Psiko-Sosyal Rehabilitasyon Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Rehabilitasyon kavramı hangi alanda daha çok karşılaşılan bir terimdir?

Bugün “rehabilitasyon” yani iyileştirme kavramının gerek sağlık, gerek sosyal, gerekse fen-doğa bilimlerindeki birçok alanda kullanıldığını görmekteyiz. Rehabilitasyon özellikle fizik tedavi alanında çok karşımıza çıkan ve bilinen bir kavramdır.

Rehabilitasyon kavramının Türkçe karşılığı nedir?

İyileştirmedir.

Rehabilitasyon nedir?

Rehabilitasyon ya da Türkçe karşılığıyla İyileştirme kavramı genel anlamda sahip olunan işlevlerin, yetilerin yeniden inşa edilmesidir ve yaygın bir biçimde sağlık alanında kullanılmaktadır. Rehabilitasyon
denilince daha çok fiziksel sağlık alanında, özellikle de fizik tedavide kullanılan hizmetler akla gelmektedir. Ancak rehabilitasyon kavramı ruhsal sorunlar, hastalıklar için de kullanılmaya başlanmıştır.

Psiko-Sosyal rehabilitasyon nedir?

Psiko-sosyal (psikiyatrik) rehabilitasyon, ruhsal rahatsızlığa bağlı yeti yitimi bulunan kişilere, kendi çevreleri içinde kendilerinden beklenen rollere uyum sağlamaları için gereken yardım ve becerileri kazandırarak işlevsellik ve yaşam kalitelerini iyileştirmek üzere tasarlanmış çok çeşitli girişimleri kapsamaktadır. Bu beklenen roller içinde bağımsız yaşama, eğitimini sürdürme, rekabete dayalı işlerde çalışma, aile ilişkileri, arkadaş edinme ve yakın ilişkiler kurma yer alır. Psiko-sosyal rehabilitasyonda tedavi kurumlarına bel bağlamak yerine bağımsızlık, özürlüler için düzenlenmiş ortamlarda yalıtılmak yerine toplumsal bütünleşme ve uzmanların hedefleri yerine hastanın tercihleri ön plana çıkar. Böylece işlevselliği ve becerisi artan yaşlı bireylerin benlik değeri, özgüveni de yükselmiş olur.

İyi oluş kavramı nedir?

İyi oluş kavramı, bireyin veya bir grubun sosyal, psikolojik, ekonomik, manevi veya sağlık durumuna dair genel halini tanımlayan bir kavramdır. Bu bağlamda yüksek düzeyde iyi oluş, bireyin içinde olduğu durumun olumlu olduğuna, düşük iyi oluş ise bireyin olumsuz durumda olduğuna işaret etmektedir. İyi oluş ile yaşam doyumu arasında yüksek ilişki vardır. Kişinin iyi oluş düzeyi yükseldikçe, yaşam doyumu da yükselir.

Tedavi kavramıyla ne anlatılmak istenmektedir?

Tedavi, yaşanılan ruhsal hastalıklarla ilişkili belirtilerin ortadan kaldırılmasına yönelik tüm müdahaleleri içermektedir.

İyileşme kavramıyla ne anlatılmak istenmektedir?

İyileşme ise nesnel ve öznel iyileşme şeklinde ayrılarak tanımlanabilir. Nesnel anlamda iyileşme, tedavi sonrası yaşanılan ruhsal hastalık belirtilerinde veya engelde meydana gelen nesnel yani somut azalmadır. İyileşmeden kasıt bu belirtilerin veya engelin tamamen ortadan kalkması, yok olması değildir. Öznel anlamda iyileşme ise, bireyin kendisine dair duyumuyla ilgilidir. Yani birey, tedavi sonrası halen ruhsal bazı belirtiler sergilese de kendisini çok daha iyi hissedebilir ya da tam tersi olabilir. Nesnel anlamda tedavi sonrası klinik belirtilerde ciddi düzeyde azalma olsa da, danışan/hasta kendisini halen kötü hissedebilir. Bu durum ruhsal hastalıkların tedavisinde standart klinik göstergeler yanında, danışanın/hastanın
psikolojik ve ruhsal iyi oluşunun da dikkate alınması gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Psiko-sosyal rehabilitasyonun temel amacı nedir?

