Psiko-Sosyal Rehabilitasyon Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Biyolojik yaşlanmanın tanımını yapınız.

Biyolojik yaşlanma; yaşlanmaya bağlı olarak insan vücudunun yapı ve fonksiyonlarında meydana gelen değişikliklerdir.

Toplum sağlığı faaliyetlerinin sağlığı geliştirme açısından amaçları nelerdir?

Toplum sağlığı faaliyetlerinin sağlığı geliştirme açısından amaçları tüm vatandaşlar için sağlıklı yaşam süresini artırmak, toplumdaki gruplar arasında sağlık eşitsizliklerini azaltmak, herkes için önleyici hizmetlere erişimi sağlamaktır.

Sağlığı geliştirmeye katkısı olan 5 olumlu sağlık davranışı yazınız.

Dengeli ve yeterli beslenme, kilo kontrolü,  düzenli uyku, ağız ve vücut hijyenini sürdürme, fiziksel aktivite, sigara, alkol ve benzeri kullanmama, stresle etkin baş etme, güvenli çevrede yaşama ve kazalardan korunma, bağışıklama, güvenli cinsel yaşam, olumlu iletişim ve sosyal ilişkilerin sürdürülmesi, düzenli kontrolleri yaptırma.

Sağlıkta önleme düzeylerinden primer (birincil) önlemeyi tanımlayınız ve birincil önleme faaliyetlerini belirtiniz.

Primer önleme; hastalıklar ortaya çıkmadan ve hastalıkları önlemeye yönelik yapılan girişimlerdir. Birincil önleme faaliyetleri;
• Beslenme-ağız sağlığı gereksinimleri,
• Uygun fiziksel aktivite, egzersiz gereksinimleri,
• Sağlıklı uyku,
• Ekonomik güvence gereksinimleri, yoksulluğun önlenmesi,
• Psiko-sosyal gereksinimler,
• Manevi gereksinimler (Çoklu kayıplarla baş etme, bakım ve bağımsızlığı sürdürme,
dinî ve yaşam inançlarını, değerlerini gerçekleştirebilme, etkileşim ve arkadaşlık),
• Güvenlik gereksinimleri (bağışıklama, düşmeyi önleme, ilaçların kullanımı, toplum içinde güvenlik) gibi faaliyetleri kapsar.

Sağlıkta önleme düzeylerinden sekonder (ikincil) önleme düzeyini açıklayınız. İkincil önleme faaliyetlerine örnek veriniz.

İkincil önleme, yaşlılarda yaygın görülen hastalıkların (Alzheimer, artiritler, kalp-damar hastalıkları, depresyon, diyabet, osteoporoz) erken tanı ve ilk tedavisinin yapılarak sağlığın sürdürülmesini kapsar.  İkincil önleme stratejileri; taramaları, kendi kendine yapılan muayenelerin öğretilmesini, düzenli fiziksel ve psikolojik değerlendirmeyi, komplikasyonlar ve bağımlılıktan kaçınmak için sağlık bakımını (yeterli beslenmeyi, egzersizi, tıbbi ve farmakolojik tedavileri) içerir. 

Felç sonrası hastanın fizik tedavi alması, solunum sıkıntısı yaşayan hastalar için solunum terapisi, yatağa bağımlı olan yaşlıya eklem sorunlarının daha da kötüleşmemesi amacıyla yatak içinde egzersiz yaptırılması hangi tip sağlıkta önleme hizmetlerine örnektir?

Üçüncül önleme hizmetlerine örnekti. Çünkü üçüncül önleme; herhangi bir hastalık ya da sağlıkta bozulma oluştuktan, tanısı konduktan ya da ilk tedavisi başladıktan sonra takip, rehabilitasyonu ve tedaviden kaynaklanan komplikasyonları önlemeyi içerir. 

65 yaş ve üzeri yaş grubunda ölümlerin çoğunluğunun nedeni hangi hastalık nedeniyle gerçekleşmektedir?

Bu yaş grubunda ölümlerin % 54’ü kalp ve damar hastalıkları nedeniyle olmaktadır.

Yaşlanmayla birlikte deride görülen değişimler nelerdir?

Deride kuruluk, pul pul görünüm, çatlaklar, sertleşme; kollajende azalma nedeniyle elastikiyetini kaybetme, vücut ısısını düzenlemede azalma, terlemenin azalması.

Denge kaybı, hareketlerde yavaşlama, koordinasyon yeteneğinde azalma gibi belirtiler görülen bir yaşlının bakımında hangi sağlığı geliştirme uygulamaları önerilir?

