Tarla Bitkileri 1 Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Mercimek için İklim İsteklerini yazınız?

Mercimek, serin iklimlere adapte olmuş bir bitkidir. Bunun yanında sıcak, ılıman ve subtropik bölgelerde ve tropik bölgelerin yüksek kesimlerinde ve serin mevsimlerde de yetişebilmektedir. Soğuğa en dayanıklı yemeklik baklagil cinsidir. Genellikle uzun gün bitkisidir. Bazı çeşitlerin gün-nötr olduğu belirlenmiştir.

Cicer türleri içinde kültürü yapılan en eski tür hangisidir?

Cicer türleri içinde kültürü yapılan en eski tür Cicer arietinum’dur. Bu tür tane morfolojisine göre çeşitli araştırıcılar tarafından sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma çoğunlukla satışlarda dikkate alınan ve ekonomik önemi olan tane rengi ve formuna göre yapılmıştır.

Nohutun gübrelenmesi nasıl olmalıdır?

Nohut havanın serbest azotundan yararlanır. Ekim sırasında bakteri (Mesorhizobium ciceri ve M. mediterreneum) aşılaması yapmak gerekir. Normal killi topraklarda bakteri aşılaması verimde % 37-74 artış sağlamıştır (Şehirali, 1988). Bu nedenle azotlu gübrelerin fazla etkisi görülmeyebilir. Amonyum sülfat ve amonyum nitrat olarak ekimle birlikte verilmelidir. Toprak analizlerine göre verilecek azotlu gübre miktarı 3-4 kg N/da arasında değişiklik gösterir. Ayrıca, ekimle birlikte 2-6 kg P2O5/da verilmesi uygundur. Fosforlu gübre yüksek verim garantisidir. Bu amaçla en fazla süper fosfat gübresi kullanılır. Toprakta alınabilir Ca fazlalığı kabuk sertleşmesine yol açar. Nohut yetiştiriciliğinde çiftlik gübresi fakir ve kumlu topraklara verilmelidir. Normal verimli topraklara çiftlik gübresi verildiğinde fusarium solgunluğunun yayılmasına neden olabilir. Çiftlik gübresinin, ekim nöbetinde nohuttan önceki bitkiye verilmesi daha uygundur.

Bezelyenin gövde ve yaprak özellikleri nelerdir?

Bezelyede gövde, zikzaklar oluşturacak şekilde sıralanmış boğum ve boğum aralarından oluşmuştur. Boğum araları bitkinin alt kısmından üste gidildiğinde uzar ve kalınlaşır. Gövdenin kesitti yuvarlaktan belirsiz dört köşe kadar değişir ve içi boştur. Bitki boyu çeşit ve iklim koşullarına bağlı olarak 20-200 cm arasında değişir. Bitki boyu bakımından bezelye değişik formlar vardır bunlar:

• Bitki boyu 75 cm’den kısa olan bodur formlar
• Bitki boyu 75 - 125 cm’ arasında olan yarı sırık formlar
• Bitki boyu 125 cm’den uzun olan sırık formlar

Yarı sırık olan formlar iklim ve yetişme koşullarına bağlı olarak sırık veya bodur forma doğru geçiş gösterebilirler. Gövde de dallanma toprak altındaki ilk iki boğumda olmaktadır. Bezelye yaprakları 2-4 yaprakcığın birleşmesiyle meydana gelen bileşik yaprak şeklindedir. Yaprakcıklar yaprak ekseni üzerinde karşılıklı dizilmiş olup, şekilleri ters yumurta biçiminden uzun eliptik şekle kadar değişiklik gösterir. Kenarları dişli, derin dişli ve düz olabilir. Renkleri çeşitlere göre değişmekle beraber çoğunlukla mavimsi yeşil renklidir. Yaprakların gövde ile birleştiği yerlerde bir çift kulakçık (stipula) bulunmaktadır. Bezelyede kulakcıklar oldukça büyük, yarım kalp, oval ya da yumurta şeklindedir. Yaprak ekseni, özellikle sarılıcı formlarda iyi gelişmiş ve 3-7 parçalı sülükle sonlanırlar.

Nohutun morfolojisi ve kısımları hakkında bilgi veriniz?

Nohut, tek yıllık bir bitki olmasına karşın derin, kuvvetli bir kazık kök sistemine sahiptir. Az ya da çok dallanabilen kökleri 1-2 m derinlere kadar inebilir. Bu nedenle nohut kurağa iyi dayanabilen bir bitkidir. Bitki boyu çevresel faktörlere bağlı 20-100 cm arasında değişkenlik gösterir. Bazı uzun boylu çeşitler, uygun koşullar altında 150 cm’ye kadar çıkabilirler. Nohuttun çiçekleri tipik kelebek çiçeklilerden olup, yaprak koltuklarında çıkarlar. Kısa salkım sapında genellikle tek çiçek nadiren de iki çiçek bulundurmaktadır. Bir dişi organ (gynaecium) ve 10 erkek organ (androecium) bulunduran nohut çi- çekleri, erkek organlar bakımından diadelphus durum (9+1) göstermektedir. Çiçe- ğin beş tane çanak yaprağı dipte 2/3 oranında birleşerek calyx tüpünü oluşturur. Çiçeğin beş tane olan taç yaprakları bayrak yaprağı, kayıkcık ve kanatcıklar olarak isimlendirilir. Bunlar da dipte birleşerek corolla adını alırlar. Nohut bitkisinde çevresel koşullara bağlı olarak 30-150 bakla oluşabilmektedir. Nohutta baklanın şeklini tam olarak tanımlamak kolay olmasa da baklalar, tek dikişli, şişkin ve oval, 1-2 ender olarak ta 3 tane içerirler. Üzerleri seyrek tüylü, bakla duvarı 15-30 mm uzunluğunda, 7-14 mm kalınlığında ve 8-15 mm Nohut bitkisinde çevresel koşullara bağlı olarak 30-150 bakla oluşabilmektedir. Nohutta baklanın şeklini tam olarak tanımlamak kolay olmasa da baklalar, tek dikişli, şişkin ve oval, 1-2 ender olarak ta 3 tane içerirler. Üzerleri seyrek tüylü, bakla duvarı 15-30 mm uzunluğunda, 7-14 mm kalınlığında ve 8-15 mm genişliğindedirler.