Süreğen ruhsal sorunu olan bireylerin toplum içerisinde ve bağımsız olarak en az destekle toplumsal, mesleki, eğitimsel ve ailevi rollerini sürdürebilmeleri için gerekli becerilerle donatılması ve yeterli toplumsal desteğin sağlanması psiko-sosyal rehabilitasyonun temel amacıdır

Psikososyal rehabilitasyonun amaçlarını sıralayınız?

• Hastalığın yol açtığı bozukluk ve yeti kaybı oranının azaltılmasını sağlamak,
• Hastanın sosyal rolünü yerine getirmesi için var olan becerilerinin geliştirmesini sağlamak,
• Yetenek, beceri ve kapasitelerini güçlendirmek,
• Hastanın sosyal, psikolojik uyumunu kolaylaştırmak,
• Bireysel bağımsızlığını artırmak,
• Daha ileri bozulma ve yeti kayıplarını önlemek,
• Hastanın bireysel sorumluluğunu artırmak,
• Hastada iyileşme (iyi oluş) duygusunu geliştirmek,
• Aile, arkadaş gibi destek grubu üzerindeki zorlanmayı azaltmak

Psiko-Sosyal Rehabilitasyon Hizmetleri kimlerle sınırlıdır?

Bu hizmetler, psikiyatrik bozukluğu olan ve bu bozukluğun neden olduğu yetersizliklere sahip olan kişilerle sınırlıdır.

Diğer yetişkin gruplarında olduğu gibi, yaşlı kişilerin psikiyatrik tanılamasında da iki kaynaktan yararlanılmaktadır. Bu kaynaklar nelerdir?

Bunlar: Hastalıkların ve Sağlıkla İlgili Sorunların Uluslararası İstatistiksel Sınıflaması (ICT-10 şu anda 10. versiyonu kullanılmakta) ve Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’dır (DSM-5).

Psikiyatrik tanı almış bireyler, yaşam amaçlarını sürdürmede ve diğer yaşam görevlerini yerine getirmede işlev yetersizlikleri yaşarlar. Bu işlev yetersizlikleri kendisini 6 alanda gösterir. Bu alanlar nelerdir?

Bu alanlar; duygu (orantısız şiddette yaşanılan duygular), algı ve biliş (psikozlar, dikkat ve hafıza), güdülenme ve davranış (aşırı veya vurdumduymaz düzeyde anormal güdülenme ve aşırı ketlenme), kişiler arası işlev (kişiler arası ilişkileri kurma ve sürdürmede yaşanılan zorluklar), intihar ve tehlikeli davranışlar ve belirtilere dair içgörüdür.

Etkili bir psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetinin özellikleri nelerdir?

• Rehabilitasyon, hastanın ilaç tedavisine destek olarak en kısa süre içinde başlamalıdır ve hastanın kendi rızası ile olmalıdır.
• Aile ile iş birliği içinde sürdürülmelidir. Aileden sürekli bilgiler alınarak, hastayı daha iyi tanımak, ailenin desteğini ve katılımını sağlamak şarttır.
• Hastanın kendisini ve kaygılarını ifade etmesine olanak sağlanmalıdır.
• Bireyin mevcut özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Yapamayacağı konularda üstüne giderek kendini yetersiz hissetmesi daha kötü sonuçlar doğurur.
• Doğru hedefler konulmalıdır. Hastalığın ne evrede olduğu ve ne kadar ilerleme kaydedilebileceği konusunda açık ve net olunmalıdır.
• Rehabilitasyon süresi hastada kaygı, endişe gibi farklı sorunlar yaratmamalıdır. Mevcut problemleri en aza indirgemeye yönelik olmalıdır.
• Rehabilitasyon günlük yaşamı etkilemeyecek şekilde sürdürülmelidir. Hasta rehabilitasyon programı için sosyal çevresinden ve sahip olduğu sorumluluklardan soyutlanmamalıdır.
• Rehabilitasyonun sürekliliği sağlanmalıdır. Hastaya ilaç tedavisine göstermesi gereken süreklilik ve özeni, rehabilitasyonda da sürdürmesi gerektiği aşılanmalıdır

Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetlerinde yer alan ilkeler nelerdir?

• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmeti sunan uygulamacılar, umut beslerler ve saygı duyarlar, herkesin öğrenme ve gelişme kapasitesi olduğu inancına sahiptirler.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmeti sunan uygulamacılar, iyileşmede kültürün ve kültürel çeşitliliğin merkezî role sahip olduğunu kabul ederler. Destek alan bireyler için tüm hizmetlerin kültürel olarak anlamlı olmasını sağlamaya çalışırlar.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmeti sunan uygulamacılar, destek alan kişilerin belirlediği kişilerle bilgilendirme ve verilen kararları paylaşma yoluyla iş birliği yaparlar.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, destek alan bireylerin güçlü yanları ve yetileri üzerine inşa edilir.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, birey merkezlidir; bireylerin farklı ihtiyaçlarına karşılık gelecek biçimde düzenlenir ve onların değerleri, umutları ve amaçlarıyla uyumludur.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, iyileşme sürecindeki bireylerin vatandaşlık haklarını kullanabilecekleri, sorumluluklarını yerine getirebilecekleri, fırsatları keşfedebilecekleri şekilde yaşadıkları toplumla tam anlamıyla bütünleşmelerini sağlamalıdır.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, kendi yaşamını yönetme gücünü ve kişisel gücü geliştirmeye çalışır. Tüm bireyler aldıkları hizmet türünü belirlemek de dahil olmak üzere, kendi kararlarını alma hakkına sahiptirler.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, aile üyelerini, akran destek gruplarını, bireysel ve kendine yardım gruplarını harekete geçirerek kişisel destek ağlarının gelişimini kolaylaştırmaya çalışır.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, bireylerin yaşamındaki ruhsal, sosyal, mesleki, zihinsel, eğitsel, yaşanılan yer, ekonomik olmak üzere tüm alanlarda nitelik artışı sağlanmasına yardım etmeye çalışır.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, bireyselleştirilmiş iyi olma planları geliştirme ve bu planları uygulamaya cesaretlendirme yoluyla bireylerin sağlığını ve iyi oluşunu geliştirir.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, bireysel iyileşmeyle uyumlu sonuçlar doğuran, sonuçları kanıtlanmış, umut vaat eden ve yeni gelişen iyi uygulamaları dikkate alır.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon programları, destek alanların etkin katılımıyla gerçekleşen, program değerlendirme ve kalite geliştirme uygulamalarını içerir.
• Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, bireylerin ihtiyaç duyduğu anlarda kolayca ulaşılabilir olmalıdır. Bu hizmetlerin, diğer psikiyatrik, tıbbî, bütüncül tedavi ve uygulamalarla eşgüdümü sağlanmalı ve bütünleştirilmelidir 

Rehabilitasyonun uygulandığı hastanelerde işleyiş nasıldır?

Hastalar hastaneye genellikle hastalıklarının başlangıç dönemlerinde tanısal ve diğer değerlendirmelerin yapılması, kısa dönem tedavileri, taburculuk sonrası tedavi ve izlem programının düzenlenmesi ve aile eğitimi için yatırılmaktadır. Hastanelerde yatış ve tedavi süresi, olanaklar ve sağlık ödeme sistemlerinden dolayı genellikle kısadır. Burada verilecek en önemli kararlardan bir tanesi yaşlının buradan çıktığında nereye gönderileceği, diğer bir ifade ile rehabilitasyonunun nerede yapılacağıdır. Hastane tabanlı rehabilitasyon hizmetlerinden sonra hastaların evde, polikliniklerde veya bakım evlerinde takip edilmesine karar verilir

Rehabilitasyonun uygulandığı yataklı rehabilitasyon merkezlerinde işleyiş nasıldır?

