirme soruları
• Hatırlatma soruları
• Tamamlama soruları
• Niçin-Neden-Nasıl soruları
Yazma merkezinin amacı nedir?
Yazma merkezinde çocukların yazılı iletişimin önemini anlamaları, fikirlerini yazılı olarak ifade etme konusunda farkındalıklarının artması ve yazmaya karşı olumlu tutum geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Bu nedenle, yazma merkezi çocuklara oyun yoluyla bu becerileri kazandırma amacıyla oluşturulur.
Çocukların yaşamında edebiyatın rolü nedir?
Çocukların yaşamında önemli bir yeri olan
edebiyatın çocukları eğlendirmek, çocukların dil ve
okuma/yazma, okuduğunu anlama becerilerini geliştirmek,
derslerinde başarılı olmalarını sağlamak, hayal güçlerini
desteklemek, çocuklarda merak uyandırmak, çocuklara
problem çözme becerisi kazandırmak ve çocuklara keyif
vermek gibi birçok fonksiyonu vardır. Dolayısıyla,
edebiyat ve edebiyat eserleri eğitimin ayrılmaz bir
parçasıdır ve çocuklara okul öncesi dönemden itibaren
kitap sevgisi aşılamak ve okuma alışkanlığı kazandırmak
oldukça önemlidir.
Hikâye anlatma tekniklerinin kendilerine özgü
çocuklarda belirli dil becerilerini destekleyecek
avantajları bulunmaktadır. Bu anlatım tekniklerine ve
avantajlarına örnek veriniz.
Hikâye anlatma tekniklerinden biri olan
geleneksel anlatım çocukların dinleme becerisini geliştirir.
Kukla kullanarak hikâye anlatımı da çocukların ifade
edici dil becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
Destekleyici çevre düzenlemesi edebiyat
uygulamalarında etkili olmanın en önemli ögelerinden
biridir. Buna göre destekleyici çevre düzenlemesi
kavramını açıklayınız ve bu kapsama giren alanlara örnek
veriniz.
Edebiyat uygulamalarında önemli bir rolü olan
destekleyici çevre düzenlemesi çocukların kitaplara rahat
ulaşabilecekleri, çocukların rahat edebilecekleri,
eğlenebilecekleri konforlu alanların oluşturulmasını içerir.
Örneğin, okuma merkezleri diğer adıyla kitap merkezleri,
yazma merkezleri ve sınıf kütüphaneleri destekleyici çevre
düzenleme alanlarındandır.
Hikâye anlatma kavramının hikâye okuma
kavramından farkı nedir?
Hikâye anlatma hikâye okumadan farklı bir
tekniktir. Hikâye okumada öğretmen kitapta yazılı olan
öyküyü okur. Hikâye anlatmada ise hikâye okumaktan
farklı olarak öğretmen sesi ve hareketleriyle çocuklara
hikâyeyi anlatır. Hikâye okuma ve hikâye anlatma
tekniklerinin karşılaştırıldığı bir araştırmada hikâye
anlatma sırasında karşılıklı etkileşimin daha fazla
sağlandığı tespit edilmiştir. Ayrıca, hikâyeyi dinleyen
çocukların öyküyü daha iyi anladıkları ve hikâye okunan
çocukların ise karmaşık dil yapılarını daha iyi
kullandıkları ortaya çıkmıştır.
Birlikte okuma ve diyaloğa dayalı okuma teknikleri
etkileşimli okuma tekniği olmaları bakımından benzerlik
gösterirler ancak aralarında farklar bulunmaktadır. Bu iki
tekniğin farklılaştıkları noktaları açıklayınız.
Birlikte okuma ve diyaloğa dayalı okuma
teknikleri çocukların kitap okunurken aktif katılımlarını
destekleyen kitap okuma teknikleridir. Ancak aralarındaki
fark, diyaloğa dayalı okuma tekniğinde uygulanan
etkileşimin soru ve geri bildirim stratejileri olarak
tanımlanmasındandır. Özel olarak tanımlanmış bu
stratejiler çocuklarda belirli dil becerilerinin gelişimine
katkıda bulunur. Birlikte okuma tekniğinde ise genel
olarak farklı soru türlerinde sorular
Destekleyici çevre düzenlemesi kapsamına giren
okuma merkezlerinin edebiyat uygulamalarında çocuklara
ne tür bir katkısı vardır? Kısaca açıklayınız.
Okuma merkezi diğer adıyla kitap merkezi, destekleyici
çevre düzenlemesi kapsamına girer ve çocukların
gelişimini desteklemek ve çocukları okula hazırlamak
amacıyla düzenlenmesi gereken önemli bir alandır. Bu tür
okuma merkezlerinde çocukların kelime hazineleri, hayal
güçleri, anlatım ve dinleme becerileri ve dil gelişimleri
sağlanır. Dolayısıyla, her sınıfta okuma/kitap
merkezlerinin bulunması oldukça önemlidir.