Nohut için Tohumluk ve Ekim Sıklığını anlatınız?

Tohumluğun çimlenme gücü yüksek olması gerekir. Sıralı ekimlerde sıralar arası 25-30, sıra üzeri 10- 15 cm olmalıdır. Tohumluk miktarı çeşidin bin tane ağırlığına göre değişiklik göstermektedir.

Bakla için İklim İsteklerini açıklayınız?

Yetişme süresi 120-200 gün olan bakla optimum bir verim için sıcaklığın 18-27 °C’ arasında olmasını ister. Özellikle çiçeklenme dönemindeki yüksek sıcaklıklar, çiçeklerin dökülmesine ve tane tutmanın azalmasına neden olur. Gelişmenin ilk devrelerinde -4 ve -5 °C’ye dayanabilir. Türkiye’de yapılan araştırmalarda kışlık ekimlerde -10 °C’de ölüme gittikleri saptanmıştır. Kurağa dayanıklı değildir. Buna karşılık, yazlık ekimle zamanında yapılarsa sulamaksızın yetişebilmektedir. Bakla yetişme süresince oldukça iyi dağılmış 600-1000 mm/yıl yağışa gerek gereksinim duyar. En yüksek nem isteği çıkıştan 9- 12 gün sonra olmaktadır.

Baklanın gübreleme yöntemi nasıldır?

Baklada kök yumrularının N bağlama yeteneği fazladır. Yapılan araştırmalarda bakla bitkisinin gövdesindeki toplam azotun % 80’i simbiyotik yolla havadan sağlanmıştır. Genel olarak baklaya 1.5-5.0 kg N/da, 4-6 kg P2O5/da gübre verilmektedir.Kireçleme pH’sı 6.5 altında olan topraklar için gerekmektedir. Tarla koşullarında bakteri (Rhizobium leguminosarum) aşılamasının toprağa 19-21 kg/da/yıl saf azot bağladığı saptanmıştır. Yemeklik baklagiller içinde toprağa en fazla azot bağlayan cinstir.

Lens culinaris Medik. Türünün Sınıflandırılmasını yazınız?

Genel olarak kültürü yapılan mercimek çeşitleri tane iriliklerine iki alttür içinde toplanmaktadır. • Lens culinaris ssp. macrosperma: 6-9 mm çaplı tanesi olan ve 2.4-2.6 mm kalınlığında yeşil kabuklu, sarı kotiledonlu, Akdeniz çevresi ve Yeni dünya’da yetişir. • Lens culinaris ssp. microsperma: Taneleri 3-6 mm çapında, Hindistan’da fazla yetiştirilen, kotiledon rengi sarı veya kırmızıdır. Bu alttür içinde 46 çeşidin dağılım gösterdiği altı coğrafi grup vardır.

Bezelye için toprak isteklerini açıklayınız?

Hafif kumlu-tınlı topraklardan ağır killi topraklara çeşitli toprak tiplerinde yetişir. Serin, nemli iyi drene edilmiş, orta ağırlıktaki topraklarda iyi yetişir. pH’nın 6.5-7.2 olması uygun olur. Büyük taneli kuru bezelye çeşitleri daha iyi toprak koşulları ister. Buna karşılık küçük taneli kuru bezelye çeşitleri daha az seçicidirler.

Mercimek için Hasat ve Harman dönemini anlatınız?

Türkiye’de mercimek yetiştiriciliğinde makineli hasat henüz geniş olarak uygulanmamaktadır. Makineli hasatta engel olan nedenler: Homojen olgunlaşmanın olmaması, uygun makinenin tam olarak geliştirilmemiş olması, tane dökümü (hasat ve harmanın farklı zamanda yapılması), bitki boyunun çok kısa ve yaslanıcı olmasıdır. Hasat elle yolunarak, orak, tırpan veya özel biçme makineleri ile yapılır. Tane dökümü önemli olduğu için hasat zamanına dikkat edilmelidir. Elle yolunarak veya biçilerek yapıldığında bitkilerin sarımsı yeşil ve meyvelerin 2/3’nün sarı renkte olduğu devrede yapılmalıdır. Biçilerek hasatta tane dökümünü azaltmak için sabahın erken saatlerinde hasat yapılmalıdır. Gecikmelerde tane kaybı %50’lere varabilir.

Nohut ekimi için toprak nasıl hazırlanmalıdır?

Toprak hazırlığı, toprak tipi ve ekim sistemine göre değişir. İyi hazırlanmış tohum yatağına gerek duymaz. İnce un ufak edilmiş topraklar çimlenmeyi olumsuz yönde etkiler. Kuru tarım koşullarında toprak nemini korumak amacıyla gereksiz toprak işlemeden kaçınılmalıdır. Toprak işleme derinliği 10-15 cm olmalıdır. Ağır ve kötü havalanan topraklarda ve solgunluk hastalıkların yaygın olduğu yerlerde hastalığı önleme yönünden derin sürüm önerilir. Tahıllardan sonra ekilecekse sonbaharda ve kışın yapılacak işlemeyle tahıl sapları toprağa gömülür ve erken ilkbaharda ikinci sürümü ekim izler.

