Temel Gerontoloji Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yaşam kalitesinin sağlık alanındaki kullanım amaçları nelerdir?

Yaşam kalitesinin sağlık alanındaki kullanım amaçları şöyle sıralanabilir:
1. Hastalık ve tedavinin kişi üzeridneki etkilerinin tanımlanması,
2. Sağlık politikası ve klinik kararların oluşturulması,
3. Birincil korumanın etkisini değerlendirilmesi,
4. Ömrü uzatmak ve kişinin algıladığı iyilik halini geliştirmek için aktif tedavi seçeneklerinin karşılaştırılması,
5. Destek tedavilere karar verilmesi,
6. Palyatif bakım ve tedavilere karar verilmesi ve etkilerinin ölçülmesi,
7. Rutin izlemlerde hasta-hekim ilişkisinin sunanması,
8. Semptomalrı önceden saptayarak hastalığın önceden tahmin edilmesi,
9. Tedaviye yanıtın tahmin edilmesi (başlangıç değeri sonucu etkiliyor mu?)
10. Yaşam süresinin önceden tahmin edilmesi (başlangıç değeri sonucu etkiliyor mu?)

Nesnel (hekim merkezli) sonuçlar neyi ifade eder ve nasıl gruplandırılabilir?

Nesnel (hekim merkezli) sonuçlar denildiğinde,
daha çok hekimlerin veya sağlıkçıların toplum üzerindeki uygulamalarının (kişileri hastalıklara karşı
korumak, hastaları tedavi etmek ve kronik hastaları
yaşama uyumlu hale getirmek için esenlendirmek)
Yaşam kalitesi kavramının sağlık hizmetlerinde kullanımı “sağlığın demokratikleşmesi ve toplumun sağlık hizmetleri kararlarına
katılımının” somut kanıtlarından birisidir.
Yaşam kalitesi değerlendirmeleri, tedavi programlarının başarısını ölçmede hiç bir zaman nesnel klinik
başarı göstergelerinin yerine geçmez, ancak onları
tamamlar.
dikkat
114
Yaşlı Bireylerde Yaşam Kalitesi ve Yükseltilmesi
sonuçları aklımıza gelir. Geleneksel olarak hekimlerin ya da sağlıkçıların başarılı olup olmadıklarına
bu nesnel sonuç göstergelerine bakarak karar verilir. Nesnel sağlık sonuçları dört ana grupta incelenir: (1) Demografik sonuçlar, (2) Biyokimyasal
sonuçlar, (3) Antropometrik sonuçlar ve (5) İşlevsellikle ilgili (fonksiyonel) sonuçlar.

Nesnel sağlık sonuçlarından demografik sonuçlar neyi ifade eder?

Demografik sonuçlar, daha çok toplum düzeyinde yürütülen sağlık ve sosyal destek programlarının etkilerini gösteren sonuçlar. Bunlar da ölümlülük ve sağkalım göstergeleri; hastalanmayla ilgili göstergeler ve doğum ve doğurganlık ile ilgili göstergelerdir. Ölümlülük göstergeleri içinde en bilineni “Bebek ölümlülüğü” ve “anne ölümlülüğü”dür. Toplum düzeyinde uygulanan gebe ve bebek izlemlerinin başarısını değerlendirmede bunlar demografik nesnel sonuç göstergeleri olarak kullanılırlar. Benzer şekilde doğumda yaşam beklentisi (genellikle yanlış olarak ortalama yaşam süresi olarak bilinir) de bir demografik sonuç göstergesidir.

Nesnel sağlık sonuçlarından biyokimyasal sonuçlar neleri içerir?

Biyokimyasal sonuçlar, sağlık bilimlerinde en bilinen nesnel sonuç göstergelerindendir. Örneğin bir şeker hastasının açlık, tokluk kan şekeri düzeyleri; kansızlığı olan bir hastanın kandaki şekilli elemanlarının sayısı, kan demir düzeyi gibi göstergeler nesnel biyokimyasal sonuç göstergelerine örnek olarak verilebilir. Çok iyi bildiğimiz gibi bir hastanın uygun şekilde izlenip izlenmediği ya da başarılı bir şekilde tedavi edilip edilmediği, bu biyokimyasal nesnel sonuçlarla değerlendirilebilir

Nesnel sağlık sonuçlarından antropometrik sonuçlar nedir?

Antropometrik sonuçlar için ise çocukluk çağındaki boy, kilo, baş çevresi gibi büyüme gelişme göstergeleri, ya da erişkin ve yaşlılarda kullanılan vücut kütle indeksi (vücut ağırlığının, kişinin boy uzunluğunun karesine bölünmesi ile elde edilen değer) örnek olarak verilebilir. Örneğin bir toplum beslenme programının başarısını antropometrik nesnel sonuç göstergeleri ile değerlendirebiliriz.

Hasta merkezli sonuç göstergeleri nelerdir?