Hikâye anlatırken neden farklı tekniklere
başvurmalıyız?
Hikâye anlatırken farklı teknikler kullanmanın
nedeni tek bir hikâye anlatım tekniğinin çocukların tüm
gelişim özelliklerini destekleyememesi ve tüm becerilerin
kazanılmasını sağlayamamasıdır. Sürekli aynı hikâye
anlatım tekniğine başvurmaktansa farklı tekniklerin
kullanılması çocukların çeşitli becerilerini geliştirmelerine
katkıda bulunur. Ayrıca çocukların öğrenme stilleri de
birbirinden farklılık gösterir dolayısıyla değişik tekniklere
başvurmak farklı öğrenme stillerine sahip olan çocukların
gelişimini destekler.
Hem geleneksel hikâye anlatım tekniğinde hem de
karakter kullanarak hikâye anlatma tekniğinde öğretmen
sesini, bedenini, jest ve mimiklerini kullanarak çocuklara
hikâye anlatır. Bu iki anlatım tekniğini birbirinden ayıran
özellik nedir?
Geleneksel hikâye anlatım tekniği ile karakter
kullanarak hikâye anlatma tekniğinde öğretmen sesini,
bedenini, jest ve mimiklerini kullanarak çocuklara hikâye
anlatır. Geleneksel hikâye anlatımından farklı olarak
karakter kullanarak hikâye anlatma tekniğinde kostüm ve
aksesuar kullanılır. Örneğin, öğretmen hikâyeyi anlatırken
“hikâyeci nine” karakterine bürünerek bu karaktere uygun
kıyafet ve aksesuar kullanır ve çocukların karşısına öyle
çıkar.
Çocuk edebiyatı ile ilgili edebiyat uygulamalarında
öğretmenin üstlenmesi gereken görevler nelerdir?
Edebiyat uygulamalarında çocuklara dil ve
edebiyat ile ilgili bilgi, tutum ve becerilerin
kazandırılmasında öğretmen önemli bir rol üstlenir.
Örneğin öğretmen kitap okumaya, yazı yazmaya, hikâye
anlatmaya yani edebiyata değer verdiğini göstererek
çocuklara model olmalıdır. Öğretmen kullandığı düzgün
ve güzel dil ile de konuşmada çocuklara model olmalıdır.
Çocukların ilgi ve gelişim düzeylerine uygun edebi
eserleri ve etkinlikleri seçmek edebiyat uygulamalarında
öğretmenin üstlenmesi gereken bir başka önemli görevdir.
Edebiyat zevkinin geliştirilmesi için çocuklara nitelikli
eserler sunmak oldukça önemlidir. Bunların yanı sıra,
öğretmenin diğer bir rolü öğretim yapmaktır ve bu
öğretimi yaparken zengin ve uyarıcı bir eğitim ortamı
hazırlamalıdır. Buna bağlı olarak, sınıfta edebiyatı
destekleyici, zengin içerikli ve uyarıcı bir eğitim ortamının
öğrenciye sunulabilmesi için öğretmen okuma/yazma
merkezi, sınıf kütüphanesi düzenleyerek çocukların
nitelikli edebiyat eserleri ile etkileşimini sağlayabilir.
Okuma merkezlerini oluşturmanın temel amaçları
nelerdir?
Okuma merkezlerinin oluşturulmasının temel
işlevleri şunlardır:
• Çocukların kitaplara ve okuma yazmaya karşı
olumlu tutum sergilemelerini sağlamak,
• Çocukların dergi, gazete, kitap gibi yazılı
materyallere yönelik ilgilerini sağlamak ve
artırmak,
• Çocukların kitap ve hikâye okumak, anlatmaktan
zevk almalarını sağlamak.
Bu işlevlerin yerine getirilebilmesi için okuma
merkezlerinin iyi bir oyun ortamı olarak düzenlenmesi
oldukça önemlidir. Çocukların ilgilerini çekebilecek
şekilde kitapların sunulması, erişebilecekleri yerlere
konulması, sunulacak kitapların içeriklerinin zengin ve
değişik türlerde olması gerekir. Ayrıca, okuma
merkezlerinin amaçlarına hizmet edebilmesi için okuma
merkezlerinin sessiz ve çocuklar için özel olarak
oluşturulmuş alanlar olması gerekir.
Mikro öğretim nedir ve ne için kullanılır?
Mikro öğretim öğretmenin kendi performansına
ilişkin öz değerlendirmesini yapmak için kullandığı bir
yöntemdir. Bu tür öğretimde, öğretmen kendi
performansını videoya kaydeder ve daha sonra bu videoyu
inceler. Bu şekilde öğretmen kendi eksiklerini görebilir ve
bunları gidererek daha etkili bir öğretim yapar.