Sıklıkla hastanelerden bağımsız bir birim olarak çalışır ve rehabilitasyon ekibini oluşturan tüm sağlık çalışanlarını barındırır. Her hasta için özelleşmiş rehabilitasyon programı disiplinler-arası yaklaşım ile uygulanır. Genellikle diğer birimlerden daha yoğun rehabilitasyon hizmeti verir.

Rehabilitasyonun uygulandığı bakımevlerinde işleyiş nasıldır?

Özel bakıma ihtiyaç duyan yaşlıların bakım ve korunmalarını sağlamak amacıyla kurulan yatılı sosyal hizmet kuruluşudur. Bu bakımevleri çok çeşitli özellikte olabilmektedir. Bazılarının imkanları rehabilitasyon merkezleri kadar gelişmiş olmakla birlikte bazılarınınki sınırlıdır. Bakımevlerine genelde iki tip hasta kabul edilir. İlk grup
“kısa süreli” konaklayanlardır. Bu hastalar yoğun rehabilitasyon ihtiyacı olan ya da bir hastalığın terminal döneminde olan hastalardır. İkinci grup olan “uzun süreli” konaklayanlar ise, ömrünün kalanını bakımevinde geçirirler.

Rehabilitasyonun uygulandığı huzurevlerinde işleyiş nasıldır?

Yaşlı kişileri huzurlu bir ortamda korumak ve bakmak, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulan yatılı sosyal hizmet kuruluşudur. Yalnızca gündüzleri veya tam zamanlı olarak hizmet verebilirler.

Ayakta rehabilitasyon programlarını açıklayınız?

Bu programlar genellikle hastanelerin poliklinikleri tarafından uygulanır. Ayrıntılı rehabilitasyon programı şeklinde olabildiği gibi yalnızca fizik tedavi rehabilitasyon programı şeklinde de yürütülebilir. Bu programın avantajı hastanın evindeyken takip edilebilmesidir. Hasta sosyal ilişkilerini kaybetmez, hatta diğer hasta ve yakınları ile iletişime geçerek sosyal ilişkileri artar. Hasta programlanmış bir çizelgede haftanın belli günlerini hastane içinde geçirir. Bu çeşit programlarda çözülmesi gereken en önemli sorun hastaneye ulaşımdır

Havinghurst’ün yaşlılık (ileri yetişkinlik) için tanımlamış olduğu gelişim görevleri nelerdir?

• Azalan güç ve bozulan sağlık durumuna uyum sağlama,
• Emeklilik durumuna ve azalan gelire uyum sağlama,
• Eşin ölmesi ile meydana gelen yeni duruma uyum sağlama,
• Kendi yaşıtlarının olduğu sosyal çevreye uyum sağlama,
• Bu dönemde devam eden sosyal ve vatandaşlık görevlerini yerine getirme,
• Durumuna uygun fiziksel yaşam çevresini düzenlemedir.

Yaşlılığa yüklenilen anlam ve algı hangi etmenlere göre değişiklik gösterebilmektedir?

Yaşlılığa yüklenilen anlam ve algı bireyin geride bıraktığı gelişim dönemlerini yaşama biçimine, yaşanılan kültüre, içinde bulunduğu mevcut biyolojik, psikolojik sosyal koşullara ve kişilik özelliklerine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

Atchley’e göre emeklilik süreci yedi alt evreden geçilerek yaşanılmaktadır. Bu evreler nelerdir?

1. Erken emeklilik öncesi evre
2. Yakın emeklilik öncesi evre
3. Balayı evresi
4. Düş kırıklığı evresi
5. Yeniden uyum evresi
6. Denge evresi
7. Emekli rolünün yok edilmesi

Atchley' in öne sürdüğü erken emeklilik öncesi evreyi açıklayınız?

Emekliliğin çok uzak göründüğü, orta yaştaki evredir.

Atchley' in öne sürdüğü yakın emeklilik öncesi evreyi açıklayınız?

