Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1 Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Maslach'a (2003) göre tükenmişliğin tanımı nasıldır?

Maslach tükenmişliği “yaygın olarak insanlarla yüz yüze çalışılan mesleklerdeki bireylerin; duygusal olarak kendilerini tükenmiş hissetmeleri, iş gereği karşılaştıkları insanlara karşı duyarsızlaşmaları ve kişisel başarı ya da yeterlilik duygularında azalma olarak görülen bir sendrom” olarak tanımlamıştır.

Maslach Modeli’ne göre tükenmişliğin boyutları nelerdir?

Maslach Modeli’ne göre tükenmişlik; duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme olmak üzere üç boyuttan oluşmaktadır (Maslach, Schaufeli ve Leiter, 2001).

Tükenmişliğin evreleri nelerdir?

Tükenmişlik; şevk ve coşku dönemi, durgunluk dönemi, engellenme dönemi ve ilgisizleşme dönemi olmak üzere dört başlıkta toplanmıştır.

Tükenmişliğin belirtileri kaç grupta incelenmektedir, nelerdir?

Tükenmişliğin belirtileri; fiziksel, duygusal, davranışsal, sosyal olmak üzere dört grupta incelenmektedir.

Tükenmişliğin psikolojik belirtileri nelerdir?

Tükenmişliğin psikolojik belirtileri, diğerlerine nazaran daha az gözle görülür olsa da, dikkat edildiğinde hem birey hem de çevresi tarafından kolaylıkla fark edilebilir. Engellenmişlik duygusu ve sinirlilik, tükenmişliğin en belirgin özelliklerindendir. Birey, kendisini engellenmiş hisseder çünkü hedeflerine ulaşmaktan alıkonulmuştur. Ani öfke patlamaları, sürekli kızgınlık, yalnızlık, umutsuzluk ve çaresizlik duyguları en sık görülen duygusal belirtilerdir. Kendini depresif hissetme, derinlerde hissedilen öfke ve hayal kırıklığı duygusu, zihinsel ve motor hareketlerde beceri zayıflığı, konsantrasyon bozukluğu, nedeni bilinmeyen huzursuzluk veya tedirginlik duygusu, öz saygı ve yeterlilik duygularında azalma gibi belirtiler de gözlenmektedir. Tükenmişlik; kaygı ve depresyon gibi ruhsal açıdan tehlikeli durumlara da yol açabilmektedir (Tümkaya, 1996). Tükenmişlikte, davranışsal ve duygusal belirtiler daha önce ortaya çıkar ve daha kolay tanınır.

Tükenmişliğin fiziksel belirtileri nelerdir?

Bedensel olan fiziksel belirtiler, genel sağlıkla ilgili şikâyetlerdir. Bunlar, kronik yorgunluk, güçsüzlük, uyuşukluk, hastalıklara daha hassas olma, sık baş ağrıları, bulantı, kas krampları, bel ağrısı, uyku bozuklukları gibi değişik sorun ve yakınmaları içerir. Önlem alınmadığı takdirde devam eden süreçte, soğuk algınlığı ve gripler, baş ağrıları, mide ve bağırsak ile ilgili bozukluklar, solunum yolları hastalıkları, kilo kaybı, uyuşukluk, deri şikâyetleri, genel ağrı ve sızılar, yüksek kolesterol ve koroner kalp rahatsızlığı riskinde artış görülebilmektedir (Barutçu ve Serinkan 2008).

Tükenmişliğin uyarıcı niteliğindeki ilk belirtileri nelerdir?

Tükenmişliğin uyarıcı niteliğindeki ilk belirtileri şunlardır (Telman ve Önen, 2006):

• Kendini devamlı yorgun, bezgin, fizik olarak güçsüz hissetmek,
• Zorlanmaya neden olana karşı öfke duymak,
• Zorlanmayla başa çıkmalarda kendi kendini devamlı eleştirmek,
• Alaycı, negatif ve tedirgin olmak,
• Küçük bir şey karşısında hemen alevlenmek,
• Devamlı baş ağrıları ve sindirim, bağırsak sistemi bozuklukları yaşamak,
• Kilo kaybetmek veya kilo almak,
• Süreli uyku hâlinde veya depresif olmak,
• Nefesi kesilme-nefessiz kalma hissi yaşamak,
• Her şeyden şüphe eder olmak
• Çaresizlik duygusu yaşamak,
• Risk almada artış

Tükenmişliğin davranışsal belirtileri nelerdir?