Pandomim nedir?
Pandomim bir masalın ya da öykünün yalnızca
bedensel hareketlerle anlatılması olarak ifade edilir.
Pandomim tekniği kullanan bir öğretmen hiç sözcük
kullanmaz, sadece vücut hareketlerini, jest ve mimiklerini
kullanır. Ayrıca pandomim tekniğini kullanan öğretmenin
tek renk ve rahat bir kıyafet giymesi gelenektir.
Birlikte okuma tekniği ile kitap okurken bazı hususlara
dikkat edilmelidir. Bu hususlar nelerdir?
Birlikte okuma tekniği ile kitap okurken hikâyeye
başlamadan önce hikâye okunurken ve hikâye sonunda
bazı hususlara dikkat etmek gerekir. Bu hususlar şunlardır:
Hikâyeyi okumaya başlamadan önce:
• Çocukların ilgisini çeken, zengin dil içeriği olan,
yeni kelimeler öğrenmelerini destekleyen ve
farklı bakış açılarını ortaya koymalarını
sağlayacak görselli kitaplar seçilmelidir.
• Çocuğa kitabı okumadan önce kitap kapağındaki
görseller ya da o kitaba ilişkin gösterilen nesneler
hakkında soru sorarak çocuğun dikkati
çekilmelidir.
• Kitabın adı, yazar ve resimleyenler ile ilgili
bölümlere çocuğun dikkati çekilmelidir.
Hikâye okunurken:
• Ses tonu canlı olmalı, vurguya dikkat edilmelidir.
• Çocukların düşüncelerini söylemeleri ve olaylar
hakkında tahminde bulunabilmeleri için
konuşmaya teşvik edilmelidir.
• Hikâye de yer alan yeni olan kelimeler çocuklara
açıklanmalıdır.
• Çocukların öyküyü anlamalarını destekleyecek
sorular sorulmalıdır.
Hikâye sonunda:
• Çocukların hikâye sonunda ne kadar
anladıklarına dair ve hikâyeyi tekrar
anlatmalarını sağlayacak sorular sorulmalıdır.
• Çocukların hikâye ile kendi yaşamları arasında
bağ kurmalarını sağlamak için sorular
sorulmalıdır.
• Hikâyede geçen konu ya da kavramları
genişletmek için diğer materyaller ve etkinlikler
çocuklara sağlanmalıdır.
Kitap okuma teknikleri nelerdir?
Kitap okuma teknikleri şunlardır:
• Dijital okuma
• Diyaloğa dayalı okuma
• Sesli okuma (geleneksel okuma)
• Birlikte okuma
Edebiyat uygulamalarında öğretmenin rolü nelerdir?
Edebiyat uygulamalarında öğretmenin rolü:
1. Çocuklara uygun edebî eserleri ve etkinlikleri seçmek
2. Zengin ve uyarıcı bir eğitim ortamı hazırlamak
3. Öğretim yapmak
4. Model olmak
Yazı merkezilerinde yapılabilecek etkinliklere örnek
veriniz.
Yazı merkezlerinde kitap oluşturma, ihtiyaç
listesi oluşturma, yeni yıl kartı hazırlama ve yemek tarifi
oluşturma gibi etkinlikler düzenlenebilir.
Kitap okuma çocukların öğrenmesini hangi açılardan
destekler?
Küçük yaşlardan itibaren çocuklara kitap okuma
çocukların sosyal, bilişsel, duygusal ve ahlaki
gelişimlerini destekler. Aynı zamanda, kitap okuma
çocukların dil ve okuryazarlık becerilerini geliştirmelerine
katkı sağlar. Kitap okuma çocuk ile yetişkinin sözel
etkileşimini sağlar ve öykünün içeriği ve resimden
yararlanmasına olanak sağlar. Kitap okuma üç açıdan
çocukların öğrenmesini destekler. Birincisi, kitapların dili
günlük dilden daha karmaşık olduğu için çocuğun yeni
kelime ve cümle yapılarıyla karşılaşmasına olanak sağlar.
İkincisi, kitap okuyan yetişkin okuma esnasında çocuğun
anlamasını ve öğrenmesini sağlamak amacıyla sorular
sorar, açıklama yapar ve çocuk da bundan yararlanır.
Üçüncü ve son olarak, kitapların belirli zaman
aralıklarıyla tekrar tekrar okunması çocuğun bilgiyle
yeniden karşılaşmasını ve öğrenmesini sağlar.
