Yöneylem Araştırması Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Hedef Programlama

1. Soru

Envanter sipariş verme maliyetlerini enküçüklemek, emniyet stoku miktarını enküçüklemek, yıllık karı enbüyüklemek gibi ifadeler hedef programlamada hangi temel kavrama işaret eder?

Cevap

Amaç: Karar vericinin isteğinin genel durumunu gösteren ifadedir. Örneğin envanter sipariş verme maliyetlerini enküçüklemek, emniyet stoku miktarını enküçüklemek, yıllık karı enbüyüklemek, pazar payını korumak vb.


2. Soru

Yıllık karın en az 2.000.000. olması hedef programlamada hangi temel kavrama örnektir?

Cevap

Hedef: Belirlenen amaç için başarmak istenilen kesin ifadedir. Bir başka deyişle, istenilen seviye ile belirlenmiş bir amaçtır (Ignizio, 1976). Örneğin, “toplam aylık envanter taşıma maliyetlerini en küçüklemek” bir amaç iken, bu maliyetlerin en fazla 10.000. olması bir hedeftir. “Yıllık karı en büyüklemek” de bir amaç iken, yıllık karın en az 2.000.000. olması da bir başka hedeftir.


3. Soru

Kısıt türleri nelerdir?

Cevap

Kısıtlar: Hedef programlamada sistem kısıtları ve hedef kısıtları olmak üzere iki tür kısıt bulunmaktadır.


4. Soru

Sistem kısıtları nedir?

Cevap

Tam olarak sağlanması gereken ve sapmaya izin verilmeyen kısıtlardır. Bu kısıtlar, eldeki kıt kaynakları ifade eder ve doğrusal programlama problemlerindeki kısıtlara karşı gelirler. 


5. Soru

Hedef kısıtları ifadesi ne anlama gelmektedir?

Cevap

Hedef Kısıtları: Karar vericinin ulaşmayı istediği veya gerekli gördüğü hedefler, hedef programlama modeline hedef kısıtları olarak aktarılır. Hedef kısıtları çok katı olamayıp hedeflenen değerlerden (sağ taraf değerleri) sapmaların açıklanmasıyla ortaya çıkan esnek kısıt fonksiyonlarıdır.


6. Soru

Başarı fonksiyonları ne anlama gelmektedir?

Cevap

Başarı fonksiyonları: Her bir amaç için belirlenen hedeften olabilecek sapmaları en küçükleyen fonksiyonlardır.


7. Soru

Amaç fonksiyonu nedir?

Cevap

Amaç fonksiyonu: Hedef programlamada amaç, hedef değerlerinden istenmeyen yöndeki sapmalarıenküçüklemektir. Dolayısıyla amaç fonksiyonu, tüm başarı fonksiyonlarının bir öncelik seviyesi ve/veya ağırlığa göre toplamları şeklinde yazılan fonksiyondur.


8. Soru

Doğrusal hedef programlama modeli ile uygun bir çözüm elde edebilmek için, doğrusal karar modeli için geçerli olan varsayımlar nelerdir?

Cevap

Doğrusal hedef programlama modeli ile uygun bir çözüm elde edebilmek için, doğrusal karar modeli için geçerli olan oransallık, toplanabilirlik, bölünebilirlik ve belirlilik varsayımlarının sağlanmasıgerekmektedir.


9. Soru

oğrusal hedef programlama ile doğrusal programlama yöntemleri arasındaki farklar nelerdir?

Cevap

Doğrusal hedef programlama ile doğrusal programlama yöntemleri benzer özelliklere sahip olsa da izleyen noktalardaki farklılıklara sahiptirler.

  1. Doğrusal programlamada amaç en iyi çözümü elde etmek iken, doğrusal hedef programlamada amaç mümkün olduğunca en iyi çözümü elde etmektir.

  2. Doğrusal programlama modelinde tek bir amaç eniyilenmeye çalışılır. Doğrusal hedef programlama modelinde ise birden fazla amaç için hedef değerleri belirlenir ve bu hedeflerin hepsi modele alınır.

  3. Doğrusal programlama modelindeki sistem kısıtları kesinlikle sağlanması gereken katıkısıtlardır. Doğrusal hedef programlama modelinde sistem kısıtlarının yanı sıra hedef kısıtlarıyer alır. Hedef kısıtları ise sapmalara izin verilen esnek kısıtlardır.