Bu evrede emeklilik fikri ürkütücü görünür. Bu duyguyla kişi emeklilik sonrasını planlamaya çalışır. Uzun molalar, tatiller vererek işle
olan bağını azaltmaya başlar. Geçişin son aşaması emeklilik törenidir

Atchley' in öne sürdüğü balayı evresini açıklayınız?

Kişinin işe bağlı sorumluluklarından kurtulması nedeniyle kendisini
özgür hissettiği ve sonrası için hayaller kurduğu dönemdir.

Atchley' in öne sürdüğü düş kırıklığı evresini açıklayınız?

Bu evre emeklinin kendisini boşlukta ve depresif hissettiği evredir. Bu duygular sağlık ve para sorunlarıyla bağlantılı olabilmektedir.

Atchley' in öne sürdüğü emekli rolünün yok edilmesi evresini açıklayınız?

Emeklilik rolü, kişinin ölümü, kronik hastalığın ortaya çıkması, yeni bir kariyere veya işe yönelmesi veya işveren rolüne girmesiyle son
bulur.

Depresyonun 65 yaş üstündeki popülasyonda yaygınlık oranı nedir?

Depresyon yaygınlığı toplumda %5-8 iken 65 yaş üstündeki popülasyonda %10-15’tir ve bu oran bakımevlerinde kalanlarda %40’ın üzerine çıkmaktadır.

Yalnızlık kavramının ne anlama geldiğini açıklayınız?

Yalnızlık, bireyin kişiler arası ilişkilerinde niceliksel ya da niteliksel olarak ortaya çıkan önemli bir bozulma, aksama olduğunda yaşadığı oldukça nahoş, rahatsız edici bir yaşantı olarak tanımlanmaktadır.

Psiko-sosyal bakım hangi aşamalarda ele alınmalıdır?

Psiko-sosyal bakım; temel iletişim ve tanılama becerileri, hasta ve aile ile birlikte çalışma, özelleşmiş becerilerin kullanılması ve alanında uzmanlaşmış profesyoneller tarafından bilişsel terapi, aile terapisi gibi yöntemlerin kullanıldığı çalışmaların yapılması olmak üzere 4 aşamada ele alınmalıdır.

Temel iletişim ve tanılama becerilerini açıklayınız?

Bu beceriler, hasta ve hasta yakınlarıyla ilişki kuran evde bakım hizmeti veren ekipteki tüm üyeler tarafından kullanılan bakım hizmetinin en alt standartlarını sağlamak için gerekli temel becerilerdir. Psiko-sosyal sorunları en aza indirebilmek için etkili iletişim becerilerine sahip olmak gerekmektedir. Etkili bir iletişim sayesinde hastada bilgi eksikliği giderilmektedir. Buna bağlı olarak bu uygulamalar ile bireylerin kaygıları azaltılabilir ve memnuniyetleri artırılabilir. Bakım konusunda yanlış ve hatalı uygulamaları da en aza indirebilir.

Psiko-sosyal bakımda üçüncü düzey becerilerde yer alan özelleşmiş becerilerin kullanılması aşamasını açıklayınız?

Psiko-sosyal bakımda üçüncü düzey becerilerde, özelleşmiş becerilerin kullanılması yer almaktadır. Bu beceriler ise; problem çözme becerileri, kaygı ile baş etme teknikleri gibi amaca yönelik becerileri içermektedir. Bu düzeyde psiko-sosyal müdahalelerde uzman klinik hemşire, konsültasyon liyezon psikiyatri hemşiresi, psikolog ve psikiyatrist hasta ve hasta yakınlarına doğrudan danışmanlık yapabilmektedir. Anksiyete ve stresle baş etme becerilerini artırmaya yönelik uygulamalarda, gevşeme ve solunum egzersizi gibi özel tekniklerin öğretilmesi önemlidir. Hastanın bu becerileri öğrenmesine ve geliştirmesine destek olunabilir.

İyileşme merceğini açıklayınız?

