Karar Destek Sistemleri Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yöneylem Araştırması nedir? Tanımlayınız.

Yöneylem Araştırması: 1930’larda başlayan ve ikinci dünya savaşı yıllarında gelişen, İngilizlerin askeri projelerinde kullanılan disiplinlerarası bilimsel yaklaşımları ve ilkeleri içeren yaklaşımların disiplinidir. Savaş sonrası yöneylem araştırması, endüstri, işletmecilik, devlet ve askeri kurumlar gibi insan, makine, malzeme ve para içeren büyük sistemlerin yönetiminde karşılaşılan karmaşık problemlerin çözülmesinde bilimsel yöntemlerin uygulanması olarak tanımlanmıştır.

Bir problemin çözüm uzayındaki tüm çözümlerin tek tek incelenerek eniyi çözümün bulunması sürecine ne ad verilir?

Bir problemin çözüm uzayındaki tüm çözümlerin tek tek incelenerek eniyi çözümün bulunması sürecine Tam sayımlama denir. Küçük problemler için uygun bir yaklaşım olabilir. Bazı tamsayılı ve kombinatoryal problemlerin çözüm uzayı üstel (exponential) olarak artmaktadır. Bu problemlerin tam sayımlama (complete enumeration veya exhaustive search) ile çözülmesi olanaksızdır. 

Sezgisel Yöntemler hangi durumlarda kullanılabilir?

Tam sayımlama ve kısmi sayımlamanın uygun süre içinde çözüm bulamadığı durumlarda problemlere uygulanabilirler. Sezgisel yöntemler eniyi çözümü bulamamakla beraber yüksek-kalitede yani eniyiye yakınlığı tatmin edici düzeyde çözümler döndüren yaklaşımlardır.

Optimizasyon nedir?

Optimizasyon, bir problem için belirlenmiş bir ya da bir kaç amaç doğrultusunda, erişilebilir çözümler arasından diğer hiç bir çözümden daha kötü olmayan çözüm veya çözümlerin belirlenmesi çabalarının bütünüdür. 

Karar verici açısından optimizasyon yöntemleri nelerdir?

Optimizasyon yöntemleri, karar verici açısından bakıldığında eniyiyi-garanti-eden yöntemler ve eniyiyi-arayan yöntemler olarak ikiye ayrılabilir.

Belirsizlik içermeyen problem türüne ne ad verilir?

Hiçbir belirsizlik içermeyen problemler belirgin (deterministik) problemler olarak tanımlanmaktadır. Bu tür problemlerin bazılarında karar verici yargısı gerekmeyecektir.

Stokatik problem nedir?

Stokastik problem, en az bir parametresinin kesin olarak bilinmeyip bir olasılık dağılımı ile bilinebilen problemlerdir.

Parametrik değerleri hakkında olasılık (probability) kuramından değil, olabilirlik (possibility) kuramından yararlanılan problemler ne tür problemlerdir?

Parametrik değerleri hakkında olasılık (probability) kuramından değil, olabilirlik (possibility) kuramından yararlanılan problemlere bulanık  (fuzzy) problemler denir. Bulanık (fuzzy) problemlerde gündelik dildeki ifadeler de modellemeye katılarak sadece niceliksel değil, niteliksel faktörlerin de göz önüne alınması mümkün olabilmektedir. 

Bir işletme hangi hallerde optimum karar destek sistemlerinden yararlanabilir?

Bir işletmenin OKDS’den etkili bir şekilde yararlanabileceği bazı durumlar şunlardır:
1. İşletmelerin kurumsal amaçları konusunda farklı departmanların anlayışlarının
farklı olması ve bu farklı amaçlar açısından problemin analizine ve çözümün duyarlılığına ihtiyaç duyulması,
2. Karar vericilerin öncelik ve tercihlerinin zamanla değişmesi,
3. Rekabet karşısında işletmenin stratejik yönelimlerindeki değişimin kararlara yansıtılması,
4. Modele yansıtılan gerçeklerin niceliksel olması; niteliksel gerçeklerin modellerde
yer almaması veya son derece sınırlı yer bulması,
5. Çözümlerin farklı varsayımlar altında duyarlılıklarının incelenmesi,
6. Bazı bilgi ve parametrelerdeki belirsizliğin içerdiği riskin analizi,
7. Karar vericilerin kendi kararlarının geçerliliğini ve uygunluğunu görme arzusu,
8. Kontrol dışı etmenlerin veya rakiplerin olası hamlelerine karşı alternatif planların
oluşturulması.

 İşletme analitiğinin en üst basamağında yer alan karar analitiği nedir? Tanımlayınız.