Hasta merkezli sonuç göstergeleri, ağrısız ve hastalık bulguları olmadan yaşayabilmek; yanlış tedavilere maruz kalmamak; hastalıkları nedeniyle yapılan tedavilerin masrafları altında ezilmemek ve “kendinden hoşnut olmak”tır.

Yaşam kalitesi kavramı sağlık hizmetlerinde hangi temel düzeylerde kullanılır?

Yaşam kalitesi, sağlık hizmetlerinde üç temel düzeyde kullanılır:
1. Makro düzey: Toplumun sağlığı ile ilgili genel politikaların belirlenmesi için yapılan araştırmalar (YK ölçeklerinin toplum standartlarını/normlarını oluşturma),
2. Orta düzey: Klinikte hasta grupları üzerinde (sonuç araştırmaları) ve
3. Mikro düzey: Bireysel/hasta düzeyinde

Yaşam kalitesinin toplum düzeyinde kullanımı ne anlama gelir?

Makro düzey (toplum düzeyinde): Yaşam kalitesinin toplum düzeyinde kullanımı, sadece hastalar üzerinde değil, toplumun bütünü (hasta olsun sağlıklı olsun) üzerinde uygulanan sağlık programlarının başarısını değerlendirmek amacıyla kullanımı anlamına gelir. Örneğin bir toplumda kamu hizmet birimlerinin, yaşlı bireyler üzerinde sosyal destek olanaklarının geliştirilmesi temeline dayanan bir program yürüttüğünü düşünelim. Bu programın başarılı olup olmadığını değerlendirmek için, çeşitli yaşam kalitesi değerlendirme araçlarını kullanmak gerekir.

Yaşam kalitesi kavramının kullanıldığı orta düzey sonuçlar ne için kullanılır?

Yaygın olarak “Sonuç araştırmaları” diye bilinen bu çalışmalar, sağlık alanında klinik koşullarda alternatif tedavi yöntemlerinin başarısını karşılaştırmak için yapılan çalışmalardır. Bu çalışmalar özellikle klinikte birbirlerine benzer nesnel başarı sağlayan ya da yaşam süresini uzatma açısından aralarında pek fark bulunmayan alternatif tedavi yöntemlerinin hangisinin hastanın yaşam kalitesi üzerine daha olumlu etkisi olduğunu göstermek için kullanılırlar

Yaşam kalitesi kavramının mikro düzeyde (Bireysel/hasta düzeyinde) kullanılması nasıldır?

Mikro düzey (Bireysel/hasta düzeyinde): Bu düzey, bir hekimin bir hastayı takip ederken her ziyaretinde diğer nesnel klinik (biyokimyasal, radyolojik tetkikler gibi) göstergeler yanında yaşam kalitesini de izlemek olarak tanımlanır. Yani hekimlerin günlük rutin hasta takiplerinde artık yaşam kalitesi değerlendirmesinin de rutine girmesi ve yaşam kalitesinin bir izlem göstergesi olması anlamına gelir. Bu düzeydeki uygulamalar henüz daha -gerek dünyada gerekse ülkemizde- sınırlı düzeydedir. Yaşam kalitesi ölçümlerinin yaygınlaşması, uygulanan tedavi ve dolayısıyla hastanın bir bütün olarak ele alınması açısından çok önemlidir. Diğer bir ifade ile sadece hekim merkezli nesnel klinik değerlendirmeler izlem ve tedavi süreçlerinde eksik kalır, buna hastanın öz iyilik halini, yani yaşam kalitesini de eklemek gerekir.

Yaşlılarının yaşam kalitesini yükseltilmesinin toplum açısından etkisi nasıl değerlendirilebilir?

Yaşlılarının yaşam kalitesini yükselten toplumlar, sadece yaşlıların toplum üstündeki yükünü azaltarak değil aynı zamanda onların ürettikleri toplum yararına olan çıktılardan (çocuk bakmak, sivil toplum etkinlikleri gibi) yararlanarak toplumsal gelişmeyi hızlandırırlar.

Aktif  yaşlanmanın belirleyenleri nelerdir?

Yaşlılarla yaşam kalitesi genellikle “aktif yaşlanma” kavramı ile birlikte ele alınır. Aktif  yaşlanmayı, hastalıklardan korunma ve tedavi gibi sağlık hizmetleriv yanında, davranışsal (fizik aktivite, beslenme gibi sağlığı geliştirici davranışlar), sosyal ve psikolojik (topluma katılım, zihinsel sorunlar ve depresyon gibi), çevresel (mimari engeller ve ulaşım araçlarına erişebilme gibi) ve ekonomik faktörler (gelir, çalışma ve ilaca ulaşabilme gibi) belirler.

Yaşlılarda görülen yeti kayıplarına en fazla neden olan dört temel sorun  nedir?