İyileşme merceği, politika, uygulama ve yakın zamanda da araştırma üzerinde artan bir etkiye sahip olmuştur. İyileşme merceğinin kapsamı, ruhsal hastalığı olan bireyin günlük deneyimleridir. Geleneksel olarak iyileşme, kişi eski sağlığına yeniden kavuştuğunda, hastalık sonrasında ortaya çıkan sonuç şeklinde sınırlı bir biçimde tanımlanmıştır. Ancak günümüzde iyileşme kavramı, ciddi ruhsal hastalığı olan bireyler de dahil tüm insanların gelecek için umut besleyebileceğine, anlamlı etkinliklere katılabileceğine, kendi kararlarını verebileceğine ve toplumda damgalanmadan ve ayrımcılığa uğramadan yaşayabileceğine dair inancı yansıtan geniş bir tanıma sahiptir.

Etik merceğini açıklayınız?

Etik mercek, psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetlerini sunacak olan uygulamacıların ve bu hizmetlerden yararlananların hakları, sorumlulukları ve değerlerinin tüm ögelerini kapsamaktadır. Etik mercek çoğunlukla ruhsal hastalıkla ilgili yasal mevzuat konularıyla
yakından ilişkilidir. Anahtar ilke, psiko-sosyal rehabilitasyona yönelik yaklaşımın temeli olan değerlerin açık biçimde ifade edilmesidir. İyi bir psiko-sosyal rehabilitasyon hizmet uygulamasında, sunulan hizmetteki her bir modüle dair değerler yazılı ve görünür ifadeler şeklinde sunulur.

Deneysel merceği açıklayınız?

Deneysel mercek, psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetinin etkililiğine dair bilimsel araştırmalar yapılmasına vurgu yapar. Delile dayalı uygulama hareketi ile birlikte psikososyal rehabilitasyonda deneysel merceğin önemi daha da artmıştır. Dolayısıyla, psikososyal rehabilitasyon hizmetlerinde; delile dayalı yöntemlerin kullanılması, bu yöntemlere dair açık uygulama yönergelerinin olması, mevcut hizmetlerin etkililiğinin araştırılması ve bunların belgelendirilmesi önemli görülmektedir.

Kavramsal merceği açıklayınız?

Kavramsal mercek, ruh sağlığı hastalığını ve etkilerini anlamada ve yapılandırmada kullanılan modeller, kuramlar ve kavramları inceler. Ruh sağlığı alanıyla ilgili birçok kavram bulunsa da, psiko-sosyal rehabilitasyonda kullanılan kavramların, delile dayalı, iyileşme ve amaç yapılarını birleştirici, kişiler arası ilişkileri kapsayıcı kavramlar olması gerekir. Bu ihtiyaçları karşılayabilmek için, psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetlerin her bir ögesinin açık biçimde tanımlanabilir, ölçülebilir ve modüler olması gerekir. Modüler olmaktan kasıt, her bir ögenin diğer bir ögeyle anlamlı bir bütün oluşturmak için uyumlu olmasıdır. Bu bağlamda, iyi bir psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetinin farklı bireysel ihtiyaçlara göre düzenlenmiş, gözlenebilir, modüler bir programa ve her bir modüle esas olan kavramsal temeli açık biçimde ifade edebilen uygulamacılara sahip olması gerekir.

Çevresel merceği açıklayınız?

Çevresel mercek, bu çerçeve içinde yer alan en geniş merceklerden birisidir ve ruh sağlığı bozukluğu olan kişiye açık olan sosyal ve fizik olanakların miktarı ve niteliği ile ilgilidir. Bu kaynaklar arasında kariyer, mesleki kaynaklar, barınma, genel toplumsal katılıma ve ruh sağlığı sistemine yardımcı olan kaynaklar bulunmaktadır. Etkili bir psiko-sosyal rehabilitasyon uygulaması, bu kaynaklara ulaşmayı ve bunları geliştirmeye çalışmayı içerir. Dolayısıyla, iyi bir psiko-sosyal rehabilitasyon uygulaması yalnızca kilide (çevreye) uyması için anahtarı (kişi) değiştirmek değil, kilidi (çevreyi) değiştirmek veya yeni bir çevre bulmaktır. Ruhsal hastalığa sahip olan bir bireyin ruh sağlığı ve genel sağlığını korumak için çevresini de düzenlemesi, yönetmesi gerekir.

