Yaşlılarda Görülebilecek Sorunlar Ve Bakım Hizmetleri Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

75 yaş ve üzeri yaşlılarda düşme sıklığı 65-74 yaş arasındakilerden kaç kat daha fazladır?

4-5

Yaşlılarda düşme nelere yol açmaktadır?

Yaşlılarda düşme kalça kırığı, kafa travması, yumuşak doku yaralanması ve kanama gibi ciddi sorunlara neden olmakta ve ölümle sonuçlanabilmektedir.

Yaşlıların düşmeye bağlı yaralanmalar nedeniyle hastaneye yatırılma oranı diğer yetişkin düşmelerine göre kaç kat fazladır?

5

Yaşlı düşmelerinin sebepleri ve yüzdeleri nelerdir? 

%31’inin çevresel nedenlerle, %17’sinin yürüme-denge bozuklukları, zayıflık ve %13’ünün baş dönmesi nedeniyle meydana geldiği belirtilmektedir.

Düşmeye neden olan ilaçlar nelerdir?

Sedatifler,nöroleptikler,benzodiazepinler,antidep resanlar,narkotikler,antihipertansifler, antiaritmikler ve diüretikler düşmeye neden olan ilaçlardır.Yaşlılarda alkol kullanımı da düşmeye neden olmaktadır.

Kurum, ev ya da sokakta düşmeye zemin hazırlayan durumlar nelerdir?

• Kaygan ve parlak zeminler • Gerekli yerlerde korkuluk ve tutunma barlarının olmaması • Yetersiz aydınlatma • Düşük oda sıcaklığı • Güvenliği tehdit edecek şekilde dolaşan evcil hayvanlar ve küçük çocuklar • Eski dengesiz ve sabit olmayan mobilyalar • Yatak, koltuk ve tuvaletlerin uygun yükseklikte olmaması • Banyo, tuvalet, merdiven ve koridorlarda tutunma barlarının olmaması • Küvet ve banyo zeminin kaygan veıslak olması • Sabit olmayan, uçları kıvrılmış, saçaklı, kalın tüylü halı ve kilimler • Ev içinde açıkta kablo ve tellerin bulunması • Ulaşılması güç, yüksek ya da alçak raf ve dolaplar • Cadde ve sokaklarda düzgün olmayan, kırık, yüksek kaldırımlar ve merdivenler, uygun olmayan rampalar ya da gerekli yerlerde rampaların olmamasıdır.

Düşmeye neden olan hastalıklar nelerdir?

Serebrovasküler olay (inme), parkinson, kol ve bacak sinirlerini tutan nöropatiler, demans, deliryum ve nöbetler yaşlılarda sık görülen ve düşmeye neden olan sinir sistemi hastalıklarıdır. Çoğunlukla düşme; senkop (ani bilinç kaybı), serebrovaskülerhastalık (beyin damarlarında tıkanma veya kanama) veya bir nöbet sonrası ortaya çıkmaktadır. Kalpkrizi, postural hipotansiyon ve ritimbozukluğu yaşlılarda düşmeye neden olankalp ve damar hastalıklardandır. İdrarkaçırma ve gece sık idrara çıkma yaşlılarda düşmeye neden olabileceküriner sistem sorunlarıdır. Artrit, osteopeni, osteoporoz ve sarkopeni gibi kas iskelet sistemi hastalıkları kas,tendon, kemik ve eklemlerin yapısını olumsuz etkileyerek yaşlıhareketlerinin bozulmasına ve düşmelere neden olurlar. Kallüs, şişlik ve deformite gibi ayak hastalıkları yaşlılarda düşmeye neden olmaktadır.

Düşmeye neden olan fizyolojik değişiklikler nelerdir?

Görme keskinliğinde azalma, karanlığa uyumda azalma, göz kamaşması ve kontrast duyarlılığında azalma gibi görme sorunları yaşlıların düşmesine zemin hazırlar. Görmede, özellikle kontrast duyarlılığındaki bozulma önemlidir. Bu durumda kişi içinde bulunduğu ortamdaki kenarları, örneğin basamak, ağaç kökü, su oluğu ve kaldırımdaki çatlak gibi eşitsizlikleri fark edememektedir. İşitmekaybı ve sesleri ayırt etme güçlüğü gibi işitme sorunları ortaya çıkabilir.Sıcak- soğuğu ayırt etme güçlüğü ve ağrı algısında değişimler gibi duyusorunları yaşlıların düşmesine neden olan durumlardır. Kısa süreli hafıza kayıpları, karmaşık bilgiyi analiz etme güçlüğü, yeni bilgileri öğrenme güçlüğü, bilgilenme sürecive reaksiyon verme zamanında yavaşlama gibi bilişsel sorunlar yaşlıların düşmesine neden olmaktadır. Yürüme, denge ve postürbozukluklarıyaşlılarda düşmelere yol açar.Yaşlanmayla birlikte yürüyüş değişir. Yaşlı erkekler geniş adımlarla, yaşlı kadınlar ise dar adımlarla halk arasında paytak olarak tanımlanan yürüyüş tipini sergilerler. Yaşlıların %15’inden fazlasında yürümebozukluğu olduğu ve yaşlıların %25’inden fazlasının baston ve yürüteç gibi yardımcı yürüme cihazlarını kullandıkları belirlenmiştir.