Karar analitiği, işletme analitiğinin en güçlü düzeyidir. Rekabet gücüne katkısı: Bunlardan ilki yarattığı rekabet avantajı açısından ürettiği bilgilerin diğer analizlerden daha etkili olmasıdır. Karar problemlerinin karmaşıklığı: Karar analitiğinin en üst basamakta yer almasının bir diğer anlamı aslında bu tür analizlerin karmaşıklığıyla da yakından ilgilidir. Betimsel ve kestirimci analitiğin katkıları: Karar analitiğinin matematiksel ve benzetim modelleri, sezgisel yöntemler ve algoritmaları ancak kullandıkları veri, bilgi ve parametrelerin hassasiyeti, doğruluğu ve tamlığı oranında etkili olabilir. 

Karar analitiğinin gerçekleşmesi hangi durumlarda mümkün olur?

Karar analitiğinin gerçekleşmesi ancak aşağıdaki güçlüklerin aşılmasıyla mümkün olabilir:
1. Optimizasyon problemlerinin modellenmesinde karşılaşılan güçlükler,
2. Modellerin çözülmesinde karşılaşılan güçlükler,
3. Model için gerekli verilerin bulunması ve modelle ilişkilendirilmesinde karşılaşılan güçlükler,
4. Modellerin manipülasyonunun analitik bir çevikliği olmaması,
5. Karar vericiyi analitikle buluşturacak etkili sistemlerin yokluğu.

Bir OKDS’nin tasarımında nelere dikkat edilmelidir?

Bir OKDS’nin tasarımı, ele alınan problemin incelenmesi, modelinin kurulması, modelparametrelerinin düzenlenmesi, modelle buluşturulması, modelin ve parametrelerinin güncellenmesi, modelin çözülmesi, çözümün karar vericiye sunulması, karar vericinin farklı model ve çözücülerle çalışabilmesi gibi bir dizi sorunun yanıtının verilmesini gerektirir.

Bir karar modeli oluşturulurken nelere dikkat edilmelidir?

Öncelikle problemin karar değişkenleri belirlenmelidir. Daha sonra kısıtlar tespit edilir. Belirlenen değişkenler ve kısıtlar doğrultusunda da amaç fonksiyonu oluşturulur. 

OKDS geliştirirken kullanılan programlar nelerdir?

Makrolarla hızlandırılmış bir Visual Basic for Applications nesne tabanlı programlama desteği, ActiveX denetim araçlarının sunduğu arayüz bileşenleri model yönetimi
aracı olarak Excel VBA ilk akla gelenleridir.

Diyalog Yönetimi nedir? Nerede yararlanılır?

Diyalog yönetimi, karar destek sistemleri karar verici ile etkileşimli çalışması beklenen bilgi sistemleridir. Bu arayüz bileşenleri OKDS’nin karar verici için verimli ve kullanışlı bir karar analitiği aracı olmasını sağlamaktadır. Güncel model verilerinin temin edilmesi işlevinde yararlanılır. 

Kestirimci analitiğin karar analitiğindeki katkısı nedir?

Bazı modeller ise tahmin ve kestirim değerlerinden yararlanmaktadır. Kestirimci analitik bu noktada karar analitiğinin gereksinim duyduğu parametrelere ilişkin kestirim değerlerini (beklenen talep, olasılık dağılımı vb.) sunarak sürece katkı sağlar. Karar analitiğinin başarısı betimsel ve kestirimci analitikte gelinen düzeyle yakından ilgilidir.

Sorun tam olarak ne? Ne kadar, ne sıklıkta, nerede? Ne oldu? sorularına cevap verebilmek için ne tür analitik uygulanmalıdır?

Özetten detaya tarama/ sorgulama, Anlık raporlama, Standart raporlama için Betimsel analitiğe baş vurulur.

Bir makronun başka bir amaç için yeniden düzenlenmesinde ne yapılması gerekir?

SetCell ve MaxMinVal değerlerinin yeni amaca göre değiştirilmesi gerekir. Aynı modelin birden fazla amacı kapsaması durumunda oluşturulacak yeni amaç fonksiyonunda SetCell ve MaxMinVal değerleri düzenlenir.

Çözücü makrosu oluştururken kullanılan "SolverReset" hangi işlemi gerçekleştirir?

Eğer makro anında Çözücünün Aç-Doldur ekranında bazı ifadeler yer alıyorsa bunlar Çözücüde daha önce çözdüğünüz bir probleme aittir. O anki probleme ait olsalar dahi bunları var kabul etmeyip menüyü boşaltıp işlemlere öyle devam etmek gerekir.  SolverReset Aç-Doldur menüsünü sıfırlamak için kullanılır. Böylece karşılıklı etkileşimli olarak yaptığınız model çözme işlemlerinizin birbirini etkilemesi engellenmiş olur.

Oluşturulan bir makronun tamamlandığını ifade etmek için hangi komut kullanılır?

Makronun tamamlandığını ifade eden standart satır oluşturularak bu satırda End Sub komutu kullanılır.