Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları 1 Dersi 1. Ünite Özet

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Nedir?

Mekândaki konumu belirlenmiş (x, y, z) verilerin (parsel, bina, yol, dere, direk gibi) üretimi, depolanması, görüntülenmesi, sorgulanması, analiz edilmesi ve yayımlanması gibi işlemleri kapsayan yazılım, donanım ve yöntemler sistemi olarak tanımlayabiliriz. Coğrafi Bilgi Sisteminin kurulabilmesi için gerekli olan elemanlar: Yazılım, donanım, veri, yöntemler ve insanlardır.

Coğrafi Bilgi Sistemleri Nasıl Bir Veri Yapısına Sahiptir?

Coğrafi Bilgi Sistemleri, mekânsal verilere bağlı sözel bilgileri entegre bir şekilde depolayan bir veri yapısına sahiptir. Coğrafi veri yapısı temel olarak mekânsal (Grafik veriler: Yol) ve tanımlayıcı bilgiler (Grafik olmayan sözel bilgiler: Yol Adı) olmak üzere iki gruba ayrılır. Mekânsal veriler, özelliklerin yerini, şeklini ve diğer mekânsal veriler ile ilişkilerini belirler. Tanımlayıcı bilgiler ise özelliklere ait bilgilerin veritabanında (dbf, Ms Access, Oracle, PostgreSQL vb.) tutulmasıdır.

Vektör Veri Formatı

Mekâna ait konumu belirlenmiş (x, y koordinat değerleri) verilerin sistemde nokta (point), çizgi (line) ve alan (polygon) özellik tipinde temsil edilmesidir. Nokta özellik tipinde direkler, tepe noktaları sistemde tek bir x, y koordinat çifti ile temsil edilirler. Çizgi özellik tipinde yollar, dereler, yükseklik eğrileri, fay hatları ise bir başlangıç ve bir bitiş noktası olan x, y koordinat çiftleri ile temsil edilirken alan özellik tipinde adalar, parseller, binalar, idari bölgeler gibi veri setleri ise başlangıç ve bitiş noktası aynı olan x, y koordinat çiftleri ile temsil edilirler.

Raster Veri Formatı

Raster veriler, hücrelere bağlı olarak temsil edilir ve kare boyuttaki hücrelerin bir araya gelmesi ile oluşurlar. En küçük kare pixel olarak tanımlanır. Raster verilerde verinin hassasiyeti pixel boyutuna göre değişen çözünürlük (resolution) özelliği ile tanımlanır.

Arcgıs 10.2 Coğrafi Bilgi Sistemi Yazılım Mimarisi

ArcGIS yazılımı 10.2 sürümünden itibaren ArcGIS for Desktop olarak isimlendirilmiş olup bu yeni versiyonda lisanslama üç farklı seviyede gerçekleştirilmektedir.

• ArcGIS 10.2 for Desktop Basic (ArcView),
• ArcGIS 10.2 for Desktop Standart (ArcEditor)
• ArcGIS 10.2 for Desktop Advanced (ArcInfo) lisanslarıdır.

ArcGIS 10.2 for Desktop yazılımı; veri üretimi, veri dönüşüm işlemleri, projeksiyon tanımlama ve projeksiyon dönüşüm işlemleri, veri görüntüleme ve etiketlendirme, sorgulama, raporlama, ölçekli/ölçeksiz harita oluşturma ve coğrafi analiz işlemlerini gerçekleştirebileceğiniz fonksiyonları sunan ve birçok ülkede yaygın kullanıma sahip bir masaüstü ticari coğrafi bilgi sistemi yazılımıdır.

ArcGIS 10.2 For Desktop Genel Fonksiyonları

ArcGIS 10.2 for Desktop yazılımı (Basic, Standard ve Advanced lisansları için) ArcMap ve ArcCatalog ara yüzlerine sahiptir.

ArcCatalog Arayüz Fonksiyonları

ArcCatalog arayüzü hızlı veri görüntüleme fonksiyonları, veri yönetimi (copy, delete), hızlı veri dönüşüm fonksiyonları (export, import) faklı veri tabanlarında yer alan verilere erişim imkânı, coğrafi veri tanımlama (yeni Shapefile ve Feature Class) ve ileri düzey veri ilişkilendirme fonksiyonları (subtypes, domains, relationships), topology tanımlama, coğrafi analizler, ArcToolbox’a erişim, Geometric Network tanımlama ve raster verilerin yapılandırılması işlemlerini gerçekleştirebileceğiniz fonksiyonları içerir.