Nohutun Toprak Hazırlığını anlatınız?

Toprak hazırlığı, toprak tipi ve ekim sistemine göre değişir. İyi hazırlanmış tohum yatağına gerek duymaz. İnce un ufak edilmiş topraklar çimlenmeyi olumsuz yönde etkiler. Kuru tarım koşullarında toprak nemini korumak amacıyla gereksiz toprak işlemeden kaçınılmalıdır. Toprak işleme derinliği 10-15 cm olmalıdır.

Türkiye nohutları üzerinde yapılan tane boyutu çalışmalarında nohutlar kaç alt türe ayrılmıştır?

Cicer arietinum. L Ssp. arieticeps (Koçbaşı): Taneler genellikle açık sarı, nadir olarak hafif kırmızımsı- sarımtırak renktedirler. Taneler, şekil olarak koçbaşını andırdıklarından, bu isim ile anılmaktadırlar. Diğer iki alttüre göre taneleri daha iri, köşeli ve uzundurlar. Genişlik ve derinlik birbirine eşittir. Kabuk ince ve kırışık olup, dip tarafta ikiye bölünmüş görünümdedir. Cicer arietinum L. Ssp. intermedium (Kuşbaşı): Tane renkleri genellikle kımızımsı-sarı, tane şekli yuvarlağa yakın ve orta iriliktedir. Kabuk kalınca ve az kırışıktır. Cicer arietinum L. Ssp. pisiforme ( Bezelyemsi): Tane rengi genellikle açık sarı ve şekilleri yuvarlaktır. Tane büyüklüğü orta, tane kabuğu düz ve buruncuk oldukça küçüktür.

Mercimeğin morfolojik yapısını anlatınız?

Mercimek, ince kazık kök sistemine sahiptir. Ana kök üzerinde çok sayıda saçaklı yan kökler bulunur. Köklerin yayılışı toprak koşullarına bağlı olarak üç farklı durum gösterir. Mercimekte gövde ince, kesiti dört köşe ve yaslanıcıdır. Genellikle gövde, otsu ve zayıftır. Üzerinde çeşit ve genotiplere bağlı olarak değişen sıklıklarda tüyler bulunur. Bu farklılık antosiyan içeriği yönünde de geçerlidir. Bitki boyu genotip ve çevresel faktörlere bağlı 15 - 75 cm arasında değişkenlik gösterir. Gövde üzerinde çok ya da az sayıda primer dal oluşur. Mercimekte çiçekler, yaprak koltuklarında çıkarlar. İnce uzun salkım sapında (2- 5.5 cm) genellikle iki çiçek, bazı durumlarda 7 çiçek bulunmaktadır. Bitkide çiçek salkımı sayısı 10-150 arasında değişmektedir. Çiçekler küçük, renk genellikle beyaz, açık mavi olabilir. Bir dişi organ (gynaecium) ve 10 erkek organ (androecium) bulunduran mercimek çiçekleri erkek organlar bakımından diadelphus durum (9+1) göstermektedir. Mercimekte baklalar dörtgen şeklinde, 6-20 mm uzunluğunda, 3.5-11 mm genişliğinde kenarları basık, taneler üzerinde şişkin, üzerleri çıplak, bir veya iki tane içerirler. Çiçek salkımında oluşan tane sayısı 1-4 arasında değişir, nadiren altıya kadar çıkabilir. Bitki başına bakla sayısı çeşide ve ekim sıklığına bağlı olarak büyük değişiklik gösterir.

Bezelye için Ekim Zamanı ve Yöntemleri nelerdir?

Serince iklimi sevdiğinden ve düşük sıcaklıklara nispeten dayanıklı olduğu için ılıman iklime sahip bölgelerde kışlık olarak Ekim, Kasım ve Aralık aylarında ekilebilir. Türkiye’de de Ege ve Akdeniz kıyı bölgelerinde kışlık olarak ekimi yapılmaktadır. Orta Anadolu ve geçit bölgelerimizde yazlık olarak ekim yapılmaktadır. Yazlık ekimler kış sonu ve erken ilkbaharda (şubat ve Mart aylarında) yapılmalıdır. Günlük ortalama sıcaklığın 3.5-9°C olduğu zamanda bezelye ekimi yapılabilir. Bezelye ekimi serpme veya sıralar halinde mibzerle yapılmaktadır. Kısa boylu ve dik büyüyen çeşitleri kuru tane için yetiştirildiğinde, sıra arası 20-30 cm ve sıra üzeri 8-10 cm arasında olmalıdır. Yatık ve sarılıcı formlarda sıra arası ve üzeri daha geniş tutulmalıdır. Birim alana kullanılacak tohumluk miktarı tane iriliği, çeşide ve tohumluğun saflığına bağlı olarak değişmekle birlikte 12-35 kg/da (50- 60 bitki/m2) olmaktadır. Ekim derinliği 5-7.5 cm, olmalıdır.

Nohutun Ekim Zamanı ve Yöntemlerini yazınız?

Ekim zamanı hava sıcaklığı ile yakından ilişkilidir. Ülkemizde en uygun ekim zamanı şubat ortası Nisan ayları arasında değişiklik göstermektedir. şubat ve mart ayları içersinde yapılan ekimden daha yüksek verim alınmaktadır. Ancak ülkemizde, mayıs ayına kayan ekimler vardır, bu da verimi oldukça düşürmektedir.