Ekonomik merceği açıklayınız?

Ekonomik mercek, uzun süreli ruhsal hastalığa yönelik müdahaleler için ödenen ekonomik ve sosyal maliyetle ilgilidir. Psiko-sosyal rehabilitasyon uygulamaları yapılan çalışmaların maliyet hesabını ve ruhsal bozukluğun, bireye uygulanan psiko-sosyal müdahalenin birey üzerindeki maddi etkisini dikkate almak durumundadır.

Güçlendirme merceğini açıklayınız?

Bu mercek, gücü ve özellikle de ruhsal bozukluğun güçsüz düşüren etkisini inceler. Güçlendirme kavramı ruh sağlığı alanında giderek tanınırlığı artan bir kavramdır. Bu mercek bağlamında etkili bir psiko-sosyal rehabilitasyon uygulaması düşünüldüğünde, ruh sağlığı bozukluğu olan bireylerin ayrımcılığa uğramasını engelleyici yasal düzenlemelerin akla gelmesi beklenir. Dahası, bir ruhsal hastalığa sahip kişilere yönelik savunuculuğun işaretlerinin görülmesi gerekir. Danışanlar psiko-sosyal rehabilitasyonla ilişkili tercih yapma, politika belirleme, değerlendirme, araştırma yapma, hizmetin kapsamı ve
savunuculuk konularında desteklenmeli, finanse edilmeli, eğitilmeli ve danışanların katılımları sağlanmalıdır.

Hizmet merceğini açıklayınız?

Psiko-sosyal rehabilitasyon uygulamaları ve hizmetleri, daha önce sözü edilen amaçların her birisine karşılık gelecek biçimde düzenlenmelidir. Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri, bu hizmetleri sunmaya dair ilkelerle uyumlu olacak biçimde delile dayalı, modüllere ayrışmış ve değiştirilebilir uygulamalar sunmalıdır. Hizmet merceğinden bakıldığında, sunulan nitelikli hizmetlerle danışanın doyumunu arttırmak amaçlanmıştır.

Çeşitlilik merceğini açıklayınız?

Çeşitlilik merceği etnik yapı, kültür, cinsiyet, yaş ve dile dair farklılıkların ruhsal bozukluğun ve bozukluğun neden olduğu zorlanmanın oluşumunu ve azalmasını nasıl etkilediğini inceler. Psiko-sosyal rehabilitasyonun, ruhsal hastalıkların etnik yapı, kültür, cinsiyet ve dile bağlı olarak ortaya çıkan geniş yelpazedeki deneyimlere karşılık vermesi gerekir.

İlişki merceğini açıklayınız?

Psiko-sosyal rehabilitasyonun bir kişiler arası süreç olduğu şeklindeki tanım düşünüldüğünde, ilişki merceği daha da önemli hale gelir. Bu mercek, psiko-sosyal rehabilitasyon sürecindeki paydaşlar arasındaki ilişkileri inceler. Psiko-sosyal rehabilitasyon, danışanlar, bakım elemanları, uygulamacılar ve onların örgütleri arasındaki güçlü bir
iş birliğine vurgu yapmak ve bunu sağlamak durumundadır. Hizmet veren elemanların eğitimi, danışanlarla etkili bir iş birliği geliştirme ve bu ilişkiyi sürdürmeye yönelik konuları içermek durumundadır

Hem rehabilitasyon hizmetlerinde hem de bakım hizmetlerinde yaşlı bireylerle kurulacak ilişkide 3 temel beceriye sahip olmak gerekir. Bu beceriler nelerdir?

Hem rehabilitasyon hizmetlerinde hem de bakım hizmetlerinde yaşlı bireylerle kurulacak ilişkide 3 temel beceriye sahip olmak gerekir. Bu beceriler; doğru empati kurma, yakın ilgi ve koşulsuz kabul gösterme ile içtenliktir.