  4. Doğrusal programlama modelindeki amaç fonksiyonunda karar değişkenleri yer alırken, hedef programlama modelinde amaç fonksiyonunda karar değişkenleri yer almaz. Hedef programlama modelindeki amaç fonksiyonu negatif ve/veya pozitif sapma değişkenlerinden oluşur.

  5. Doğrusal programlamada amaç fonksiyonu enbüyükleme ya da enküçükleme şeklinde iken, hedef programlamada amaç fonksiyonu sadece enküçükleme şeklindedir.


10. Soru

Geliştirilen amaç fonksiyonunun yapısına göre hedef programlama türleri nelerdir?

Cevap
  1. Tek hedefli programlama

  2. Eşit ağırlıklı çok hedefli programlama

  3. Ağırlıklı çok hedefli programlama

  4. Öncelikli çok hedefli programlama

  5. Öncelikli-ağırlıklı çok hedefli programlama.


11. Soru

Tek Hedefli Programlama nedir?

Cevap

Ele alınan problemin tek bir hedefi olması durumunda ortaya çıkan programlama türüdür.


12. Soru

Eşit Ağırlıklı Çok Hedefli Programlama nedir?

Cevap

Ele alınan problemin hedeflerinin herhangi bir önceliğinin bulunmaması ve sapma değişkenlerinin de eşit önemli olması halinde ortaya çıkan programlama türüdür. Amaç fonksiyonu da istenmeyen sapma değişkenlerinin toplamı şeklinde kurulur.


13. Soru

Hedef programlamanın türleri nelerdir?

Cevap

Altına düşmek istenmeyen alt sınırı belirleyen tek taraflı hedef (bu sınırı aşmak başarıdır).

Üstüne çıkmak istenmeyen üst sınırı belirleyen tek taraflı hedef (bu sınırın altına düşmek başarıdır).

Her iki tarafta da bir kayıp istenmediğinde belirlenen spesifik hedef (amaç fonksiyonu bu hedefin altında veya üstünde değer alırsa bu bir başarısızlıktır). Bu hedef tam olarak sağlanmalıdır.


14. Soru

Doğrusal hedef programlama modelinin kuruluşunda hangi adımlar izlenir?

Cevap
  1. Karar değişkenlerinin belirlenmesi.

  2. Sistem kısıtlarının belirlenmesi.

  3. Belirlenen hedefler doğrultusunda hedef kısıtlarının belirlenmesi.

  4. Modelde yer alan tüm değişkenler için negatif olmama kısıtının oluşturulması.

  5. Karar vericilere bağlı olarak gerekli durumlarda hedeflerin önceliklerinin belirlenmesi.

  6. Karar vericilere bağlı olarak gerekli durumlarda hedeflerin ağırlıklarının belirlenmesi.

  7. Amaç fonksiyonunun oluşturulması.


15. Soru

Doğrusal hedef programlama problemlerinin çözümünde kullanılan yöntemler nelerdir?

Cevap

Doğrusal hedef programlama problemlerinin çözümünde kullanılan iki tür yaklaşım bulunmaktadır: Grafik yöntemi ve Simpleks yöntemi.


16. Soru

Grafik yöntemi nedir?

Cevap

Grafik yöntemi, modeldeki karar değişkeni sayısı iki olduğunda tercih edilen bir yöntemdir. Çözüm aşamasında öncelikle problemin modeli kurulur. Ardından tüm kısıt (sistem ve hedef) denklemleri grafik üzerinde çizilir. Yalnız, hedef kısıtlarını grafik üzerinde gösterirken sapma değişkenlerinin sıfır olduğu varsayılır.


17. Soru

Doğrusal hedef programlama modelinin kuruluşunda ilk basamak nedir?

Cevap

İlk basamak Karar değişkenlerinin belirlenmesidir.


18. Soru

Pozitif sapma değişkeni nedir?

Cevap

Hedefin ne kadar aşıldığını gösteren değişkendir.


19. Soru

Negatif sapma değişkeni nedir?

Cevap

Hedefin ne kadar altında kalındığını gösteren değişkendir.


20. Soru

Başarı fonksiyonları ne ifade etmektedir?

Cevap

Başarı fonksiyonları: Her bir amaç için belirlenen hedeften olabilecek sapmaları en küçükleyen fonksiyonlardır.


Güz Dönemi Ara Sınavı
7 Aralık 2024 Cumartesi
v