Mercimek hangi yöntemle ekilir?

Günümüzde eğimli ve taşlı arazilerde serpme ekim yapılır. Uygun ekim yöntemi normal tahıl mibzeri ile yapılan sıraya ekimdir. Ekimde toprağın bastırılması verimi artırmaktadır. Mercimek için en uygun ekim sıklığı 15x2.5-5 cm sıra aralığında yapılan ekimdir. Kışlık ekim küçük tanelilerde 200-250 tane/m2, kışlık ekim büyük tanelilerde 150-200 tane/ m2, erken yazlık ekimde küçük tanelilerde 250-300 tane/ m2, erken yazlık ekimde büyük tanelilerde 200-250 tane/ m2, ortalama olarak her çeşit ve ekim zamanı için (sıravari) gerekli olan tohum miktarı 10 kg/da’dır. Ekim derinliği 4-5 cm olmalıdır. Tanede çimlenme hypogealdır, yazlık ekimlerde 7-9 günde çıkış olur. Ekimde kullanılan tohumluk miktarı tane iriliğine göre aşağıdaki gibidir.

Mercimek kaç türe ayrılır?

Lens cinsi Akdeniz Bölgesi ile Güney-Batı Asya arasında yayılma gösteren yabani

türleri kapsayan küçük bir genustur. Bu genus dördü yabani olmak üzere 5 türü

içermektedir.

1. Lens montbretti (L. Kotschianus): Tek yıllık, yatık ve kuvvetli gövdeye sahip

Doğu Anadolu Bölgesinde, bazalt kayalıklarda ve nadas alanlarda 1000-

1300 m’de rastlanmaktadır.

2. Lens nigricans: Tek yıllık, sık tüylü, gövde ince, yurdumuzun çeşitli yörelerinde

900 m yükseklikte bulunabilmektedir.

3. Lens ervoides (L. lenticulate): Tek yıllık, sık tüylü, gövde ince, yurdumuzun

çeflitli yörelerinde 20-610 m’lerde bulunmaktadır.

4. Lens orientalis: Tek yıllık, sık tüylü, gövde ince, yurdumuzun çeşitli yörelerinde,

vadi nadas ve çam ormanlarının altında, 450-1300 m’de rastlanmaktadır.

5. Lens culinaris (Lens esculenta): Tek yıllık, sık tüylü, gövde ince, yurdumuzun

çeşitli yörelerinde, 900 m’de kültürü yapılmaktadır.

Mercimek için Ekim Zamanı ve Yöntemleri nelerdir?

Düşük sıcaklıklara dayanıklı olduğu için hem kışlık hem de yazlık ekilebilir. Tescil edilen kışlık çeşitler çok ekstrem soğuklar dışında ülkemizin her yerinde kışı tarlada atlatabilecek durumdadırlar. Güney Doğu, kıyı bölgeler, geçit bölgeleri ve Orta Anadolu’nun büyük bölümünde kışlık ekim yapılır. Orta Anadolu ve Geçit bölgelerin bir kısmı ile Doğu Anadolu’da yazlık ekim yapılmaktadır. Kışlık ekim zamanı ekolojik koşullar ve çeşide göre değişmekle birlikte; Orta Anadolu ve Ge- çit bölgeleri için Ekim ayının ikinci yarısı, Güney Doğu ve Ege bölgesi için Kasım ayıdır. Yazlık ekimlerde ise tohum yatağının uygun bir şekilde hazırlanabileceği en erken tarihte ekilmelidir. Bölgelere göre değişmekle beraber Ocak, şubat ve Mart ayları uygundur. Yazlık ekimin Nisan ayını geçmemesi gerekir. Yüksek tane verimi için kışlık ekim zorunluluğu vardır.

Bezelyenin çiçek özellikleri nelerdir?

Bezelye çiçekleri, yaprak koltuklarında çıkarlar. Salkım sapındaki çiçek sayısı tek veya çok olabilir. Bu sayı genetik yapıya ve çevre koşullarına bağlı olarak değişir. Bezelye çiçeğinin salkımla birleştiği yerde iki tane küçük brakte yaprağı bulunur ve bunlar erken dönemde dökülürler. Bezelye çiçeğinin rengi, mavimsi viole, açık ya da koyu kırmızı, viole veya pempe olabilir. beyaz çeşitlere göre değişik renkli çiçeklere rastlanabilir. Çiçeğin beş tane olan taç yaprakları bayrak yaprağı, kayıkcık ve kanatcıklar olarak isimlendirilir. Bunlar da dipte birleşerek Corolla adını alırlar Bir dişi organ (gynaecium) ve 10 erkek organ (androecium) bulunduran bakla çiçekleri erkek organlar bakımından diadelphus durum (9+1) göstermektedir. Çiçeğin beş tane çanak yaprağı dipte 2/3 oranında birleşerek calyx tüpünü oluşturur. Dişi organ, sayıları 3-10 arasında değişen tohum taslağı kapsar. Bir bitkide tüm çiçeklerin açması 10-21 gün sürer (Şehirali, 1988). Bezelye çiçekleri kendine döllenir.

Nohut için Hastalık ve Zararlılarını anlatınız?