Doğru empati kurmak ne anlama gelmektedir?

Doğru empati kurmak, danışanın sözlü mesajları kadar, sözsüz mesajlarına da odaklanıp danışanın duygu ve düşüncelerini onun iç dünyasında olduğu şekilde anlamak ve bunu kişiye geri bildirim yoluyla iletmektir. Doğru empati için bireyin yaşlı kişiye tüm dikkatini vererek iyi bir biçimde dinlemesi gerekmektedir. 

Yakın ilgi ve koşulsuz kabul gösterme ne anlama gelmektedir?

Yakın ilgi ve koşulsuz kabul gösterme; danışanı kontrol etmeye çalışmadan, onu yargılamadan, kendi kararlarını vermesini sağlamak, bu kararlara saygı duymak ve onu sahip olduklarıyla kabul etmektir.

İçtenlik ne anlama gelmektedir?

İçtenlik, hizmet sunan uygulamacıların danışanlarla içten, dürüst ve açık bir iletişim kurmasını, uygulamacının kendiliğinden davranmasını ve ilişkide tutarlı olmasını ifade eder.

Psikoeğitimin ruh sağlığı alanındaki kullanım amaçları nelerdir?

• Hastalığın bazı semptomlarını iyileştirmek,
• Aileye düşen yükü ve stresi azaltmak,
• Değişim umudunu artırmak,

• Hastalığın yinelemesini önlemek,
• Hasta ve ailesinin yaşam kalitesini artırmak için yeni başa çıkma becerileri edinmelerine yardım etmek,
• Bilişsel, duygusal ve davranışsal değişiklikler yapmak,
• Duygusal destek sağlamak,
• Tedavi uyumunu artırmaktır

Uğraşı terapisinin amaçlarını açıklayınız?

1. Danışanların günlük yaşamlarını sürdürmede ihtiyaç duyduğu etkinlikleri öğrenmesine veya yeniden öğrenmesine yardımcı olmak,
2. Danışanların engel durumlarına uyum sağlamalarına yardımcı olmak,
3. Sosyal yaşama daha fazla katılımı sağlamak için danışanların çevreye uyum sağlamasına yardımcı olmak,
4. Danışanların iyileşme hissini artıracak biçimde bir şeylerle meşgul olmalarını sağlamak,
5. Travmaya ve hastalığa karşı önleyici çalışmalar yapmak ve böylece sağlık ve iyiliği tesis etmek

Kendine yardım gruplarının terapötik etkilerini açıklayınız?

• Grup bütünleşmesi: Güçlü bir aidiyet duygusu ve kabul sağlar.
• Evrensellik: Grup üyeleri gruptaki insanların benzer sorunlar yaşadığını görür ve tek başına olma duygusu azalır.
• Umut aşılanır, güçlenir.
• Çocukluk dönemi aile yaşantılarının düzeltici biçimde yinelenmesi: Aidiyet geliştirilen “grup ailesi” içinde üye dürüst, samimi dönütler alır ve kişisel gerçekliğini sınar.
• Taklit davranış: Üye, yaşadıkları sorunu paylaşan diğer üyelerden yeni şeyler öğrenir, kişisel farkındalıklar kazanır.
• Entelektüel gelişim: Kişinin kendi psikolojisine dair bilgisi ve anlayışında artış meydana gelir.
• Duygusal boşalım: Üyenin yaşadığı sorunlarla ilgili duygularını grup üyeleriyle paylaşması, duygusal yükün azalmasına, boşalmasına yol açar ve böylece duygular eskisi kadar zorlayıcı olmaz

Moral terapisinin öncüleri kimlerdir?

Fransa’da Philippe Pinel, İngiltere’de William Tuke ve ABD’de Dorothea Dix

Ülkemizde rehabilitasyon çalışmaları ilk olarak ne zaman ve hangi dönemde başlamıştır?

Ülkemizde rehabilitasyon çalışmaları ilk olarak 1930’lu yıllarda, Mazhar Osman döneminde başlamıştır.