Tükenmişliğin davranışsal belirtileri, başkaları tarafından da kolaylıkla gözlenebilen ve değerlendirilebilen belirtilerdir. Bu belirtiler, işe karşı duyarsızlaşma, karşısındakini suçlama, diğerlerine karşı küçümseyici, alaycı, cezalandırıcı ve saldırganca davranışlar ortaya koyma, işin yapılış şekli konusunda kendisini yeni alternatiflere kapatma şeklinde ortaya çıkabilir. Ayrıca unutkanlık, işlerin onun taşıyabileceğinden fazlaymış gibi gelmesi, davranışta katı olma, hareketsizlik, bazı şeyleri sürekli erteleme ve kolay ağlama gibi davranışlar da gözlenmektedir (Perlman ve Hartman, 1982).

Depresyon nedir?

Depresyon, en az iki hafta devam eden, daha önceleri zevk veren şeylere karşı ilgi kaybı, isteksizlik, umutsuzluk ve çökkün bir ruh hâlinin olmasıdır.

Anksiyete (Kaygı) Bozukluğu nedir?

Anksiyete (Kaygı) Bozukluğu en az altı ay boyunca hemen her gün yaşanan ve gün boyunca süren, kişinin günlük yaşamını olumsuz yönde etkileyen ve hatta olağan yaşam etkinliklerini sürdürmesini engelleyen, sürekli, aşırı ve durumla uygun olmayan bir endişe durumudur.

Bireysel düzeyde tükenmişlikle başa çıkma yolları nelerdir?

Bireysel Düzeyde Tükenmişlikle Başa Çıkma Yolları:

• Tükenmişlikle ilgili bilgi sahibi olmak,
• Kendini iyi tanımak ve ihtiyaçlarını belirlemek,
• Kişinin insan olarak sınırlılıklarını bilmesi ve kabullenmesi,
• Duygusal farkındalık kazanmak ve duygularını ifade etmek,
• Gerçekçi beklenti ve hedefler geliştirmek,
• Gerektiğinde psikolojik yardım almak,
• Nefes alma ve gevşeme tekniklerini öğrenmek,
• Zaman yönetimi konusunda bilgi sahibi olmak,
• Rahatlamak için müzik dinlemek, spor yapmak,
• Tatile çıkmak,
• Hobi edinmek,
• Rutin alışkanlıkları bırakmak ve monotonluğu azaltmak,
• Huzurlu bir yaşam tarzı belirlemek,
• İşe ara vermek veya iş değişikliği yapmak
• Kendisini stresle başa çıkma konusunda geliştirmek,
• Bir işe başlamadan önce işin zorlukları ve riskleri ile ilgili bilgi edinmek

Yaşlılarda tükenmişlik yaratan durumlar nelerdir?

Yaşlılıkta uyum sağlanması gereken durumlara uyum sağlayamama, daha önceki yıllarda yaşanan zorluklar ve geçmişte yaşananlara yönelik olumsuz değerlendirmeler, karşılanmamış beklentiler, sosyal rollerin kaybı, eşin kaybı, çocuksuz olmak ve hiç evlenmemiş olmak gibi yaşam tarzları, düşük benlik saygısı ve sosyal destek kaynaklarının yetersizliği gibi durumlar tükenmişliğe neden olabilmektedir.

Yaşlılıkta yaşanan tükenmişliğin belirtileri nelerdir?

Yaşlılıkta yaşanan tükenmişliğin kronik yorgunluk, güçsüzlük, uyuşukluk, hastalıklara karşı daha hassas olma, sık baş ağrıları, bulantı, kas krampları, bel ağrısı, uyku bozuklukları gibi fiziksel; duygusal yönden bittiğini hissetme, öfke patlamaları, sürekli kızgınlık, yalnızlık, çökkün duygu durumu, anksiyete, huzursuzluk, kendini değersiz hissetme, eleştirilere karşı tahammülsüzlük, boşluk ve anlamsızlık hissi, umutsuzluk ve çaresizlik duyguları gibi psikolojik; insanlara karşı duyarsızlık ve saldırganca davranışlar ve hareketsizlik gibi davranışsal; insanlardan uzaklaşma ve yakın ilişkilerden kaçınma gibi sosyal belirtileri vardır.

Tükenmişlik evrelerinden şevk ve coşku döneminin özellikleri nelerdir?

Şevk ve Coşku Dönemi:

• Beklentiler çok yüksek seviyededir.
• Beklentilerin çoğu gerçekçi değildir.
• Zor şartlara uyum sağlamak için çabalanır.
• Bireyin enerjisi yüksektir.

Tükenmişliğin sosyal  belirtileri nelerdir?

Bu belirtiler daha çok iş ortamında görülür. İş
ortamında tükenmişliği yaşayan kişiler, fizyolojik
ve psikolojik olarak kendilerini çalışma arkadaşlarından uzaklaştırırlar. İnsan ilişkileri kopmuştur. Aslında çevresine karşı olumsuz duygu ve tavırları, insanlara karşı ilgisiz, alaycı hatta suçlayıcı davranışları, işleri sürekli aksatması ve her şeyi olumsuz değerlendirmesi nedeniyle iş arkadaşları ve amirleri tarafından sevilmezler (Jackson ve Maslach, 1982)

Tükenmişlik derecelendirildiğinde kaç gruba ayrılır?