Hastalıkları: En önemli hastalıkları Fusarium solgunluğu (etmeni Fusarium oxysporum sp. ciceri) ve nohut antraknozu (etmeni Ascochyta rabiei)’dur. Ayrıca, pas, yaprak leke hastalığı ve virüs hastalıkları da vardır. Zararlıları: Nohut bakla kurdu (Heliothis armigera) ve nohut bruchusu (Callosobruchus chinensis) en önemlileridir.

Mercimek tarımı ülkemizde ve dünyada hangi bölgelerde yaygındır?

Mercimek tarımı dünya üzerinde ılıman ve subtropik iklim bölgelerinde yayılmıştır. Kuzey yarı kürede yağışlı yıllarda 57° 40ı, kurak yıllarda daha kuzeye(58°41ı) çıkabilmektedir. Güneyde ise 40° Güney enlemine kadar yayılmaktadır.Mercimek yetiştiriciliği Gürcistan’da 1760 m, Afganistan’da 2700-2800 m yüksekliklerde yapılmaktadır. Mercimek Pakistan ve Hindistan’da saf ya da karışık olarak 3000 m. yükseklikte yetiştirilir. Ülkemizde en yüksek yetiştirme alanı Erzurum’da 1893 m, Ağrı 1800 m, Van’da 1661 m, Hakkari’de 1630 m, Yozgat’da 1458, Ermenek’te 1250 m olarak saptanmıştır.

Mercimek için Toprak İstekleri nelerdir?

Mercimeğin toprak isteği yönünden fazla bir seçiciliği yoktur. Hafif kumlu topraktan ağır killi topraklara kadar değişik toprak tiplerinde yetişebilir. Yüksek verim için sıcak, iyi havalanan kumlu-tınlı ve tınlı-kumlu, kireçli topraklar önerilmektedir. Mercimek toprak havasızlığına karşı duyarlıdır. Köklerin yetiştiği toprak derinliğinin fosfor ve potasyumca zengin olması verimi artırır. Mercimek, hafif asidik (pH: 5.5-6.5) topraklarda iyi yetişir. pH’nın 9 ve fazla olması kök yumrularının oluşumunu geciktirir ve verim düşer.

Bezelyenin kökeni, tarihçesi ve yayılma alanı ile ilgili bilgi veriniz.

Bezelye’nin kökeni birinci derecede Doğu Akdeniz, İran, Kafkasya, Afganistan ve Tibet’e kadar uzanan bölgelerdir. Köken ikinci, derecede, Güney-Batı Arabistan, Etiyopya ve Kuzey Afrika’ya kadar uzanır. Bezelyenin yabani ve kültür formlarını, gen merkezi olan yakın doğuda görmek mümkündür. Birçok tarihi veriye göre bezelye yabani form olarak görülmemiştir. Ancak yurdumuzda tahıl tarlalarında yaygın olarak görülen Pisum elatius’un morfolojik olarak P. sativum’a çok benzerliği nedeniyle bu türün ilk tip olabileceği belirtilmektedir. Zohary (1973), P. elatius ve P. humile’nin sitogenetik yönden kültürü yapılan P. sativum’a çok benzediğini belirtmektedir (Şehirali 1988). Diğer baklagillerde olduğu gibi bezelye de buğday ve arpa ile aynı zamanda kültüre alınmıştır. Irak’ta Yarmo kazılarında bulunan ilk bezelye örneklerinin M.Ö. 6750 yıllarının ürünü olduğu saptanmıştır. Türkiye’de Çatalhöyük kazılarında buğday ve arpa ile birlikte bulunan bezelye örnekleri M.Ö. 5850-5600 yıllarına aittir. Ukrayna’da bulunan örnekler M.Ö. 2700-2100 yılları dönemine ilişkindir. Bezelye tarımı, Orta Asya’dan Karadeniz yoluyla Avrupa’ya geçmiştir. İngiltere’de XI. yüzyıldan beri yetişmektedir. Bugünkü ticari çeşitler 19. yüzyılda İngiltere’de yetiştirilen çeşitlerden meydana getirilmiştir. Bezelye tarımının Amerika’ya geçişi 1613 yılına rastlamaktadır (Şehirali 1988). Bezelye tarımı, günümüzde iklim koşullarının uygun olduğu tüm kuşaklarda yaygındır. Dünya üzerinde en geniş yayılma alanı ılıman iklim kuşağıdır. Bezelye tarımı Norveç’te 60° Kuzey enleminde yapılmaktadır.

Baklanın morfolojik yapısını anlatınız?

Baklada çimlenme ile birlikte çıkan çim kökü, gelişme dönemi boyunca bitkinin ana kökünü oluşturur. Bu ana kök 100-110 cm kadar toprak derinliğine iner. Yan kökler bitkinin ana kökünün üst tarafından çıkarlar ve iyi gelişirler. Yanlara doğru gelişme 30-35 cm olduktan sonra aşağı inerler. Baklada gövde, otsu ve çıplak, boğum ve boğum aralarından oluşur. Gövdenin kesitti dört köşe ve içi boştur. Bitki boyu çeşit ve iklim koşullarına bağlı olarak 20- 140 cm arasında değişir. Bitkide meydana gelen dal sayısı 2-6 kadardır. Bakla çiçekleri, yaprak koltuklarında çıkarlar. Salkım sapındaki çiçek sayısı 2-12 arasında değişmektedir. Bakla çiçeğinin rengi, çoğunlukla beyaz çeşitlere göre de- ğişik renkli çiçeklere rastlanabilir. Bir dişi organ (gynaecium) ve 10 erkek organ (androecium) bulunduran bakla çiçekleri erkek organlar bakımından diadelphus durum (9+1) göstermektedir. Çiçeğin beş tane çanak yaprağı dipte 2/3 oranında birleşerek calyx tüpünü oluşturur.

