Yaşlı Bakımı İlke Ve Uygulamaları Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yeterli ve dengeli beslenmenin temel ilkeleri nelerdir?

Beslenme sırasında kişinin yaş, cinsiyet, fiziksel aktivite, özel durumları (hamilelik, hastalıklar vb.) dikkate alınmalıdır. Kişisel ihtiyacı karşılaması gereken besin miktarı bir gün boyunca öğünlere bölünerek tüketilmelidir. Yiyecekler hijyen koşullarına uygun şekilde pişirilmeli ve güvenli temiz bir şekilde saklanmalıdır. Taze ve doğallığına güven duyulan besinler daha çok tercih edilmelidir.

Dengesiz beslenme nedir?

Gereğinden fazla besin tüketilirse ya da bazı besin ögelerinden daha fazla tüketilirse; bu duruma “Dengesiz Beslenme” denir.

Proteinler vücutta ne için gereklidir?

Hücrelerin esas yapıtaşını oluşturur. Hücreler birleşerek dokuları ve organları meydana
getirir. Büyüme ve gelişme için en çok ihtiyaç duyulan maddedir. Aynı zamanda hücrelerin sürekliliği için de gerekliliği başta gelen besin ögesidir.

Enerji veren besin öğeleri nelerdir?

Yağlar, karbonhidratlar ve proteinler enerji veren besin ögeleridir.

Enerji vermeyen besin ögeleri nelerdir?

Vitaminler, mineraller ve su enerji vermeyen besin ögeleridir.

Vitamin ve minerallerin yaşlılık dönemindeki etkileri nelerdir?

Vitamin ve minerallerin yaşlılık dönemindeki etkileri:
• Bağışıklık sisteminin güçlenmesini,
• Kemik erimesinin (osteoporoz) engellenmesini,
• Göz ve deri sağlığının korunmasını,
• Kasların güçlenmesini,
• Kronik hastalıkların seyrinin değişmesini sağlamaktadır.

Yaşlıların beslenme durumunu etkileyen vücut fonksiyonlarındaki değişikliklere bakıldığında hangi belirtiler görülür?

Yaşlıların beslenme durumunu etkileyen vücut fonksiyonlarındaki değişikliklere bakıldığında;
a)Ağız ve diş problemleri: Diş sayısının azalması, takma diş kullanımı, takma dişe
uyum problemi gibi nedenlerle çiğneme fonksiyonlarında azalma görülmektedir.
Tat tomurcuklarının sayısının azalması ve yaş artışı ile birlikte bu azalmanın belirginleşmesi nedeniyle bir çok yaşlı dört temel tattan (acı, tatlı, tuzlu, ekşi) bir ya da
daha fazlasını tanımlayamamaktadır. Tatlardaki azalma özellikle tatlı ve tuzlunun
algısında daha belirgin olduğu için yemeklerde daha fazla tuz ve acı eklenmesine yol
açmaktadır. Buna koku alma duyusundaki azalma da eklenince yaşlılar artık yemek
yemekten hoşlanmamaya başlamakta ve iştah değişikliklerine yol açmaktadır.
b) Tükrük salgısının azalması: Yaşlının kullandığı ilaçlar buna yol açabileceği gibi yaşın
artması ile birlikte tükrükteki azalma besinleri yutmayı güçleştirebilir.
c) Yutmada güçlük: Özefagusun (yemek borusunun) kasılma işlevinin yaşla birlikte
azalması nedeniyle zorluk yaşanmaktadır.

Bir yaşlının beslenmesinde dikkat edilecek noktalar nelerdir?

Bir yaşlının beslenmesinde dikkat edilecek noktalar:

• Evde ya da kurumda bakıyor olabiliriz, önemli olan onun için hekim tarafından verilen beslenme listesine birebir uyulmasıdır.
• Yaşlının durumu yakından takip edilmeli ve olumlu ya da olumsuz bir durum doktoru ile mutlaka paylaşılmalıdır. Örneğin 1-2 gündür kabızlığının olması, son zamanlarda gelişen yemeklere karşı isteksizlik gibi.
• Hekim tarafından verilen ilaçlar ve dozlarına dikkat edilmeli, yapılacak herhangi
bir değişiklik mutlaka sorulmalıdır.
• Bakımını üstlendiğimiz yaşlının ne tip bir sağlık sorunu olduğunu, hangi durumların bu hastalıkla ilgili olarak acil sayılacağını önceden bilmemiz gerekmektedir.