Okumayı bilen çocuklarla uygulanabilecek kitap
okuma teknikleri nelerdir? Kısaca açıklayınız
Okuma bilen çocuklar için yararlı olabilecek
çeşitli kitap okuma teknikleri vardır. Bunlar:
• Eleştirel okuma
• Okuma sonrası tartışma
• Altını çizerek okumadır.
Üst düzey bir okuma tekniği olan eleştirel okuma
tekniğinde çocuklar okudukları metin ile ilgili soru sorar
ve metin ile ilgili görüşlerini oluştururlar. Bu tekniğin
uygulandığı bir ortamda çocukların okudukları metinlere
ilişkin bilgi ve deneyimlerinin olması ve eleştirilerini ona
göre yapmaları beklenir. Okuma sonrası tartışma
tekniğinde çocuklar metni okuduktan sonra grup şeklinde
öğretmenin sorduğu sorular üzerinde tartışırlar. Bu
teknikle çocukların okuduklarını daha iyi anlamalarının
sağlanması amaçlanır. Altını çizerek okuma tekniğinde
ise çocukların okuduklarını daha iyi anlamalarını
sağlamak amacıyla metindeki anlamlı bölümler işaretlenir
Destekleyici çevre düzenlenlenmesi alanları arasında neler yer alır?
Destekleyici çevre düzenlenmesi alanları arasında okuma merkezi, yazma merkezi ve sınıf kütüphanesi yer alır.
Edebiyat uygulamalarında değerlendirilen ögeler
nelerdir?
Edebiyat uygulamalarında değerlendirilmesi
gereken ögeler program, çocuklar ve öğretmenlerdir.
Türkçe etkinlikleri düzenlenirken üç temel aşamadan
geçilir. Bu aşamalar nelerdir? Bu aşamalarda yapılan
etkinliklere örnek veriniz
Üç temel aşama şunlardır:
• Hikâye öncesi etkinlikler
• Hikâye anlatma
• Hikâye sonrası etkinlikler
Hikâye öncesi etkinliklere tekerleme söyleme, parmak
oyunu oynama, şiir okuma, bilmece sorma, sohbet etmek
örnek verilebilir. Hikâye öncesi etkinliklerle hikâye
dinlemeye hazır hale getirilen çocuklar hikâye anlatma
aşamasına gelirler. Bu aşamada çocuklar kitap ile
etkileşime girerler. Bu süreçte öğretmen çeşitli hikâyeler
anlatır ve farklı kitap okuma tekniklerinden yararlanır.
Öğretmen anlatacağı hikâyenin konusunu çocukların
gelişim düzeyleri ve ilgilerini göz önünde bulundurarak
belirler. Hikâye sonrası etkinlikler ise öykü ile ilgili
sohbetler, hikâye oluşturma, rol oynama ve hikâye
tamamlama etkinlikleridir.
Hikâye anlatma teknikleri nelerdir?
Hikâye anlatma teknikleri şunlardır:
• Geleneksel anlatım
• Karakter kullanarak anlatım
• Pandomim
• Kukla
• Hikâye kartları
• Pazen tahta ve figürleri ile anlatım
Çocuklar için edebiyat uygulamalarından biri olan
hikâye anlatma kavramını tanımlayınız.
Hikâye anlatma geleneksel edebiyatın ya da
kişisel öykülerin sözel olarak yorumlanmasıdır. Hikâye
anlatma yazının ve kitapların olmadığı dönemlerden bu
yana devam eden kültürel bir mirastır. Hikâye anlatma
çocukların yaratıcı yeteneklerinin gelişimini ve sözcük
dağarcığının gelişimini sağlar. Ayrıca hikâye anlatma,
çocukların kendilerini sözel ifade etmelerine katkıda
bulunur.
Dijital okuma tekniği nasıl uygulanır?
Dijital okuma tekniğini kullanan bir öğretmen
dijital kitaplardan görüntü ve sesleri yansıtarak bu
kitapları kullanabilir. Çoğu dijital kitapların seslendirmesi
de olduğu için çocuk yetişkine gereksinim duymadan bu
kitapları okuyabilirler. Yetişkin bu süreçte çocuk dijital
kitabı okurken rehberlik edebilir. Dijital kitaplar bireysel
ya da ikili ya da küçük gruplar halinde de çocuklara
okutturulabilir. Bunların yanı sıra, öğretmen elektronik
kitap kütüphanesi oluşturabilir ve çocukların kitap
okumaya ilgilerini çekebilir. Çocuklar teknolojiyi
kullanarak elektronik ve basılı kitaplar üretmeleri için
desteklenebilir. Örneğin, çocukların resim çizme
programları ya da kendi çektikleri ya da buldukları
fotoğrafları kullanmaları, hikayeleri seslendirmeleri ve
kaydetmeleri ya da öğretmene öyküyü yazdırmaları ve
metinlerini oluşturmaları teşvik edilebilir.