Bezelye yetiştiriciliğinde toprak hazırlığı nasıl yapılır?

Bezelye yetiştiriciliğinde zamanında ve uygun biçimde yapılan toprak işleme verimi artırır. Tahıllardan sonra ekim yapıldığında, sapların sökülmesi için 10-15 cm derinlikte sonbahar toprak işlemesi yapılır. İkileme ve gerekirse sonraki işlemeler ilk işlemeye göre daha yüzlek olmalıdır. İyi hazırlanmış keseksiz tohum yatağı iyi bir çimlenme için gereklidir. Sonbaharda yapılacak işlemelerle ilkbaharda erken ekime olanak sağlanır. Sonbahar toprak işlemesini ilkbaharda yapılacak yüzlek işleme izler ve bununla tohum yatağı hazırlanır.

Bezelye için toprak hazırlığı nasıl olmalıdır?

Bezelye yetiştiriciliğinde zamanında ve uygun biçimde yapılan toprak işleme verimi artırır. Tahıllardan sonra ekim yapıldığında, sapların sökülmesi için 10-15 cm derinlikte sonbahar toprak işlemesi yapılır. İkileme ve gerekirse sonraki işlemeler ilk işlemeye göre daha yüzlek olmalıdır. İyi hazırlanmış keseksiz tohum yatağı iyi bir çimlenme için gereklidir. Sonbaharda yapılacak işlemelerle ilkbaharda erken ekime olanak sağlanır. Sonbahar toprak işlemesini ilkbaharda yapılacak yüzlek işleme izler ve bununla tohum yatağı hazırlanır.

Mercimek için hastalıklar ve zararları nelerdir?

Mercimekte zarar yapan hastalıkların başında yaşamlarını toprakta geçiren Fusarium, phythium, rhizontanica türlerine ait mantarlar gelir. Bu mantarlar kök ve kökboğazına zarar verirler (kök çürüklüğü). Uromycos fabae yapraklarda pas hastalığını ortaya çıkarır. Nemli sıcak havalarda mildiyö önemli zarar yapar. Erken ekim ve sıcaklıklarda nem yeterli olursa antraknoz (Ascochyta lentis) zararlı olur. Bütün bunlara karşı dayanıklı çeşit geliştirmek gerekir. Ülkemizde en önemli zararlı Bruchus’tur. Buna karşı çiçeklenme zamanı ilaçlama veya ürün fümigasyona alınmalıdır.

Nohut tanesinin kimyasal bileşimini anlatınız?

ElektronikYetişme yerinin ekolojik koşulları ve çeşit kimyasal bileşim üzerinde geniş varyasyon oluşturur. Nohut tanesinin ağırlığının %1.2 embriyo, %84.2 kotiledon, %14.6 kabuk oluşturmaktadır.

Bezelye yetiştirmek için gerekli olan toprak hazırlığı nasıl yapılır?

Bezelye yetiştiriciliğinde zamanında ve uygun biçimde yapılan toprak işleme verimi artırır. Tahıllardan sonra ekim yapıldığında, sapların sökülmesi için 10-15 cm derinlikte sonbahar toprak işlemesi yapılır. ‹kileme ve gerekirse sonraki işlemeler ilk işlemeye göre daha yüzlek olmalıdır. ‹yi hazırlanmış keseksiz tohum yatağı iyi bir çimlenme için gereklidir. Sonbaharda yapılacak işlemelerle ilkbaharda erken ekime olanak sağlanır. Sonbahar toprak işlemesini ilkbaharda yapılacak yüzlek işleme izler ve bununla tohum yatağı hazırlanır.

Bezelye yetiştirmek için ekim zamanı ne zamandır hangi ekim yöntemleri uygulanır?

Serince iklimi sevdiğinden ve düşük sıcaklıklara nispeten dayanıklı olduğu için ılıman iklime sahip bölgelerde kışlık olarak Ekim, Kasım ve Aralık aylarında ekilebilir. Türkiye’de de Ege ve Akdeniz kıyı bölgelerinde kışlık olarak ekimi yapılmaktadır. Orta Anadolu ve geçit bölgelerimizde yazlık olarak ekim yapılmaktadır. Yazlık ekimler kış sonu ve erken ilkbaharda (Şubat ve Mart aylarında) yapılmalıdır.Günlük ortalama sıcaklığın 3.5-9 °C olduğu zamanda bezelye ekimi yapılabilir.Bezelye ekimi serpme veya sıralar halinde mibzerle yapılmaktadır. Kısa boylu ve dik büyüyen çeşitleri kuru tane için yetiştirildiğinde, sıra arası 20-30 cm ve sıra üzeri 8-10 cm arasında olmalıdır. Yatık ve sarılıcı formlarda sıra arası ve üzeri daha geniş tutulmalıdır. Birim alana kullanılacak tohumluk miktarı tane iriliği, çeşide ve tohumluğun saflığına bağlı olarak değişmekle birlikte 12-35 kg/da (50-60 bitki/m2) olmaktadır. Ekim derinliği 5-7.5 cm, olmalıdır. Ağır topraklarda bu derinlik azaltılırken hafif topraklarda artırılmalıdır.

Bezelye türleri nelerdir?

Pisum formosum: Çok yıllık, Türkiye, Kafkasya, ‹ran’ın da¤lık yörelerinde korunmuş yerlerde bulunur.

Pisum fulvum: Tek yıllık, Türkiye, Suriye, Filistin, Arabistan’da kayalık yerlerde

bulunur.

