Mahalli İdareler Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yerel yönetimin tanımını yapınız.

Yerel yönetimler, ülke sınırları içinde yerleşik değişik büyüklüklerdeki köy, kasaba, kent gibi yerleşim yerlerinde yaşayan başta insan olmak üzere tüm canlıların ortak ve yerel nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla belli bir hukuk düzeni içinde oluşturulmuş anayasal kuruluşlardır.

Yerelleşmenin tanımını yapınız.

Yerelleşmenin en geniş tanımını şu şekilde yapabiliriz; yerelleşme; gelir ve giderler dolayısıyla görevler dahil her türlü yönetim sorumluluklarının, merkezi yönetimden, merkezi yönetimin taşra birimlerine, merkezin kontrolü altındaki diğer birimlere, merkezi yönetimin dışındaki özel birimlere aktarılmasıdır. Buna göre, kamu iktisadi teşebbüslerini özelleştiren, merkezden kendi taşra örgütüne bazı sorumlulukları aktaran ya da yerel yönetimlere belli sorumlulukları veren merkezi yönetim bu geniş tanıma göre yerelleşme örnekleri vermektedir.

Yerelleşme; yerelleşen yetkinin türüne göre kaça ayrılır ve bunlar nelerdir?

Yerelleşme; yerelleşen yetkinin türüne göre; politik, idari ve mali yerelleşme olarak üçe ayrılabilir.

Yerelleşen yetkinin türlerinden mali yerelleşmeyi açıklayınız.

Mali yerelleşme en çok gündemde yer alan bir türdür. Mali yerelleşmeyi; merkezi yönetimin yerel yönetimlere, özgelirlerinde ve giderlerinde, bütçelerinin açık vermesinde ortaya çıkan borçlanmalarında veya gelecek nesillerin faydasına olacak önemli kaynak kullanımı gerektiren yatırımlarındaki borçlanmalarda yaptığı yetki ve sorumluluk aktarımı şeklinde tanımlayabiliriz.

Büyük kentlerde teknoloji alanında ortaya çıkan yenilikler sorunun çözümünde kolaylıklar getirmesinin yanında, maliyetleri de artırabilmektedir. Bunu bir örnekle acıklamaya çalışınız.

Örneğin, nüfusun giderek yoğunlaştığı kentlerde trafik büyük bir sorun olmakta, çözümü için metro yapımı, alt ve üst geçitler, tüneller, gelişmiş sinyalizasyon, kamera ile takip sistemleri kurulması zorunlu hale gelmektedir. Bunun sonucunda yerel mal ve hizmet üretiminin daha iyi ve daha pahalı bir biçimde gerçekleştirilmesi söz konusu olmaktadır.

Komün ne demektir kimlere denir açıklayınız.

Komün şu şekilde tanımlanabilir; “Belli bir toprak parçası üzerinde toplu bir halde ve komşuca ilişkiler içinde yaşayan insanlardan oluşan, doğal yerleşme birimi niteliğindeki topluluklardır.”

Kentleşmenin dar anlamda ve geniş anlamdaki tanımlarını yapınız.

Kentleşme, dar anlamda, kent sayısının ve kent nüfusunun artması olarak tanımlanabilir. Öte yandan kentleşmenin geniş anlamdaki tanımı ise, sanayileşmeye ve ekonomik gelişmeye bağlı olarak kent sayısının artması ve toplum yapısında artan oranda örgütlenme, işbölümü ve uzmanlaşma yaratan, insan ilişkilerinde kentlere özgü değişikliklere yol açan bir nüfus birikim sürecidir.

Bir kentin nüfus yoğunluğunun fazla olmasının yanısıra anakent/büyükşehir olarak nitelenebilmesi için hangi özelliklerinin bulunması gerekir?