Türkçe/dil etkinlikleri çocukların gelişimine ne
açılardan katkı sağlar?
Okul öncesi eğitim programında bulunan
çocukların Türkçe’yi doğru ve etkili kullanmalarını
desteklemek, sözcük dağarcıklarını ve iletişim becerilerini
geliştirmek amacıyla Türkçe/dil etkinliği yapılır. Kritik bir
dönem olan okul öncesi çağında olan çocuklar için
kendilerini ifade etme, dinlediklerini anlama ve
okuryazarlık becerilerinin gelişimi oldukça önemlidir ve
Türkçe etkinliklerinin yapılması bu tür becerilerin
kazanılmasını ve gelişimini sağlar.
Hangi yaşlardaki çocuklar için sınıf kütüphaneleri düzenlenebilir?
Her yaşta çocuklar için sınıf kütüphaneleri düzenlenebilir.
Hikâye okumaya başlamadan önce dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Hikâye okumaya başlamadan önce:
-
Çocukların ilgisini çeken, zengin bir dille yazılmış, yeni kelimeler öğrenmelerini destekleyen ve farklı bakış açılarını ortaya koymalarını sağlayacak resimli kitaplar seçilmelidir.
-
Çocuğa kitabı okumaya başlamadan önce kitap kapağındaki resimler ya da kitapla ilgili getirilen objeler hakkında sorular sorulur. Örneğin, “Bu nedir? Ne işe yarar? Bunun kim olduğunu biliyor musunuz?” gibi sorularla çocukların dikkatleri çekilir.
-
Kitabın adı, yazar ve resimleyenler ile ilgili yazılara çocukların dikkati çekilir.
Okuma merkezi nasıl düzenlenmelidir?
Okuma merkezi sınıfın sessiz ve aydınlık bir alanında düzenlenmelidir. Bu alanda çocukların rahatlıkla kitaplara ulaşabilmesi için kitaplar kapakları öne gelecek şekilde açık ra ara dizilir. Kitapların mutlaka çocukların göz hizasında bulunan kitaplıklarda sergilenmesine ve rahatlıkla çocukların kitapları erişebilmelerine dikkat edilir. Kitapların sergilenmesinde öğretmen yaratıcı bir tarz benimseyebilir, örneğin tavandan sarkıtılan kurdelelere kitapları mandalla asabilir. Bu merkezde resimli hikâye kitapları, bilgilendirici kitaplar, büyük boyutlu kitaplar gibi çeşitli türlerde ve çeşitli konularda çocuk kitapları bulunmalıdır. Tüm kitapları aynı anda okuma merkezinde sergilemek yerine, her hafta yeni kitaplar eklenerek dönüşümlü olarak bu merkezde kitaplara yer verilebilir. Resimli çocuk kitapları ile birlikte, hikâye kartları, poster, ansiklopedi, dergi ve gazete bulundurulabilir. Çocukların öykü oluşturmalarını desteklemek için kukla sahnesi ve kuklalar gibi materyallerde okuma merkezinde kullanılır. Ayrıca, çocukların erişebileceği yükseklikte yerleştirilen pazen tahta ve burada kullanılmak üzere hazırlan- mış figürler çocukların öykü oluşturmalarını destekleyecektir. Yine, okuma merkezinde dolgu oyuncaklar, öykü kahramanlarının figürleri, maske, şapka ve kostümlerin bulunması, çocukların öyküleri canlandırmalarını ve kitaplarla oyun kurmalarını sağlayacaktır. Dijital kitaplardan çocukların yararlanması için tablet veya bilgisayarlara bu merkezde yer verilebilir.
Okuma merkezi göze çarpan, ilginç, renkli ve çocukların rahat edebilecekleri konfor- da düzenlenmelidir. Çocukların kitapları okuması veya resimlerini incelemesi için rahat minderler, koltuklar veya sandalyeler bulundurulabilir. Yumuşak dokulu, doğal tonlarda renkli minderler ve halı kullanılarak çocukların oturarak ya da uzanarak rahat bir ortamda kitaplarla etkileşimleri sağlanır. Çocukları okuma alanına çekmek için öğretmen duvara uyarıcılar asabilir, saksı bitkileri ve lambalar kullanılabilir. Özellikle, bu merkezde yapılacak yenilikler çocukları burada vakit geçirmeye ve kitapları incelemeye yöneltecektir.
Okuma merkezinin sessiz ve çocuklar için özel bir alan olmasına dikkat edilmelidir. Bu merkezde çocukların kitapları nasıl kullanacakları, sayfaları nasıl çevirecekleri, kullandıktan sonra kitapları tekrar ra ara dizmeleri gerektiğini içeren anlaşılır kurallar ve ilkeler oluşturulmalıdır. Öğretmen bu alana gidip kendisi de kitap okuyarak ve dil etkinlikleri düzenleyerek çocuklara model olmalıdır.