Pisum abyssinicum: Tek yıllık, Güney Arabistan, Etiyopya dağlık (2000 m) yörelerde görülür.

Pisum humile: Tek yıllıktır.

Pisum elatius: Tek yıllık, Akdeniz bölgesi Türkiye, Tibet’e kadar uzanan bölgede

bulunmaktadır.

Pisum sativum: Kültürü yapılan bezelye formlarını kapsar, üç alttürü vardır:

Pisum satıvum ssp. asiaticum

Pisum sativum ssp. sativum

• convar. axiphium (şeker bezelyesi, bahçe tarımı)
• convar. medullare (tarla bezelyesi)
• convar. medulle- saccharatum (tatlı pazar bezelyesi)
• convar. sativum (kuru tane bezelyesi)
• convar. speciosum (syn. P. arvense) (yem bezelyesi)

Pisum sativum ssp. transcaucassicum

Govorov, Türkiye’den toplanan 137 bezelye örneği üzerinde yaptığı çalışmalarda

örnekleri iki alttür ssp. arvense ve ssp. sativum altında toplamıştır. Her alt tür

içindeki varyeteler hakkında bilgiler vermiştir (Şehirali, 1988).

Bezelyenin yetişmesi için gerekli olan iklim şartları nelerdir?

Çimlenme için minimum sıcaklık 2-4 °C ve optimum 30 °C kadardır. Çimlenme ile çiçeklenme arasındaki dönemde günlük ortalama sıcaklığın 15-28 °C arasında olması, çiçeklenme ile olgunluk arasındaki dönemde ise 18-21 °C uygundur. Toplam sıcaklık isteği 1660-2800 °C kadardır. Gelişmenin ilk devrelerinde -5 °C’ye kadar dayanabilir. Yüksek sıcaklığa en duyarlı olduğu dönem çiçeklenmeden 5 gün sonraki dönemdir. Bu dönemde 30 °C üzerindeki sıcaklıklar verimi büyük ölçüde azaltır. Yetişme süresince yeterli ve düzenli su ister. Kurağa dayanıklı değildir. Yıllık yağışı 800-1000 mm olan yerlerde iyi sonuç verir.

Bezelyenin hasat ve harmanı nasıl yapılmaktadır?

Kuru tane üretimi için, bitkinin alt kısmındaki baklaların büyük çoğunluğunun tamamen olgunlaşıp sarardığıfakat çatlayarak tane dökmeden önce yapılmalıdır. Özel makinelerle hasat ve harman yapılacaksa baklaların çatlama sınırına kadar beklemek gerekir. Hasadıgelmiş bitkiler biçilerek veya yolunarak hasat edilirler. Biçilen bitkiler birkaç gün kurutulduktan sonra harman edilir. Bezelye harmanı da fasulyede olduğu gibi, baklalar kolaylıkla açılabilecek kadar nem kapsadığında yapılmalıdır. Böylece harman sırasında oluşabilecek mekanik zararlar en düşük düzeyde tutulur. Harman bitkilerin harman makinelerinden geçirilmesi, traktörle ezilmesi veya sopalarla dövülmesi şeklinde yapılır

Bezelye için Hasat ve Harman nasıl olmalıdır?

Kuru tane üretimi için, bitkinin alt kısmındaki baklaların büyük çoğunluğunun tamamen olgunlaşıp sarardığı fakat çatlayarak tane dökmeden önce yapılmalıdır. Özel makinelerle hasat ve harman yapılacaksa baklaların çatlama sınırına kadar beklemek gerekir. Hasadı gelmiş bitkiler biçilerek veya yolunarak hasat edilirler. Biçilen bitkiler birkaç gün kurutulduktan sonra harman edilir. Bezelye harmanı da fasulyede olduğu gibi, baklalar kolaylıkla açılabilecek kadar nem kapsadığında yapılmalıdır. Böylece harman sırasında oluşabilecek mekanik zararlar en düşük düzeyde tutulur.

Türkiye nohutları üzerinde yapılan çalışmalarda tane şekli dikkate alınarak

nohutlar kaç alt türe ayrılmışlardır ve bunlar nelerdir?

Türkiye nohutları üzerinde yapılan çalışmalarda ise tane şekli dikkate alınarak nohutlar üç alttüre ayrılmışlar (TS 142).

Cicer arietinum. L Ssp. arieticeps (Koçbaşı): Taneler genellikle açık sarı, nadir olarak hafif kırmızımsı-sarımtırak renktedirler. Taneler, şekil olarak koçbaşını andırdıklarından, bu isim ile anılmaktadırlar. Diğer iki alttüre göre taneleri daha iri, köşeli ve uzundurlar. Genişlik ve derinlik birbirine eşittir. Kabuk ince ve kırışık olup, dip tarafta ikiye bölünmüş görünümdedir.

Cicer arietinum L. Ssp. intermedium (Kuşbaşı): Tane renkleri genellikle kımızımsı-sarı, tane şekli yuvarlağa yakın ve orta iriliktedir. Kabuk kalınca ve az kırışıktır.

Cicer arietinum L. Ssp. pisiforme ( Bezelyemsi): Tane rengi genellikle açık sarı

ve şekilleri yuvarlaktır. Tane büyüklüğü orta, tane kabuğu düz ve buruncuk oldukça küçüktür.

Nohutun yetişmesini olumsuz yönde etkileyen hastalıklar ve zararlılar nelerdir?

Hastalıkları: En önemli hastalıkları Fusarium solgunluğu (etmeni Fusarium oxysporum sp. ciceri) ve nohut antraknozu (etmeni Ascochyta rabiei)’dur. Ayrıca, pas, yaprak leke hastalığı ve virüs hastalıkları da vardır.