Düşmeyi önlemek için apartman ile ilgili alınabilecek önlemler nelerdir?

• Giriş sahanlıkları yeteri kadar aydınlatılmış olmalıdır. • Posta kutusu, kapı zili ve elektrik düzeneğine ilişkin her türlü düğme ve priz yerden en fazla 90-100cm yükseklikte olmalıdır. • Karanlıkta rahatlıkla görülebilecek fosforlu elektrik düğmeleri tercih edilmelidir. • Asansör kabini minimum 110x140cm ölçülerinde ve kolaylıkla ulaşılabilir mekanlarda olmalıdır.

Düşmeyi önlemek için antre ile ilgili alınacak önlemler nelerdir?

• Mobilyalar, yaşlıların düşme ve çarpma riskini azaltmak için duvarboyunca ve alanın köşesine yerleştirilmelidir. • Yaşlı bireyin dinlenmesine olanak sağlamak amacıyla kapıya yakın yerlerde sabitlenmiş oturma yerleri bulunmalıdır. • Elbiseleri ve bastonu asmak için kolay ulaşılabilen farklı yüksekliklerde askılar olmalıdır.

Düşmeyi önlemek için merdivenler ile ilgili alınacak önlemler nelerdir?

• Merdivenlerin başında ve sonunda elektrik düğmeleri olmalıdır. Mümkünse hareketli cisme duyarlı (sensörlü) lambalar kullanılmalıdır. • Basamaklar eşit aralıkta ve yükseklikte olmalı, takılıp düşmeye neden olacak çıkıntıve uygunsuz basamak(döner merdiven gibi) olmamalıdır. • Tutamaklar ve uzun merdivenlerde dinlenmek için sahanlık olmalıdır. • Merdivenlerde basamak yüksekliği 14cm’yi, basamak uzunluğu28-30cm’yi geçmemelidir. • Basamaklarda kaymayan malzemeler kullanılmalıdır. • Görme derinliğinde algılama bozukluğuna yol açacak desenli döşeme, halı ve kilimler kullanılmamalıdır.

Düşmeyi önlemek için mutfak ile ilgili alınacak önlemler nelerdir?

• İyi aydınlatma ve havalandırma/baca bulunmalıdır. • Çalışma tezgahı yeterli yükseklikte ve uzunlukta olmalıdır. Mutfak dolabının raf yüksekliği, alta bir şey (tabure, sandalye vs) koymadan uzanabilmek için, maksimum 150cm olmalı, ideali 140cm olmadır. Alt dolapların minimum raf yüksekliği 40cm’dir. Tekerlekli sandalye kullanan yaşlılar için tezgah altına sandalyenin girmesi için boşluk olmalıdır. • Masa ayakları düşme ve takılmaları engellemek için dışarıya çıkıntılı olmamalıdır. • Masanın kenarları keskin olmamalıdır. • Kullanılan ocak, şofben gibi araçdüğmelerinin açık ve kapalı konumları belirgin olmalı, rahat görülebilmelidir. • Mutfakta kullanılan elektrikli araçların kabloları lavaboya veya ocağa yakın olmamalıdır. Ocak ve fırının yakınında kolayca tutuşabilecek maddeler ve cisimler olmamalıdır. • Doğal gaz kullanılıyorsa alev ya da arıza anında otomatik gaz kesim sistemi olmalıdır.

Düşmeyi önlemek için yatak odası ile ilgili alınacak önlemler nelerdir?

• İyi aydınlatma ve havalandırma olanağı bulunmalıdır. • Yatak odası, banyo ve tuvalet birbirine yakın olmalıdır. • Sık kullanılan giysi ve eşyalar ulaşılabilecek yerlerde bulunmalı, tabure/sandalye üzerine çıkmadan kolaylıkla ulaşılabilmelidir. • Elbise dolaplarının kapaklarında, kavraması kolay kulpların kullanılması ve kapakların açılmasıyla otomatik yanan lambalar tercih edilmelidir. • Yatak odası mobilyaları yaşlının tekerlekli sandalye, koltuk değneği ya da bastonu ile rahatça dolaşabileceği şekilde düzenlenmelidir. • Yataktan kolaylıkla ulaşılabilecek mesafede; yatak başında lamba, telefon, bardak ve ilaçlar gibi önemli maddeleri koyabilecek küçük sabit masa/ komidin olmalıdır.