İlkokul, ortaokul ve lise sınıflarında çocukların gelişimine uygun kitaplardan ve kitaplarla kullanabilecekleri materyallerden oluşan okuma merkezi düzenlenmelidir. Kitapların kilitli sınıf dolaplarında bulundurulması yerine çocukların rahatça ulabilecekleri açık raflarda ve ilgilerini çekebilecek dekorlarla birlikte sergilenmesi edebiyatı sevmeleri ve okuma alışkanlıkları kazanmalarına yardım edecektir. Bu merkez düzenlenirken çocukların ilgisini çekecek ve rahat hisetmelerini sağlacak şekilde olmasına dikkat edilmelidir.
Yazma Merkezi genelikle hangi sınıflarda oluşturulur?
Genelikle okul öncesi eğitimi ve ilkokul sınıflarında yazma merkezleri oluşturulur.
Geleneksel hikâye anlatım tekniğine ilişkin aşağıdaki
soruları cevaplayınız.
a) Bu teknik nasıl kullanılır?
b) Bu tekniğin doğru ve etkili kullanılması neden
önemlidir?
a) Geleneksel hikâye anlatım tekniği araçsız
anlatım ya da düz anlatım olarak da adlandırılır.
Bu teknikte herhangi bir araç kullanılmasına
ihtiyaç yoktur. Dolayısıyla bu tekniğin kullanımı
kolay ve esnektir. Anlatıcı jest ve mimiklerini
kullanarak çocukların ilgisini hikâye ye çekmeye
çalışır.
b) Bu tekniğin doğru ve etkili kullanımı oldukça
önemlidir çünkü geleneksel hikâye anlatımı
tekniği kullanan bir öğretmen tek düze bir ses
tonu kullanırsa çocukların dikkatini hikâye ye
çekmek güç olur ve çocuğun bu teknik ile elde
edeceği kazanımlar gerçekleşemez. Bu yüzden,
bu tekniği kullanan bir öğretmen sesini, bedenini,
jest ve mimiklerini etkili kullanmalıdır.
Çocuklara sesli okuma yaparken özellikle ilk okuma
sırasında belirli hususlara dikkat edilmelidir. Bu hususlar
nelerdir?
Çocuklara sesli okuma sırasında dikkat edilecek
hususlar şunlardır:
• Çocukların okurken yazıya odaklanmalarını
sağlamak amacıyla sesli okuması yapılan
kitapların yazısı görselleri kadar ilgi çekici
olmalıdır.
• Öğretmen ya da ebeveyn sesli okuma yaparken
çocuk yazıları takip edebilir.
• Çocuk kitabı okurken de öğretmen ya da ebeveyn
yazıları takip etmelidir.
• Çocuk okurken öğretmen ya da yetişkin geri
bildirim vermelidir. Bu geri bildirim sürekli
tekrar etme ya da düzeltme şeklinde olmamalıdır.
Çocuğun okuması yanı sıra okunan metnin içeriği
ile ilgili çocuğa geri bildirim verilmelidir.
• Çocuğun anlama becerisini desteklemek
amacıyla çocuğun okuduğunu anlamasına
yönelik sorular yöneltilmelidir.
• Çocuk sesli okurken çocuğun harfleri
çözümlemesi yetişkin tarafından sabırla
beklenmelidir.
Okumayı bilen çocuklarla uygulanabilecek kitap okuma teknikleri nelerdir?
Okuma bilen çocuklar için teknikler:
• Altını çizerek okuma
• Eleştirel okuma
• Okuma sonrası tartışma
"Aslan ile fare fablını anlatırken öğretmen kısık ve korkulu ses tonuyla fareyi canlandırırken, aslanı yüksek ve güçlü tonlayarak anlatırsa dinleyen çocuklar öyküyü yaşarlar. Anlatırken yapılan vurgular, duraklamalar, aslan ve fare taklitleri çocukların dikkatini canlı tutacaktır."
Yukarıda hangi hikaye anlatım tekniğinden bahsedilmektedir?
Geleneksel Hikaye Anlatımı/Araçsız Anlatım/Düz Anlatım
Diyaloğa dayalı okuma tekniğinin kullanıldığı kitap
okuma süresince geri bildirim stratejileri
kullanılmaktadır. Bu stratejiler nelerdir? Kısaca
açıklayınız.
Diyaloğa dayalı okuma tekniğinde dört çeşit geri
bildirim tekniği kullanılmaktadır. Bunlar şunlardır:
• Tekrarlat
• Teşvik et
• Genişlet
• Değerlendir
Tekrarlat stratejisi, çocuğun anlatılanları öğrendiğinden
emin olmak için soruların cevaplarının tekrar edilmesidir.