Yüksek tansiyonu olan yaşlının beslenme ilkeleri neler olmalıdır?

• Düzenli egsersiz yapılmalı ve sağlıklı bir diyet listeleri olmalıdır.
• Tuz tüketimi çok azaltılmalıdır.
• Tansiyon ilaçlarını her gün düzenli kullanmalıdırlar.
• Sigara içilmemelidir.
• Yağ olarak zeytinyağı tercih edilmelidir.
• Yemeklerde kızartma yapılmamalıdır.
• Günde 5 porsiyon sebze ve meyve tüketilmelidir.

Osteoporozu olan yaşlının beslenme ilkeleri neler olmalıdır?

• Çocukluktan beri fiziksel aktivitenin yetersizliği, D vitamini yetersizliği, özellikle süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumdan zengin besinlerin yeterli tüketilmemesi osteoporoza neden olur. Osteoporozu olan bir kişinin kemiklerinin kırılganlığı artmıştır. Bu kişiler beslenmelerinde şu noktalara dikkat etmelidirler:
• Özellikle süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumdan zengin besinlerin tüketimi arttırılmalıdır.
• D vitamini üretiminde güneş ışığı son derece önemli olduğu için günde 10-20 dakika
arasında güneşlenmelidir.
• Fizik aktivite arttırılmalı haftada en azından 5 gün düzenli egsersiz (yarım saatlik yürüyüş gibi) yapılmalıdır.
• Kafein tüketimi azaltılmalıdır.

Kalp damar hastalığı olan yaşlının beslenme ilkeleri neler olmalıdır?

Günümüzde dünyada en önemli ölüm nedeninin kalp damar hastalıkları olduğu düşünülecek olursa böyle bir durumda yaşlının beslenmesine daha dikkat edilmesi gerekmektedir.
• Besinlerle aldıkları yağ miktarını azaltmalıdır.
• Mutlaka balık tüketilmelidir.
• Günlük tüketilen taze sebze ve meyve miktarı arttırılmalıdır.
• Çay ve kahve tüketimi mümkün olduğunca azaltılmalıdır.
• Sigara asla içilmemelidir.
• Et tüketirken yağsız olan etler tercih edilmelidir.
• İdeal kiloda olmalı, şişmanlık söz konusu ise diyet+egsersizle fazla kilolar bir an
önce verilmelidir.
• Tuz, şeker, un ve bunlarla yapılan yiyecekler beslenme alışkanlığı içinden çıkarılmalıdır.

Diyabeti olan yaşlının beslenme ilkeleri neler olmalıdır?

• Öğünler üç ana ve üç ara öğün şeklinde planlanmalı, hiçbir öğün atlanmamalıdır.
• Ekmek tüketiminde kepekli ve tam tahıllı olanlar tercih edilmelidir.
• Kızartmalardan uzak durulmalıdır.
• Salam, sosis, krema gibi işlenmiş gıdalar tercih edilmemelidir.
• Kilo problemi varsa mutlaka kilo verilmelidir.
• Şeker ve şekerli besin tüketimi minumumda tutulmalıdır.
• Sigara içilmemelidir.

Kabızlık problemi olan yaşlının beslenme ilkeleri neler olmalıdır?

• Fizik aktivite arttırılmalıdır.
• Her gün düzenli 1,5-2 litre su içilmelidir.
• Posa miktarı fazla olan yiyecekler tüketilmelidir.

 Çiğ sebze ve meyve tüketilmelidir.
• Sabahları aç karnına ılık su içilmelidir.
• Kuru kayısı, siyah erik gibi besinlerden gün içerisinde mutlaka tüketilmelidir.
• Her gün belli saatte dışkılama alışkanlığı kazandırılmaya çalışılmalıdır.
• Günlük tüketilen ve koyu içilen çay miktarı azaltılmalıdır.

Enteral beslenme nedir?

Enteral beslenme, işlevsel sindirim sistemine sahip olduğu halde günlük alması gereken besin miktarını ağız yoluyla alamayan hastalarda alternatif beslenme çeşidi ile besinlerin bir tüp aracılığıyla mideye veya ince bağırsağa verilmesidir.