Düşmeyi önlemek için oturma odası ile ilgili alınacak önlemler nelerdir?

• Mobilyalar, mekan geniş, ferah olacak şekilde yerleştirilmelidir. • Elektrik kabloları yürünen alanlarda olmamalı, kenarlarda ve sabitlenmiş olmalıdır. • Sehpalar ortada durmamalı, koltuklar arasına yerleştirilmelidir. • Halıkaygan, kenarı düşmeye neden olacak şekilde kalkık, kıvrık olmamalı ve görme derinliğini yanıltacak karışık desenli olmamalıdır. • Mobilya döşemeleri kolay yanmayan, kaygan olmayan kumaşlardan yapılmalı ve canlı renkler kullanılmalıdır. • Sandalye, koltuk ve kanepeler sağlam ve güvenli olmalı, çok yüksek ya da çok derin olmamalı, kolaylıkla kalkılabilecek şekilde olmalıdır.

Düşmeyi önlemek için banyo ve tuvalet ile ilgili alınacak önlemler nelerdir?

• Tuvalette yükseltilmiş klozet olmalı, küvet veya duş teknesinde plastikten yapılmış sağlam bir oturma yeri ve otururken kullanılabilecek şekilde elle tutulan bir duş başlığı olmalıdır. • Klozet, duş ve banyo küvetinin yakınında tutunma barları bulunmalıdır. • Tutunma kolları duvarda yatay eksende iyi sabitlenmiş olmalıdır. • Tutunma barlarının çapı 4-5cm olmalı ve zeminden 90-100cm yükseklikte yerleştirilmelidir. • Giriş ve çıkışlarda düşmelere neden olabileceğinden küvetten kaçınılmalıdır. • Armatürler kolay açılır kapanır özellikte olmalıdır. • Elektrikli aletler kullanılmadığı zaman fişleri prizden çıkarılmalıdır. • Banyoda havalandırma ve sıcak su kaynağında güvenlik sistemi olmalıdır. • Banyo dolapları ve havalandırma sistemi eşya üzerine çıkmadan ulaşılabilecek yükseklikte olmadır. • Banyo kapısı mekanı daraltmamak için dışarıya açılmalıdır. • Banyo zemini kaymaz ve parlamayan malzemeden yapılmalıdır. • Zemin ıslak olmamalıdır.

Düşme ile ilgili olarak dışarıya yönelik önlemler nelerdir?

• Sokak, cadde, kaldırım ve merdivenlerde yeterli aydınlatma olmalıdır. • Sokak ve caddelerde açılmış çukurların üzeri uygun şekilde kapatılmalı ve dikkatçekecek uyarı levhaları yerleştirilmelidir. • Yağmur/ kar yağmasıve buzlanma gibi durumlarda kaymayı önleyici güvenlik önlemleri alınmalıdır. • Sokaklarda, alışveriş merkezlerinde ve apartman girişlerinde uygun rampalar ve yürüyen merdivenler olmalıdır. • Trafik ışıkları, uyarı panoları görme ve işitme kusuru olan yaşlıların gereksinimine uygun bir şekilde hazırlanmalıdır. • Merdivenlerde uygun tutunma barları ve korkuluklar yapılmalı, sağlam ve güvenli olup olmadıkları kontrol edilmelidir.

Düşmeyi önlemek için alınabilecek bireysel önlemler nelerdir?

• Önerilen kas germe ve yürüyüşle ilgili egzersizler uygun şekilde yapılmalıdır. • Yeterli kalsiyum ve D vitamini alınmalıdır. • Sigara içilmemelidir. • Mümkünolduğunca alkol alınmamalıdır. • Yeterli sıvı alınmalıdır. • Mümkün olduğunca ağır kaldırma, tırmanma, eğilme, koşma ve atlama gibi hareketlerden kaçınılmalıdır. • Giyinme, saç tarama, traş olma ve banyo yapma gibi denge için risk yaratabilen aktiviteleroturarak yapılmalıdır.

Düşmeyi önlemek için kapı genişlikleri nasıl olmalıdır?

Kapı genişlikleri en fazla 100cm, en az 80cm olmalıdır. Bütün kapılar eşiksiz olmalıdır. Kapı üzerlerinde kavraması kolay tutma kolları bulunmalıdır.

Kalça kırığı olan hastaların yaklaşık yüzde kaçı düşme sonrası 1 yıl içinde ölmektedir?

%20

Düşmeye bağlı kırıklar kadınlarda erkeklerden kaç kat fazladır?

İki