Teşvik et stratejisi, çocuğun kitap okuma sırasında
karşılaştığı yeni kelimeleri öğrenmesi için çocuğa soru
yöneltilmesidir.
Genişlet stratejisi, çocuğun bir öncesinde söylediklerine
bilgi eklenerek gelecek bölümler için ayrıntılı ek cevaplar
verilmesidir.
Değerlendir stratejisi, çocuğun cevabının
değerlendirilmesi, yanlış cevaplarının düzeltilmesi, doğru
cevaplarının ise teşvik edilmesidir.
Özelikle ilk okuma sürecinde çocuklarla sesli okuma sırasında hangi noktalara dikkat edilmelidir?
Özelikle ilk okuma sürecinde çocuklarla sesli okuma sırasında bazı noktalara dikkat edilmelidir. Bunlar:
-
Sesli okumada kullanılan kitapların yazısı resimler kadar dikkat çekici olmalıdır. Bu yaş grubunda çocuğun okurken yazıya odaklanması için önemlidir.
-
Sesli okumayı öğretmen veya ebeveyn yaparken çocuk yazıları takip edebilir.
-
Bir sonraki aşamada ise çocuk kitabı okurken öğretmen veya ebeveyn yazıları takip eder.
-
Çocuk sesli okurken sabırla çocuğun harfleri çözümlemesi beklenmelidir.
-
Mutlaka çocuk okurken geri bildirim verilmelidir. Fakat bu geri bildirimler sürekli düzetme ve tekrar etme şeklinde olmamalıdır. Çocuğun performansının yanında okunan metnin içeriği ile ilgili karşılıklı konuşulmalıdır.
-
Çocuğun okuduğunu anlamasına yönelik sorular sorularak anlama becerileri eş zamanlı desteklenmelidir.
Hikaye anlatma nedir?
Hikâye anlatma geleneksel edebiyatın ya da kişisel öykülerin sözel olarak yorumlanmasıdır. Hikâye anlatma, hikâye okumadan farklı bir tekniktir.
Okuma merkezinin temel amaçları nelerdir?
Okuma merkezinin temel amacı; a) çocukların kitap, dergi, gazete gibi yazlı materyallerle ilgilenmelerini sağlamak, b) çocukların kitaplara ve okuma yazmaya yönelik olumlu tutum kazanmalarını desteklemek, c) çocukların kitap okumak ve hikâyeleri tekrar anlatmaktan zevk almalarını sağlamaktır. Bu amaçlara uygun olarak, çocuğun kitaplarla oynaması, onlarla ilgilenmesi, resimlerinden kitapları okumaya ya da anlatmaya çalışması desteklenmektedir. Bu nedenle okuma merkezi diğer öğrenme merkezlerinde olduğu gibi iyi bir oyun ortamı olacak şekilde planlanmalıdır.
Okuma merkezleri kaç yaş grubu çocuklar için sınıflarda hazırlanabilir?
Okuma merkezleri her yaş grubu çocuklar için sınıflarda hazırlanabilir.
Yazma merkezi nasıl düzenlenir?
Yazma merkezi sınıfın alanını göz önüne alınarak farklı büyüklük ve şekillerde düzenlenebilir. Bu merkezin bir oyun alanı olmasından dolayı çocukların oyunlarında yazıyı kullanmalarını sağlayacak her türlü düzenleme yapılabilir. Örneğin, iş yeri, postane, gazete bürosu gibi temalar çerçevesinde düzenlenebileceği gibi, bir masa, sandalye ve yazı malzemeleri için bir dolaptan da oluşabilir. Sınıfta alan yetersiz ise okuma ya da sanat merkezinden birine dâhil edilebilir. Yazı merkezinde farklı büyüklük ve türlerde kalem, kağıt, zarf, kartpostal, dosya, kalemtıraş, silgi, yazı tahtası, tahta kalemi, kum tepsisi, bant, zımba, yapıştırıcı, tebeşir, bilgisayar ve yazıcı gibi materyaller bulunur. Çocuklara farklı yazı materyalleri ile etkileşime girme fırsatları bu merkezde sunulur. Aynı zamanda, öğretmen bu merkezde çocukları kitap oluşturma, sipariş alma, yemek tarifi yazma, kart hazırlama, ihtiyaç listesi oluşturma gibi yazı yazmaya teşvik edici etkinliklere yönlendirebilir.
Diyaloğa dayalı okumada kullanılan soru stratejileri nelerdir?
Diyaloğa dayalı okumada kullanılan soru stratejileri şunlardır:
• Tamamlama soruları
• Hatırlatma soruları
• Açık uçlu sorular
• Niçin- Neden- Nasıl soruları
• Geliştirme soruları
Birlikte Okuma nedir?