Yürürken denge ve güvenliği sürdürme gibi güvenlik önlemlerini yaşlıya öğretmek, baston ya da yürüteci yardımcı araç olarak kullanmak, yaşlının bulunduğu ortamlarda düşme
riski için tedbirler almak, özellikle düz, kauçuk tabanlı sağlıklı ayakkabılar giymek.

Bireyin ileri yaşlarda eskiden kullandığına göre daha fazla tuz ve şeker kullanmaya başlaması nasıl açıklanabilir?

Yaşlanmaya bağlı olarak tat ve koku alma duyusunda zayıflama olması ile açıklanabilir.

Yaşlanmayla birlikte kalp-damar sisteminde gerçekleşen değişimler nelerdir?

Kan damarlarında yağ birikimi sonucu kalbe gitmesi gereken oksijen miktarında azalma, atardamar çaplarında daralma, damar duvarlarında kalınlaşma, kalp kapaklarında kalınlaşma şeklinde değişimler görülür.

Yaşlanmayla birlikte öksürme refleksinde görülen azalma sonucu gelişebilecek yutma zorluklarına karşı nasıl bir önlem alınabilir?

Güvenlik için yemek yerken yiyecekleri küçük parçalara bölmek, iyice çiğnemek ve yavaş yavaş yemek.

İdrar tutmada güçlük yaşayan bir yaşlının bakımında hangi sağlık uygulamaları önerilir?

Uzun yolculuklardan önce ve öğleden sonra diüretik (idrar söktürücü) ilaçları kullanmaktan kaçınmak, idrar kaçırmaları için önlem olarak ped kullanmak, idrar kaçırma yaşlının benlik saygısını azaltabilir ve kendini değersiz görmesine neden olabileceğinden bu konulara dikkat etmek.

Yaşlı bir birey için ev ortamının düzenlenmesi ve bir yere ulaşma ya da yükseğe çıkması için gerekli aletleri sağlanması yaşlılıkta görülen hangi değişimlere karşı alınan önlemlerdir?

Kemiklerin yoğunluğunda azalma ve yumuşama, eklem hareketlerinde kısıtlılık, yürümede değişiklikler.

Yaşlılık döneminde gerçekleşen psikososyal değişimlere beş örnek veriniz.

Yaşlılıkla yüzleşme; eşin ölümü, eşten ayrılma/boşanma; sevdiği insanların kaybı, yalnızlık ve sosyal izolasyon, emeklilik; rol kaybı (çocukların evlenmesiyle annelik rolünün anlamını değiştirmesi) ya da yeni roller üstlenme (örneğin; babaanne, dede olma); ekonomik sorunlar, kronik hastalıklar ve fonksiyon kayıplarının psikolojik ve sosyal sorunlara
neden olması; kendi evinden ya da mahallesinden taşınmak zorunda kalması (çocuklarının yanına taşınma ya da bakım evine yerleşme); ölüm korkusu.

Umre ve hac yolculuğuna çıkacak yaşlılara rutin olarak hangi aşılar yapılmaktadır?

Menenjit ve polio aşıları yapılmaktadır.

Ülkemizde Ulusal Kanser Tarama Programı kapsamında Kanser Erken Teşhis Tarama ve Eğitim Merkezleri’nde (KETEM) yapılan taramalar nelerdir?

Meme kanseri, rahim ağzı kanseri, kolorektal kanser taramaları.

Rahim ağzı kanseri taramasının sonlandırılma kriteri endir?

Son iki HPV veya Pap-smear testi negatif olan 65 yaşındaki kadınlarda tarama kesilmelidir.

Kolorektal kanser taramalarının sonlandırılma kriteri endir?

Son iki Gaitada Gizli Kan testi negatif olan 70 yaşındaki kadın ve erkeklerde tarama kesilmelidir.

Ülkemizde yaşlıların sağlığını geliştirmeye yönelik uygulamalardan “Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı 2015-2020”de yer alan stratejiler nelerdir?

Strateji 1: Yaşam boyu sağlığın geliştirilmesi ve sağlıklı yaşlanma, Strateji 2: Sağlığa yönelik risklerden toplumun korunması, Strateji 3: Yaşlı bireyler için sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi ve sağlık hizmetlerine tam erişimin sağlanması, Strateji 4: İzleme ve değerlendirmenin güçlendirilmesi olarak belirlenmiştir.