Yaşlıların yaşadığı sağlık sorunlarının, onların yaşam kalitesine etkisi açısından bakıldığında, yaşlılarda görülen dört temel (zaman zaman yaşlılar için mahşerin dört atlısı olarak ifade edilen) sorunun yol açtığı yeti kayıplarının yaşam kalitesini önemli ölçüde tehdit ettiği bildirilmektedir.
Bunlar:
1. Düşmeler
2. Demans (bunama)
3. Depresyon ve
4. İdrar ve gaita kaçırmadır (tıpta inkontinans
olarak bilinen).

Tinnetti denge testi nedir ne için kullanılır?

Tinnetti denge testi, “Kalk Yürü Testi” de önemli bir düşme riski öngörücüsüdür. “Kalk Yürü
Testi”nde yaşlının oturduğu sandalyeden kalkıp 10 adım yürüyüp geri gelip aynı sandalyeye oturması istenir. Bu süre 16 saniyeyi geçerse düşme riski artmış olabilir.

Hangi özellikleri taşıyan yaşlının yüksek düşme riski altında oldukları söylenebilir?

Aşağıdaki özellikleri taşıyan yaşlının yüksek düşme riski altında oldukları söylenebilir:
• Çok yaşlı olmak (<85 yaş),
• Önceki yıl düşme hikayesi bulunması,
• Cinsiyet (düşme, kadınlarda, erkeklerden daha sık görülse de düşmelerin sonucu erkeklerde daha ciddi sonuçlara yol açar),
• Fazla kilolu yaşlılar daha sık düşerler,
• Yoksul ve kötü yaşam koşulları olan yaşlılarda düşme riski daha yüksektir.

Sağlığı geliştirme kavramı ne ifade eder?

Sağlığı geliştirme kavramı, sağlığa ve sağlık hizmetlerine yeni, çağdaş bir felsefi bakış getirmiştir. Sağlığı geliştirme, koruyucu sağlık hizmetlerinden öte, sağlık sorunsalına hastalık yerine “sağlık” penceresinden bakış anlamına gelir. Henrik Blum’un “Sağlık” alanı paradigmalarında,“Sağlıklı olma”yı etkileyen dört ana alan içinde, üzerinde en sık durulan “sağlık hizmetleri” yanında belki de bundan daha önemli diğer üç alandan söz edilir. Bunlar “kalıtsallık”, “çevre maruziyeti” ve “yaşam tarzı”dır

Sosyal sermaye kavramının yaşlılıkla ilişkisi nasıl kurulabilir?

Toplum bilimde “sosyal sermaye” olarak bilinen ve kişinin toplumsal desteği ilişkiler ağını ve toplum içinde yaşadığı güveni içeren çok değişkenli kavramın, yaşlıların yaşam kalitesi üzerinde belki de daha genç yaş gruplarından daha etkili olduğu bildirilmiştir (Baran, 2008). Sosyal sermayeyi belirleyen kavramların başında, aileye, komşulara, yakın çevredeki insanlara, kamu kuruluşlarına ve yargı kurumlarına güven, sivil toplum kuruluşları faaliyetlerine katılma ve sivil toplumun gücü gelir. Bu anlamda ilişkiler ağının Türkiyede yaşayan yaşlılarda, ilk bakışta iyi olduğu düşünülebilirse de giderek çekirdekleşen aileler, yaşlılarının sosyal sermayesini zayıflatmaktadır.

Yaşlılara yönelik olarak sunulan hizmet özelliklerinden yapısal özellikler nelerdir?

Yapısal özellikler içinde, yaşlı bireylerin yaşadıkları yerlere yakın olan; yaşlıların yaşadıkları sağlık ve toplumsal sorunlara cevap verebilecek uygun teknolojileri (örneğin fizik tedavi üniveteleri vb.) içinde barındıran içinde barındıran sağlık hizmet binaları ve gereksinim duyulan hizmeti verebilecek olan yeterli sayıda uygun sağlık personeli (örneğin, hekimler, hemşire, diyetisyen, sosyal çalışmacı, psikolog ve hatta podiatristler) sayılabilir.

Türkiye yaşlı odak grup çalışması bulgularına göre Türk yaşlılara göre yaşam kalitesinin tanımı neler içermektedir?

Bedensel olarak aktif olma,
• Bağımsız (kimsenin yardımı olmadan günlük işleriniyaabilme) ve sağlıklı hissettme,
• Dinlenme hakkı,
• Sevdiklerinden ayrılmayla başa çıkabilme,
• Temiz ve güvenli bir ortamda yaşayabilme
• Görme ve işitme duyularının yerinde olması,
• Gelecekten umutlu olmak,
• Düşünsel açıdan kendini mutlu hissetmek,
• Ekonomik açıdan başkalarına muhtaç olmamak,
• Etrafındaki insanlardan sevgi ve yakınlık görmek,
• Kişisel özelliklerine ve mahremiyetine saygı duyulması,
• İstediğini yapabilme, istediği yere gidebilme,
• İç ve dış dünyası arasında bir denge kurabilme