Tükenmişlik derecelendirildiğinde; hafif, orta ve şiddetli olarak üç grupta incelenmektedir (Tümkaya, 1996):

• Birinci Derecede Tükenme Gösterenler (Hafif): Bu kişiler, kısa süren sinirlilik, alınganlık, bitkinlik ve endişe yaşarlar ve sonuçsuz çabalarda bulunurlar.
• İkinci Derecede Tükenme Gösterenler (Orta): Bu kişiler, bir öncekilerle aynı belirtiler gösterirler. Ancak bu belirtiler en az iki haftada bir veya daha sık tekrarlanır.
• Üçüncü Derecede Tükenme Gösterenler (Şiddetli): Bu kişiler, fiziksel rahatsızlıklar, ülser, kronik ağrılar ve migren gibi sorunlar bildirirler. Bu belirtilere depresyon, geri çekilme, alerji, uykusuzluk, yüksek tansiyon, kolit gibi belirtiler de eşlik edebilir. Alkol ve sigara kullanımındaki artış, sakinleştirici ilaç kullanımı, aile içi çatışmalar ve boşanma tükenmişliğin olası sonuçları arasında sayılabilir.

Stresin aşamaları nelerdir?

Stres alarm, direnç ve tükenme olmak üzere üç aşamalı bir süreçtir (Avşaroğlu, 2007):

1. Alarm: Organizmanın, dış uyaranı stres olarak algıladığı durumdur. Otonom sinir sistemi, salgı bezlerini uyararak kana bol miktarda adrenalin ve onun etkisi altında ortaya çıkan diğer biyokimyasal maddeleri pompalar. Bu durum kalp atışlarının hızlanması, tansiyonun yükselmesi, solunumun hızlanması ve ani adrenalin salgılanması biçiminde gelişir. Salgıların etkisi altında vücut alarm durumuna geçer ve ortaya çıkacak acil durumlarla uğraşmaya hazırlanır.
2. Direnç: Bu dönemde organizma yapmış olduğu alarm tepkisini ortadan kaldırır, stresli ortama bir tür uyum sağlar ve kandaki biyokimyasal maddeleri geri çeker. Kalp atışı,tansiyon ve solunum düzene girer, kas gerilimi azalır. Direnme aşamasında birey, strese karşı koymak için elinden gelen tüm gayreti ortaya koyar ve stresli bir insanın davranışlarını gösterir. Bu dönemde vücudun direnci normalin üzerindedir. Bu direnç devam ettikçe bedenin savunması zayıflar.
3. Tükenme: Beden stresin baskısına dayanamaz ve direncini kaybeder. İlk alarm dönemindeki belirtilerin bazıları geri döner. Bu aşamada kişi tükenmiştir ve stres kaynağı hâlâ mevcuttur. Hastalıklar ve şikâyetler ortaya çıkmaya başlar ve bazı durumlarda ölümle bile sonuçlanabilir.

“A Tipi kişilik/davranış”a sahip bireylerin özellikleri nelerdir?

A tipi davranış özelliklerine sahip bireyler sabırsız, hırslı, rekabetçi, sürekli zamanla yarışan ve başarı yönelimli olarak karakterize edilir ve strese daha çok yatkındırlar. Rekabet, saldırgan ve zamanla yarışan tutumları, başarılı olmak için yoğun çabaları, gerçekçi olmayan hedeflere ulaşma isteği, yavaşlığa karşı düşmanca duygular ve aynı anda birçok şeyle uğraşmak gibi özellikleri nedeniyle A Tipi olarak tanımlanan bireyler, sıradan olayları bile stres verici olarak algılayabilirler ve daha fazla stres ve tükenmişlik yaşamaya eğilimlidirler (Yavuzer, Gündoğdu ve Koyuncu, 2015). Bu özellikteki bireyler, sınırlarını zorlayacak derecede ve yorgunluk belirtisi göstermeden uzun saatler çalışırlar.

Dünya Sağlık Örgütü aktif yaşlanmayı nasıl tanımlamaktadır?

Dünya Sağlık Örgütü aktif yaşlanmayı, “insanların yaşlandıkça yaşam kalitelerinin düşmemesi için sağlık, topluma katılım ve güvenlikle ilgili olanaklarının en iyi düzeyde sağlanması süreci” olarak tanımlamakta ve tüm bireyler için bir hak olarak savunmaktadır (WHO, 2002).

Sendrom nedir?

Sendrom: Birbirleriyle ilişkisiz gibi görünen ancak bir araya geldiklerinde tek bir olgu olarak kendilerini gösteren bulgular bütünüdür.