Zararlıları: Nohut bakla kurdu (Heliothis armigera) ve nohut bruchusu (Callosobruchus chinensis) en önemlileridir.

Bezelyenin bakla ve taneleri nasıldır?

Bezelyede çiçeklerin döllenmesinden sonra taç yaprakları dökülür. Yalnızca çanakve meyve yaprakları kalır. Meyve kabukları hızla gelişerek iki parçalı simetrik baklayı oluşturur. Genç baklalar kısa ya da uzun, düz veya kıvrık, uç kısmı düz yada küt olur. Kesiti yassı, oval ya da yuvarlak olabilir. Bezelye baklaların renkleri olgunlukta yeşilden menekşe rengine kadar değişir. Kuru olgunlukta açık sarıdan kahverengine kadar değişiklik gösterir. Baklaların karın kısmında plasenta ve içinde 5-10 tohum taslağı bulunmaktadır. Uzunlukları 3.6-12.4 cm arasında değişir. Bezelye tanesi tohum kabuğu (testa), kotiledonlar ve embriyodan oluşturmaktadır. Taneler, 6-8 mm çapında küre şeklinde, köşeli veya kırışık yüzeyli olabilir. Tane rengi beyazımsı sarı, açık portakal, sarısı yeşil, mavimsi yeşil, açık kahverengi olabilir. Tanenin hilum kısmı 2 mm uzunluğunda çoğunlukla beyazımsı nadiren koyu renklidir. Kabuk tanenin ağırlık olarak % 6-10’unu meydana getirir. Tane kabuğun dış yüzeyi kırışık olanlar düz olanlara oranla % 5-6 daha fazla su ve % 30 oranında daha fazla nişasta içerirler. Bezelyede tane iriliği çeşit ve yetiştirme koşullarına göre büyük değişiklik gösterir. Bin tane ağırlığı 80-350 g arasında değişir.

Nohut için gübrelemeyi anlatınız?

Nohut havanın serbest azotundan yararlanır. Ekim sırasında bakteri (Mesorhizobium ciceri ve M. mediterreneum) aşılaması yapmak gerekir. Normal killi topraklarda bakteri aşılaması verimde % 37-74 artış sağlamıştır (fiehirali, 1988). Bu nedenle azotlu gübrelerin fazla etkisi görülmeyebilir. Amonyum sülfat ve amonyum nitrat olarak ekimle birlikte verilmelidir. Toprak analizlerine göre verilecek azotlu gübre miktarı 3-4 kg N/da arasında değişiklik gösterir. Ayrıca, ekimle birlikte 2-6 kg P2O5/da verilmesi uygundur.

Nohut için Hasat ve Harmanı anlatınız?

Nohutta bitkiler, çeşitlere göre ekimden 95-150 gün sonra hasat olgunluğuna gelir. Nohutta tane dökme sorunu yoktur. Bu nedenle tarlada bitkiler iyice olgunlaşınca hasat yapılmalıdır. Kurumuş bitkiler yolunarak veya biçilerek hasat edilir. Biçilen bitkiler önce kurutulur ve sonra uygun harman makineleri ile harmanlanır.

Mercimeğin sınışandırmasını anlatınız?

Lens cinsi Akdeniz Bölgesi ile Güney-Batı Asya arasında yayılma gösteren yabani türleri kapsayan küçük bir genustur. Bu genus dördü yabani olmak üzere 5 türü içermektedir. • Lens montbretti (L. Kotschianus): Tek yıllık, yatık ve kuvvetli gövdeye sahip Doğu Anadolu Bölgesinde, bazalt kayalıklarda ve nadas alanlarda 1000- 1300 m’de rastlanmaktadır. • Lens nigricans: Tek yıllık, sık tüylü, gövde ince, yurdumuzun çeşitli yörelerinde 900 m yükseklikte bulunabilmektedir. • Lens ervoides (L. lenticulate): Tek yıllık, sık tüylü, gövde ince, yurdumuzun çeşitli yörelerinde 20-610 m’lerde bulunmaktadır. • Lens orientalis: Tek yıllık, sık tüylü, gövde ince, yurdumuzun çeşitli yörelerinde, vadi nadas ve çam ormanlarının altında, 450-1300 m’de rastlanmaktadır. • Lens culinaris (Lens esculenta): Tek yıllık, sık tüylü, gövde ince, yurdumuzun çeşitli yörelerinde, 900 m’de kültürü yapılmaktadır.

Bezelyenin kök özellikleri nelerdir?

Bezelyenin ince ana kökü ve yan kökleri bulunmaktadır. İlk çıkan yan kökler uzunluk ve kalınlık bakımından ana kök kadar gelişirler. Köklerin uzaması çiçeklenmeye kadar devam eder. Bu devrede en üst düzeye ulaşır, baklaların oluşmasıyla birlikte kök gelişmesi yavaşlar. Toprağın fiziksel koşulları, nem ve besin maddelerine bağlı olarak bezelye kökleri 110-120 cm derinliğe ve 50-75 cm yanlara doğru gelişim gösterir (Şehirali, 1988). Yan kökler bitkinin ana kökünün üst tarafından çıkarlar ve iyi gelişirler. Köklerinin üzerinde yumrucuk (nodozite) oluşturan Rhizobium leguminosarum bakterisidir. Bezelyenin kök yumruları aracılığıyla toprağa 9 kg/da/yıl saf azot bağladığı saptanmıştır.