Birincisi; geniş bir yerleşim alanını kapsamalıdır. Söz konusu alanda çeşitli düzey, sayı ve genişlikte diğer yerel yönetim birimleri yer alabilmektedir. İkincisi; geniş bir sosyal, ekonomik ve kültürel etki alanı bulunmalıdır. Çünkü büyükşehirlerin yönetiminden beklenen veya gerçekte yüklendiği hizmetlerin dışsallığı geniş bir alanı ilgilendirmektedir. Öyle ki, bazı hizmetlerin sadece büyükşehir çevresinde değil, ulusal hatta uluslararası boyutlarda etkileri bulunmaktadır. Dolayısıyla hem bulundukları ülkenin eğitim, sağlık, kültür, ekonomi, turizm vb. merkezi bulunmakta hem de bu özelliklerinin bazıları uluslararası alanda gözönünde tutulmaktadır. Üçüncüsü; söz konusu kentlere diğer yerleşim alanlarından hızlı bir göç olmakta ve gelişme sürecine bağlı olarak bu olay devamlılık kazanmaktadır. Böylece söz konusu kentin yerleşim alanı genişlemekte ve bunun sonucu söz konusu kent içinde çok sayıda yerel yönetim biriminin yer aldığı bir büyükşehir oluşmaktadır.

İnsan ihtiyaçları iki bölümden oluşur bunlar nelerdir örnek vererek açıklayınız.

İnsan ihtiyaçları iki bölümden oluşur. Özel ihtiyaçlar ve kamusal ihtiyaçlar. Özel ihtiyaçlar insanların fizyolojik varlıklarından doğan ihtiyaçlardır. Acıkmak, üşümek gibi. Kamusal ihtiyaçlar ise toplu halde yaşamalarından doğar. Bu topluluk örneğin bir devlet ise, milli savunma ve diplomasi gibi bazı hizmetlere ihtiyaç duyar. Kent türü bir topluluk ise; kent içi ulaştırma, kanalizasyon, mezbaha, itfaiye, park vb. hizmetlere ihtiyacı vardır. Kamusal ve yarı kamusal nitelikteki bu ihtiyaçlar, toplu halde yaşam dolayısıyla ortaya çıkmaktadır.

Yerel yönetimlerin içinde, özellikle belediyelerin kurmuş oldukları şirketler aracılığıyla kâr amacı gütmeden ama sürümden kazanarak kârlı sonuçlarla karşılaştığı özel nitelikli mal ve hizmet üretimleri de son yıllarda hayli artmıştır. Bu söylemden yola çıkarak Eskişehir Büyükşehir Belediyesine bağlı şirketlerden 2 örnek veriniz.

Belkent: Her türlü alt ve üst yapı inşaat işleri, turizm hizmetleri, taşımacılık hizmetleri, ticari işletmecilik, iletişim hizmetleri yapmaktadır.
Estram: Tramvay ile Eskişehir’de kentsel ulaşım ve toplu taşıma yapmak şirketin iştigal konusudur.

Günümüzde, yerel yönetimlerin belli niteliklere sahip bulunmaları zorunlu ön koşul olarak kabul edilmektedir. Bu nitelikler nelerdir?

• Merkezi yönetimden ayrı bir tüzel kişiliğe sahiptirler.
• Ayrı bir malvarlığına sahiptirler.
• Kendi bütçelerini yapma yetkileri vardır.
• Seçimle işbaşına gelenlerden oluşan karar organlarına sahiptirler.
• Kendilerine özgü gelirleri vardır.
• Sınırlı da olsa, belli bir özerkliğe sahiptirler.

Yerel yönetimlerin merkezi yönetimden ayrı olarak mal ve hizmet sunmasının değişik yaklaşımlarla açıklaması yapılmaktadır. Bu yaklaşımlar nelerdir?

• Geleneksel ve Tarihsel Yaklaşım,
• Hukuki Yaklaşım,
• Siyasi Yaklaşım,
• Ekonomik Yaklaşım.

Kamusal düzenin sağlanıp, insanların ihtiyacı olan mal ve hizmetlerin üretilmesi için, kamu kesiminin örgütlenmesinde birbirinin karşıtı olan iki eğilim vardır. Bunlar nelerdir açıklayınız.

Kamusal düzenin sağlanıp, insanların ihtiyacı olan mal ve hizmetlerin üretilmesi için, kamu kesiminin örgütlenmesinde birbirinin karşıtı olan iki eğilim vardır. Bu eğilimlerden birincisi hizmetlerin merkezden yönetilmesidir. Buna “merkeziyet” veya “merkezden yönetim” denir. İkincisi ise hizmetlerin büyük bir kısmının merkezden ayrı yerlerde, farklı kurumlara gördürülmesidir ki buna da “adem-i merkeziyet” veya “yerinden yönetim” denilmektedir. Bunun sonucunda, çeşitli yönetim sistemleri ve türleri ortaya çıkmaktadır.