Okuma bilmeyen bir veya bir grup çocuğa okumayı bilen birinin kitap okuması, onların bunu dinlemeleri ve ortak etkileşimlerine birlikte okuma denir.
Hikaye okunduktan sonra neler yapılmalıdır?
Hikaye sonunda:
-
Çocukların hikâyeyi ne kadar anladıklarına dair ve hikâyeyi tekrar anlatmalarını sağlayacak sorular sorulur. (Annesi onu görünce ne dedi?)
-
Hikâye ile ilgili görüş ve düşünceleri hakkında konuşulur. (Hikâyede en çok neler- den hoşlandın?)
-
Hikaye ile kendi yaşamları arasında bağ kurmalarını destekleyecek sorular sorulur. (Sende hayvanat bahçesine gittin mi? Orada neleri gördün?)
-
Hikayede geçen konu ya da kavramı genişletmek amacıyla diğer materyaller ve etkinlikler çocuklara sunulur.
Hikaye okunurken nelere dikkat edilmelidir?
Hikaye okunurken:
• Canlı ses tonu ve vurguyla hikâye metni aralıklı olarak okunur.
• Hikâyede geçen yeni kelimelere çocukların dikkati çekilir ve bu kelimeler açıklanır.
• Çocukların öyküyü anlamalarını destekleyecek sorular sorulur. Örneğin, “Ayşe ilk kiminle konuşmuştu?” “Annesi ne dedi?”.
• Çocuklar düşünceleri söylemeleri ve olayları tahmin etmeleri için konuşmaya yönlendirilirler. Örneğin, “Ayşe’nin davranışları ile ilgili ne düşünüyorsunuz? Sizce doğru şeyler söyledi mi?” “Peki bundan sonra annesi Ayşe’ye ne söyler?”.
Çocuklarla birlikte yapılabilecek edebiyat
uygulamalarına örnek veriniz.
Kitap okuma, dil etkinlikleri ve hikâye anlatma
çocuklarla birlikte yapılacak edebiyat uygulamalarına
örnektir.
Kukla ile hikâye anlatma tekniği özellikle hangi okul
çağındaki çocuklar için uygundur?
Kukla ile hikâye anlatma tekniğinde çocukların
dikkatini çekmek amacıyla kukla kullanılır ve özellikle
okul öncesi sınıflarında kullanımı uygundur.
Pazen tahta ve figürleri ile hikâye anlatma tekniği
nasıl uygulanır?
Pazen tahta ve figürleri ile hikâye anlatma
tekniğinde öğretmen pazen tahta, mıknatıslı veya mantar
panolara yapıştırılan figürler ile hikâye anlatır. Öğretmen
pazen tahtayı çocukların rahatça görebileceği bir yere
koyar ve hikâyeyi anlatırken figürleri panoya sırayla
yerleştirir. Her hikâye için hazırlanmış figürler zarf, kutu,
kese veya ceplere konulabilir ve böyle muhafaza
edilebilir.
Diyaloğa dayalı okuma tekniğini kısaca açıklayınız.
Diyaloğa dayalı okuma tekniği soru stratejileri
kullanarak çocukların okuma sürecine aktif olarak
katılımlarını sağlayan ve onların dil becerilerine yönelik
geri bildirim stratejilerini kapsayan etkileşimli bir kitap
okuma tekniğidir.
Sınıf kütüphanelerinin temel amacı nedir?
Sınıf kütüphanelerinin temel amacı çocukların evlerinde kitaplara ulaşabilmelerini sağlamaktır. Sınıf kütüphanesinin oluşturulması çocukların kütüphane kullanma alışkanlığı kazanmalarını destekleyecektir. Çocuklar sınıf kitaplığından kitapları ödünç alarak evlerinde okuduktan sonra tekrar sınıfa getirirler. Bunun için imza kâğıdı ve kütüphane kartı gibi çocuğun yazma becerilerini destekleyecek etkinlikler burada düzenlenebilir. Kütüphane oluşturmak için sınıfta özel bir alan oluşturmaya gerek yoktur. Okuma merkezi bu amaç için kullanılabilir.
Kitap okuma teknikleri nelerdir?
Kitap okuma teknikleri:
• Sesli okuma
• Birlikte okuma
• Diyaloğa dayalı
• Dijital okuma
Diyaloğa dayalı okuma nedir?
Diyaloğa dayalı okuma, soru stratejileri ile çocukların okuma sürecine aktif katılımlarını sağlayan ve onların dil becerilerine yönelik geri bildirim stratejilerini içeren etkileşimli bir okuma tekniğidir.
Edebiyat uygulamalarının değerlendirilmesi hangi açılardan yapılır?
Değerlendirme 3 açıdan yapılır:
• Çocuk
• Program
• Öğretmen