Enteral beslenme tüpünün yerleştirilmesinde hangi yollar kullanılır?

Enteral beslenme tüpünün yerleştirilmesinde iki yol vardır:

1. Burun ya da ağız yoluyla tüpün mide ya da ince bağırsağa yerleştirilmesi,
2. Değişik yöntemlerle (endoskopi yoluyla, radyolojik olarak ya da ameliyatla) mide (gastrostomi) veya ince bağırsağa (jejunostomi) karın ön duvarından tüp yerleştirilmesi.

Gastrik tüple beslenme hangi şekillerde yapılır?

Gastrik tüple beslenme sürekli, aralıklı veya bolus infüzyon damla damal(basınç olmadan damara damla damla verme) şeklinde yapılır.

Bolus infüzyon nedir?

Besinin kısa zaman periyodunda aralıklarla fazla miktarda hızlı bir şekilde verilmesidir. Bu beslenmede aspirasyon ve sindirim sistemi sorunları görülme olasılığı fazladır. Bu nedenle beslenme sırasında bir kerede 400 ml’den fazla besin verilmemelidir. Beslenme enjektörü ile verilen besinin kendi ağırlığı ile boşalması sağlanmalıdır.

Gastrik tüple beslemede hastanın pozisyonu nasıl olmalıdır?

Gastrik tüp ile beslenme hiçbir zaman yatar pozisyonda yapılmamalıdır. Aksi halde besin ürünleri geri çıkar. Beslenme esnasında hasta uyanık olmalı ve ayakları yatağın yan tarafına dik oturur pozisyonda ya da aspirasyonu önlemek için başı en az 30° veya 45° yükseltilmelidir. Beslenmeden sonra, baş bir saat yüksekte tutulmalıdır.

Tüple beslenmede hazırlanan besin hangi özelliklere sahip olmalıdır?

•Tüpten kolayca geçebilecek şekilde akıcı olmalıdır,
• Beslenme solüsyonu hastaya verilirken oda ısısında olmalı, buzdolabından çıkarıldıktan sonra en az 1 saat oda ısısnda tutulduktan sonra verilmelidir.
• Hazırlanan solüsyonlar buzdolabında 24 saatten fazla saklanmamalıdır.
• Yaşlının bir gün boyunca alacağı besin miktarı öğün sayısına bölünerek bir öğünde
alacağı miktar belirlenip uygun şeklide verilmelidir.
• Bolus yönteminde öğün 60 ml’lik uyumlu bir enjektörün silindiri içine dökülür. 5-10 dakika içinde gitmesi sağlanır.

•Aralıklı yöntemde öğün, besin torbasına boşaltılır. Setin ayarı yapılarak 30-60 dakikada
verilir.
• Sürekli yöntemde akış hızı, beslenme setinin ayar düğmesi ya da beslenme pompası
ile düzenlenir. Toplam besin 8-12 ya da 24 saat içinde sabit hızda verilir.

Yardımla beslenen yaşlılarda bakım vericinin uygulama basamakları nelerdir?

1. Ellerinizi sabunla yıkayın.
2. Yemek öncesi hazırlıkları yapın.
3. Yemek yiyeceği ortamı düzenleyin.
4. Ortamı havalandırın yemek öncesi odanın ferah olmasını sağlayın.
5. Araç gereci hazırlayın.
6. Araç ve gereci dikkatli kullanın.
7. Yaşlı bireyimizi hava akımından koruyun.
8. Oda ısısına dikkat edin.
9. Oda ısısına göre giyinmesini sağlayın. Üzerine yelek sabahlık verebilirsiniz.
10. Uyumu artıran gereçler kullanın.
11. Kulplu bardak ve yemek yeme aracını gazlı bezle sararak sapını kalınlaştırabilirsiniz.
12. Hastaya durumuna uygun yemek yeme pozisyonu veriniz. Sakıncası yoksa dik oturur pozisyonda yedirin.
13. Besinin hastanın diyetine uygun olup olmadığını kontrol edin. Kayıtlardan diyetini
kontrol edin.
14. Yemek boyunca sabırlı olun, aceleci tutum yutma sorunları doğurabilir.