Catalog Tree

Catalog Tree penceresinde; bilgisayarınızda yer alan folder’lara erişim sağlayabildiğiniz gibi mouse’un sağ tuşuna basarak yeni bir folder açabilir, ismini değiştirip (Rename), silebilir (Delete) veya kopyalayabilirsiniz. Catalog Tree penceresi üzerinde yer alan C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_1 dizini içinde Koordinatlandırma_Verileri ve Yazilim_Tanıtım_Verileri dizinleri yer almaktadır. Bu dizinler içinde mevcut olan verileri ArcCatalog ara yüzünde yer alan Contents fonksiyonunu kullanarak listeleyebilir, Preview fonksiyonunu kullanarak hızlı veri görüntüleme yapabilirsiniz.

ArcMap Arayüz Fonksiyonları

Başlat (Start)> Tüm Programlar (All Programs) > ArcGIS altından ulaşabildiğiniz ArcMap arayüzü ise grafik ve grafik olmayan verilerin üretilmesi, güncellenmesi fonksiyonları, veri görüntüleme, etiketlendirme, sorgulama fonksiyonları, raporlama ve harita üretim araçları, coğrafi analizler, ArcToolbox’a erişim ve Model Builder işlemlerini gerçekleştirebileceğiniz birçok fonksiyonu içerir. ArcMap arayüzü sizlere faklı altlık haritalara (Base Map) İnternet bağlantısı ile erişim imkânı da sağlar.

ArcMap arayüzü, görüntülediğiniz birçok veri setinin altında uydu görüntüsü, topoğrafik haritaların sunulduğu servislere erişim sağlayarak zengin bir altlık veri görüntüleme imkânı sağlar.

Tools Bar

ArcMap ara yüzünde veri görüntüleme, veri güncelleme ve harita üretimi gibi işlemlerde Tools Bar fonksiyonları etkin bir şekilde kullanılır. ArcMap ara yüzünde yapacağınız işlem için mouse ile ilgili fonksiyonu seçer ve daha sonra seçili olan fonksiyonun uygulamasını gerçekleştirirsiniz.

Table Of Contents

Table Of Contents, Add Data fonksiyonu ile farklı ortamlarda yer alan verilerin (vektör, raster ve tablosal) Data View’da görüntülemek için açma, kapama işlemlerini, katmanlar ile ilgili etiketlendirme, semboloji, Field gibi birçok yönetimsel işlemleri gerçekleştireceğiniz ArcMap ara yüzünün en önemli ve en çok kullanacağınız penceresidir.

Raster Verilerin Konumlandırılması (Georeferencing)

Sayısallaştırma yapacağımız bir altlık raster veri; Saner’de taranmış bir imar haritası veya bir topoğrafik harita ve bir hâlihazır harita olacağı gibi bir uydu görüntüsü veya hava fotoğrafı da olabilir. Taranmış raster haritalarda herhangi bir koordinat sistemi (Coğrafi Koordinat Sistemi, Dik koordinat Sistemi, Kutupsal Koordinat Sistemi) tanımlı değildir. ArcGIS for Desktop yazılımında raster verilerin koordinat sistemini ArcMap ara yüzünde yer alan Georeferencing Toolbar’ında yer alan fonksiyonlar ile gerçekleştirebilirsiniz. Bu işlemi gerçekleştirebilmeniz için taranmış raster haritalar üzerinde koordinat değerlerinin yazılı olması gerekir. Yerel veya belli bir koordinat sistemine göre üretilmiş olan bu haritaların pafta kenarlarında x ve y değerleri tanımlıdır. Bu noktaları tanımlayarak Georeferencing işlemini gerçekleştirebilirsiniz.

Ancak uydu görüntüsü veya hava fotoğrafları üzerinde tanımlı koordinat değerleri (x, y koordinat çifti) yoktur. Bu yüzden görüntü üzerinden belirleyeceğiniz noktaları (bina köşesi, yol kesişimleri, kuyu, direk vb.) koordinat değerlerini ya sayısal bir başka harita üzerinden ya da saha çalışması ile zeminde ölçerek tespit edebilirsiniz.