Siyasal merkeziyet ve idari merkeziyet arasındaki fark nedir açıklayınız.

Yasama ve yargı erk ve yetkilerinin merkezi yönetimde bulunmasına siyasal merkeziyet, yürütme erkine ilişkin idari konulardaki yetkilerin merkeze sıkı bir şekilde bağlı olmasına idari merkeziyet denilmektedir. Siyasi merkeziyetin idari merkeziyete kıyasen daha geniş bir kavram olduğu görülmektedir.

Yerinden yönetim nedir kaça ayrılır? Açıklayınız.

Merkeziyetin yokluğu anlamında olan ve adem-i merkeziyet olarak da ifade edilen yerinden yönetim kavramı, yetki dereceleri ve uygulama alanları açısından sınıflandırılmaktadır. Yerinden yönetimler, sahip oldukları yetkilerin derecesine göre siyasal yerinden yönetim ve idari yerinden yönetim şeklinde ikiye ayrılır.

Uygulama alanı yönünden, idari yerinden yönetim ikiye ayrılır. Bunlar nelerdir açıklayınız.

Uygulama alanı yönünden, idari yerinden yönetim ikiye ayrılır: Hizmet yerinden yönetimi ve mahalli yerinden yönetim.

Hizmet Yerinden Yönetimi: Burada belli bazı kamu hizmetlerinin merkezi yönetimin hiyerarşisi dışında, bağımsız örgütlere bırakılmasından söz edilmektedir. Bu örgütlere, hizmet alanları ile sınırlı özerklik verilerek, hizmetleri ile ilgili konularda yürütme ile ilgili kararlar almak yetkisi verilmektedir.

Mahalli Yerinden Yönetim: Ülkenin belli bir bölgesinde oturan bireylerin, o yerde yerleşmelerinden dolayı doğan ortak ihtiyaçlarını kendi organları aracılığı ile saptamak ve gereğini yapmak konusunda özerklik verilerek, yetkilendirilmesidir. Bu durumda, mahalli yerinden yönetim söz konusudur. Türkiye’deki örnekleri belediyeler ve köylerdir. İdari yerinden yönetimin bir sonucu olarak ortaya çıkan yerel yönetimlerin ayrı bir tüzel kişiliği ve bunun sonucu olarak da idari özerkliği söz konusudur.

Yetki genişliği nedir?

Yetki genişliği; merkezi yönetimin bazı belirlenmiş yetkilerini, merkezi yönetimin uzantısı olan taşradaki kendi memurlarına devretmesidir.

İdari yerelleşme nedir açıklayınız.

İdari yerelleşme ise; kamu hizmetlerinden bazılarının yönetim düzeyleri arasında aktarımıdır. Örneğin, merkezi yönetimce yapılan eğitim hizmetinde eğitim işinin tümünün veya bir kısmının yerel yönetimlere aktarılmasıdır.

Politik yerelleşme nedir açıklayınız.

Politik yerelleşmede; vatandaşların seçilmiş yerel temsilcilerine politika yapıcı olarak daha fazla yetki verip, karar alma sürecinde yetki ve sorumluluklarını artırmak söz konusudur

Türkiye’deki illerin ya da  ABD’deki okul bölgelerinin oluşturulmasının nedeni nedir, açıklayınız.

Devlet, işlevlerini daha iyi yerine getirebilmek için belli bir hukuki yapıya dayandırarak idari karakterdeki bazı toplulukları kendisi oluşturabilir. Örneğin; Türkiye’deki iller, ABD’deki okul bölgeleri gibi. Bu birimler doğal olarak ortaya çıkmayıp, idari ve hukuki tasarruflar sonucu tarihsel bir gelişme içinde değişik şekillerde oluşturulmuştur. Bugün de idari bir tasarrufla bir veya birden fazla il toplam il sayısına eklenebilir.